Bác sĩ: Hãy để cơ thể “chịu chút khổ” để hồi xuân

Khi tuổi tác tăng lên, bạn có thấy thể lực kém đi, giảm cân khó khăn, thậm chí đầu óc trở nên trì trệ? Trưởng khoa Di truyền và Ưu sinh Bệnh viện Đa khoa Vinh Dự Đài Bắc – Bác sĩ Trương Gia Minh chỉ ra rằng, thực ra điều này không chỉ đơn thuần là do lão hóa, mà còn liên quan đến sự suy giảm của ti thể.

Ti thể giống như những “nhà máy phát điện” trong tế bào, khi lão hóa sẽ khiến năng lượng sản sinh không đủ, làm cho tế bào bước vào “chế độ năng lượng thấp”, dẫn đến trao đổi chất chậm lại và gia tăng nguy cơ mắc bệnh. Vì vậy, cần để tế bào “chịu khổ một chút” – như nhịn ăn gián đoạn, vận động cường độ cao và tập luyện trong môi trường ít oxy – để kích hoạt “chế độ sinh tồn”, giúp ti thể hoạt động hiệu quả hơn và sống lâu hơn.

Bác sĩ Trương viết trên trang fanpage Facebook “Bác sĩ Di truyền Trương Gia Minh” rằng: Ti thể chính là nhà máy phát điện trong tế bào, chịu trách nhiệm chuyển hóa thức ăn thành năng lượng (ATP) để cung cấp cho toàn bộ cơ thể. Tuy nhiên, khi nhà máy này bắt đầu lão hóa, hiệu suất sẽ giảm sút, năng lượng sản sinh không đủ, tế bào sẽ chuyển sang chế độ năng lượng thấp, khiến toàn bộ quá trình trao đổi chất chậm lại. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến thể lực mà còn có thể làm tăng nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa, tiểu đường, bệnh tim mạch và thậm chí cả Alzheimer.

Bác sĩ Trương nhấn mạnh thêm: Đừng lo! Ti thể không giống như một cỗ máy cũ kỹ không thể sửa chữa, ngược lại, nó có một cơ chế ‘tự nâng cấp’ đặc biệt. Chỉ cần để nó ‘chịu khổ’ một cách thích hợp – như nhịn ăn gián đoạn, vận động cường độ cao và tập luyện trong môi trường thiếu oxy – sẽ giúp nó trở nên mạnh mẽ và hiệu quả hơn. Thông qua việc thiếu hụt năng lượng có kiểm soát, thách thức về cường độ hoặc áp lực môi trường, tế bào sẽ kích hoạt ‘chế độ sinh tồn’, giúp ti thể trở nên bền bỉ và hiệu suất cao hơn.

Nhịn ăn gián đoạn để tế bào một cuộc ‘tổng vệ sinh’

Bác sĩ Trương cho biết, khi thực hiện nhịn ăn gián đoạn, tế bào sẽ “nghĩ rằng”: “Không ổn rồi! Nguồn thức ăn không ổn định!”, từ đó kích hoạt các công tắc sinh học quan trọng AMPK và SIRT1, bắt đầu tiến hành quá trình tự thực (Autophagy). Tự thực giống như một cuộc ‘dọn dẹp tối ưu’ bên trong tế bào – chuyên thanh lọc ti thể cũ kỹ hoặc bị tổn thương, đồng thời thúc đẩy hình thành ti thể mới. Nhờ vậy, năng lượng được cung cấp ổn định và hiệu quả hơn, đồng thời còn giúp giảm phản ứng viêm, hạn chế tổn thương do gốc tự do, từ đó làm chậm lại quá trình lão hóa.

Vận động cường độ cao – Cho ti thể ‘tập gym’

Vận động không chỉ đơn thuần là tiêu hao calo, mà thực chất là một dạng ‘huấn luyện cực hạn’ dành cho ti thể. Bác sĩ Trương chỉ ra rằng, khi thực hiện các bài tập ngắt quãng cường độ cao (HIIT) hoặc các bài tập aerobic, tế bào sẽ buộc phải ứng phó với nhu cầu năng lượng tăng lên, từ đó kích hoạt PGC-1α – yếu tố chịu trách nhiệm tăng sinh ti thể, giúp tạo ra nhiều ti thể mới. Điều này đồng nghĩa với việc nguồn cung năng lượng trong tế bào trở nên ổn định hơn, khả năng vận động cải thiện, thậm chí ngay cả khi nghỉ ngơi cũng có thể đốt cháy nhiều chất béo hơn.

Bác sĩ Trương ví von, điều này giống như đưa ti thể vào phòng tập gym – thông qua những buổi tập ngắn nhưng cường độ cao, giúp chúng trở nên khỏe mạnh hơn, bền bỉ hơn, biến tế bào thành “nhà máy điện năng suất cao”.

Tập luyện trong môi trường thiếu oxy – Dạy tế bào ‘chế độ tiết kiệm năng lượng’

Bác sĩ Trương đề cập rằng, nếu bạn từng leo núi, có thể nhận ra ban đầu sẽ thở rất gấp, nhưng vài ngày sau lại cảm thấy thể lực tốt hơn. Đó là bởi vì khi tế bào cảm nhận được oxy cung cấp giảm, sẽ kích hoạt HIF1α (yếu tố cảm ứng thiếu oxy 1α) – một công tắc sinh học quan trọng giúp tế bào thích nghi với môi trường ít oxy. Cơ chế này giúp ti thể học cách tiết kiệm oxy, đốt cháy năng lượng hiệu quả hơn, đồng thời thúc đẩy tạo mạch máu mới, cải thiện khả năng tiếp cận oxy của tế bào, nâng cao sức bền thể lực, thậm chí có thể giảm thoái hóa thần kinh và tăng khả năng chống chịu áp lực.

Bác sĩ Trương cho biết, huấn luyện trong môi trường thiếu oxy giống như dạy tế bào cách ‘sinh tồn trong điều kiện tài nguyên hạn chế’, giúp tăng khả năng chịu đựng và hiệu suất sử dụng năng lượng của cơ thể

Lâm Mộc theo Sound Of Hope