Chạy marathon vì sức khỏe – Nhưng đừng quên lắng nghe cơ thể

Sự việc đáng buồn tại đường chạy Huế

Sáng 6/4/2025, bà P. (53 tuổi, trú huyện Quảng Điền, Thừa Thiên – Huế) bất ngờ ngã quỵ chỉ vài phút sau khi xuất phát trên cầu Trường Tiền, khi đang tham gia cự ly 5 km trong khuôn khổ giải VnExpress Marathon Huế. Dù được sơ cứu tại chỗ và chuyển đến Bệnh viện Trung ương Huế, bà đã không qua khỏi và tử vong vào sáng hôm sau.

Chẩn đoán cho thấy bà bị xuất huyết dưới nhện do vỡ phình động mạch não – một tình trạng cấp cứu y khoa thường không có dấu hiệu cảnh báo sớm, nhưng khi xảy ra thì có nguy cơ tử vong rất cao nếu không được xử lý kịp thời.

Phình động mạch não – “Quả bom hẹn giờ” trong cơ thể

Bệnh lý mạch máu não như phình động mạch não cũng là một trong những mối nguy tiềm ẩn. Các túi phình thường phát triển âm thầm trong nhiều năm, không gây triệu chứng rõ ràng. Khi chịu áp lực cao từ tăng huyết áp hoặc vận động mạnh, túi phình có thể vỡ, gây xuất huyết dưới nhện, dẫn tới mất ý thức, hôn mê, tử vong.

Tình trạng này nguy hiểm hơn ở nữ giới sau tuổi mãn kinh – thời điểm các yếu tố bảo vệ thành mạch suy giảm.

Nghiên cứu cảnh báo: Marathon và nguy cơ tử vong đột ngột

Bên cạnh các bệnh lý mạch máu não thì các vấn đề tim mạch cũng là những nguyên nhân gây đột tử trên đường chạy marathon. Một nghiên cứu tổng hợp công bố năm 2016 của nhóm Waite và cộng sự từ Đại học York St John (Anh) cho thấy: mặc dù chạy marathon là hoạt động phổ biến với hàng triệu người tham gia mỗi năm, nhưng nó không hoàn toàn “an toàn tuyệt đối” như nhiều người vẫn nghĩ.

Theo nghiên cứu này:

• Tỷ lệ tử vong đột ngột do tim mạch (SCD) ở những người tham gia các giải marathon dao động từ 0,6 đến 1,9 ca trên 100.000 vận động viên, tùy theo giải và quốc gia.
• Hầu hết nạn nhân tử vong là nam giới, độ tuổi trung bình từ 37 đến 48 tuổi – tuy nhiên, các trường hợp ở người trên 50 tuổi đang có xu hướng tăng, do phong trào thể thao cộng đồng ngày càng lan rộng đến mọi lứa tuổi.
• Nguyên nhân hàng đầu là các bất thường tim mạch tiềm ẩn, ví dụ như bệnh động mạch vành, phì đại cơ tim, hoặc rối loạn dẫn truyền điện tim – những bệnh lý thường không có triệu chứng rõ ràng trước khi phát bệnh.

Nghiên cứu cũng nhấn mạnh sự thiếu đồng bộ trong việc thu thập dữ liệu và giám sát sức khỏe người tham gia tại nhiều giải chạy, đặc biệt là ở các sự kiện không chuyên hoặc dành cho cộng đồng.

Chạy bộ đúng cách – Đừng đánh cược với sức khỏe

Chạy bộ là một trong những hình thức vận động hiệu quả nhất để tăng cường sức khỏe tim mạch, giảm nguy cơ bệnh mạn tính và nâng cao tinh thần. Tuy nhiên, lợi ích chỉ đến khi chúng ta hiểu rõ cơ thể mình và vận động có kiểm soát.

Theo khuyến cáo từ các chuyên gia y học thể thao và tim mạch:

• Người từ 40 tuổi trở lên, đặc biệt nếu có bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu hoặc tiền sử gia đình có bệnh tim mạch, nên thực hiện khám sức khỏe tổng quát định kỳ, đặc biệt trước khi tham gia các giải chạy.
• Các kiểm tra cần thiết gồm: đo điện tâm đồ, siêu âm tim, test gắng sức, xét nghiệm máu, đo huyết áp và – nếu có yếu tố nguy cơ – chụp cộng hưởng từ não để phát hiện bất thường mạch máu.

Tập luyện nên theo lộ trình tăng dần, không nên “chạy theo phong trào” mà bỏ qua thể trạng thực tế của bản thân. Khi có triệu chứng như tức ngực, hoa mắt, khó thở, đau đầu – cần dừng lại ngay và được đánh giá y tế.

Sự ra đi đột ngột của bà P là lời cảnh báo không thể bỏ qua. Dù chỉ tham gia cự ly 5 km – vốn được xem là vừa sức – điều đó vẫn không đảm bảo an toàn nếu cơ thể mang theo những nguy cơ tiềm ẩn.

Trong bối cảnh phong trào chạy bộ đang phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam, các ban tổ chức giải đấu cần tăng cường công tác kiểm tra y tế, huấn luyện sơ cấp cứu cho tình nguyện viên và có đầy đủ thiết bị cấp cứu tại chỗ. Đồng thời, mỗi cá nhân cũng cần nâng cao ý thức tự chăm sóc và kiểm tra sức khỏe trước khi tham gia bất kỳ hoạt động thể thao nào.

Thanh Long t/h