Nguy cơ suy tim đang gia tăng ở người trẻ

Ít vận động và thói quen sinh hoạt kém lành mạnh có thể gây tổn hại cho chức năng tim, kéo theo hệ lụy suy tim ở người trẻ đang ngày càng tăng lên.

Mới đây một nam sinh 17 tuổi vốn khỏe mạnh bất ngờ xuất hiện tình trạng khó thở dữ dội chỉ một tuần sau khi vừa khỏi cảm lạnh thông thường. Nghĩ con bị hen suyễn, cha mẹ cho dùng ống hít, nhưng không có hiệu quả.

Khi tình trạng thở gấp ngày càng nặng, nam sinh được đưa đến bệnh viện. Kết quả chẩn đoán hình ảnh cho thấy tim to và có dịch ứ trong phổi. Các bác sĩ xác định em mắc viêm cơ tim – tình trạng viêm cơ tim do nhiễm virus, đã tiến triển thành suy tim.

Bác sĩ tim mạch Lưu Trung Bình (Đài Loan), người trực tiếp điều trị ca bệnh này, đã chia sẻ trên một chương trình sức khỏe với 1 lời cảnh báo rằng suy tim không còn là bệnh chỉ gặp ở người cao tuổi.

Khủng hoảng thầm lặng: Suy tim ở người trẻ

Các triệu chứng suy tim ban đầu thường rất mờ nhạt: kiệt sức khi vận động nhẹ, thở dốc sau một quãng đi bộ ngắn, hay sưng phù bàn chân – nhưng thực chất đây là những dấu hiệu cảnh báo bệnh đã nặng. Số người trẻ rơi vào tình trạng này đang ngày càng tăng.

Một nghiên cứu của Đại học Stanford công bố hồi tháng 6 đã chỉ ra xu hướng đáng lo ngại: trong khi tỷ lệ tử vong do tim mạch nói chung giảm gần 66% trong 50 năm qua, thì số ca tử vong do suy tim lại tăng tới 146%.

Đặc biệt, tỷ lệ tử vong liên quan đến suy tim ở người trẻ đang tăng nhanh. Một nghiên cứu năm 2024 ghi nhận tỷ lệ tử vong do suy tim đã tăng 906% ở nhóm dưới 45 tuổi và 385% ở nhóm 45–64 tuổi trong giai đoạn 1999–2021. Xu hướng này thường gắn liền với các yếu tố lối sống hiện đại vốn phổ biến ở người trẻ.

Nguyên nhân khiến suy tim khởi phát sớm ở người trẻ

Ngày càng nhiều người trẻ tuổi mắc suy tim, nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ thói quen sinh hoạt, lạm dụng chất kích thích và các tác nhân nhiễm trùng gây tổn thương cơ tim.

• Thực phẩm nhiều chất béo và đường: Ăn quá nhiều dễ dẫn đến tăng cân và đường huyết, cholesterol, huyết áp bất thường.
  
• Lạm dụng ma túy hoặc rượu bia: Việc sử dụng chất gây nghiện, thuốc kê toa sai cách, hoặc lạm dụng rượu đều có thể góp phần gây suy tim.
  
• Nhiễm virus hoặc vi khuẩn: Các bệnh như COVID-19, cảm lạnh, cúm có thể kích hoạt phản ứng viêm khiến kháng thể tấn công sợi cơ tim, gây hoại tử, sưng viêm và dẫn tới viêm cơ tim – từ đó làm suy giảm chức năng tim, gây suy tim.
  
• Viêm cơ tim liên quan đến vắc-xin: Một số loại vắc-xin – đặc biệt là vắc-xin COVID-19 công nghệ mRNA – đã được ghi nhận có liên quan đến các ca viêm cơ tim chủ yếu ở nam giới trẻ tuổi. Dù phần lớn trường hợp hồi phục khi được điều trị đúng cách, nhưng tình trạng viêm cơ tim nặng vẫn có thể làm suy giảm chức năng tim và tăng nguy cơ suy tim.

Vì sao người trẻ thường bỏ qua dấu hiệu cảnh báo

Do có nền tảng sức khỏe tổng thể tốt hơn nên người trẻ thường chịu đựng được những bất thường sinh lý mà không có triệu chứng rõ rệt như người lớn tuổi. Chính vì vậy, các triệu chứng sớm của suy tim dễ bị bỏ qua. Theo bác sĩ Lưu, điều này khiến nhiều bệnh chỉ phát hiện được khi đã trở nặng.

Nhận biết triệu chứng suy tim

Trong suy tim có một số triệu chứng đặc biệt mà người trẻ tuổi cần cảnh giác.

1. Khó thở và ngủ kém

Khác với hen suyễn hay mệt mỏi thông thường, triệu chứng suy tim thường nặng hơn khi nằm. Nguyên nhân là do:

• Khi nằm, áp lực thủy tĩnh trong phổi tăng, gây khó thở.
  
• Máu từ phần dưới cơ thể dồn về tim nhiều hơn, khiến tim phải làm việc quá tải.
  
• Dịch có thể ứ lại trong phổi (phù phổi), gây ho hoặc khó thở về đêm.
  

Nhiều bệnh nhân suy tim phải ngủ kê cao gối hoặc ngồi trên ghế tựa để thở dễ dàng hơn, đây cũng là nguyên nhân mất ngủ hoặc ngủ không ngon giấc.

2. Sưng phù ở bàn chân và cẳng chân

Ngoài cảm giác mệt mỏi khi đi lại hằng ngày, bệnh nhân suy tim thường bị sưng ở cả hai bàn chân và mắt cá. Nguyên nhân là do tim yếu không thể bơm máu hiệu quả từ chi dưới trở về tim, khiến máu và dịch ứ lại ở chân, gây phù. Nếu chỉ sưng một bên chân thì thường là do nguyên nhân khác, chẳng hạn như cục máu đông.

3. Giảm lượng nước tiểu

Khi suy tim tiến triển, chức năng thận suy giảm, cơ thể giữ lại nhiều dịch hơn, dẫn đến:

• Đi tiểu ít, có khi chỉ 1–2 lần mỗi ngày.
  
• Tích tụ dịch gây sưng phù nặng hơn.
  
• Tim phải làm việc quá tải để bơm lượng dịch dư thừa, khiến bệnh nặng thêm.

Bảo vệ trái tim thông qua ăn uống

Để có trái tim khỏe mạnh, bác sĩ Lưu khuyến nghị ăn nhiều những thực phẩm sau:

• Các loại hạt: Ưu tiên loại không chiên, không muối như hạt điều, hạnh nhân. Chúng giàu acid béo chưa bão hòa và flavonoid – chất chống oxy hóa giúp bảo vệ sức khỏe tim.
  
• Rau xanh đậm: Cung cấp nhiều chất xơ và dưỡng chất thực vật. Chất xơ giúp lưu thông máu; vitamin E, K, C có lợi cho cơ thể. Nên ăn rau dưới dạng salad hoặc chần qua để giữ chất dinh dưỡng.
  
• Trái cây: Chọn loại ít đường tốt cho tim mạch. Việt quất giàu flavonoid, nho chứa polyphenol chống oxy hóa và chất xơ, có tác dụng hạ huyết áp, giảm mỡ máu, phòng xơ vữa động mạch.
  
• Cá: Là nguồn acid béo không bão hòa đa. Nhiều nghiên cứu lâm sàng ngẫu nhiên cho thấy bổ sung omega-3 giúp giảm các biến cố tim mạch (tử vong, nhồi máu cơ tim, đột quỵ không tử vong) và làm chậm tiến triển xơ vữa động mạch. Nên nấu cá ở nhiệt độ thấp, tránh chiên rán vì dễ sinh chất béo có hại.

Tập luyện – công cụ quan trọng bảo vệ trái tim

Hoạt động thể chất hiện là một phương pháp hỗ trợ phục hồi sau nhồi máu cơ tim hoặc kiểm soát suy tim được công nhận. Các bài tập aerobic tăng dần cường độ, như đi bộ nhanh, chạy bộ, đạp xe hoặc bơi lội, có thể cải thiện tuần hoàn máu, tăng độ đàn hồi của mạch ngoại biên, giúp cung cấp nhiều oxy và dưỡng chất hơn cho cơ thể. Những hoạt động này còn rèn luyện chức năng tim, buộc tim co bóp nhanh và nhịp nhàng hơn, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động.

Ngoài ra, các bài tập sức mạnh – gồm gập bụng, hít đất và tập tạ – cũng có lợi cho người bị tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn chuyển hóa và thậm chí một số bệnh tim. Tuy nhiên cần được thực hiện có kế hoạch và dưới sự giám sát phù hợp.

Bác sĩ Lưu khuyến cáo nên tham khảo ý kiến bác sĩ chăm sóc ban đầu trước khi bắt đầu chương trình tập luyện. Với người suy giảm chức năng tim, tốt nhất nên tập dưới sự giám sát của huấn luyện viên hoặc có thiết bị theo dõi. Dù chọn loại hình tập nào, người tập cũng cần tiến hành từ từ, lấy an toàn làm ưu tiên hàng đầu.

Chúng ta có thể thấy suy tim đã không còn là căn bệnh chỉ của người cao tuổi. Trường hợp bệnh nhân thiếu niên mà bác sĩ Lưu điều trị cho thấy bệnh có thể đến bất ngờ và tiến triển nhanh nếu triệu chứng bị xem nhẹ. Nhận biết sớm dấu hiệu, duy trì lối sống lành mạnh và hành động kịp thời có thể sẽ giúp cứu sống được một sinh mệnh!

Đại Hải