Có nên lựa chọn mổ chủ động khi mẹ chưa có dấu hiệu chuyển dạ?

Trong những năm gần đây, tỷ lệ sinh mổ chủ động tại Việt Nam tăng nhanh, đặc biệt ở các thành phố lớn và bệnh viện tư nhân, gấp 3–4 lần so với trước. Tuy nhiên, sự gia tăng này có phải là lựa chọn cần thiết và an toàn hơn cho mẹ và trẻ sơ sinh?

• Bú sữa mẹ làm giảm nguy cơ chậm phát triển ở trẻ

Mới đây, Trung tâm Sơ sinh – Bệnh viện Nhi Trung ương tiếp nhận trường hợp trẻ sơ sinh hai ngày tuổi, được mổ chủ động lấy thai ở tuần 37 theo yêu cầu gia đình. Trẻ ngay lập tức xuất hiện suy hô hấp, phải thở oxy và chuyển viện khẩn cấp. Khi đến trung tâm, trẻ đã tím tái, suy tuần hoàn nghiêm trọng và được chẩn đoán tăng áp lực động mạch phổi nặng. Dù được hồi sức tích cực, trẻ không qua khỏi.

Thực tế, nhiều trường hợp tương tự đã được ghi nhận. Nguyên nhân phổ biến là mổ lấy thai trước khi cơ thể mẹ và thai nhi sẵn sàng, nhằm đáp ứng các nhu cầu ngoài y khoa, như “chọn ngày giờ đẹp”.

Nguy cơ khi mổ chủ động lấy thai trước chuyển dạ

Theo thống kê năm 2022, tỷ lệ sinh mổ trên cả nước là 37%, một số bệnh viện tư nhân lên đến hơn 70%, vượt xa khuyến cáo 10–15% của WHO. Nguyên nhân chủ yếu gồm: sợ đau đẻ, lo sa sàn chậu, tâm lý “sinh mổ an toàn hơn” hoặc muốn chọn thời điểm sinh thuận tiện.

Chuyển dạ tự nhiên thường bắt đầu khi cơ thể mẹ và thai nhi đã sẵn sàng, trung bình vào tuần 40 thai kỳ. WHO và Hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) khuyến cáo: không mổ lấy thai chủ động trước 39 tuần, trừ khi có chỉ định y khoa rõ ràng, ví dụ: thai quá lớn, ngôi thai bất thường, suy thai, mẹ có bệnh lý nặng, bất thường tử cung hoặc âm đạo.

Nguy cơ đối với trẻ sơ sinh

• Cân nặng chưa đạt chuẩn, dễ nhẹ cân so với tuổi thai.
• Hội chứng suy hô hấp sơ sinh do phổi chưa hoàn thiện.
• Hệ thần kinh trung ương chưa hoàn thiện, 37–39 tuần là giai đoạn não bộ tăng trưởng nhanh.
• Mỡ dưới da chưa đủ, khó duy trì nhiệt độ cơ thể.
• Hệ miễn dịch sơ sinh chưa trưởng thành, tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Nguy cơ đối với mẹ

Ngắn hạn:

• Chảy máu nhiều, cần truyền máu.
• Nhiễm trùng sau mổ.
• Tổn thương bàng quang, niệu quản, ruột.
• Biến chứng gây mê/gây tê: tụt huyết áp, phản ứng thuốc, sốc phản vệ.

Dài hạn:

• Dính tử cung, dính ruột, ảnh hưởng sinh sản.
• Nguy cơ vỡ tử cung lần mang thai sau, đặc biệt nếu khoảng cách sinh ngắn.
• Nguy cơ nhau tiền đạo, nhau cài răng lược.
• Hồi phục lâu hơn, thời gian nằm viện kéo dài, chi phí y tế tăng.

Ngoài ra, sinh mổ ảnh hưởng khởi đầu cho con bú sớm (EIBF); tỷ lệ EIBF ở mẹ sinh mổ chỉ 9%, trong khi mẹ sinh thường là 31,9%.

Các phương pháp hỗ trợ chuyển dạ tự nhiên

Nhiều bà mẹ gặp khó khăn trong quá trình chuyển dạ hoặc cảm thấy cơn đau đẻ là quá sức chịu đựng, vì vậy đã cần đến các can thiệp y tế như dùng thuốc hoặc sinh mổ. Tuy nhiên, hiện nay có nhiều phương pháp tự nhiên an toàn giúp kích thích chuyển dạ, giúp các bà mẹ đón con một cách tự nhiên và dễ chịu hơn.

1. Châm cứu

• Cơ chế: Tác động huyệt đạo, kích thích tiết oxytocin, làm mềm cổ tử cung, tăng co bóp tử cung và cải thiện tuần hoàn vùng chậu.
• Lợi ích: Không xâm lấn, giảm đau lưng, lo âu, cải thiện giấc ngủ, tạo trải nghiệm sinh nở tích cực.
• Thời điểm: Bắt đầu vài ngày trước ngày dự sinh, duy trì đến khi chuyển dạ tự nhiên bắt đầu.
• Rủi ro: Bầm tím, đau nhẹ; hiếm gặp kích hoạt co tử cung sớm. Luôn tham khảo bác sĩ và việc lựa chọn một chuyên gia châm cứu có trình độ và kinh nghiệm là yếu tố then chốt nhằm đảm bảo cả tính an toàn lẫn hiệu quả.

Nhiều bà mẹ đã chia sẻ những câu chuyện đầy cảm hứng về việc sử dụng châm cứu như một cách tiếp cận nhẹ nhàng để hỗ trợ chuyển dạ. Những trải nghiệm thực tế này mang lại góc nhìn giá trị về cách châm cứu có thể hỗ trợ nhịp sinh học tự nhiên của cơ thể và kích hoạt quá trình chuyển dạ mà không cần dùng đến thuốc.

Chẳng hạn, cô Sarah Carmel – một sản phụ sinh con lần đầu – kể lại rằng sau khi bước sang tuần thứ 41, cô bắt đầu châm cứu hai lần một tuần. Chỉ trong vài ngày, cô cảm thấy năng lượng tăng lên rõ rệt và bắt đầu xuất hiện những cơn co thắt nhẹ, sau đó dần trở lên đều và mạnh hơn, dẫn đến quá trình chuyển dạ diễn ra suôn sẻ chỉ vài ngày sau đó.

Một sản phụ khác, Emily Potter, chia sẻ rằng châm cứu giúp cô giảm bớt lo âu trong thai kỳ và cải thiện giấc ngủ, từ đó cơ thể cô có điều kiện tốt hơn chuẩn bị cho chuyển dạ một cách tự nhiên. Cô cho rằng chính tác dụng làm dịu tâm trí của châm cứu đã giúp cô cảm thấy chủ động và sẵn sàng khi thời điểm chuyển dạ thực sự bắt đầu.

2. Vận động nhẹ: Đi bộ, yoga tiền sản giúp thai nhi xoay thuận lợi, tăng tiết oxytocin và tuần hoàn máu.

3. Kích thích núm vú: Khuyến khích tiết oxytocin, thực hiện thận trọng dưới hướng dẫn chuyên môn.

4. Thảo dược: Lá mâm xôi đỏ, quả chà là, tinh dầu hoa anh thảo có thể làm mềm cổ tử cung, cần tham khảo bác sĩ khi dùng.

5. Thư giãn với hít thở sâu, thiền định và xoa bóp tiền sản: Giảm căng thẳng, lo âu, tạo môi trường thuận lợi cho chuyển dạ.

Tú Liên (t/h)