Thoái hóa khớp gối: Nguyên nhân và cách giảm đau cổ xưa

Thoái hóa khớp gối, khớp gối bị cứng, đau hay khó chịu có thể do nhiều lý do khác nhau, như tuổi tác, cơ thể suy yếu (đặc biệt là thận), hoặc do chấn thương. Ngoài việc điều trị nguyên nhân chính, các thầy thuốc Trung y thường khuyên dùng các bài thuốc cổ xưa và bổ sung thực phẩm giàu collagen để giúp xương khớp chắc khỏe và dễ vận động hơn.

Nguyên nhân thường gặp gây thoái hóa khớp gối

Trong Trung y, các triệu chứng như đau đầu gối, sưng, cứng khớp hay yếu chân thường có liên quan đến các nguyên nhân sau:

Chấn thương đầu gối

Khi bị bong gân hay va đập mạnh, mô mềm quanh gối có thể bị viêm hoặc khớp có thể bị lệch nhẹ, dẫn đến sưng đau. Dịch khớp ứ đọng sẽ gây hẹp khe khớp, khiến việc vận động khó khăn, đặc biệt là khi ngồi xổm. Người bệnh còn có thể nghe tiếng lạo xạo hay lục cục ở đầu gối.

Nếu phim X-quang cho thấy không có gãy xương, có thể dùng cao dán thảo dược để giảm sưng viêm. Sau khi hết sưng, các phương pháp nắn xương của Trung y (zheng gu) có thể giúp nắn lại gân và khớp bị lệch.

Chức năng tiêu hóa kém

Trong thực hành lâm sàng, không ít người bị đau đầu gối, yếu chân hoặc khó đi lại. Tuy nhiên, bắt mạch lại cho thấy nguyên nhân sâu xa nằm ở hệ tiêu hóa kém. Những người này còn thường bị chán ăn, đầy hơi và mệt mỏi kéo dài.

Cũng như người bình thường sẽ cảm thấy đuối sức nếu nhịn đói vài ngày, người tiêu hóa kém ăn ít, cơ thể không hấp thu đủ chất, dẫn đến thiếu năng lượng và làm cơ – xương – khớp bị suy yếu. Khi tiêu hóa được cải thiện, máu lưu thông tốt hơn và tình trạng đau khớp cũng giảm dần.

Một bài thuốc Trung y hay dùng cho trường hợp này là Tứ Quân Tử Thang, thường kết hợp với hoàng kỳ, đương quy, bạch truật và hạt ý dĩ, có tác dụng làm mạnh gân xương, cải thiện tuần hoàn và giúp đầu gối chắc khỏe hơn.

Suy thận

Theo Trung y, sức khỏe của thận có mối liên hệ chặt chẽ với độ chắc khỏe của xương và sự cân bằng chất dịch trong cơ thể. Chức năng thận suy yếu có thể gây ra các triệu chứng như đau đầu gối, mệt mỏi, sưng phù, đi tiểu thường xuyên, mờ mắt, chảy nước mắt nhiều và suy giảm trí nhớ.

Lục Vị Địa Hoàng Hoàn là một phương thuốc được sử dụng phổ biến, thường phối hợp cùng các vị như cẩu tích, viễn chí, ngũ gia bì và tầm gửi nhằm hỗ trợ làm giảm các triệu chứng.

Chế độ ăn uống phù hợp cũng có thể cải thiện chức năng thận. Những thực phẩm có lợi bao gồm: hoài sơn, hẹ, mè đen, đậu đen, kỷ tử, hải sâm, hạt dẻ, quả óc chó, thịt cừu và trứng.

Tuần hoàn máu kém

Tuần hoàn máu kém có thể hạn chế vận động khớp, gây ra các triệu chứng như đau khớp di chuyển, cảm giác lạnh hoặc đau âm ỉ ở khớp, và cảm giác nặng nề trong cơ thể.

Tác phẩm y học cổ “Y Phương Tập Giải” ghi lại bài thuốc Tam Tý Thang như một phương thuốc hiệu quả giúp giảm khó chịu ở đầu gối. Bài thuốc này từ lâu đã được sử dụng để làm dịu tình trạng cứng khớp, tê bì tay chân và đau khớp.

Các phương thuốc cổ truyền hỗ trợ khớp gối

Quy Lộc Nhị Tiên Giao

Một loại cao bổ truyền thống được bào chế từ gạc nai, mai rùa, kỷ tử và nhân sâm.

Bài thuốc này có tác dụng bổ khí huyết, tăng cường cơ bắp và xương khớp, đồng thời giúp ngừa loãng xương nhờ hàm lượng canxi cao. Ngoài ra, nó cũng thường được dùng để cải thiện tình trạng yếu mỏi ở thắt lưng và chân.

Súp bí đỏ và hạt óc chó

Một món súp bổ dưỡng được chế biến từ bí đỏ, hạt bí, hạt óc chó và sữa đậu nành.

Nguyên liệu:

• 1 quả bí đỏ nhỏ (khoảng 900g – 1.3kg), gọt vỏ, cắt miếng
• 1/4 chén hạt bí
• 1/4 chén hạt óc chó (đã rang)
• 2 ly sữa đậu nành

Cách làm:

1. Hấp bí đỏ và hạt bí chung trong nồi điện cho đến khi mềm.
2. Cho hỗn hợp vào máy xay sinh tố, thêm hạt óc chó rang và sữa đậu nành, xay nhuyễn.
3. Khi hỗn hợp mịn hoàn toàn, không còn miếng to, món súp đã sẵn sàng để dùng – không cần lọc hay nấu lại.

Bí đỏ và hạt bí chứa nhiều chất chống oxy hóa giúp làm chậm quá trình thoái hóa khớp gối và giảm cảm giác đau nhức. Hạt bí còn là nguồn cung cấp kẽm tuyệt vời – hỗ trợ giảm tiểu đêm ở nam giới bị phì đại tuyến tiền liệt và giúp duy trì xương chắc khỏe ở phụ nữ. Hạt óc chó, nổi tiếng với công dụng bổ thận, còn được xem là “siêu thực phẩm chống lão hóa” nhờ giàu vitamin B và E, giúp ngăn thoái hóa khớp gối, tăng tuần hoàn máu não, cải thiện trí nhớ và làm chậm lão hóa.

Thực phẩm tốt cho khớp gối

Đã có lúc tôi cảm thấy đầu gối mình cứng một cách bất thường. Để bồi bổ khí huyết, đồng thời tăng cường cơ bắp và xương khớp, tôi đã nấu món gà hầm thuốc bắc với các vị như đẳng sâm, hoàng kỳ, đương quy, tục đoạn, đỗ trọng, gừng tươi, táo đỏ và táo đen. Tôi thực sự ngạc nhiên vì hiệu quả của món ăn – các khớp trở nên linh hoạt rõ rệt, và tôi có thể chạy mà không còn cảm giác khó chịu.

Gelatin từ cá cũng là một thực phẩm có lợi khác, giàu collagen – một thành phần then chốt bảo vệ khớp. Collagen có tác dụng kết nối các mô liên kết trong cơ thể và duy trì độ bền vững của sụn. Protein trong gelatin cá dễ bị phân hủy, nên rất dễ tiêu hóa. Để khử mùi tanh, bạn có thể nấu gelatin cá chung với hoàng kỳ, táo đỏ, kỷ tử và bách hợp.

Da heo và chân gà cũng chứa hàm lượng collagen cao, có thể hỗ trợ phục hồi sụn. Tuy nhiên, ăn quá nhiều có thể làm tăng mỡ máu.

Đối với những nguồn collagen từ thực vật, rau câu chân vịt (còn gọi là “tổ yến biển”) và nấm tuyết là những lựa chọn lý tưởng. Đặc biệt, nấm tuyết rất giàu polysaccharide, có tác dụng giữ ẩm cho các mô liên kết, nhờ đó hỗ trợ sức khỏe khớp và có thể làm chậm quá trình lão hóa sụn nếu được sử dụng thường xuyên.

Giảm đau đầu gối bằng phương pháp cứu ngải

Cứu ngải là một phương pháp điều trị trong Trung y, thuộc nhóm các liệu pháp liên quan đến châm cứu. Phương pháp này sử dụng điếu ngải – được làm từ lá ngải cứu khô – đốt gần các huyệt đạo nhất định để hỗ trợ chữa bệnh. Ngải cứu có tính ấm, giúp điều hòa hệ miễn dịch, tăng cường lưu thông khí huyết, đồng thời mang lại lợi ích cả về sức khỏe lẫn thẩm mỹ.

Nếu được sử dụng thường xuyên, cứu ngải có thể giúp cải thiện chức năng và ngăn ngừa tình trạng thoái hóa khớp gối.

Kinh nghiệm cá nhân với liệu pháp cứu ngải

Khi còn học trung học phổ thông, tôi bắt đầu gặp tình trạng đau đầu gối kéo dài. Mùa hè năm ấy, để giải nhiệt, tôi thường xuyên để quạt điện thổi trực tiếp vào đầu gối, đồng thời tránh để gió lùa vào vùng đầu. Đến mùa thu, tôi cảm nhận rõ cơn đau âm ỉ ở cả hai khớp gối, đặc biệt khi leo cầu thang. Tôi sớm nhận ra mình có dấu hiệu của bệnh phong thấp. Dù châm cứu và điều trị theo y học hiện đại có mang lại hiệu quả nhất thời, cơn đau vẫn tái phát.

Với mong muốn tìm ra giải pháp bền vững hơn, tôi tìm hiểu và biết rằng việc cứu ngải tại huyệt Túc Tam Lý (ST36) có thể giúp giảm đau do phong thấp. Tôi đã mua điếu ngải và bắt đầu điều trị.

Ban đầu, phương pháp này giúp tôi giảm đau phần nào, nhưng các triệu chứng vẫn kéo dài. Sau khi tìm hiểu thêm, tôi đọc được một văn bản cổ ghi rằng để chữa lành thực sự, phải hơ ngải cứu lên huyệt Túc Tam Lý cho đến khi xuất hiện bọng nước, nhằm giải phóng dịch kẽ trong cơ thể.

Tôi đã cầm điếu ngải hơ gần da — không chạm vào — cho đến khi vùng đó đỏ lên. Hôm sau, một bọng nước xuất hiện, và khi nó vỡ ra, tiết dịch, các triệu chứng của tôi biến mất hoàn toàn.

Ngày nay, cách làm này không được khuyến khích vì nguy cơ nhiễm trùng. Chỉ cần hơ nóng đến mức da ửng đỏ cũng được xem là mang lại hiệu quả tương đương.

Một số loại thảo dược được nhắc tới trong bài viết này có thể còn lạ lẫm, nhưng thường có bán tại các cửa hàng thực phẩm sức khỏe hoặc chợ châu Á. Điều quan trọng cần nhớ là phương pháp điều trị có thể khác nhau ở mỗi người. Hãy luôn tham khảo ý kiến chuyên gia y tế để có phác đồ điều trị phù hợp.