Sức Khỏe

Vi khuẩn đường ruột chi phối hoạt động chuyển hóa

Không chỉ đảm nhận vai trò tiêu hóa thức ăn, hàng nghìn tỷ vi khuẩn sống trong đường ruột còn hoạt động như một cơ quan tiêu hóa thứ hai, phát đi các tín hiệu hóa học ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa năng lượng, phản ứng viêm và điều hòa insulin của cơ thể.

Vi khuẩn đường ruột chi phối năng lượng, sự thèm ăn và cân nặng. (Ảnh minh họa: Shutterstock)

Đường ruột có khả năng tự tái tạo, đồng thời thúc đẩy quá trình trao đổi chất. Không chỉ đảm nhận vai trò tiêu hóa thức ăn, hàng nghìn tỷ vi khuẩn sống trong đường ruột còn hoạt động như một cơ quan tiêu hóa thứ hai, phát đi các tín hiệu hóa học ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa năng lượng, phản ứng viêm và điều hòa insulin của cơ thể. Tuy nhiên, khi hệ vi sinh đường ruột mất cân bằng, các quá trình này bị gián đoạn, dẫn đến tăng cân, suy giảm năng lượng và khởi phát bệnh mạn tính.

“Đường ruột của chúng ta thích ứng rất nhanh. Một số nghiên cứu thậm chí cho thấy chỉ trong vòng hai tuần, chúng ta có thể phục hồi và thay đổi thành phần hệ vi sinh đường ruột”, ông Adriano dos Santos, chuyên gia dinh dưỡng chức năng và là nhà nghiên cứu về chuyển hóa đường ruột, chia sẻ với tờ The Epoch Times

Cách vi khuẩn đường ruột chi phổi quá trình chuyển hóa

Một bài tổng quan hệ thống công bố năm 2024 trên Nutrients (Tập san Dinh dưỡng) do ông Dos Santos dẫn đầu, đã cho thấy đồ ăn ảnh hưởng trực tiếp đến hệ vi sinh đường ruột, và lựa chọn thực phẩm có thể tác động tích cực hoặc tiêu cực đến sức khỏe chuyển hóa.

Cụ thể, khẩu phần ăn uống được cho là ảnh hưởng đến ít nhất 20% cấu trúc hệ vi sinh đường ruột của con người. Ngoài ra ở những người bị hội chứng chuyển hóa, quá trình chuyển hóa vi sinh vật bất lợi có liên quan trực tiếp đến thực đơn ăn kiểu Tây.

Ông Dos Santos nhấn mạnh tính phức tạp và vai trò quan trọng của hệ vi sinh đường ruột, lưu ý rằng nó đóng vai trò chủ động trong việc điều hòa quá trình chuyển hóa của cơ thể.

Vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh giúp phân giải các loại carbohydrate phức tạp và chất xơ mà cơ thể không thể tự tiêu hóa, từ đó tạo ra các hợp chất có lợi. Những hợp chất này cung cấp năng lượng cho các tế bào lót đại tràng và kích thích tuyến tụy tiết insulin, giúp duy trì lượng đường huyết ổn định, đồng thời chúng gắn vào các thụ thể ở niêm mạc ruột, qua đó điều chỉnh phản ứng insulin và tác động đến các cảm giác đói – no.

“Hệ vi sinh đường ruột thực sự ảnh hưởng đến cách cơ thể lựa chọn giữa việc tích trữ chất béo hay sử dụng năng lượng”, ông Dos Santos chia sẻ.

Ngoài vai trò trong quá trình hấp thu dưỡng chất, đường ruột còn ảnh hưởng mạnh mẽ đến tình trạng viêm – một yếu tố gây rối loạn chuyển hóa quan trọng. Sự mất cân bằng hệ vi sinh có thể làm tổn thương lớp niêm mạc ruột, khiến độc tố và các chất gây viêm thấm vào máu, dẫn đến tình trạng viêm mạn tính toàn thân ở mức độ thấp.

Bên cạnh đó, vi khuẩn đường ruột còn chi phối hoạt động của các hormone điều hòa cảm giác thèm ăn và cảm giác no. Một số chủng vi khuẩn có liên quan đến vóc dáng săn chắc, cân đối, trong khi những chủng khác lại gắn liền với béo phì, trực tiếp tác động đến cảm giác thèm ăn và lượng thức ăn cơ thể tiếp nhận.

Cách đánh giá tình trạng đường ruột

Chìa khóa để hiểu rõ sức khỏe đường ruột nằm ở cảm giác thèm ăn. “Nếu bạn thường xuyên có cảm giác thèm ăn, điều đó có nghĩa là bạn đang bị mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột”, ông Michael Guidry, chuyên gia dinh dưỡng được cấp phép và là người chuyên nghiên cứu về xét nghiệm hệ vi sinh đường ruột, chia sẻ với tờ The Epoch Times.

Theo ông Guidry, sự thống trị của một số loại vi khuẩn trong đường ruột, chẳng hạn như sự phát triển quá mức của nấm Candida, có thể tác động trực tiếp đến cảm giác thèm ăn. Các vi sinh vật này kích thích dây thần kinh phế vị, gửi tín hiệu lên não – giống như “rung chuông báo hiệu đến giờ ăn” – khiến bạn thèm và tìm kiếm những loại thực phẩm nhất định.

“Hãy lên xe ngay bây giờ, lái đến cửa hàng và mua mấy chiếc bánh donuts đó đi”, ông nói ví von.

Ngược lại, nếu hệ vi sinh đường ruột cân bằng và khỏe mạnh, cảm giác đói sẽ tự nhiên, được thỏa mãn sau bữa ăn và không thôi thúc bạn ăn vặt liên tục. Việc ăn vặt thường xuyên có hại vì duy trì mức đường huyết cao và làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.

“Chỉ cần ăn hai đến ba bữa mỗi ngày, chọn thực phẩm lành mạnh, tiêu hóa tốt và nuôi dưỡng hệ vi sinh đường ruột – đó là lúc cơ thể hoạt động bình thường. Khi đó, bạn không còn cảm giác thèm ăn, cảm thấy hài lòng, tràn đầy năng lượng, tinh thần sảng khoái và ngủ ngon vào ban đêm”, ông Guidry chia sẻ.

Để duy trì sức khỏe đường ruột, nên ăn thực phẩm nguyên chất, ít qua chế biến, đồng thời hạn chế thực phẩm tinh luyện và siêu chế biến.

“Tất cả những điều này đều có thể đạt được và là một phần quan trọng của giải pháp phục hồi vi sinh đường ruột”, ông Guidry nhấn mạnh.

Cách hỗ trợ sức khỏe đường ruột và chuyển hóa

4 cách cải thiện sức khỏe đường ruột. (Ảnh minh họa: TrithucVN, Canva)

Trước tiên, chúng ta cần hạn chế ăn thực phẩm bất lợi. Một nghiên cứu được công bố trên Nutrients (Tập san Dinh dưỡng) vào tháng 2 khẳng định rằng thực phẩm siêu chế biến gây tổn hại nghiêm trọng cho hệ vi sinh đường ruột, bằng cách làm giảm tính đa dạng vi sinh và tăng phản ứng viêm, từ đó dẫn đến nhiều bệnh mạn tính. Các nhà nghiên cứu khuyến khích nên chuyển sang ăn các thực phẩm ít qua chế biến, giàu dưỡng chất để phục hồi sức khỏe đường ruột.

Tiếp theo, chúng ta cần bổ sung những thực phẩm có lợi. Theo một nghiên cứu khác chỉ ra những người ăn hơn 30 loại thực phẩm thực vật khác nhau mỗi tuần có độ đa dạng hệ vi sinh đường ruột nhiều hơn đáng kể so với những người chỉ ăn 10 loại trở xuống – lợi ích này chủ yếu nhờ chất xơ, một dưỡng chất thiết yếu nuôi sống vi khuẩn đường ruột.

“Điều quan trọng nhất mà chúng ta cần bắt đầu nói đến chính là vai trò của chất xơ”, ông Dos Santos nhấn mạnh.

Ông khuyến nghị nên bổ sung đa dạng rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu.

“Tất cả các loại chất xơ đó liên tục nuôi dưỡng những chủng vi khuẩn có lợi và làm giảm các chỉ dấu viêm cùng các quá trình viêm trong cơ thể”, ông nói.

Mục tiêu nên hướng tới là ăn từ năm đến bảy loại rau củ và trái cây khác nhau mỗi ngày để đảm bảo sự phong phú và đa dạng. Chẳng hạn, bạn có thể ăn việt quất vào bữa sáng, cà rốt cho bữa phụ, salad trộn vào bữa trưa, một quả cam vào buổi chiều và bông cải xanh trong bữa tối.

Theo ông Dos Santos, bước đầu tiên để cân bằng hệ vi sinh đường ruột là xác định loại và lượng chất xơ mà cơ thể bạn có thể dung nạp rồi tăng dần khẩu phần cho đến khi đạt 25 – 30 gram/ngày. Cách đơn giản là bổ sung thêm thực phẩm giàu chất xơ từng chút một – ví dụ, thêm đậu vào salad, chọn hạt diêm mạch thay vì cơm trắng, hoặc ăn thêm một phần trái cây mỗi ngày. Việc tăng chất xơ quá nhanh có thể gây đầy hơi, chướng bụng hoặc co thắt nhẹ. 

Một chiến lược then chốt được ông dos Santos khuyến nghị là lấp đầy đĩa thức ăn bằng các thực phẩm bổ dưỡng để hạn chế chỗ trống cho đồ ăn kém lành mạnh. 

“[Hãy lấp đầy] đĩa thức ăn của bạn bằng ngũ cốc nguyên hạt, đậu, hạt diêm mạch… rau củ nướng và các loại  protein tốt”, ông nói.

Thực phẩm lên men cũng thúc đẩy chuyển hoá đường ruột. Một nghiên cứu năm 2021 được công bố trên Cell (Tập san Tế bào) cho thấy ăn nhiều thực phẩm lên men trong 10 tuần bao gồm sữa chua, kefir, phô mai tươi lên men, kim chi và kombucha đã làm tăng đáng kể sự đa dạng vi khuẩn đường ruột ở những người tham gia. Nghiên cứu còn ghi nhận mức giảm của 19 loại protein gây viêm, trong đó có chỉ dấu viêm chính liên quan đến bệnh tiểu đường loại 2 và hội chứng chuyển hóa.

Cách ăn uống vẫn là nền tảng, tuy nhiên nghiên cứu mới cho ta thấy những cách khác để phục hồi cân bằng hệ vi sinh. Một nghiên cứu năm 2024 được công bố trên Gut Microbes (Tập san Vi sinh vật đường ruột) chỉ ra việc cấy ghép vi khuẩn từ phân (tức là chuyển phân từ người hiến khỏe mạnh để phục hồi hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh cho người nhận) giúp con người nhạy cảm hơn với insulin nhờ cải thiện hệ vi khuẩn đường ruột của họ, mở ra các liệu pháp cá nhân hóa trong tương lai cho hội chứng chuyển hóa.

Đối với men vi sinh, ông Dos Santos khuyến khích ưu tiên thực phẩm tự nhiên, nhưng khi nói đến thực phẩm bổ sung men vi sinh, ông cho rằng “càng đa dạng chủng vi khuẩn thì hiệu quả càng cao”.

Ông khuyến nghị chọn loại chứa hàm lượng cao chủng lactobacillus và bifidobacteria.

Những người mắc bệnh lý cụ thể như tiểu đường loại 2 nên tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn chủng men vi sinh phù hợp và có hướng điều trị tập trung hơn, ông nói thêm.

Với những người có vấn đề nghiêm trọng về đường ruột, ông Guidry khuyên nên bắt đầu sử dụng thực phẩm lên men một cách thận trọng. Bắt đầu với một lượng nhỏ – khoảng 1/4 thìa cà phê – nước từ rau củ lên men, chẳng hạn như dưa cải bắp muối chua hoặc kim chi, để giúp cơ thể làm quen dần. Sau đó tăng dần liều lượng và đa dạng loại thực phẩm, rồi mới bổ sung phần rau chính sau khi đã thích nghi tốt. Cách tiếp cận từ tốn, từng bước này giúp cải thiện sức khỏe đường ruột tốt hơn mà không gây khó chịu.

Theo ông Guidry, giải pháp thực ra đơn giản hơn nhiều so với những gì chúng ta thường nghĩ. Ông khuyên nên tập trung vào thực đơn ăn, kết hợp uống đủ nước, kiểm soát căng thẳng, ngủ đủ giấc, tập luyện thường xuyên và dành thời gian ở ngoài trời, thay vì tìm đến các loại thực phẩm bổ sung hoặc các giải pháp nhanh chóng.

Ông kết luận: “Con người ta hay mải mê tìm đến những liệu pháp tân tiến, mà quên mất rằng đôi khi chỉ cần quay về với những điều căn bản”.

Theo The Epoch Times    

Khánh Ngọc biên dịch

Khánh Ngọc

Published by
Khánh Ngọc

Recent Posts

Cách chúng ta ăn mặc nói lên nhiều điều

Ăn mặc chỉnh tề thể hiện sự tôn trọng đối với nghệ thuật, văn hóa…

19 phút ago

Ông Trump nêu ba vấn đề trong đàm phán Mỹ-Trung, Bắc Kinh phản ứng

Khi triển vọng đàm phán thương mại Mỹ - Trung vẫn chưa rõ ràng và…

52 phút ago

Ông Trump: Lệnh ngừng bắn vẫn có hiệu lực sau các cuộc không kích ở Gaza

Quân đội Israel cho biết họ đã khởi xướng 'việc thực thi lại lệnh ngừng…

52 phút ago

Hàn Quốc bắt giữ 58 trong số 64 nghi phạm bị Campuchia trục xuất

Cảnh sát Hàn Quốc đang điều tra 64 nghi phạm bị Campuchia trục xuất, ra…

1 giờ ago

Tìm kiếm bé trai 4 tháng tuổi nghi bị rơi xuống kênh Xẻo Rô (An Giang)

Trong căn nhà sàn gỗ cất ven kênh Xẻo Rô (tỉnh An Giang), cháu bé…

2 giờ ago

Liên minh cầm quyền hình thành, Nhật Bản sắp có nữ thủ tướng đầu tiên; chứng khoán khởi sắc

Đảng Tự do Dân chủ Nhật Bản (LDP) và Đảng Duy Tân Nhật Bản đã…

2 giờ ago