EU tính phát hành khoản nợ chung cho Ukraine khi phương án tài sản Nga bế tắc

Liên minh châu Âu (EU) đang xem xét việc phát hành khoản vay chung để hỗ trợ tài chính cho Ukraine do kế hoạch sử dụng tài sản đóng băng của Nga gặp phản đối, đặc biệt từ Bỉ. Các nhà lãnh đạo EU lo ngại về rủi ro pháp lý và nợ công, trong khi Ukraine cần gấp nguồn vốn trước năm 2026 để tránh khủng hoảng tài chính. Hiện nay, EU vẫn cam kết hỗ trợ Ukraine, nhưng chưa đạt được đồng thuận về công cụ tài chính cụ thể để thực hiện.

Các lãnh đạo EU vừa nhóm họp tại Brussels và cam kết đáp ứng nhu cầu tài chính cấp bách của Ukraine trong giai đoạn 2026-2027, bao gồm hỗ trợ kinh tế và quốc phòng.

Tuy nhiên, EU chưa thông qua việc sử dụng các tài sản bị đóng băng của Nga làm nguồn tài trợ cho khoản vay lớn — thường được gọi là khoản vay phục hồi / đền bù (~ €130-140 tỉ) dành cho Ukraine.

Một số quốc gia EU — đặc biệt là Bỉ — phản đối mạnh mẽ việc sử dụng trực tiếp các tài sản đóng băng vì lo ngại pháp lý, rủi ro tài chính và trách nhiệm chia sẻ.

Vì vậy, đang xuất hiện phương án B: EU có thể xem xét phát hành khoản nợ chung (joint debt) giữa các nước thành viên để huy động vốn cho Ukraine.

• Khoản nợ chung hoặc nợ liên đới (joint debt): một khái niệm tài chính dùng để chỉ khoản vay mà nhiều bên cùng đứng tên chịu trách nhiệm trả nợ. Trong trường hợp của Liên minh châu Âu (EU), joint debt nghĩa là các nước thành viên cùng phát hành trái phiếu chung, và cùng gánh nghĩa vụ trả nợ cho khoản vay đó. EU đã từng phát hành joint debt năm 2020 để tài trợ cho chương trình phục hồi hậu COVID-19 (NextGenerationEU). Khi đó, EU vay tiền trên thị trường tài chính quốc tế, và toàn khối cùng bảo lãnh trả nợ.

Việc trì hoãn quyết định và thiếu thống nhất nội bộ làm tăng lo ngại rằng Ukraine có thể đối mặt với khủng hoảng tài chính nếu không có nguồn hỗ trợ mới kịp thời.

Các bên liên quan & vai trò

Bỉ: Nắm giữ phần lớn các tài sản bị đóng băng (thông qua tổ chức Euroclear) và vì vậy cảm thấy mình sẽ chịu rủi ro lớn nếu EU dùng những tài sản đó. Bỉ yêu cầu minh bạch pháp lý và chia sẻ rủi ro giữa các thành viên.

Đức: Thủ tướng (hoặc lãnh đạo) của Đức đã ủng hộ việc sử dụng tài sản đóng băng để tài trợ Ukraine — đánh dấu sự thay đổi so với lập trường trước kia.

Ukraine: Yêu cầu rằng nếu khoản vay được triển khai, Ukraine cần được sử dụng linh hoạt cho cả mua sắm vũ khí bên ngoài châu Âu, sửa chữa hư hại chiến tranh và đền bù nạn nhân.

Uỷ ban EU : Được giao nhiệm vụ trình lên các tuỳ chọn hỗ trợ tài chính cho Ukraine, nhưng chưa được ủy quyền cụ thể để dùng các tài sản đóng băng như một công cụ đã hoàn tất.

Những khúc mắc & rủi ro nổi bật

Việc sử dụng tài sản đóng băng của Nga — dù không trực tiếp tịch thu — vẫn đặt ra câu hỏi về tính hợp pháp quốc tế và khả năng phản ứng pháp lý từ Nga.

Nếu tài sản nào đó bị yêu cầu hoàn trả hoặc có tranh chấp, các quốc gia EU (như Bỉ) muốn đảm bảo rằng họ không phải chịu toàn bộ trách nhiệm.

Việc phát hành nợ chung (joint debt) sẽ là bước lớn, và nhiều thành viên EU đang đối mặt với mức nợ cao nên sẽ e ngại về gánh nặng thêm.

Ukraine cần nguồn hỗ trợ trước đầu năm 2026 để tránh rơi vào khủng hoảng tài chính — điều này tạo áp lực rất lớn lên EU để hành động nhanh chóng.

Thiên Vân, theo Reuters (1), Reuters (2), AP News, Financial Times, Euronews, Kyiv Post, RFE/RL