Reuters: Dự báo năm tới nhiều sóng gió trong quan hệ Mỹ – Trung

Một năm sắp kết thúc trong trạng thái khó chịu với những rối ren về khinh khí cầu gián điệp, chiến tranh kinh tế ở ngành sản xuất chip, và cạnh tranh quân sự ngày càng gia tăng, Reuters đăng cho bình luận rằng điều đó trải đường cho một năm mới 2024 nhiều sóng gió trong quan hệ Mỹ – Trung.

Tâm trạng này đã có biểu hiện sau cuộc gặp mặt trực tiếp vào tháng 11 vừa qua giữa hai nguyên thủ quốc gia của hai cường quốc đứng đầu kinh tế và quân sự thế giới, khi đó cả Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dường như đã bày tỏ mong muốn và đã có những nỗ lực nhưng chưa thực sự hiệu quả nhằm vãn hồi tình cảnh rơi tự do của quan hệ hai nước.

Năm 2024 sẽ có những biến động mới. Từ cuộc bầu cử tổng thống ở Đài Loan và Mỹ, cho đến các cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung vẫn đang còn tục diễn, hai ông Biden và Tập sẽ phải đối mặt không ít bài toán khó giải và dễ gây bất hòa.

Căng thẳng quân sự ở Biển Đông

Đầu tiên sẽ là cuộc bầu cử tổng thống và lập pháp của Đài Loan vào ngày 13/1. Cách Trung Quốc phản ứng có thể quyết định liệu mối quan hệ giữa các nền kinh tế lớn nhất thế giới có trở nên nghi ngờ lẫn nhau hay không.

Phó Tổng thống Lại Thanh Đức cùng với bà Tiêu Mỹ Cầm của Đảng Dân Tiến thân Mỹ hiện đang dẫn đầu trong các cuộc thăm dò. Hai người này không được Trung Quốc nhìn thuận mắt, và họ bị Bắc Kinh miêu tả là “cặp bài trùng đòi độc lập” và từ chối các cuộc đàm phán đề xuất từ phía ông Lại Thanh Đức.

Sự kiện chức bầu cử trên lãnh thổ Đài Loan, hòn đảo mà chính quyền Bắc Kinh vẫn luôn tuyên bố là của mình, trong quá khứ vẫn là những dịp mà Trung Quốc kiếm cớ leo thang căng thẳng. Điển hình là lần bầu cử Đài Loan năm 1996 khi ông Giang Trạch Dân nắm quyền ở Trung Nam Hải, Trung Quốc đã tổ chức các cuộc tập trận quân sự và thử nghiệm tên lửa trước cuộc bỏ phiếu ở Đài Loan. Phía Mỹ cũng nhân lý do đó mà cử một lực lượng đặc nhiệm cùng tàu sân bay tới khu vực.

Lần này, Bắc Kinh lại tăng cường áp lực quân sự và chính trị bắt đầu từ những tháng qua, coi cuộc bầu cử là sự lựa chọn giữa “hòa bình và chiến tranh”, gọi đảng cầm quyền là những kẻ ly khai nguy hiểm và kêu gọi người Đài Loan đưa ra “lựa chọn đúng đắn”.

Một số nhà phân tích tin rằng ông Tập Cận Bình, kỳ thực muốn ổn định và tránh xung đột, nhưng mà việc cần làm thì ông ta cũng sẽ làm, và sẽ kiềm chế phản ứng quân sự của Trung Quốc nếu ông Lại Thanh Đức thắng. Ngoài ra, bản thân Đài Loan đang cảnh giác cao độ trước các hoạt động của Trung Quốc, cả quân sự và chính trị, đặc biệt là trước cuộc bầu cử.

TRUMP 2.0?

Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2024 có thể còn có nhiều hậu quả hơn nữa. Nếu không có những bất ngờ vào phút chót, cuộc bầu cử nhiều khả năng sẽ là cuộc tái đấu giữa Biden và cựu Tổng thống Donald Trump.

Trong khi cuộc tranh luận chắc chắn sẽ có những lời lẽ gay gắt về Trung Quốc, ông Tập sẽ tập trung hơn vào một câu hỏi: Liệu Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump có trở lại nắm quyền lần này nữa không?

Yun Sun, giám đốc Trung tâm Stimson ở Washington, chia sẻ rằng “Khi người Trung Quốc nghĩ về cuộc bầu cử [Mỹ] vào năm tới, việc Trump trở lại sẽ là cơn ác mộng tồi tệ nhất của họ”.

Mối quan hệ Mỹ-Trung đã xuất hiện căng thẳng trong nhiệm kỳ của cựu Tổng thống Barack Obama đã nhường chỗ cho một cuộc chiến thương mại toàn diện dưới thời những người kế nhiệm ông, với những cáo buộc về nguồn gốc của Covid-19 và những căng thẳng mới về tình trạng của Đài Loan.

Ở một khía cạnh nào đó, sự trở lại của Trump có thể là một lợi ích địa chính trị cho Trung Quốc. Biden đã khéo léo gia tăng áp lực lên Bắc Kinh – duy trì các mức thuế quan thời Trump, bổ sung các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới và củng cố các liên minh của Mỹ.

Nếu bản năng theo chủ trương đề cao lợi ích dân tộc của Trump đồng nghĩa với việc Mỹ rút lui khỏi các liên minh, thì điều đó có thể có lợi cho các nhà cầm quyền Trung Quốc, những người cảm thấy bị sức mạnh của Mỹ bao vây.

Tuy nhiên, theo Yun Sun phân tích, dù không hài lòng với Biden, nhưng các nhà cầm quyền Trung Quốc vẫn nhìn nhận ông Biden là một nhà lãnh đạo tuân theo các quy tắc và thông lệ, chứ còn ông Trump là không thể đoán trước.

Xung đột thị trường chip

Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ nhằm ngăn chặn các con chip tiên tiến nhất lọt vào tay Trung Quốc có thể sẽ siết chặt hơn vào năm tới.

Tháng 10 vừa qua, Mỹ đã thắt chặt các hạn chế hiện có, tạm dừng bổ sung các chip cao cấp và đóng các lỗ hổng trong luật. Và một bản cập nhật khác có thể xảy ra vào năm 2024. Theo Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ Gina Raimondo nói sẽ có một bản cập nhật “ít nhất là hàng năm”.

Mặc dù có những nghi ngờ về tính hiệu quả của các biện pháp cấm vận công nghệ này đến Trung Quốc, nhưng Bắc Kinh đã phải nỗ lực chống lại các hạn chế, đặc biệt vì việc trả đũa các doanh nghiệp Mỹ có thể làm mất đi nguồn vốn nước ngoài mà Bắc Kinh cần khi tăng trưởng kinh tế chậm lại.

Một đòn bẩy mà Bắc Kinh có, ấy là vị thế thống trị của mình với tư cách là nhà cung cấp kim loại hiếm cần thiết cho sản xuất chip. Vào tháng 7, Trung Quốc đã công bố hạn chế xuất khẩu một số sản phẩm gali và gecmani – xuất khẩu đã giảm mạnh kể từ đó.

Căng thẳng mà chính sách của Mỹ gây ra sẽ chỉ gia tăng khi chính quyền Mỹ trấn áp những hành vi vi phạm các quy định mới của nước này. Chính quyền Biden đã thành lập một đội đặc nhiệm vào năm 2023 để chống lại những nỗ lực chiếm đoạt trái phép công nghệ nhạy cảm của Hoa Kỳ.

Nhật Tân, theo Reuters