Vốn TQ có nguy cơ xâm nhập vào nhiều lĩnh vực tại Anh, London báo động

Các báo cáo truyền thông mới đây tiết lộ Trung Quốc hiện nắm giữ khối tài sản khổng lồ tại Anh trị giá hơn 190 tỷ bảng Anh (hơn 250 tỷ USD), bao gồm các lĩnh vực trọng yếu như điện hạt nhân, nước, khí đốt, viễn thông, trung tâm dữ liệu, cảng biển và giáo dục. Cuộc điều tra của The Sunday Times phơi bày “mức độ xâm nhập” sâu rộng của vốn Trung Quốc, khiến chính trường London chấn động và đánh dấu bước ngoặt từ giai đoạn “thời kỳ hoàng kim” thân thiện sang giai đoạn cảnh giác chiến lược đối với Bắc Kinh.

Theo danh sách mà The Sunday Times công bố, các doanh nghiệp và tổ chức nhà nước Trung Quốc – Hồng Kông sở hữu 442 tài sản tại Anh, nhiều trong số đó thuộc lĩnh vực hạ tầng cốt lõi. Tập đoàn Điện hạt nhân Trung Quốc (CGN) nắm 27,4% cổ phần nhà máy điện hạt nhân Hinkley Point C; Quỹ đầu tư quốc gia CIC sở hữu 8,7% sân bay Heathrow, 9% Thames Water, 10,5% Cadent Gas (phân phối khí đốt) và 60% Logicor, công ty logistics điều hành 176 trung tâm phân phối. Ngoài ra, Tổng công ty Đầu tư Nhà nước Trung Quốc (SDIC) nắm 50% trang trại điện gió ngoài khơi Inch Cape.

Không chỉ thế, các cơ quan chính phủ Trung Quốc đã mua lại khu đất Xưởng đúc tiền Hoàng gia cũ ở London với giá 255 triệu bảng để xây dựng Đại sứ quán Trung Quốc mới, động thái gây lo ngại về “sự hiện diện có chủ ý” giữa trung tâm quyền lực của Anh.

Từ kinh tế sang an ninh quốc gia

Anne Keast-Butler, giám đốc cơ quan tình báo GCHQ, cảnh báo rằng Trung Quốc là mối đe dọa mang tính hệ thống đối với an ninh quốc gia và trật tự quốc tế. Bộ trưởng An ninh Dan Jarvis nhấn mạnh tại Quốc hội: “An ninh quốc gia phải được ưu tiên hơn hợp tác kinh tế.”
Các nghị sĩ đối lập, như Priti Patel, chỉ trích chính phủ Lao động hiện nay “quá mềm mỏng với Bắc Kinh.”

Giáo sư Yao-Yuan Yeh (ĐH St. Thomas, Mỹ) nhận định việc Trung Quốc đầu tư ồ ạt không đơn thuần là thương mại mà là “một chiến lược ảnh hưởng chính trị”, cho phép Bắc Kinh chi phối dư luận và chính sách tại các nền dân chủ phương Tây. Ông dự đoán các quốc gia khác cũng sẽ bắt đầu “soi xét lại” dòng vốn Trung Quốc trong ba thập kỷ qua, khi sự thâm nhập kinh tế dần biến thành “mối đe dọa an ninh thể chế.”

Nhà bình luận tài chính Đài Loan Hoàng Thế Thông cho rằng việc tiết lộ quy mô đầu tư này “có thể là thông điệp răn đe gửi đến Bắc Kinh”, ám chỉ phương Tây biết rõ dòng tiền, mạng lưới rửa tiền và các cá nhân liên quan – từ vụ lừa đảo Bitcoin của Qian Zhimin đến Chen Zhi, trùm lừa đảo viễn thông Campuchia. Ông nhận định: “Thời đại giả tạo đã qua.”

Sự hiện diện sâu rộng của vốn Trung Quốc tại Anh

Theo điều tra của The Times, vốn Trung Quốc đã len lỏi vào mọi khía cạnh đời sống ở Anh:

Giáo dục: 28 trường tư thục thuộc sở hữu Trung Quốc, gồm Trường Ruthin (thành lập cách đây 741 năm). Năm 2024, 6.258 học sinh Trung Quốc đang theo học tại các trường tư, chiếm tỷ lệ lớn nhất trong nhóm sinh viên quốc tế.

Khách sạn và dịch vụ công: Tập đoàn Du lịch Trung Quốc sở hữu Kew Green Hotels với hơn 60 khách sạn, hai trong số đó được Bộ Nội vụ Anh thuê làm nơi trú ẩn cho người tị nạn, mang về 15 triệu bảng/năm. Thương hiệu Campanile, trực thuộc chính quyền Thượng Hải, cũng vận hành một cơ sở tương tự ở Cardiff.

Doanh nghiệp – Thương hiệu: Trung Quốc hoặc doanh nhân Hoa kiều nắm quyền tại Wolverhampton Wanderers FC, hãng xe Lotus, sân golf Wentworth và thương hiệu giày Clarks.

Tư nhân và bất động sản: Tổng đầu tư tư nhân từ Trung Quốc và Hồng Kông đạt 139,2 tỷ bảng, bao phủ bất động sản, viễn thông, trung tâm dữ liệu, bán lẻ và sản xuất. Gia đình Lý Gia Thành kiểm soát 75% Công ty Nước Northumbria, nắm cổ phần lớn tại Vodafone–Three, sở hữu tòa nhà biểu tượng Walkie Talkie, trong khi Trương Tùng Kiều là chủ tòa nhà Leadenhall (biệt danh “Cheesegrater.”)

Các nhà phân tích cảnh báo rằng theo Luật Tình báo Quốc gia Trung Quốc, mọi doanh nghiệp Trung Quốc đều có nghĩa vụ hỗ trợ cơ quan an ninh nước này, khiến mọi khoản đầu tư có nguy cơ trở thành công cụ tình báo.

Từ cảnh báo đến hành động

Đối mặt với mối đe dọa này, Anh đã triển khai một loạt biện pháp kiểm soát đầu tư nước ngoài. Chính phủ đang xây dựng cơ chế tương tự Ủy ban Đầu tư nước ngoài của Mỹ (CFIUS), với Đạo luật Đăng ký Ảnh hưởng Nước ngoài (FIRS) – có hiệu lực từ tháng 7/2025 – yêu cầu doanh nghiệp báo cáo bắt buộc nếu có liên hệ với chính phủ hoặc doanh nghiệp nhà nước nước ngoài.
Giới chuyên gia cho rằng điều này sẽ khiến các khoản đầu tư “nhạy cảm” của Trung Quốc khó được phê duyệt dưới danh nghĩa “mục đích thương mại”.

Anh cũng siết chặt quy định với trung tâm dữ liệu, hạ tầng đám mây và chuỗi cung ứng kỹ thuật số do các công ty Trung Quốc tài trợ. Trước đó, năm 2020, chính phủ Anh cấm Huawei tham gia xây dựng mạng 5G, và báo cáo Đánh giá Quốc phòng Chiến lược 2025 tiếp tục mô tả Bắc Kinh là “mối đe dọa cố ý và dai dẳng”.

Ngoài ra, quỹ đầu tư quốc gia Trung Quốc và Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đang nắm cổ phần tại nhiều tập đoàn trong chỉ số FTSE 100 như Shell, BP, Rio Tinto và AstraZeneca — làm dấy lên lo ngại về tính minh bạch tài chính và quyền biểu quyết.

Khủng hoảng trong ngành thép và dấu hiệu rạn nứt quan hệ

Tình hình càng trở nên căng thẳng sau khi Jingye Group (Trung Quốc) mua lại British Steel năm 2020. Mặc dù hứa đầu tư 1,2 tỷ bảng và giữ 3.000 việc làm, tập đoàn này lại vướng tranh cãi về cam kết đầu tư và quản lý mập mờ. Chính phủ Anh đã viện dẫn luật khẩn cấp để tiếp quản nhà máy, giao cho Ernst & Young (EY) quản lý tạm thời.
Bộ trưởng Thương mại Jonathan Reynolds thừa nhận Anh đã “quá ngây thơ với Trung Quốc” và tuyên bố không còn hoan nghênh đầu tư Trung Quốc trong ngành thép.

Các cuộc đàm phán giữa hai bên rơi vào bế tắc khi Trung Quốc đòi ít nhất 1 tỷ bảng để rút quyền kiểm soát pháp lý, nhưng sẵn sàng nhượng bộ nếu Anh chấp thuận dự án xây Đại sứ quán Trung Quốc mới ở London — một đòn bẩy chính trị rõ rệt. Việc phê duyệt dự án này, dự kiến trong tháng 10, đã bị hoãn sang tháng 12.

Nhà bình luận Lý Lâm Nhất cho rằng đây là ví dụ điển hình cho chiến lược “ràng buộc lợi ích thương mại với điều kiện chính trị” mà Bắc Kinh thường áp dụng. Ông nhấn mạnh, thời kỳ “quan hệ vàng son Trung–Anh” do cựu Thủ tướng David Cameron khởi xướng đã chấm dứt hoàn toàn, nhường chỗ cho thái độ nghi ngờ và phòng ngừa.
Ngày nay, dư luận Anh coi “đầu tư Trung Quốc” không còn là cơ hội kinh tế mà là biểu hiện của “sự xâm nhập chính trị”, làm suy giảm mạnh hình ảnh Bắc Kinh như một “đối tác đáng tin cậy”, Chính phủ Anh cũng thừa nhận đã “đánh giá thấp rủi ro chính trị” từ các khoản đầu tư Trung Quốc trong quá khứ.

Tóm lại, sự hiện diện sâu rộng của vốn Trung Quốc – từ năng lượng, nước, viễn thông đến giáo dục và thể thao – đang khiến Vương quốc Anh xem xét lại toàn diện mối quan hệ song phương. Những cảnh báo từ giới tình báo, sự can thiệp của Quốc hội và chính sách kiểm soát đầu tư mới cho thấy London đã chuyển từ giai đoạn hợp tác thương mại sang phòng vệ chiến lược, phản ánh một xu hướng rộng lớn hơn trong phương Tây: xem Bắc Kinh là “mối đe dọa hệ thống”, không chỉ là đối tác kinh tế.