Chưa hoàn thiện, metro Nhổn-ga Hà Nội đã gây nguy cơ thiệt hại ít nhất 40 triệu USD

Theo kết luận thanh tra do Thanh tra Chính phủ Việt Nam công bố, dự án tuyến đường sắt đô thị đoạn Nhổn – ga Hà Nội (Hà Nội) có nguy cơ thiệt hại ít nhất 40 triệu USD cho ngân sách do vi phạm Luật Đấu thầu.

Kết luận thanh tra được thực hiện theo nội dung tố cáo do ông Lương Xuân Bình, nguyên Phó trưởng Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội về dự án đường sắt đô thị Nhổn – Ga Hà Nội gửi đến nhiều cơ quan chức năng trong nhiều năm qua.

Hợp đồng tư vấn tăng thêm 6,5 triệu Euro

Dự án đường sắt đô thị đoạn Nhổn – ga Hà Nội do Ban quản lý đường sắt đô thị Hà Nội làm chủ đầu tư, Công ty Systra (Pháp) được chọn làm đơn vị tư vấn. Toàn tuyến dài 12,5km, trong đó trên cao 8,5km, đi ngầm 4km; điểm đầu là Nhổn, điểm cuối là ga Hà Nội.

Được khởi công từ tháng 9/2010, công trình dự kiến hoàn thành vào tháng 9/2017; tuy nhiên, chính quyền TP Hà Nội liên tiếp báo lùi tiến độ đến sau năm 2021, rồi tới 2022, 2023. Tổng mức đầu tư dự án đã tăng từ 783 triệu Euro lên 1.176 triệu Euro.

Tháng 11/2007, Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội ký với Công ty Systra (Pháp) hợp đồng trọn gói dịch vụ tư vấn dự án, thời gian 25 tháng với tổng giá trị 10,6 triệu Euro.

Tuy nhiên, theo Thanh tra Chính phủ, hợp đồng trọn gói có nhiều nội dung không rõ ràng dẫn đến các cách hiểu khác nhau giữa các bên. Ngoài ra, việc hiểu nghĩa nội dung giữa bản dịch tiếng Việt và bản tiếng Anh của các bên cũng có những điểm khác nhau.

Dự án có quy mô lớn và phức tạp đầu tiên áp dụng công nghệ và tiêu chuẩn mới của nước ngoài vào Việt Nam nhưng hợp đồng chỉ xác định thời gian 25 tháng với tổng giá trị 10,6 triệu Euro là không khả thi, khó đáp ứng và chưa lường hết được các yêu cầu trong việc thực hiện dự án.

Trong quá trình thực hiện, chủ đầu tư và tư vấn đã ký 3 phụ lục điều chỉnh thời gian thực hiện và giá hợp đồng. Giá trị hợp đồng sau điều chỉnh trên 17,1 triệu Euro, tăng thêm 6,5 triệu Euro (tương đương 180 tỷ đồng).

Thanh tra Chính phủ cho rằng một số nội dung điều chỉnh tăng giá trị hợp đồng nhưng không tăng nhiệm vụ mà chủ yếu do quá trình thực hiện các nhiệm vụ của công ty tư vấn bị chậm trễ kéo dài so với tiến độ của hợp đồng trọn gói ban đầu dẫn đến phía tư vấn phải huy động nhân sự và chi phí cho thời gian kéo dài, dẫn đến phát sinh tăng chi phí.

Mặt khác, trong quá trình thương thảo điều chỉnh hợp đồng tư vấn (hợp đồng trọn gói), chủ đầu tư không làm rõ trách nhiệm của Tư vấn Systra trong việc chậm trễ để xác định chi phí và giảm trừ khi lập dự toán bổ sung.

Việc lựa chọn nhiều nhà thầu có dấu hiệu vi phạm pháp luật gây thiệt hại

Về nội dung tố cáo việc lựa chọn nhà thầu thực hiện gói thầu số 1 (đoạn tuyến trên cao) và việc lựa chọn nhà thầu thực hiện gói thầu số 3 (hầm và các ga ngầm) có dấu hiệu vi phạm pháp luật, theo Thanh tra Chính phủ, tố cáo này là có cơ sở.

Cụ thể, việc đánh giá giữa Tư vấn Systra và chủ đầu tư không thống nhất, có sự không minh bạch, không thực hiện đúng các quy định của pháp luật về đấu thầu, lựa chọn nhà thầu theo Luật Đấu thầu.

Ngày 18/10/2013, Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội đã họp với Liên danh Ciencol-Lotte. Tại buổi làm việc, Liên danh Ciencol-Lotte tôn trọng kết quả đánh giá hồ sơ dự thầu của Tư vấn Systra và Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội. Kết quả nhà thầu Dealim đã trúng thầu với giá dự thầu là 65,2 triệu Euro.

Việc sai phạm trong công tác đấu thầu đã được Sở KH&ĐT nêu trong văn bản 629/BC-KHĐT ngày 28/6/2013: vi phạm Điều 29 Luật Đấu thầu số 61/2005 và  Điều 18 Nghị định số 85/2009 về Hướng dẫn thi hành Luật Đấu thầu và lựa chọn Nhà thầu xây dựng theo Luật Xây dựng.

Đối với gói thầu số 3, nhà thầu JV và Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội đã ký hợp đồng thi công gói thầu số 3 khi chưa có mặt bằng sạch bàn giao để thi công. Tuy nhiên, đến thời điểm thanh tra vẫn chưa bàn giao đầy đủ mặt bằng của gói thầu. Hiện tại, mặt bằng các ga 9, 10,11 đang điều chỉnh quy hoạch, chưa thể giải phóng mặt bằng dẫn tới chưa có mặt bằng để bàn giao cho nhà thầu.

Thanh tra Chính phủ cho rằng việc chậm bàn giao mặt bằng dẫn đến nhà thầu phải điều chỉnh kế hoạch triển khai và yêu cầu bổ sung khoản kinh phí khoảng 40 triệu USD, nguy cơ gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước.

Việc thực hiện gói thầu về rà phá bom mìn, vật liệu nổ đoạn cầu cạn và khu vực depot của nhà thầu Tổng công ty Xây dựng Lũng Lô, Thanh tra Chính phủ kết luận có căn cứ chứng minh dấu hiệu vi phạm pháp luật.

Cụ thể, đến thời điểm thanh tra, việc nghiệm thu, thanh quyết toán gói thầu rà phá bom mìn, vật liệu nổ đoạn cầu cạn và khu vực depot do Tổng công ty Xây dựng Lũng Lô thực hiện, vẫn chưa hoàn thành. Nguyên nhân chính là hồ sơ nghiệm thu khối lượng có dấu hiệu sai khối lượng thi công; hồ sơ hoàn công chưa đúng quy định, có hiện tượng không đúng với thực tế và không đúng với phương án kỹ thuật được phê duyệt…

Làm rõ trách nhiệm của nhiều cá nhân tại các Ban, Sở qua các thời kỳ

Tổng Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Chủ tịch UBND TP Hà Nội chỉ đạo chủ đầu tư dự án rà soát lại trách nhiệm của Tư vấn Systra trong việc thực hiện nhiệm vụ theo hợp đồng trọn gói trước khi điều chỉnh, để xác định chi phí thuộc trách nhiệm phần lỗi của Tư vấn Systra và thực hiện giảm trừ khi quyết toán.

Ngoài ra, chủ đầu tư phải rà soát cả trách nhiệm vật chất của các đơn vị tư vấn có liên quan gây chậm trễ kéo dài, làm tăng chi phí và thực hiện việc giảm trừ khi quyết toán hợp đồng. Xem xét, giải quyết theo thẩm quyền đối với nội dung tố cáo về dấu hiệu vi phạm pháp luật trong công tác thanh tra của Thanh tra TP Hà Nội.

Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Giao thông vận tải chỉ đạo các đơn vị liên quan kiểm tra, xem xét trách nhiệm trong việc thực hiện các công việc của dự án gây chậm trễ, dẫn đến tăng chi phí.

Kiến nghị Thủ tướng Chính phủ yêu cầu UBND TP Hà Nội tổ chức kiểm điểm và chỉ đạo Ban quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Quy hoạch kiến trúc, Thanh tra TP Hà Nội kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân qua các thời kỳ có liên quan đến các vi phạm.

Căn cứ kết quả kiểm điểm có biện pháp xử lý đối với những tập thể, cá nhân trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, Bộ Quốc phòng chỉ đạo Bộ Tư lệnh Công binh, Tổng công ty xây dựng Lũng Lô kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân có liên quan đến các vi phạm trong việc thực hiện hợp đồng về rà phá bom mìn, vật nổ đoạn cầu cạn và khu vực depot.

Nguyễn Sơn

Xem thêm: