Lời nói không thật lòng

Người xưa coi trọng việc nói năng, nói phải giữ lời, lời nói phải xuất phát từ nội tâm, cũng chính là lời nói phải theo suy nghĩ bên trong của mình, không được khoe khoang, càng không được nói dối. Có câu thành ngữ là: “Ngôn bất do trung”. Thời xưa, “trung” là chỉ quần áo mặc bên trong, sau này suy rộng ra là nội tâm của một người. “Ngôn bất do trung” có nghĩa là lời nói không thật lòng, nói một đàng nghĩ một nẻo.

Ngày nay, hiện tượng “ngôn bất do trung” lại đặc biệt nhiều, chủ yếu có hai loại:

Một là cố ý không thật lòng. Trong xã hội ngày nay, bởi vì đạo đức suy vi, mối quan hệ giữa người với người trở nên vô cùng căng thẳng. Mọi người đều sống thiếu lòng tin, thiếu cảm giác an toàn với nhau. Người lớn cũng dạy trẻ em phải khôn ngoan và nhạy bén, phải “cảnh giác với người khác”. Vì vậy trong đại đa số hoàn cảnh xã hội, người ta đều cố tình che giấu ý định thực sự bên trong tâm mình, che giấu suy nghĩ bên trong, dần trở thành những người sống dưới lớp mặt nạ. Có một số người đã thành tính cách, tự nhiên mà biểu hiện ra, dù chuyện không đáng để nói dối cũng thuận mồm nói dối. Hiện tượng này đặc biệt nhiều, thậm chí trong giới doanh nhân lại càng nổi cộm hơn.

Một loại khác chính là “ngôn bất do trung” không tự biết. Nếu chúng ta quan sát lời nói và hành động của nhiều người một cách lý trí, chúng ta sẽ thấy rằng lời mà nhiều người nói ra thường là trước sau tự có mâu thuẫn, lời nói không diễn đạt được ý. Thậm chí có một số người còn không biết mình muốn diễn đạt điều gì sau khi đã nói rất nhiều. Lý do cơ bản là trong hoàn cảnh xã hội hỗn loạn, tâm con người cũng bị cuốn theo dòng, trở nên hỗn loạn theo. Nếu chúng ta quan sát suy nghĩ của bản thân trong một phút thôi, thì có thể thấy có rất nhiều thứ nảy lên trong tâm không rõ là từ đâu, bản thân bị cuốn đi theo hết từ dòng suy nghĩ này sang dòng suy nghĩ khác, tâm không thể nào tĩnh lại, và cũng không biết mình đang thực sự muốn nghĩ gì. Tâm không thanh tịnh thì lời nói tất sẽ không rõ ràng.

Nói lời không thật cố nhiên là không tốt. Hiện tượng này làm cho lời nói đi chệch khỏi bản chất của việc giao tiếp, khiến ai cũng phải ngầm suy nghĩ, ngầm phòng thủ nhau, làm xấu đi các mối quan hệ giữa các cá nhân với nhau. Quan trọng hơn, đó cũng là biểu hiện của việc con người không thể làm chủ được nội tâm của mình. Bởi vậy bệnh về tinh thần của con người hiện đại đặc biệt nhiều, mà tình trạng sức khỏe kém xuất phát từ tinh thần cũng đặc biệt nhiều.

Vì vậy, chúng ta phải học cách suy nghĩ trước khi nói, lời nói phải xuất phát từ đáy lòng, lời nói phải có sự chân thật. Nhưng để làm được điều này thì tiền đề là phải hiểu được suy nghĩ thực sự trong nội tâm của mình và tìm ra tự ngã chân thật.

Trong sử Việt có một câu chuyện rất nổi tiếng thể hiện điều gọi là “ngôn bất do trung” này.

Vào những năm cuối của triều đại nhà Trần, triều chính suy sụp. Thượng Hoàng Trần Nghệ Tông rất tin dùng Hồ Quý Ly, dần dần khiến ông ta thâu tóm mọi quyền hành, chi phối hai ban văn võ. Nghệ Tông phong cho Quý Ly làm Đồng bình chương sự (tương đương Tể tướng), ban cho cờ thêu tám chữ “văn võ toàn tài quần thần đông đúc” và một thanh kiếm báu có thể chém trước tấu sau.

Nắm mọi quyền hành trong tay, Quý Ly phát triển thế lực riêng của mình. Tôn thất nhà Trần nhiều người dâng tấu nhưng Nghệ Tông lại u mê tin tưởng tuyệt đối Quý Ly. Thậm chí tới cả Giản Hoàng đế lên kế hoạch trừ khử Quý Ly cuối cùng cũng bị Nghệ Tông phế ngôi. Nghệ Tông phế truất cháu xong thì ép cháu mình thắt cổ chết.

Khi Thượng Hoàng Trần Nghệ Tông còn sống có nói với Hồ Quý Lý rằng: “Nhà ngươi là thân tộc nên bao nhiêu việc lớn nhỏ trong nước Trẫm đều ủy thác cho cả. Nay quốc thể suy nhược, Trẫm thì già rồi, ngày sau con Trẫm có nên thì giúp, không thì nhà ngươi tự làm lấy”.

Quý Ly cởi mũ, khấu đầu khóc mà thề rằng: “Nếu hạ thần không hết lòng hết sức giúp nhà vua thì trời tru đất diệt”.

Thế nhưng Hồ Quý Ly cuối cùng đã trở mặt, năm 1399 cho giết chết 400 tướng lĩnh nhà Trần, năm 1400 thì cướp ngôi nhà Trần, lên ngôi Vua.

Theo Zhengjian.org
Tác giả: Thư Tỉnh
An Hòa biên tập

Xem thêm:

• Nguồn gốc thú vị của thành ngữ “Lấy bụng tiểu nhân đo lòng quân tử”

Mời xem video: