Bí quyết làm mát cơ thể và sơ cứu các rối loạn do nắng nóng
(Ảnh: Shutterstock)
Mùa hè là thời điểm nhiệt độ tăng cao, ánh nắng gay gắt, độ ẩm thay đổi thất thường, gây ra nhiều tác động bất lợi cho sức khỏe, đặc biệt là với người già, trẻ nhỏ và người có bệnh nền. Việc làm mát cơ thể bằng thảo mộc thiên nhiên không chỉ giúp giải nhiệt mà còn hỗ trợ phòng tránh các bệnh mùa hè. Tuy nhiên, mỗi kiểu thời tiết – nắng gắt, oi bức, ẩm ướt hay khô nóng – lại cần một giải pháp khác nhau, cả về dược liệu, thực phẩm lẫn hoạt động sinh hoạt.(Ảnh: Shutterstock)
3 kiểu thời tiết ‘khó chịu’ và cách làm mát tương ứng
3. Thời tiết nắng gắt, khói bụi (nắng gay gắt + ô nhiễm)
Đặc điểm:
Cơ thể hấp thụ nhiệt trực tiếp từ bức xạ mặt trời.
Nguy cơ say nắng, bỏng da, đau đầu, mất nước cao.
Thảo dược & thực phẩm nên dùng:
Nha đam, sương sáo, nước đậu xanh rang, lá dứa.
Canh rong biển, nước ép dưa leo, nước ép khổ qua.
Các món thanh mát có tính “hàn” vừa phải, ví dụ: canh rau má, canh bí đao, canh rau dền, chè đậu xanh hạt sen, cháo ý dĩ đậu đỏ.
Thói quen sinh hoạt phù hợp:
Hạn chế ra ngoài, nếu cần che kín, đội nón rộng vành.
Ưu tiên làm việc trong nhà, dùng rèm chống nắng, quạt thông gió.
Lưu ý:
Không để da tiếp xúc trực tiếp với mặt trời >10 phút.
Người dễ cảm nắng nên mang theo nước gừng ấm pha loãng.
Cách làm mát cơ thể phù hợp với từng độ tuổi
1. Trẻ nhỏ
Dễ mất nước, rôm sảy, tiêu chảy.
Nên uống nước lá vối, nước râu ngô, hạn chế nước đá.
Tắm lá kinh giới, trà xanh, sài đất để phòng mẩn ngứa.
Ăn nhẹ nhàng, chia nhỏ bữa, tăng lượng rau củ hấp chín.
2. Người già
Suy giảm khả năng điều tiết nhiệt, dễ tụt huyết áp.
Nên dùng trà hoa cúc, lá sen, hoa nhài, bạch truật để an thần, tăng đề kháng.
Tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột (vào phòng lạnh ngay sau khi nắng nóng).
Duy trì giấc ngủ trưa đều đặn, vận động nhẹ trong nhà.
3. Thanh thiếu niên và người lao động ngoài trời
Dễ bị sốc nhiệt, mất muối, chuột rút.
Nên dùng nước đậu xanh, nước sắn dây pha loãng, nước chanh muối.
Mang theo bình nước thảo dược mát để uống mỗi 30–45 phút.
Hạn chế uống nước tăng lực nhiều đường, dễ gây mất nước ngược.
Cách sơ cứu khi gặp người bị bệnh do thời tiết nóng
1. Say nắng – sốc nhiệt
Dấu hiệu:
Thân nhiệt tăng cao đột ngột (thường trên 39–40°C).
Đau đầu dữ dội, choáng váng, cảm giác bốc hỏa.
Mặt đỏ bừng, da khô nóng (trong sốc nhiệt nặng có thể không còn đổ mồ hôi).
Mạch nhanh, thở gấp, cảm giác buồn nôn hoặc nôn.
Có thể co giật, mất ý thức, lú lẫn hoặc mê sảng.
Thường xảy ra sau khi tiếp xúc lâu với ánh nắng gay gắt, nhất là khi lao động ngoài trời, tập luyện thể lực trong môi trường oi bức, ngột ngạt.
Sơ cứu:
Di chuyển người bệnh vào chỗ râm mát.
Cởi bớt quần áo, lau người bằng khăn ẩm, quạt nhẹ.
Không dội nước lạnh đột ngột vì có thể gây sốc.
Cho uống nước mát pha muối loãng nếu còn tỉnh.
Gọi cấp cứu 115 ngay nếu bất tỉnh hoặc co giật.
2. Dị ứng thời tiết, nổi mề đay
Dấu hiệu:
Xuất hiện nốt sẩn đỏ, mẩn ngứa trên da, rải rác hoặc thành từng mảng.
Cảm giác ngứa ngáy dữ dội, tăng lên khi cơ thể nóng hoặc đổ mồ hôi.
Có thể sưng môi, mí mắt, bàn tay, thậm chí khó thở trong trường hợp dị ứng nặng.
Thường bùng phát khi thời tiết chuyển nóng, ẩm đột ngột hoặc sau khi tiếp xúc với môi trường nóng – lạnh xen kẽ (vào phòng điều hòa sau khi ra nắng…).
Sơ cứu:
Rửa vùng bị nổi bằng nước lá trầu không, trà xanh, kinh giới.
Không gãi hay chườm nóng.
Có thể dùng cao lá khế, bôi hồ nước nếu nhẹ.
3. Ngất do mất nước – tụt huyết áp
Dấu hiệu:
Chóng mặt, hoa mắt, đứng lên thấy choáng váng.
Mồ hôi lạnh, da tái nhợt, cảm giác buồn nôn.
Nhịp tim nhanh, huyết áp hạ thấp (nếu có máy đo).
Có thể dẫn đến ngất tạm thời, bất tỉnh trong vài giây đến vài phút.
Xảy ra sau khi vận động dưới nắng lâu, không uống đủ nước, hoặc do ăn quá ít, kiêng khem không hợp lý trong mùa hè.
Sơ cứu:
Cho nằm nghiêng, kê chân cao.
Nhỏ vài giọt nước gừng, nước tía tô vào miệng nếu còn tỉnh.
Cho uống từ từ nước đường gừng ấm.
Đưa đến cơ sở y tế nếu không tỉnh lại trong 5–10 phút.
Làm mát cơ thể mùa hè không chỉ là cảm giác dễ chịu tức thời, mà còn là chiến lược phòng bệnh toàn diện, đặc biệt trong bối cảnh thời tiết ngày càng cực đoan. Những dược liệu quen thuộc quanh vườn nhà như rau má, sâm đất, râu ngô, hoa cúc, lá sen, hạt é, sắn dây… chính là “vị thuốc mát” giúp chúng ta bảo vệ sức khỏe một cách tự nhiên, bền vững.
