Tranh cãi về vắc-xin là một vấn đề phức tạp bao gồm nhiều khía cạnh, liên quan đến các yếu tố khoa học, đạo đức, chính trị và xã hội. (Ảnh minh họa: Shutterstock)
Theo Tổng thống Donald Trump, Mỹ hiện khuyến nghị trẻ em tiêm vắc-xin phòng 18 bệnh, trong khi Đan Mạch chỉ tiêm phòng 10 bệnh và lịch tiêm chủng tại Đức, Nhật Bản lại bao phủ ít bệnh hơn đáng kể. Ông cho rằng đã đến lúc lịch tiêm chủng của Mỹ cần được rà soát lại dựa trên “tiêu chuẩn khoa học cao nhất và lẽ thường”. Trong khi đó, thời gian sắp tới (2026-2028), Bộ Y tế Việt Nam định hướng vừa duy trì tỷ lệ bao phủ cao các vắc-xin hiện có, vừa từng bước mở rộng danh mục vắc-xin thuộc Chương trình Tiêm chủng Mở rộng theo lộ trình.
Trong bản ghi nhớ ban hành ngày 5/12, Tổng thống Trump yêu cầu Bộ trưởng Y tế Robert F. Kennedy Jr. cùng Quyền Giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Jim O’Neill:
Tổng thống Trump bày tỏ tin tưởng rằng Bộ trưởng Kennedy và CDC sẽ hoàn thành nhiệm vụ này “nhanh chóng và đúng đắn”. Phía Bộ Y tế Mỹ chưa cung cấp lịch trình cụ thể cho việc thực hiện.
Một số chuyên gia ủng hộ việc rà soát lại lịch tiêm.
Theo tiến sĩ Joseph Varon, Chủ tịch kiêm Giám đốc y tế của Liên minh Y khoa Độc lập, Mỹ hiện là “quốc gia lạm dụng thuốc nhiều nhất trên thế giới”, và việc đối chiếu dữ liệu toàn cầu là cần thiết để xác định lịch tiêm an toàn và hiệu quả nhất cho trẻ sơ sinh Mỹ.
Ngược lại, nhiều ý kiến cho rằng lịch tiêm hiện tại đang bảo vệ trẻ em tốt và không có bằng chứng cho thấy trẻ đang nhận quá nhiều vắc-xin. Tiến sĩ Georges Benjamin, Giám đốc Hiệp hội Y tế Công cộng Hoa Kỳ, nhận định rằng không có lý do khoa học rõ ràng để thay đổi lịch tiêm hiện nay.
Một trong những thay đổi đáng chú ý nhất là đề xuất ngừng khuyến nghị tiêm vắc-xin viêm gan B trong vòng 24 giờ sau sinh đối với trẻ có mẹ không nhiễm virus viêm gan B.
Viêm gan B là bệnh viêm gan do HBV (Hepatitis B virus) gây ra, có thể gây biến chứng nặng như xơ gan, ung thư gan. Bệnh lây truyền chủ yếu qua 3 con đường: đường máu (dùng chung bơm kim tiêm, bàn chải đánh răng, dao cạo,…), quan hệ tình dục không an toàn và từ mẹ sang con khi sinh.
Tại nhiều quốc gia khác như Đan Mạch, vắc-xin này chỉ được tiêm cho trẻ có mẹ dương tính với viêm gan B, thay vì tiêm rộng rãi ngay sau sinh. Họ tập trung nhiều hơn vào việc xét nghiệm và giáo dục các nhóm dễ bị tổn thương.
Tiến sĩ Vicky Pebworth, một cố vấn của CDC Mỹ, đồng thời là thành viên hội đồng quản trị của Trung tâm Thông tin Vắc-xin Quốc gia cho biết chính sách hiện nay của Mỹ không đồng bộ với phần lớn các nước phát triển.
Trong khi đó, các chuyên gia phản đối cảnh báo rằng chưa có dữ liệu và kế hoạch cho thấy việc loại bỏ mũi tiêm lúc sơ sinh sẽ giảm thiểu rủi ro cho cộng đồng và số ca nhiễm viêm gan B ở trẻ sơ sinh.
Các chuyên gia tư vấn của CDC khuyên cha mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ và cân nhắc giữa rủi ro và lợi ích của vắc-xin khi tiêm nếu mẹ có xét nghiệm âm tính với viêm gan B. Đồng thời, không nên tiêm thêm liều nào trước 2 tháng tuổi nếu chưa được tiêm ngay sau khi sinh và kiểm tra nồng độ kháng thể huyết thanh trước khi tiêm bất kỳ liều bổ sung nào.
Hiện, CDC Mỹ khuyến nghị 3 liều vắc-xin viêm gan B:
Tại Việt Nam, Bộ Y tế đưa vắc-xin viêm gan B vào Chương trình Tiêm chủng mở rộng với 1 liều sơ sinh và 3 liều cơ bản được tiêm lúc trẻ 2-3-4 tháng tuổi (nằm trong vắc-xin 5 trong 1).
Mỹ hiện khuyến nghị tiêm vắc-xin cúm hàng năm cho tất cả trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên, trong khi nhiều quốc gia phát triển không xem đây là vắc-xin thiết yếu cho mọi trẻ em.
Hiệu quả và công thức của vắc-xin cúm thay đổi đáng kể qua từng năm, do virus liên tục biến đổi. Theo ước tính của CDC Hoa Kỳ, kể từ năm 2009, hiệu quả của vắc-xin cúm dao động từ 19%-60%. Điều này cho thấy vắc-xin mang lại sự bảo vệ không đầy đủ và ngắn hạn đối với virus cúm.
Một số chuyên gia cho rằng cần chiến lược tiêm có chọn lọc, tập trung vào nhóm nguy cơ cao (độ tuổi, có bệnh lý nền), thay vì tiêm rộng rãi hàng năm.
Tại Việt Nam, vắc-xin cúm không nằm trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng. Tuy nhiên, Bộ Y tế cũng khuyến cáo nên tiêm phòng vắc-xin cúm cho tất cả mọi người từ 6 tháng tuổi trở lên, đặc biệt nhấn mạnh ở nhóm nguy cơ cao (người già, bệnh nền, phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ) nếu không có chống chỉ định.
Vắc-xin rotavirus giúp phòng tiêu chảy và nôn mửa nặng ở trẻ nhỏ. Tại Mỹ, trẻ thường nhận 2–3 liều theo khuyến nghị CDC.
Dù vắc-xin này đã giúp giảm đáng kể tình trạng tiêu chảy mất nước nghiêm trọng, một số chuyên gia cho rằng tại các quốc gia thu nhập cao, nơi tỷ lệ tử vong do rotavirus vốn đã thấp, cần cân nhắc lại lợi ích – nguy cơ, đặc biệt liên quan đến nguy cơ lồng ruột hiếm gặp sau tiêm.
Theo hướng dẫn trên nhãn vắc-xin, trẻ em không nên tiêm vắc-xin rotavirus nếu có tiền sử lồng ruột hoặc dị tật bẩm sinh đường tiêu hóa chưa được điều trị.
Đan Mạch hiện không đưa vắc-xin rotavirus vào lịch tiêm chủng trẻ em, trong khi Đức và Nhật Bản vẫn khuyến nghị.
Tại Việt Nam, vắc-xin rotavirus được chính thức đưa vào Chương trình Tiêm chủng mở rộng từ năm 2024, chủ yếu cho trẻ từ 2-5 tháng tuổi, gồm 2 liều:
Hai liều này phải hoàn thành trước khi trẻ 6 tháng tuổi để tránh nguy cơ lồng ruột.
Viêm gan A là bệnh viêm gan cấp tính do HAV (hepatitis A virus) gây ra, lây truyền chủ yếu qua đường phân-miệng. Bệnh không tiến triển thành xơ gan hay ung thư gan như viêm gan B, C. Ở trẻ em, bệnh thường không có triệu chứng và tự khỏi. Các đợt bùng phát thường gặp ở những người sử dụng ma tuý, quan hệ tình dục đồng giới hoặc có bệnh lý gan trước đó.
CDC Mỹ khuyến nghị trẻ tiêm 2 liều vắc-xin viêm gan A trước 2 tuổi. Trong khi đó, nhiều quốc gia phát triển, bao gồm Đan Mạch, Đức và Nhật Bản, không khuyến nghị tiêm viêm gan A cho trẻ em.
Sau nhiều thập kỷ triển khai tiêm chủng tại Mỹ, tỷ lệ nhiễm viêm gan A ở trẻ em vốn thường ít biểu hiện bệnh nặng đã giảm rõ rệt. Tuy nhiên, các ca bệnh nghiêm trọng chủ yếu xảy ra ở người lớn thuộc nhóm nguy cơ cao vẫn đang tăng cao. Thực tế này khiến một số chuyên gia đặt vấn đề liệu chiến lược phòng ngừa hiện nay đã thực sự bảo vệ hiệu quả những đối tượng dễ tổn thương nhất hay chưa.
Tại Việt Nam, vắc-xin viêm gan A không nằm trong Chương trình Tiêm chủng Mở rộng. Bộ Y tế chỉ khuyến cáo tiêm phòng cho những đối tượng có nguy cơ cao và không tiêm nhắc lại định kỳ vì khả năng tạo miễn dịch lâu dài.
Vắc-xin thủy đậu giúp giảm số ca mắc ở trẻ nhỏ, nhưng từ lâu đã tồn tại lo ngại rằng tiêm chủng rộng rãi có thể:
Bệnh zona thần kinh cũng gây ra bởi virus thủy đậu. Sau khi lây nhiễm, virus thủy đậu không bị tiêu diệt hết mà trú ngụ trong các hạch thần kinh và gây bệnh khi hệ miễn dịch của cơ thể bị suy yếu. Việc tiêm vắc-xin thủy đậu làm giảm lưu hành virus trong cộng đồng, từ đó hạn chế sự “nhắc lại” miễn dịch tự nhiên ở người lớn, làm tăng nguy cơ tái hoạt virus tiềm ẩn, dẫn đến zona thần kinh.
Một số nước châu Âu, trong đó có Đan Mạch, không tiêm thủy đậu rộng rãi mà chỉ tiêm cho nhóm nguy cơ. Trong khi đó, Đức và Nhật Bản thì có khuyến nghị tiêm cho tất cả trẻ em. Tại Việt Nam, vắc-xin thủy đậu không nằm trong Chương trình Tiêm chủng Mở rộng nên không phải vắc-xin bắt buộc và được triển khai theo hình thức tiêm dịch vụ.
Đối với vắc-xin DTaP (bạch hầu – uốn ván – ho gà), Mỹ khuyến nghị 5 liều trước 6 tuổi. Trong khi Đan Mạch chỉ tiêm 4 liều, 3 liều đầu tiên trong năm đầu đời và liều thứ tư vào lúc 5 tuổi. Một số bác sĩ cho rằng có thể cân nhắc giãn khoảng cách hoặc giảm số liều ở trẻ nguy cơ thấp mà vẫn duy trì hiệu quả bảo vệ. Tại Việt Nam, tất cả trẻ em được tiêm 3 liều cơ bản khi 2, 3 và 4 tháng tuổi, sau đó tiêm nhắc lại theo lịch của Bộ Y tế nhằm duy trì miễn dịch lâu dài và phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở trẻ nhỏ.
Các vắc-xin phòng sởi và bại liệt thuộc nhóm có thể vẫn được giữ nguyên các khuyến nghị.
Giới chức y tế Mỹ nhấn mạnh rằng vắc-xin sởi vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn các đợt bùng phát, đặc biệt trong bối cảnh tỷ lệ tiêm chủng giảm ở một số khu vực.
CDC Mỹ khuyến cáo trẻ em nên tiêm 4 liều vắc-xin bại liệt trước khi tròn bảy tuổi. Đan Mạch, Đức và Nhật Bản đều khuyến nghị tiêm phòng bại liệt định kỳ.
Bộ trưởng Kennedy cũng khẳng định ông ủng hộ vắc-xin sởi và bại liệt, dù có thể xem xét lại thời điểm và cách kết hợp liều tiêm.
Tại Việt Nam, vắc-xin sởi và vắc-xin bại liệt đều nằm trong Chương trình Tiêm chủng Mở rộng.
Trong đó, vắc-xin sởi gồm 2 liều cơ bản cho tất cả trẻ em:
Vắc-xin bại liệt gồm 4 liều:
Bộ Y tế cho biết vắc-xin phế cầu – phòng các bệnh nặng như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết do phế cầu – đang nằm trong lộ trình bổ sung vào Chương trình Tiêm chủng Mở rộng trong giai đoạn tới. Đây là loại vắc-xin hiện mới được triển khai theo hình thức dịch vụ do chi phí cao.
“Giai đoạn 2026–2028, từng bước bổ sung các vắc xin mới vào Chương trình Tiêm chủng mở rộng, bao gồm vắc-xin phòng bệnh do phế cầu” – Kế hoạch triển khai Chương trình Tiêm chủng Mở rộng giai đoạn 2026–2028, Bộ Y tế.
Ngoài ra, vắc-xin phòng virus HPV (Human papillomavirus), tác nhân chính gây ung thư cổ tử cung, cũng được Bộ Y tế đưa vào tiêm chủng mở rộng trong những năm tới. Đối tượng ưu tiên là trẻ em gái trong độ tuổi vị thành niên, phù hợp với khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Việc triển khai dự kiến bắt đầu tại một số địa phương trước khi mở rộng trên phạm vi cả nước.
Virus HPV là một nhóm virus lây truyền qua đường da – niêm mạc tình dục. Khoảng 85% người sẽ mắc HPV tại một thời điểm nào đó trong suốt cuộc đời, thường không có triệu chứng và được hệ miễn dịch loại bỏ tự nhiên. Tuy nhiên, một tỷ lệ nhỏ nhiễm kéo dài, đặc biệt với các type nguy cơ cao như HPV-16 và 18, có thể dẫn đến ung thư cổ tử cung, hậu môn, hầu họng, dương vật sau 10–30 năm.
Vắc-xin HPV có hiệu quả phòng bệnh thấp hơn ở những người đã nhiễm các type HPV mục tiêu, bởi vắc-xin không có tác dụng điều trị. Với những người rất ít có nguy cơ phơi nhiễm HPV, chẳng hạn không có hoạt động tình dục trước hoặc ngoài hôn nhân, lợi ích của tiêm phòng là rất thấp.
Tại Hoa Kỳ, Đức và Nhật Bản, vắc-xin phế cầu và vắc-xin HPV đều được tiêm miễn phí trong chương trình tiêm chủng quốc gia cho trẻ em.
Cơ quan chống tham nhũng Ukraine thông báo tiến hành khám xét và điều tra…
Năm 2025, các cơ quan hành pháp của chính phủ Mỹ, bao gồm Nhà Trắng,…
Khi một người nói dối thì có lẽ thật khó để nhận biết được, và…
Ông Nguyễn Phương Hoàn cùng vợ và 3 nhân viên bị bắt tạm giam vì…
Hiện các bác sĩ tại Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện hữu nghị Việt…
Thành phố San Francisco đã thông qua việc thành lập một quỹ bồi thường cho…
