“Học thuyết Monroe” mới của ông Trump đang đẩy Trung Quốc ra khỏi Mỹ Latinh

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã vắng mặt một cách rõ rệt tại Hội nghị Thượng đỉnh BRICS gần đây ở Brazil. Đây là một dấu hiệu đáng chú ý. Trung Quốc đang mất dần ảnh hưởng ở khu vực Mỹ Latinh, và nhiều công ty Trung Quốc đang rút lui để chuyển hướng sang châu Phi. Những diễn biến này có thể là hệ quả của sự thay đổi luật chơi — hoặc đơn giản là kết quả từ chính sách lãnh đạo của Tổng thống Trump và “Học thuyết Monroe” mới của ông.

Chính quyền Trump đã khôi phục và củng cố Học thuyết Monroe năm 1823, thiết lập chính sách “không khoan nhượng” đối với sự can thiệp từ các cường quốc ngoài châu Mỹ. Những thay đổi này đã buộc Trung Quốc phải đánh giá lại và chuyển hướng nhiều dự án trị giá hàng triệu đô la trong các lĩnh vực giao thông, viễn thông, cơ sở hạ tầng và khoáng sản chiến lược. Về mặt chính trị, Trung Quốc cũng phải đối mặt với nhiều thất bại khi một số quốc gia tìm kiếm quan hệ gần gũi hơn và liên minh mạnh mẽ hơn với Đài Loan, một quốc gia mà Trung Quốc tuyên bố là lãnh thổ của mình.

Trung Quốc đang dần mất chỗ đứng tại Mexico. BYD — công ty sản xuất xe điện lớn nhất thế giới và là đối thủ chính của Tesla — đã thông báo hủy bỏ kế hoạch xây dựng nhà máy sản xuất xe điện quy mô lớn tại Mexico. Dự án này có công suất sản xuất lên tới 150.000 xe mỗi năm, mang lại hàng triệu USD cho Trung Quốc. Có vẻ như công ty này đã nhận ra tác động từ chính quyền Trump; ban lãnh đạo mới của Mỹ đã khiến họ phải suy nghĩ lại về chiến lược mở rộng tại Mỹ Latinh. “Các vấn đề địa chính trị có tác động rất lớn đến ngành công nghiệp ô tô,” phó chủ tịch BYD, bà Stella Li cho biết.

Trung Quốc cũng gặp thất bại nặng nề trong lĩnh vực khai thác khoáng sản tại Ecuador. Công ty Terraearth Resources đã hủy bỏ bốn dự án sau khi Chính phủ Ecuador quyết định đình chỉ các hoạt động khai thác do vi phạm quy định về môi trường.

Chiến lược kiểm soát nguồn cung lithium của Trung Quốc cũng đang thất bại. BYD và Tsingshan đã hủy kế hoạch xây dựng các nhà máy chế biến lithium tại Chile — khoản đầu tư trị giá khoảng 500 triệu USD và dự kiến tạo ra 1.200 việc làm. Lithium là nguyên liệu thiết yếu cho xe điện và được xem là vật liệu chiến lược trong thương mại, và quan trọng hơn nữa, trong các vấn đề an ninh. Chile là một trong những quốc gia có trữ lượng lithium lớn nhất thế giới, và Trung Quốc đã đánh mất cơ hội kinh doanh béo bở tại đây.

Những thất bại và trì hoãn của các công ty Trung Quốc tại Mỹ Latinh, là hệ quả từ vai trò lãnh đạo mới và mạnh mẽ của Hoa Kỳ.

Chuyến công du quốc tế đầu tiên của Ngoại trưởng Marco Rubio không phải đến châu Âu hay châu Á, mà là đến Trung Mỹ. Một thông điệp rõ ràng đã được gửi đi: Mỹ Latinh, và đặc biệt là Trung Mỹ, là ưu tiên hàng đầu của Hoa Kỳ. Chuyến thăm của ông Rubio đã dẫn đến việc chấm dứt thỏa thuận Sáng kiến Vành đai và Con đường được ký kết giữa Panama và Trung Quốc — một thất bại chưa từng có đối với trò chơi địa chính trị cộng sản ở cái gọi là Nam Bán cầu.

Tại Panama, công ty viễn thông Huawei cũng chịu một đòn mạnh. Công ty Trung Quốc này — vốn bị chỉ trích vì mối liên hệ với Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc — đã buộc phải tháo dỡ hệ thống của mình tại 13 địa điểm chiến lược, và thay thế bằng công nghệ do Mỹ sản xuất.

Costa Rica cũng đang thay đổi theo chiều gió mới. Cơ quan Xúc tiến Thương mại Nước ngoài của nước này, đã cử một phái đoàn đến Đài Loan để tìm kiếm cơ hội hợp tác kinh doanh, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất chất bán dẫn, nơi mà Đài Bắc là quốc gia dẫn đầu thế giới. Văn phòng Tình báo và An ninh Costa Rica cũng đã tham gia một khóa huấn luyện tại Đài Loan. Cả hai sự kiện đều khiến Trung Quốc đưa ra các phản đối ngoại giao mạnh mẽ.

Những thay đổi tại Panama và Costa Rica không phải là tình cờ; nó có tính chiến lược. Hai quốc gia này là những nước dẫn đầu không thể tranh cãi tại khu vực Trung Mỹ, và hành động của họ có sức ảnh hưởng rộng khắp trong khu vực. Trung Quốc biết điều đó và đang rơi vào trạng thái hoảng loạn.

“Học thuyết Monroe” mới và vai trò lãnh đạo dựa trên sức mạnh của ông Trump có thể là không điển hình, khó đoán định, không đúng chuẩn mực chính trị, nhưng lại rõ ràng là hiệu quả. Trung Quốc đang phát tín hiệu cho thấy họ đang chịu áp lực và tổn thất, buộc phải đánh giá lại, thu hẹp và chuyển hướng nhiều khoản đầu tư. Họ đang thua trong cuộc chiến này từng ngày.

Ghi chú:

Học thuyết Monroe (Monroe Doctrine) là chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ do Tổng thống James Monroe công bố năm 1823, với nội dung chính:

Châu Âu không được can thiệp vào các vấn đề của châu Mỹ, và Hoa Kỳ cũng sẽ không can thiệp vào các vấn đề của châu Âu.

Mục tiêu là:

• Ngăn chặn các cường quốc châu Âu tái chiếm thuộc địa hoặc mở rộng ảnh hưởng ở Tây Bán cầu.

• Khẳng định vai trò của Mỹ là người bảo vệ các quốc gia châu Mỹ.

Về sau, học thuyết này trở thành cơ sở cho nhiều chính sách can thiệp của Mỹ ở khu vực Mỹ Latinh.