Trung Quốc điều hơn 100 tàu chiến, Đài Loan Nhật Bản lo ngại an ninh khu vực

Trung Quốc đã triển khai hơn 100 tàu quân sự trên nhiều vùng biển chiến lược, đánh dấu một trong những đợt phô diễn sức mạnh hải quân lớn nhất của họ. Đài Loan và Nhật Bản bày tỏ lo ngại sâu sắc, cho rằng hoạt động này đe dọa ổn định khu vực và có thể liên quan đến mục tiêu răn đe hoặc kiểm soát biển của Bắc Kinh. Trong khi Bắc Kinh khẳng định các hoạt động là bình thường, Đài Loan và Nhật Bản đã tăng cường mức độ cảnh giác và theo dõi chặt chẽ diễn biến quân sự này.

Trung Quốc đã điều động hơn 100 tàu hải quân và hải cảnh, có lúc cao điểm hơn 100 chiếc, sau đó tính đến sáng 4/12, số tàu đang hoạt động vẫn là hơn 90, giảm nhẹ so với đỉnh điểm nhưng vẫn ở mức cao và quy mô lớn nhất từ trước tới nay.

Những tàu thuyền này không chỉ tập trung ở eo biển Đài Loan, mà giàn trải trên một dải rất rộng:

• Biển Hoàng Hải (Yellow Sea)
• Biển Hoa Đông (East China Sea), khu vực gần quần đảo Senkaku/Điếu Ngư tranh chấp với Nhật
• Biển Đông (South China Sea)
• Vươn ra vùng biển phía tây Thái Bình Dương (western Pacific)

Một số tàu thuyền cùng máy bay chiến đấu của Trung Quốc được cho là thực hiện tập trận giả định (mock attacks) và diễn tập ngăn chặn tiếp viện từ bên ngoài — mô phỏng kịch bản một nước bên ngoài nào đó can thiệp — làm dấy lên lo ngại về khả năng sẵn sàng của Bắc Kinh trong tình huống căng thẳng.

Đây được mô tả là màn phô diễn sức mạnh trên biển lớn nhất từ trước đến nay của Bắc Kinh ở Đông Á.

Đài Loan phản ứng thế nào?

Theo phát ngôn viên Phủ Tổng thống Đài Loan Karen Kuo và các tờ báo tại Đài Bắc:

Đài Loan nói rằng họ nắm rõ tình hình và có đủ năng lực bảo đảm an ninh, song coi đây là mối đe dọa nghiêm trọng tới hoà bình và ổn định khu vực.

Phủ Tổng thống đã yêu cầu:

• Lực lượng quốc phòng tăng cường cảnh giác, theo dõi chặt chẽ mọi hoạt động của tàu thuyền và máy bay Trung Quốc.
• Phối hợp chặt với các đối tác quốc tế (ngụ ý Mỹ, Nhật, các nước cùng chí hướng) để bảo vệ tự do hàng hải và an ninh.

Đài Loan xem đây là tiếp nối một chuỗi dài của chiến thuật áp lực vùng xám: quấy nhiễu liên tục bằng tàu thuyền và máy bay để làm mệt mỏi và phân tán nguồn lực phòng thủ Đài Loan.

Nhật Bản phản ứng thế nào?

Về phía Nhật:

Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Shinjiro Koizumi cho biết Tokyo đang theo dõi sát sao hoạt động của Trung Quốc trên Biển Hoa Đông và xung quanh quần đảo Senkaku, nhưng không tiết lộ chi tiết lực lượng đối phó.

Cùng thời điểm, một sự kiện khác làm căng thẳng hơn:

• Nhật cáo buộc máy bay chiến đấu J-15 của Trung Quốc chiếu radar điều khiển hỏa lực để khóa mục tiêu (fire-control radar lock) vào tiêm kích F-15 của Nhật gần Okinawa trong hai lần, kéo dài tới khoảng 30 phút trong một lần.
• Tokyo gửi kháng nghị ngoại giao mạnh mẽ, gọi đây là hành vi nguy hiểm, vượt xa quy tắc an toàn trong tương tác quân sự trên không.

Như vậy, đối với Nhật, chuyện hơn 100 tàu không đứng một mình mà nằm trong chuỗi leo thang quân sự: số lượng tàu đông chưa từng có cùng máy bay chiếu radar vào nhau.

Hoa Kỳ phản ứng thế nào?

Mỹ tuyên bố ưu tiên chiến lược là ngăn xung đột Đài Loan, đồng thời tiếp tục tuần tra tự do hàng hải trong khu vực.

Một số nước khác như Úc cũng bày tỏ ủng hộ Nhật và lo ngại trước hành vi chiếu radar khoá mục tiêu và gia tăng hoạt động quân sự của Trung Quốc.

Trên mặt trận truyền thông – chính trị, một số kênh truyền thông phương Tây nổi tiếng của Mỹ nhấn mạnh rằng đây là màn phô trương hung hăng nhất của Bắc Kinh, đồng thời liên kết sự kiện này với:

• Các thỏa thuận của Mỹ với Nhật và Đài Loan
• Những động thái ngoại giao khác (ví dụ: các thỏa thuận về đất hiếm, hòa giải Rwanda–Congo).

Trung Quốc nói gì để biện minh?

Bắc Kinh nói đây là hoạt động huấn luyện thường niên, hoàn toàn hợp pháp, phù hợp với luật pháp quốc tế, và khuyên các bên không nên phản ứng thái quá, không nên diễn giải quá mức

Về vụ chiếu radar khoá mục tiêu máy bay Nhật, phía Trung Quốc phủ nhận, nói rằng máy bay Nhật quấy nhiễu hoạt động diễn tập hợp pháp của tàu sân bay Liêu Ninh.

Tóm lại, Bắc Kinh nói mọi việc chỉ là diễn tập bình thường đồng thời nhận định rằng Nhật, Đài, và Mỹ đang thổi phồng sự việc.

Chuyên gia quân sự nhận định như thế nào?

Các chuyên gia quân sự và phân tích khu vực đánh giá:

Về mặt thực lực, việc huy động hơn 100 tàu (bao gồm hải quân và hải cảnh) cho thấy:

• Năng lực triển khai trên diện rộng của lực lượng hải quân thuộc Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (People’s Liberation Army Navy-PLA Navy) đã tăng rất nhiều so với 5–10 năm trước.
• Trung Quốc đang thể hiện khả năng chống tiếp cận/khước từ khu vực (A2/AD): mô phỏng kịch bản ngăn Mỹ–Nhật can thiệp nếu xảy ra xung đột Đài Loan.
• Việc rải tàu — cùng với diễn tập với máy bay — ở nhiều vùng biển tranh chấp cùng lúc được nhiều phía đánh giá là nhằm thử khả năng phản ứng của các quốc gia láng giềng.

Về mặt rủi ro:

• Mật độ tàu và máy bay dày đặc làm tăng nguy cơ va chạm, tính toán sai lầm (miscalculation), từ đó có thể dẫn đến khủng hoảng lớn hơn.
• Chiếu radar khoá mục tiêu vào máy bay đối phương, hay phun pháo sáng cảnh cáo (flares) vào máy bay do thám nước khác, đều là hành vi dễ dẫn tới leo thang rất nhanh nếu một bên quyết định đáp trả mạnh tay.

Về mặt tâm lý và ngoại giao:

• Đợt triển khai diễn ra sau khi mối quan hệ Trung Quốc — Nhật Bản — Đài Loan căng thẳng, sau những tuyên bố mạnh từ Tokyo và thông báo tăng cường quốc phòng của Đài Loan.
• Điều này làm dấy lên lo ngại đợt rải tàu này nhằm gửi tín hiệu răn đe.

Bối cảnh chính trị – tại sao lại đúng lúc này?

Một số yếu tố được nhắc đến trong các bài báo:

1. Phát biểu của Thủ tướng Nhật Sanae Takaichi

   • Thủ tướng Nhật được cho là đã phát biểu rằng nếu Trung Quốc tấn công Đài Loan mà đe dọa an ninh Nhật, Tokyo có thể có phản ứng quân sự.

   • Sau phát biểu đó, Trung Quốc triệu đại sứ Nhật, quan hệ hai nước căng thẳng hơn.

2. Đài Loan tăng chi tiêu quốc phòng thêm khoảng 40 tỉ USD

   • Đài Loan thông báo một kế hoạch tăng chi tiêu quân sự quy mô lớn, làm Bắc Kinh khó chịu và coi đây là động thái ly khai được bên ngoài hậu thuẫn.

3. Môi trường chiến lược chung ở Ấn Độ – Thái Bình Dương

   • Mỹ đang ưu tiên chiến lược ngăn chặn xung đột Đài Loan, tăng hợp tác với Nhật, Philippines, Úc, cùng các quốc gia khác,

   • Trong bối cảnh đó, một màn tập trung hơn 100 tàu của Trung Quốc được hiểu như tín hiệu răn đe gửi tới cả Đài Loan, Nhật và các nước ủng hộ họ.

Thiên Vân, theo The Epoch Times, Homeland Security Today, Taipei Times, Modern Diplomacy