Đồng bằng sông Cửu Long “chỉ sạt lở mà không có bồi”

Hiện mỗi năm Việt Nam mất khoảng 600 ha đất khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Sạt lở đã xảy ra vào mùa khô, chứ không chỉ trong mùa mưa lũ.

• Campuchia đào kênh Funan Techo, ĐBSCL ảnh hưởng rất lớn
• Mỹ tài trợ 2,9 triệu USD để bảo vệ sinh thái ven biển ĐBSCL

Đó là nhận định của ông Nguyễn Hoàng Hiệp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) đưa ra trong phần phỏng vấn cá nhân với báo Tiền Phong, ngày 24/8.

Ông Hiệp cho biết 20 năm trước, hầu như sạt lở ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) không gây mất đất bởi bên lở và bên bồi. Nay, mỗi năm khu vực này mất khoảng 600 ha đất. Nguyên nhân chủ yếu do lượng phù sa từ sông Mê Kông đổ về giảm quá mạnh nên chỉ có sạt lở mà không có bồi.

Hiện tại, ước tính lượng phù sa về ĐBSCL đã giảm khoảng 50% so với 20 năm trước, dự báo đến năm 2050, con số này tăng lên khoảng 70%. Khi các thủy điện ở thượng nguồn được xây đầy đủ, lượng phù sa về ĐBSCL chỉ còn 5% và xem như mất gần hết. “Lượng phù sa về càng ít, dòng chảy càng mạnh dẫn đến sạt lở cũng mạnh hơn”, ông Hiệp nhấn mạnh.

Đáng lưu ý, hiện đã phát sinh tình trạng sạt lở vào mùa khô hạn, chứ không chỉ xảy ra vào mùa lũ. Lý do là vì một số vùng tuy không có nước ngọt nhưng vẫn sản xuất lúa; dẫn tới mực nước ngầm tụt đáy gây ra sạt lở như ở các tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu, Kiên Giang… “thỉnh thoảng không có mưa nhưng lại có mấy km đường trôi xuống sông.”

Ngoài nguyên nhân chính do lượng phù sa về ĐBSCL ngày càng ít, còn những bất cập tự nhiên và nhân tạo. Theo ông Hiệp, hiện quy luật dòng chảy các sông ở ĐBSCL đang thay đổi, mà theo chu kỳ cần cả trăm năm mới ra quy luật dòng chảy ổn định. Có những nơi phải tìm cách để ngăn sạt lở, nhưng có những nơi phải để cho sạt lở xảy ra vì không thể cưỡng được.

Ngoài ra, khi dòng chảy vẫn thế, nhưng khi lượng phù sa suy giảm, khai thác cát quá mức, đáy sông bị bào mòn, tụt xuống dẫn tới nguy cơ xảy ra sạt lở cao hơn.

Có một điều cần lưu ý, một số khu vực ĐBSCL sạt lở còn do gia tăng các hoạt động kinh tế, do phương tiện vận tải thủy. “Trước đây chỉ thuyền chèo tay, sóng vỗ ít, nhưng giờ toàn máy cỡ lớn, sóng đánh không khác gì cấp 7 cấp 8 gây ảnh hưởng đến hai bên bờ…” – ông Hiệp nói.

“Các đô thị ở ĐBSCL sắp tới ngập lụt mới ghê gớm do đất khu vực này đang bị sụt xuống trong khi triều ngày càng dâng cao.” – Thứ trưởng Bộ NN&PTNT nhận định thêm.

Tổng hợp các vấn đề sạt lở, sụt lún, từ đó, ông Hiệp dẫn ra đề án chống chịu biến đổi khí hậu và chuyển đổi tổng hợp vùng ĐBSCL mà Thủ tướng đã giao bộ này chủ trì xây dựng. Đề án nhằm giải quyết 5 vấn đề căn cơ của ĐBSCL, gồm: Sạt lở, sụt lún, xâm ngập mặn, lũ lụt và thiếu nước sinh hoạt, có liên quan mật thiết với nhau.

Đại diện Bộ NN&PTNT cho biết đã lấy ý kiến các địa phương và bắt đầu viết dự thảo lần thứ 1. Sau đó dự thảo sẽ tiếp tục được chỉnh sửa và lấy ý kiến địa phương, chuyên gia song song với các bộ, ngành. Theo lịch dự kiến, bản sự thảo sẽ cần trình Chính phủ vào cuối năm nay.

• ĐBSCL: Tốc độ sụt lún trung bình mỗi năm lên tới 5,7 cm

Nguyễn Quân