Béo phì tiềm ẩn từ các vật dụng thường ngày

(Ảnh minh họa: Shutterstock)

Béo phì không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý mà còn tiềm ẩn nhiều mối nguy hại như làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường, bệnh tim mạch, huyết áp cao và ung thư. Với thực trạng thừa cân – béo phì đang ngày gia tăng ở cả người lớn và trẻ em, nhiều người đang phải vật lộn để tìm cách giảm cân. Bên cạnh hàng loạt các phương pháp ăn uống và thuốc giảm cân được bán tràn lan trên mạng, thì có một sự thật đáng ngạc nhiên mà nhiều người chưa biết.

(Ảnh minh họa: Shutterstock)

Tại Việt Nam, tình trạng thừa cân – béo phì đang gia tăng nhanh chóng với tốc độ nhanh nhất trong các nước Đông Nam Á (38%). Các nghiên cứu chỉ ra rằng tỷ lệ học sinh tiểu học Hà Nội bị thừa cân béo phì là 43,2%. Trong đó, 35%-50% trẻ có rối loạn mỡ máu và trên 10% có hội chứng chuyển hóa.

Tình trạng thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ bị bệnh mãn tính như bệnh tiểu đường, bệnh tim mạch, huyết áp cao. Thừa cân béo phì cũng có liên quan với giảm tuổi thọ và tăng nguy cơ tử vong sớm, tăng khả năng bị một số bệnh ung thư.

Mặc dù cách ăn uống và tập thể dục là những yếu tố quan trọng, nhưng các phát hiện mới cho rằng obesogen (hóa chất gây rối loạn nội tiết) là một yếu tố không thể bỏ qua nhưng chưa được nghiên cứu đầy đủ. Việc chú ý đến những obesogen có thể giúp chuyển hướng nghiên cứu béo phì từ điều trị sang phòng ngừa. Các nhà khoa học cũng kêu gọi giảm thiểu tiếp xúc với obesogen, vì chúng có mặt ở khắp mọi nơi trong cuộc sống hàng ngày, từ đó làm chậm ‘đại dịch’ béo phì.

Obesogen – Hóa chất gây béo phì

Obesogen là một nhóm con thuộc các hóa chất gây rối loạn nội tiết, làm gián đoạn hoạt động hormone trong cơ thể. Obesogen thường được định nghĩa là bất kỳ hóa chất nào có thể khiến cơ thể con người sản xuất nhiều mỡ hơn bình thường. Chúng có thể bao gồm các chất mà chúng ta thường nghĩ là gây béo, như đường hoặc chất tạo ngọt nhân tạo.

Tuy nhiên, nhiều obesogen không có trong thực phẩm mà vào cơ thể qua các sản phẩm tiêu dùng khác, như mỹ phẩm, dầu gội, xà phòng, nhựa, các chất tẩy rửa. Obesogen cũng có thể xâm nhập vào thực phẩm từ thuốc trừ sâu và bao bì thực phẩm. Các hóa chất này được “rơi” ra từ các sản phẩm và có thể tích tụ trong bụi tại nhà, sau đó được con người hít vào.

7 loại hóa chất đã được chứng minh là obesogen bao gồm:

Thuốc trừ sâu, đặc biệt là loại Organochlorine và Carbamates
Bisphenol A (BFA) được dùng trong các đồ nhựa, đồ hộp
Phthatales có trong các sản phẩm chăm sóc sắc đẹp, sản phẩm mùi hương nhân tạo, phấn sáp, nến thơm,…
Nhựa Vinyl có trong sàn nhựa, đồ chơi trẻ em, sơn chống thấm, nội thất bọc ô tô,…
Các sản phẩm chống dính
Polybrominated biphenyls được sử dụng làm chất chống cháy, thường đi vào cơ thể qua đường thực phẩm nhất là cá, thịt nhiễm PCB.
Nicotine trong khói thuốc lá.

Obesogen có thể tác động lên cơ thể theo nhiều cách khác nhau. Chúng làm gián đoạn quá trình trao đổi chất, khiến cơ thể sản xuất thêm tế bào mỡ mới, thay đổi hành vi ăn uống, thậm chí làm rối loạn hệ tiêu hóa cũng như cách thức thức ăn được tiêu hóa.

Ai là đối tượng dễ bị ảnh hưởng nhất?

Mặc dù việc tiếp xúc với các obesogen ở người trưởng thành có thể dẫn đến tăng cân, nhưng trong quá trình phát triển có những giai đoạn cụ thể mà con người dễ chịu ảnh hưởng nhất. Phụ nữ mang thai là đối tượng cần đặc biệt lưu ý, vì các hóa chất obesogens có thể xuyên qua nhau thai và tác động đến sự phát triển của hệ thống trao đổi chất thai nhi ngay từ trong bụng mẹ. Điều này làm tăng nguy cơ béo phì cho trẻ về sau.

Trẻ em cũng là nhóm dễ bị tổn thương. Trong những năm đầu đời, hệ thống trao đổi chất của trẻ vẫn đang trong quá trình hình thành và rất nhạy cảm với các tác nhân hóa học. Những thay đổi mà hệ thống chuyển hoá trải qua trong giai đoạn này – chẳng hạn như tiếp xúc với obesogens – sẽ được duy trì đến khi trưởng thành, từ đó làm tăng nguy cơ béo phì cho trẻ.