Chuyên gia lo ngại về virus HKU5-COV-2 mới phát hiện ở Trung Quốc

Các nhà khoa học ở Trung Quốc đã phát hiện ra một loại virus corona mới ở loài dơi được đặt tên HKU5-COV-2. Vì chúng có thể lây nhiễm cho tế bào người, nên câu hỏi đặt ra là liệu nó có gây ra làn sóng dịch bệnh tiếp theo tương tự COVID-19 hay không. Có chuyên gia cho biết, điều đáng lo ngại trong nghiên cứu này là không tiết lộ rõ ​​nguồn gốc virus, khiến khó dự đoán nguy cơ bùng phát dịch bệnh.

• Viện Vũ Hán, Trung Quốc phát hiện loại virus mới giống COVID-19

Nghiên cứu này đã được công bố vào tháng Hai năm nay trên Tạp chí Tế bào (Cell) nổi tiếng thế giới. Tác giả bao gồm các nhà nghiên cứu từ các tổ chức như Viện Virus học Vũ Hán, Phòng thí nghiệm Quảng Châu, Đại học Vũ Hán. Một trong những tác giả là bà Thạch Chính Lệ (Shi Zhengli), trước đây là giám đốc Trung tâm nghiên cứu bệnh truyền nhiễm mới nổi tại Viện Virus học Vũ Hán – người đầu năm 2020 đã công bố nghiên cứu xác định tác nhân gây bệnh viêm phổi Vũ Hán (COVID-19). Bà Thạch Chính Lệ và Viện Virus học Vũ Hán từng trở thành tâm điểm chú ý của thế giới, bị nghi ngờ gây rò rỉ virus từ phòng thí nghiệm là nguyên nhân gây ra dịch bệnh COVID-19.

Bà Thạch Chính Lệ gần đây đã chuyển đến phòng thí nghiệm Quảng Châu do nhà khoa học nổi tiếng Trung Quốc là ông Chung Nam Sơn đứng đầu. Trong thời gian dịch bệnh COVID-19, ông Chung Nam Sơn giữ chức vụ lãnh đạo nhóm chuyên gia cao cấp của Ủy ban Y tế Quốc gia Đảng Cộng sản Trung Quốc. Ông Chung từng có những chủ trương gây tranh cãi, như cho rằng thuốc Đông y Liên Hoa Thanh Ôn (连花清瘟) có thể điều trị COVID-19, và đưa ra những tuyên bố như “dịch bệnh xuất hiện đầu tiên ở Trung Quốc không nhất thiết bắt nguồn từ Trung Quốc”.

Xâm nhập tế bào theo cách tương tự như COVID-19

Ông Lâm Hiểu Húc (Lin Xiaoxu), chuyên gia về virus người Mỹ gốc Hoa, cho biết trong chương trình “Sức khỏe 1+1” của Epoch Times rằng loại virus mới do bà Thạch Chính Lệ và nhóm của bà phát hiện thuộc cùng chi virus corona Merbecovirus tương tự virus gây Hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS-CoV), nhưng cách chúng xâm nhập vào tế bào lại hoàn toàn khác nhau. Điều đáng lo ngại là loại virus mới này, giống như virus COVID-19 (SARS-CoV-2), sử dụng thụ thể ACE2 làm con đường chính để xâm nhập vào tế bào. Các thụ thể ACE2 phân bố rộng rãi trên bề mặt tế bào ở nhiều cơ quan, bao gồm đường hô hấp và ruột, đây là một trong những lý do khiến virus COVID-19 có thể lây lan nhanh chóng và gây ra đại dịch.

Ngoài ra, protein gai của virus có vị trí phân cắt bằng enzyme furin, có thể thúc đẩy sự hợp nhất tế bào và tăng khả năng lây nhiễm của virus. Đặc điểm này cũng được tìm thấy ở COVID-19, cho phép virus xâm nhập vào tế bào vật chủ dễ dàng hơn và sinh sôi nhanh chóng.

Nguồn gốc của virus vẫn chưa được biết

Các mẫu virus mới được phát hiện trong nghiên cứu này có nguồn gốc từ loài dơi ở nhiều nơi tại Trung Quốc, tuy nhiên chưa thấy nêu rõ nguồn gốc cụ thể. Chuyên gia Lâm Tiểu Húc nói: “Nhìn chung khi phát hiện ra loại virus mới thì nên nói rõ virus đó phát hiện từ đâu. Ví dụ, nếu là dơi Phúc Kiến thì người dân Phúc Kiến có thể gặp nguy hiểm; nếu phát hiện trong hang động Vân Nam thì người dân Vân Nam có thể gặp rủi ro… Hay là loại virus này được tái tổ hợp trong phòng thí nghiệm của họ? Cần phải nêu rõ vấn đề”.

Ông Lâm Hiểu Húc cũng chỉ ra trong trình tự gen của loại virus mới và virus gây Hội chứng hô hấp Trung Đông có “sự khác biệt mang tính đột biến”. Ông hy vọng có thể tải xuống toàn bộ trình tự gen để so sánh nhằm tìm hiểu xem loại virus này có dấu vết của quá trình xử lý nhân tạo hay tái tổ hợp hay không.

Nghiên cứu trước đó của nhóm nghiên cứu bà Thạch Chính Lệ tại Viện Virus học Vũ Hán liên quan đến việc tái tổ hợp các loại virus, để tăng khả năng lây nhiễm của chúng, điều này vẫn còn gây tranh cãi. Ví dụ vào năm 2015, nhóm của bà Thạch đã công bố một bài báo trên Tạp chí Nature Medicine, tái tổ hợp virus corona ở dơi thành một loại virus có thể lây nhiễm vào tế bào người và có khả năng sao chép mạnh.

Lo ngại về bùng phát cục bộ

Liên quan đến tuyên bố của nhóm nghiên cứu rằng loại virus mới này không có khả năng lây nhiễm vào cơ thể người như COVID-19, ông Lâm cho biết mức độ nguy hiểm của loại virus này là hoàn toàn có thể. Mặc dù loại virus này có thể không gây ra dịch bệnh toàn cầu như COVID-19, nhưng vẫn có thể gây ra rủi ro không nhỏ nếu bùng phát ở địa phương như virus Hội chứng hô hấp Trung Đông.

Tiến triển gần đây trong nghiên cứu về corona

Ngoài ra, chuyên gia Lâm Hiểu Húc đề cập rằng kể từ tháng Mười năm ngoái đến nay, đã có nhiều bài viết công bố liên quan đến virus corona ở dơi. Những bài viết này được nhiều nhóm nghiên cứu cùng xuất bản, bao gồm nhóm của bà Thạch Chính Lệ tại Viện Virus học Vũ Hán, nhóm của ông Nghiêm Hoan (Yan Huan) tại Đại học Vũ Hán, và các nhóm nghiên cứu tại Seattle – Mỹ.

Một trong những bài báo, cũng được xuất bản trên Tạp chí Tế Bào, có đề cập rằng phát hiện ở Nga và Hà Lan 2 loại virus corona mới ở dơi, sử dụng thụ thể ACE2 để xâm nhập vào tế bào, nhưng bài báo không nêu rõ bên nào cung cấp các mẫu virus này.

Một bài báo khác được công bố vào tháng 10 năm ngoái trên Tạp chí Nature, thuộc nhóm của ông Nghiêm Hoan từ Đại học Vũ Hán hợp tác với nhóm bà Thạch Chính Lệ. Bài báo đề xuất khái niệm “thụ thể virus corona tùy chỉnh” (customized coronavirus), theo đó thiết kế thụ thể tương ứng dựa trên protein trên bề mặt của virus khiến cho virus có khả năng lây nhiễm vào tế bào người – nếu không thì nó không thể lây nhiễm.

Công nghệ là con dao hai lưỡi

Chuyên gia Lâm Hiểu Húc phân tích rằng “thụ thể tùy chỉnh” có lợi cho việc nghiên cứu virus, chẳng hạn như đẩy nhanh quá trình phát triển kháng thể hoặc vắc-xin, nhưng những rủi ro cũng rõ ràng không kém như đối với loại virus nguy hiểm sẽ tăng khả năng lây nhiễm của chúng. Ví dụ, có một loại virus ban đầu không thể lây nhiễm tế bào não, nhưng bằng cách thêm một thụ thể tùy chỉnh vào dòng tế bào não trong ống nghiệm, virus có thể xâm nhập vào tế bào não và sinh sản. Sau nhiều thế hệ nuôi cấy, như vậy có thể tạo ra một biến thể virus thích nghi với việc lây nhiễm tế bào não.

Ông nói: “Công nghệ là con dao hai lưỡi, trong tay kẻ xấu có thể giết người, nhưng trong tay đầu bếp có thể thái rau. Tất cả tùy thuộc vào người sử dụng”.

Nguy hiểm từ nghiên cứu về tăng chức năng virus

Chuyên gia này lo ngại rằng công nghệ “thụ thể tùy chỉnh” sẽ được sử dụng trong nghiên cứu tăng cường chức năng của virus, có thể dẫn đến việc nuôi cấy các loại virus lây nhiễm giữa các loài, hoặc giúp virus có khả năng mạnh hơn chống hệ miễn dịch của cơ thể người. Ông chia sẻ: “Có một số nhà khoa học điên rồ thích nghiên cứu tăng chức năng loại virus nguy hiểm. Khi virus rò rỉ thì làm sao chúng ta biết được từ đâu? Rất nhiều trường hợp phòng ngừa cũng không thể kín kẽ hết được”.

Ngoài ra, ông Lâm cũng lưu ý những vấn đề nhân tạo với mục đích ngừa thảm họa tự nhiên, nhưng có nhiều trường hợp thì lại gây họa kinh khủng hơn: “Ví dụ, thiên nhiên có những thảm họa do lũ lụt, khi con người xây dựng đập ngăn lũ nhưng trường hợp đập có vấn đề khi lũ đến thì thảm họa do đập vỡ sẽ càng nghiêm trọng”.

Qua những vấn đề, chuyên gia Lâm bày tỏ lo ngại về tình hình hiện tại, ông cho rằng đợt dịch bệnh quy mô lớn tiếp theo có thể không còn xa nữa.