Cách ngăn tiểu đêm bằng bấm huyệt và thảo dược

Tiểu đêm thường xuyên không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ mà còn liên quan đến mất cân bằng nội tiết, rối loạn chức năng cơ quan và các bệnh mạn tính. Nghiên cứu cho thấy, những người phải thức dậy đi tiểu từ hai lần trở lên mỗi đêm có nguy cơ tử vong sớm cao hơn đáng kể.

Trong bài viết này, Giáo sư Trung y Jonathan Liu tại Canada sẽ chia sẻ các liệu pháp lối sống, bao gồm chế độ ăn và bấm huyệt giúp người bệnh nắm rõ và kiểm soát tình trạng tiểu đêm hiệu quả hơn dựa trên những kinh nghiệm thực tế của ông.

Tiểu đêm: Dấu hiệu cảnh báo của bệnh lý

Giáo sư Liu cho biết nhiều bệnh lý có thể gây tiểu đêm, bao gồm: phì đại tuyến tiền liệt lành tính, tiểu đường hoặc tăng đường huyết, bàng quang tăng hoạt, nhiễm trùng đường tiết niệu, bệnh tim mạn (như suy tim), bệnh thận mạn và ngưng thở khi ngủ.

Ngoài ra, lão hóa tự nhiên, căng thẳng và lo âu hiện đại, cùng thay đổi nội tiết ở phụ nữ thời kỳ mãn kinh cũng là nguyên nhân khiến tiểu đêm gia tăng.

Trung y có câu “bệnh lâu tất thương thận”, nghĩa là bệnh mạn tính và tuổi tác có thể làm suy yếu “thận khí” (nguồn năng lượng sống), khiến cơ thể khó điều hòa và giữ lại chất lỏng, dẫn đến tiểu đêm. Vì vậy, tiểu đêm có thể là tín hiệu của chứng hư thận khí hoặc rối loạn ở các tạng liên quan.

Góc nhìn Trung y về tiểu đêm

Người trưởng thành khỏe mạnh thường ít hoặc không bị tiểu đêm. Nếu tiểu đêm xuất hiện đột ngột và thường xuyên, đây là dấu hiệu cần theo dõi sức khỏe và khám bệnh kịp thời.

– Ở người trẻ, tiểu đêm thường do 2 nguyên nhân:

• Can khí uất kết: Căng thẳng, ức chế cảm xúc khiến dòng chảy khí của gan bị tắc, làm rối loạn điều hòa hệ tiết niệu, dẫn đến tiểu đêm.
• Thấp nhiệt tích tụ: Ăn nhiều đồ dầu mỡ, cay nóng, thức khuya hoặc căng thẳng cảm xúc có thể gây tích tụ nhiệt và ẩm bên trong (thấp nhiệt). Sự mất cân bằng này thường tụ lại ở hạ tiêu, kích thích bàng quang và gây tiểu đêm.

– Ở người cao tuổi, tiểu đêm thường liên quan đến chứng hư, đặc biệt là hư thận khí, gồm:

• Thận âm hư: Thiếu dịch âm làm mát và dưỡng ẩm cơ thể, biểu hiện bằng khô miệng, khát, ra mồ hôi đêm, cảm giác nóng trong người. Thận âm hư ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát tiểu tiện vào ban đêm.
• Thận dương hư: Suy giảm năng lượng sưởi ấm và vận hành của cơ thể, thường gặp ở người cao tuổi. Biểu hiện: sợ lạnh, mệt mỏi, đau hoặc yếu lưng gối, tiểu đêm nhiều do chức năng thận yếu.

Dù các mất cân bằng này không được xếp thành bệnh trong y học hiện đại, Trung y có thể áp dụng các phương pháp như châm cứu, chế độ ăn, khí công thiền định và thảo dược để khôi phục cân bằng và giảm triệu chứng.

Bấm huyệt và thảo dược

Trung y chú trọng biện chứng luận trị, tức điều trị dựa trên thể trạng và nguyên nhân gốc rễ thay vì áp dụng một công thức chung.

– Người trẻ: Do thức khuya, ăn uống thất thường, lạm dụng thiết bị điện tử dễ gây can khí uất và thấp nhiệt, vì vậy có thể bấm các huyệt sau:

• Trung Cực (CV3) nằm dưới rốn 13,2 cm
• Quan Nguyên (CV4) nằm dưới rốn 10 cm
• Thủy đạo (ST28) nằm ở bụng dưới, từ huyệt Quan Nguyên ngang ra hai bên 6,6 cm
• Thái Xung (LR3) nằm ở mu bàn chân, giữa kẽ ngón 1–2
• Hợp Cốc (LI4) nằm ở mu bàn tay, giữa kẽ ngón 1–2

– Người cao tuổi: Tập trung ôn dương, bổ khí, cố thận để kiểm soát tiểu tiện với các huyệt sau:

• Tam âm giao (SP6) nằm ở mặt trong cẳng chân, phía trên mắt cá trong 10 cm
• Túc tam lý (ST36) nằm ở mặt ngoài cẳng chân, dưới gối 10 cm
• Thận du (BL23) nằm ở lưng dưới, ngang đốt sống thắt lưng 2, cách đường giữa 5 cm
• Bàng quang du (BL28) nằm ở vùng xương cùng, ngang lỗ cùng 2, cách đường giữa 5 cm
• Trật biên (BL54) nằm ở mông, ngang lỗ cùng 4, cách đường giữa 10 cm
• Quan nguyên (CV4) và Trung cực (CV3)

Giáo sư Liu cho biết, ở phòng khám của ông, nhiều bệnh nhân khoảng 60 tuổi bị tiểu đêm đã cải thiện nhanh khi kết hợp châm cứu và thảo dược bổ thận.

Liệu pháp ăn uống

Đôi khi, việc thực hiện xoa bóp một số huyệt vị có thể gặp khó khăn. Trong những trường hợp như vậy, người bệnh có thể áp dụng các liệu pháp ăn uống sau đây.

1. Cao Kim Anh (Jin Ying Zi Gao) – từ quả Rosa laevigata (kim anh tử):

Thành phần:

• 1 kg kim anh tử
• 1 lít nước
• Mật ong vừa đủ

Cách nấu: Đun kim anh tử với nước. Sau khi sôi, hạ nhỏ lửa và tiếp tục đun đến khi còn 500ml. Lọc bỏ bã, thêm mật ong, quấy đều thành dạng cao đặc. Uống 1 thìa sáng và tối.

Kim anh tử có tác dụng bổ thận, cố tinh, tức giữ gìn tinh khí cơ thể, bao gồm sức khỏe sinh sản và sinh lực, giúp tinh dịch và nước tiểu không bị rò rỉ hoặc mất đi một cách không kiểm soát. Với hàm lượng flavonoid cao, nó có tác dụng chống oxy hóa và kháng viêm, hỗ trợ hệ tiết niệu. Cao kim anh có vị dễ uống, thích hợp dùng lâu dài.

Công thức biến tấu: “Thủy Lục Nhị Tiên Cao” (Shui Lu Er Xian Gao)

Khi thêm khiếm thực (Qianshi) vào Kim anh tử, sẽ tạo thành công thức cổ điển Trung y “Thủy Lục Nhị Tiên Cao”, là phương thuốc bổ thận, thường dùng cho những trường hợp thận hư mãn tính và các triệu chứng liên quan.

Trong Trung y, hạt khiếm thực có hai vai trò chính:

• Bổ thận và cố tinh.
• Trừ thấp (độ ẩm và dịch tích tụ trong cơ thể), nguyên nhân gây mệt mỏi, đầy hơi, hoặc tiết dịch. Việc trừ thấp này hỗ trợ tiêu hóa và sức khỏe tiết niệu.

Hạt khiếm thực giàu tinh bột, protein và các vi chất dinh dưỡng, thường được dùng trong liệu pháp ăn uống Trung y nhờ tính chất ôn hòa, bổ dưỡng và khả năng tăng cường sinh lực toàn diện.

Cháo Khiếm thực – Bạch quả – Kỷ tử

Đây là một món cháo nhẹ nhàng, bổ dưỡng theo y học cổ truyền. Cháo được nấu từ các thảo dược giúp bổ thận và nguyên liệu thanh nhẹ, giúp phục hồi cân bằng cơ thể, giảm tiểu đêm và tăng cường sinh lực toàn diện.

Thành phần:

• 30 g khiếm thực
• 5–8 bạch quả (gọt vỏ, bỏ tâm)
• 15g kỷ tử
• 50–70g gạo nếp
• 1 lít nước
• Đường phèn hoặc mật ong tùy thích

Cách nấu: Nấu thành cháo, ăn nóng. Lưu ý: Bạch quả phải nấu chín, không ăn sống hay ăn quá nhiều vì có độc.

Tránh thực phẩm gây tiểu đêm

Theo Trung y, ăn quá nhiều thực phẩm có tính hàn hoặc lợi tiểu vào ban đêm có thể làm suy giảm chức năng bàng quang và thận, làm tình trạng tiểu đêm trở nên nặng hơn.

Buổi tối nên hạn chế những thực phẩm sau:

• Trái cây hàn: dưa hấu, lê, bưởi, dưa lưới…
• Rau lợi tiểu: dưa chuột, bí đao, cần tây, cà chua, rau muống…

Thói quen uống nước lành mạnh

Cơ thể vẫn tiếp tục trao đổi chất suốt ban đêm, vì vậy uống một lượng nước vừa phải trước khi ngủ giúp ngăn ngừa mất nước và khô miệng, bảo vệ chức năng thận, hỗ trợ quá trình giải độc và giữ ẩm cho đường hô hấp.