Là bác sĩ, tôi chủ động phòng tránh ung thư tuyến tiền liệt như thế nào?

Khi bệnh tật ập đến, khả năng vượt qua điều trị và hồi phục phụ thuộc vào sức bền của cơ thể vốn được xây dựng từ trước. Là một bác sĩ xạ trị đã điều trị cho hàng nghìn người đàn ông mắc ung thư tuyến tiền liệt, tôi không còn xem việc phòng ngừa như một khái niệm trừu tượng – mà là một việc thiết yếu cần phải thực hiện cho chính mình. Tôi đã chứng kiến quá nhiều người được chẩn đoán bất ngờ, trong khi nếu biết cách chủ động kiểm tra và phòng ngừa, thì có thể phát hiện sớm hơn hoặc hoàn toàn tránh được mắc bệnh.

• Ung thư tuyến tiền liệt năm 2025: Những điều người đàn ông cần biết

Vì thế, tôi áp dụng chính những nguyên tắc chăm sóc sức khỏe mà tôi khuyên bệnh nhân cho cuộc sống của mình.

10 điều mà tôi đã chủ động thực hiện

Đây là cách tôi sống chủ động với những hành động có cơ sở khoa học:

1. Kiểm tra PSA hàng năm, bắt đầu từ 40 tuổi

PSA là viết tắt của “Prostate-Specific Antigen” – một loại protein do tuyến tiền liệt tiết ra. 

Tỷ lệ ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn tiến triển và di căn đang gia tăng, đặc biệt ở nam giới trẻ. Tôi không đợi đến 50 tuổi mới kiểm tra. Tôi theo dõi PSA hằng năm, giám sát sự thay đổi theo thời gian và sử dụng các xét nghiệm như MRI, mật độ PSA khi cần.

2. Xem giấc ngủ là thuốc và theo dõi nghiêm ngặt

Tôi đặt mục tiêu ngủ 7,5–9 giờ mỗi đêm (5–6 chu kỳ ngủ) và dùng thiết bị đeo để theo dõi giai đoạn ngủ, thời lượng và hiệu quả. Tôi chú ý điều gì ảnh hưởng đến giấc ngủ – như ăn tối muộn, căng thẳng, cà phê – và điều chỉnh khung giờ ngủ để tối đa hóa giấc ngủ sâu và REM (giấc ngủ chuyển động mắt nhanh, thường gọi là giấc ngủ mơ).

3. Ăn cà chua thường xuyên

Cà chua nấu chín (trong các món sốt, súp, món hầm) giàu lycopene, một carotenoid chống oxy hóa có liên quan đến giảm nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt.

Lycopene giúp ức chế yếu tố tăng trưởng giống insulin 1 và sự hình thành các mạch máu nuôi khối u, thúc đẩy quá trình apoptosis (chết tế bào theo chương trình) và khuyến khích tế bào biệt hóa lành mạnh. Ngoài ra, lycopene bảo vệ DNA và các thành phần tế bào khỏi stress oxy hóa và tác nhân gây ung thư từ môi trường.

4. Uống matcha mỗi ngày

Matcha chứa một trong những hàm lượng EGCG cao nhất – catechin của trà xanh. EGCG có tác dụng chống viêm, chống tăng sinh, có thể giảm nguy cơ hoặc làm chậm tiến triển ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn sớm. Matcha còn cung cấp L-theanine, giúp thư giãn tập trung – rất có ích cho quản lý căng thẳng.

5. Vận động có chủ đích vừa để rèn thể lực, vừa để duy trì chức năng cơ thể

Tôi hướng tới ít nhất 300 phút vận động mỗi tuần, gồm:

• Ba buổi tập sức mạnh để duy trì khối cơ nạc và hỗ trợ testosterone khoẻ mạnh.
• Hai đến ba buổi tập tim mạch, gồm cardio vùng 2 để tăng chức năng ty thể và sức khỏe chuyển hóa.
• Đi bộ hằng ngày, hơn 8.000 bước.

Tôi thường mang áo tạ hoặc balo tạ để tăng thử thách, giúp tăng sức mạnh, duy trì mật độ xương và cải thiện sự ổn định tư thế khi về già.

Vận động cải thiện độ nhạy insulin, giảm viêm và tăng cường giám sát miễn dịch – tất cả đều bảo vệ chống ung thư.

6. Tăng testosterone tự nhiên

Theo mô hình bão hòa của tuyến tiền liệt, nguy cơ ung thư không tăng lên khi mức testosterone vượt quá ngưỡng bình thường của cơ thể.

Tôi duy trì testosterone bằng giấc ngủ tốt, tập sức mạnh thường xuyên, ăn thực phẩm giàu vi chất và giữ thành phần cơ thể tối ưu.

7. Bổ sung kẽm

Kẽm đóng vai trò quan trọng trong chức năng miễn dịch, sửa chữa DNA và điều hòa tế bào tuyến tiền liệt. Tôi dùng 1 mg/ngày – đủ cho hầu hết nam giới mà không gây thiếu đồng hay stress oxy hóa.

8. Tránh tăng đường huyết đột ngột và giữ chỉ số HbA1c ở mức thấp

Tôi đeo thiết bị theo dõi đường huyết liên tục để kiểm tra sau ăn và giữ insulin kháng ở mức thấp. Đường huyết và insulin tăng cao mạn tính liên quan đến ung thư tuyến tiền liệt tiến triển và tiên lượng xấu.

9. Ưu tiên quản lý căng thẳng và sức khỏe tinh thần

Căng thẳng mạn tính làm tăng viêm và suy giảm miễn dịch. Tôi luôn dành thời gian để hồi phục, vận động, kết nối và tĩnh lặng.

10. Tiếp xúc ánh sáng buổi sáng hoặc dùng đèn liệu pháp ánh sáng

Tôi cố gắng ra ngoài trong giờ đầu sau khi thức dậy. Ánh sáng tự nhiên là tín hiệu mạnh nhất để đặt lại đồng hồ sinh học, điều hoà từ hormone đến miễn dịch. Khi sáng tối hoặc bận, tôi dùng đèn sáng trị liệu (10.000 lux), nhất là mùa đông.

Rối loạn nhịp sinh học, do thời gian ngủ kém hoặc trực đêm, có liên quan đến nguy cơ cao hơn của bệnh chuyển hóa, suy giảm miễn dịch, và cả ung thư – gồm ung thư tuyến tiền liệt. Cố định ngày bằng ánh sáng buổi sáng là một trong những cách phòng ngừa đơn giản mà hiệu quả nhất tôi dùng.

4 điều mà tôi tránh

Bên cạnh việc chủ động theo dõi và chăm sóc sức khỏe, tôi cũng chú ý tránh những điều sau:

1. Chất gây rối loạn nội tiết: Các hóa chất như BPA, phthalate, paraben có thể phá vỡ cân bằng hormone. Tôi tránh nhựa, dùng đồ thuỷ tinh, lọc nước và chọn sản phẩm chăm sóc cá nhân sạch.

2. Vitamin E liều cao, selen và choline bổ sung: Các thử nghiệm lớn như SELECT cho thấy vitamin E làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt, trong khi selen và choline không có lợi – thậm chí có thể gây hại.

3. Thịt đỏ, thịt chế biến sẵn và thực phẩm siêu chế biến: Chúng liên quan đến nguy cơ ung thư cao hơn và tăng viêm. Tôi ưu tiên ăn cá đánh bắt tự nhiên, gia cầm nuôi thả, các loại đậu và thực vật. Nếu ăn thịt đỏ, tôi chọn thịt thú rừng hoặc thịt từ trang trại tái tạo – nơi ưu tiên sức khỏe đất, đa dạng sinh học và chăn thả bền vững.

4. Hút thuốc: Hút thuốc liên quan chặt chẽ đến ung thư tuyến tiền liệt thể tiến triển và tử vong do ung thư. 

Lời cảnh báo

Finasteride và dutasteride, dùng cho phì đại tiền liệt tuyến hoặc rụng tóc làm giảm PSA khoảng 50%, vì vậy có thể che lấp dấu hiệu sớm của ung thư tuyến tiền liệt. Tôi không phải chuyên gia ở lĩnh vực này – tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy không có nguy cơ tăng ung thư tuyến tiền liệt khi dùng nhóm thuốc ức chế alpha này.

Nếu đang dùng finasteride hoặc dutasteride, hãy chắc chắn bác sĩ đã nhân đôi giá trị PSA để diễn giải kết quả chính xác.

Lời kết

Tôi sống có chủ đích – rèn luyện cho tuổi thọ, kiểm tra sớm, bảo vệ giấc ngủ và giảm viêm. Những hành động này không chỉ giúp phòng bệnh, mà còn xây dựng nên một cơ thể và tâm thái sẵn sàng để đối mặt với bệnh tật.

Khi bệnh ập đến, khả năng đối diện, hoàn thành điều trị và hồi phục phụ thuộc vào sức bền từ trước. Hãy xem đây là “tập dượt trước” cho cuộc sống – một khoản đầu tư vào sức mạnh, sức bền và khả năng sống sót trong tương lai. Phòng ngừa không phải hướng đến kết quả hoàn hảo mà là sự chú tâm.

Bạn không cần làm bác sĩ mới kiểm soát được sức khoẻ của mình – nhưng bạn cần hành động như thể tương lai của mình phụ thuộc vào điều đó.

Tú Liên biên dịch