Sự tĩnh lặng: Phương thuốc làm chậm nhịp tim và nuôi dưỡng não bộ

Một cuộc sống hạnh phúc và khỏe mạnh khởi nguồn từ một tâm trí tĩnh lặng. Sự tĩnh lặng không chỉ nuôi dưỡng trái tim và não bộ, mà còn mở ra con đường dẫn tới hạnh phúc bền lâu. Khi tìm thấy sự tĩnh lặng bên trong, chúng ta sẽ gạt bỏ được những ‘tiếng ồn’ trong tâm trí, thấu hiểu sâu hơn về chính mình và kết nối lại với những giá trị thực sự quan trọng.

• Sự kiên cường là liều thuốc an toàn, hiệu quả và miễn phí

Năm 2006, Tiến sĩ Luciano Bernardi, giáo sư nội khoa tại Đại học Pavia (Ý), đồng thời là một nhạc công nghiệp dư đầy nhiệt huyết, đã thiết kế một thí nghiệm để nghiên cứu tác động của âm nhạc lên hệ tim mạch và hô hấp của những người tham gia.

Tiến sĩ Bernardi sắp xếp ngẫu nhiên sáu thể loại nhạc và xen kẽ vào đó những khoảng lặng kéo dài hai phút nhằm đưa đối tượng nghiên cứu trở về trạng thái ban đầu – điểm đối chứng trong các thí nghiệm. Tuy nhiên, trái với dự đoán của ông, khi những người tham gia lắng nghe các khoảng lặng ấy, họ không hề trở lại mức cơ bản mà ngược lại, họ thư giãn hơn.

Thực tế, mức độ thư giãn của họ trong những khoảng lặng còn sâu sắc hơn nhiều so với khi nghe những bản nhạc chậm rãi, êm dịu nhất. Điều này buộc Tiến sĩ Bernardi phải suy nghĩ lại toàn bộ giả thuyết ban đầu của mình.

“Hiệu ứng thật sự đáng kinh ngạc”, Tiến sĩ Bernardi nói với The Epoch Times.

Ông cho biết rằng khoảng lặng (sự tĩnh lặng) “hiệu quả hơn âm nhạc rất nhiều”. 

Khám phá của Tiến sĩ Bernardi đã tái định nghĩa vai trò của sự tĩnh lặng. Mặc dù tĩnh lặng thường được hiểu đơn giản là sự vắng mặt của âm thanh, các nghiên cứu hiện nay cho thấy rằng tĩnh lặng là một lực tác động tích cực. Những dạng tĩnh lặng khác nhau có thể gây ra những ảnh hưởng bất ngờ đối với chức năng tim mạch và nhận thức, thậm chí còn giúp các tế bào thần kinh phát triển.

Cách cơ thể lắng nghe sự tĩnh lặng

Năm 2006, nghiên cứu của Tiến sĩ Bernardi là bài báo được tải xuống nhiều nhất trên Heart, một tạp chí tim mạch có uy tín. Dù có vẻ trực quan rằng sự tĩnh lặng sẽ làm dịu cơ thể, nhưng trước đó chưa từng có ai chứng minh điều này một cách thực nghiệm.

Tại sao sự tĩnh lặng lại có tác động sâu sắc đến vậy? Câu trả lời nằm ở cách cơ thể chúng ta phản ứng với âm thanh – cả âm thanh dễ chịu lẫn những tiếng ồn không mong muốn.

“Tiếng ồn có thể được định nghĩa là âm thanh không mong muốn”, nhà nghiên cứu về tiếng ồn Erica Walker, trợ lý giáo sư dịch tễ học tại Trường Y tế Công cộng, Đại học Brown, cho biết.

Khi tiếng ồn di chuyển qua các sóng âm, nó đi vào màng nhĩ, làm rung các xương nhỏ trong tai giữa, từ đó kích hoạt ốc tai – một cấu trúc xoắn ốc trong tai trong, có chức năng kích thích các tế bào lông nhỏ. Những tế bào này sau đó chuyển đổi rung động thành tín hiệu điện, truyền đến hạch hạnh nhân  của não, nơi giải phóng các hormone gây căng thẳng.

Tiếng ồn kích hoạt cùng một phản ứng “chiến đấu hay bỏ chạy” giống như khi bạn bị quấy rối trên đường phố, bà Walker cho biết: “Cơ thể bạn phản ứng bằng cách tăng cung lượng tim, bạn bắt đầu đổ mồ hôi và giải phóng hàng loạt hormone này”. 

Những hormone này bao gồm cortisol, adrenaline và noradrenaline. Việc kích hoạt mãn tính các hormone này có thể gây tổn thương các tế bào lót mạch máu, dẫn đến tình trạng tim mạch xấu đi và căng thẳng oxy hóa. Bà Walker lưu ý rằng, ngay cả những âm thanh chỉ khoảng 40 dB (tương đương tiếng ồn môi trường trong một văn phòng yên tĩnh) cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, và khi lên đến 65 dB, nguy cơ đột quỵ, tăng huyết áp và tỷ lệ tử vong cao hơn có thể xảy ra.

Ngược lại, theo nghiên cứu của Tiến sĩ Bernardi, sự tĩnh lặng giúp làm giảm nhịp tim và huyết áp. Mức độ hiệu quả đến nỗi Bernardi nhận định rằng sự tĩnh lặng “có thể hữu ích trong việc quản lý bệnh tim mạch”.

Sự tĩnh lặng thậm chí có thể hỗ trợ chức năng nhận thức. 

Một nghiên cứu năm 2021 cho thấy những người làm việc trong tĩnh lặng chịu ít gánh nặng nhận thức hơn so với những người tiếp xúc với lời nói hay tiếng ồn nền khác. Những người làm việc trong tĩnh lặng đạt độ chính xác và trí nhớ cao nhất khi thực hiện các nhiệm vụ trí óc, đồng thời có mức độ khó chịu và cảm nhận khối lượng công việc thấp nhất. Hơn nữa, tĩnh lặng còn giúp giảm đáng kể nồng độ cortisol, cho thấy mức độ căng thẳng sinh lý thấp hơn. Các nhà nghiên cứu kết luận rằng việc giảm tiếng ồn mang lại môi trường tối ưu cho công việc nhận thức.

Lắng nghe sự tĩnh lặng

Lợi ích của sự tĩnh lặng có thể thấy rõ ràng – nó thậm chí còn có thể giúp tạo ra các tế bào thần kinh mới.

Năm 2013, bà Imke Kirste và cộng sự tại Trường Y khoa Đại học Duke đã tiến hành một nghiên cứu cho chuột tiếp xúc với nhiều loại âm thanh, bao gồm cả tiếng kêu cứu của chuột con, và cả sự tĩnh lặng. 

Họ kỳ vọng rằng tiếng kêu cứu của chuột con sẽ thúc đẩy sự phát triển tế bào não ở chuột trưởng thành vì chúng báo hiệu tình trạng căng thẳng và, theo giả thuyết, sẽ tăng tính linh hoạt của não. Quả thật, những tiếng kêu này có gây ra một số sự phát triển tế bào trong ngắn hạn. Tuy nhiên, điều bất ngờ là khi chuột được cho tiếp xúc với hai giờ tĩnh lặng hoàn toàn mỗi ngày, sự phát triển tế bào mới trong hồi hải mã – trung tâm của trí nhớ, cảm xúc và học tập trong não – lại nhiều nhất. Quan trọng hơn, sự gia tăng này tồn tại lâu nhất.

Trái ngược với quan sát của Tiến sĩ Bernardi rằng sự tĩnh lặng mang lại sự thư giãn sau kích thích (âm nhạc), bà Kirste lý giải rằng việc “lắng nghe” sự tĩnh lặng thực chất đã kích hoạt một dạng căng thẳng tích cực, hay còn gọi là “eustress”. 

Vậy thì, sự tĩnh lặng không còn là trạng thái thụ động, mà là một quá trình lắng nghe chủ động – có một điều gì đó mang tính tích cực trong việc lắng nghe “hư vô.”

Bà Kirste giả thuyết rằng sự tăng trưởng tế bào có thể được giải thích như một phản ứng thích nghi trước sự tĩnh lặng bất ngờ, buộc não bộ phải phát triển các tế bào mới như một cách để tăng cường độ nhạy và sự cảnh giác.

Mặc dù nghiên cứu này được tiến hành trên chuột, nhưng đã mở ra những khả năng đầy hứa hẹn rằng hiệu ứng tương tự có thể xảy ra ở người.

Khái niệm về sự tĩnh lặng “chủ động” càng trở nên hấp dẫn hơn khi xem xét điều gì xảy ra trong não người vào những khoảnh khắc tĩnh lặng. Ông Robert Zatorre, nhà thần kinh học nhận thức tại Viện Thần kinh học Montreal, Đại học McGill, chia sẻ với The Epoch Times rằng về mặt tâm lý, có lẽ không hề tồn tại khái niệm “tĩnh lặng” thực sự.

Nghiên cứu của ông cho thấy rằng ngay cả khi không có âm thanh, não bộ vẫn tạo ra những “biểu diễn nội tại của âm thanh”. Ví dụ, nếu bạn đang nghe một bài hát và đột nhiên nó dừng lại, bạn vẫn có thể nghe giai điệu đó vang lên trong đầu mình. Theo ông, khả năng này, theo những gì chúng ta biết, là độc nhất ở loài người, và nó là một dạng cũng như nguồn gốc của sự sáng tạo. Bạn có thể tạo ra các hình ảnh hoặc âm thanh trong tâm trí. Điều này cho phép bạn lập kế hoạch cho tương lai hoặc sáng tác cả bản nhạc ngay trong đầu nếu là một nhạc sĩ.

Loại hình ảnh và âm thanh nội tại này liên quan đến mạng lưới chế độ mặc định của não (DMN), vốn gắn liền với việc mơ mộng, sáng tạo và tự suy ngẫm. Mạng lưới này hoạt động mạnh nhất khi tâm trí ở trạng thái nghỉ ngơi, và các nghiên cứu cho thấy tiếng ồn bên ngoài có thể ức chế DMN. 

Một cuộc sống hạnh phúc bắt nguồn từ một tâm trí tĩnh lặng. Một bài báo năm 2018 trên British Journal of Guidance and Counselling gợi ý rằng “sự tĩnh lặng bên trong” có thể là con đường dẫn đến hạnh phúc bền vững, dựa trên ý nghĩa, mục đích và sự kết nối chân thật. Các tác giả giải thích rằng sự tĩnh lặng này giúp con người loại bỏ “tiếng ồn” trong tâm trí, nhìn thấy những khía cạnh khác của bản thân và tái kết nối với những gì thực sự quan trọng. 

Những nghiên cứu khác cũng khẳng định rằng tâm trí tĩnh lặng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm căng thẳng và trầm cảm.

Có lẽ điều đáng kinh ngạc nhất là loại sự tĩnh lặng được rèn luyện này thực sự có thể thay đổi cấu trúc não bộ. Một nghiên cứu thần kinh học năm 2020 cho những người tham gia thực hành một hình thức thiền có sự gia tăng đáng kể về tính toàn vẹn của chất trắng ở bó móc (uncinate fasciculus) bên trái, một đường dẫn quan trọng nối trung tâm cảm xúc của não với các vùng chịu trách nhiệm về lý trí và khả năng tự kiểm soát. Sự thay đổi cấu trúc này gắn liền với khả năng điều hòa cảm xúc tốt hơn và ra quyết định rõ ràng hơn.

• Thiền định thay đổi não bộ như thế nào? Hãy bắt đầu ngay từ hôm nay

Điều thú vị là, những người tham gia báo cáo rằng họ cảm thấy ít “tĩnh lặng tinh thần” hơn khi khóa tập luyện tiếp diễn, mặc dù ảnh chụp não lại cho thấy sự kết nối thần kinh gia tăng. Các nhà nghiên cứu cho rằng sự tĩnh lặng, khi được luyện tập, sẽ dần trở thành một trạng thái tinh thần tự động và ổn định.

Sự tĩnh lặng chiến lược

Ngoài những lợi ích về thể chất và phát triển não bộ, các nhà nghiên cứu phát hiện rằng sự tĩnh lặng chiến lược có thể giúp thay đổi góc nhìn và cải thiện kết quả trong nhiều lĩnh vực.

Ví dụ, một nghiên cứu năm 2022 cho thấy chỉ cần tạm dừng 3 giây trong một cuộc đàm phán có thể tăng giá trị thỏa thuận lên 17%. Như một câu thành ngữ: “Im lặng là vàng”. 

Hiệu ứng mạnh nhất xảy ra khi khoảng dừng kéo dài từ 3 đến 10 giây, tạo không gian để cả hai bên suy nghĩ, xoa dịu cảm xúc và chuyển từ lập trường cứng nhắc sang hướng giải quyết vấn đề. Khoảng dừng im lặng này phá vỡ tư duy “chiếc bánh cố định” – nơi mỗi bên xem lợi ích của bên kia là mất mát của mình – và thay vào đó khuyến khích tìm ra những lựa chọn có lợi cho cả hai.

Các nhà nghiên cứu về đàm phán cũng chỉ ra những phát hiện tương tự trong các môi trường nghề nghiệp khác. Khi giáo viên tạm dừng từ 3 đến 5 giây giữa các câu hỏi sẽ nhận được sự tham gia tích cực hơn và những câu trả lời sâu sắc hơn từ học sinh. Tương tự, các nhà trị liệu tâm lý cũng cho biết họ sử dụng sự tĩnh lặng như một công cụ giúp bệnh nhân bộc lộ cảm xúc sâu hơn trong các buổi trị liệu.

“Những khoảnh khắc yên lặng cho phép bạn suy ngẫm về những điều quan trọng”, ông Zatorre nói.

Tìm kiếm phương thuốc tĩnh lặng

Thực sự thì tĩnh lặng thuần khiết rất hiếm, thậm chí có thể không tồn tại, trừ khi bạn ở ngoài vũ trụ.

“Luôn có cái gì đó để nhìn, để nghe. Thực tế, dù cố tạo ra sự tĩnh lặng, chúng ta vẫn không thể”, nhạc sĩ John Cage, người nổi tiếng với việc thử nghiệm sự im lặng trong âm nhạc cho biết. Trong một lần, ông đã đến thăm phòng tiêu âm (anechoic chamber) tại Đại học Harvard, một căn phòng chuyên dụng không có tiếng vọng hay âm thanh.

Thế nhưng nhạc sĩ Cage vẫn nghe thấy hai âm thanh: “một cao và một thấp,” ông viết. “Khi tôi mô tả lại với kỹ sư phụ trách, ông ấy cho biết âm cao chính là hệ thần kinh của tôi đang hoạt động, còn âm thấp là máu tôi đang tuần hoàn”. 

Ông Cage kết luận: “Chừng nào tôi còn sống, sẽ vẫn còn âm thanh”.

Vì vậy, Tiến sĩ Bernardi gợi ý rằng chúng ta nên xem lại khái niệm tĩnh lặng như là sự vắng mặt của tiếng ồn xấu.

Điều then chốt chính là sự lắng nghe có ý thức và có chủ đích. Ông Zatorre khuyến nghị rằng, ngoài việc tận hưởng sự tĩnh lặng, con người hãy đơn giản là ngồi xuống và lắng nghe một bản nhạc từ đầu đến cuối. 

Ông nói: “Hãy thử tận hưởng sự tĩnh lặng và cảm nhận thật nhiều ý nghĩa từ đó. Đừng chỉ nghe, mà hãy lắng nghe một cách chủ động”. 

Nguyên tắc này cũng có thể áp dụng cho sự tĩnh lặng. Nhà thơ và học giả nổi tiếng Rumi từng nói:

“Hãy lắng nghe sự tĩnh lặng bởi trong đó có chứa vô vàn lời nói”. 

Liên Hoa, theo The Epoch Times