Sự kiên cường là liều thuốc an toàn, hiệu quả và miễn phí

Tại sao có người gục ngã trước áp lực trong khi người khác lại trở nên mạnh mẽ hơn. Sự kiên cường là liều thuốc an toàn, hiệu quả, miễn phí và chỉ cần một sự thay đổi tinh tế về góc nhìn là đã phát huy tác dụng. Chúng tôi mời bạn khám phá mối quan hệ thường bị bỏ qua giữa đức hạnh và sức khỏe – ‘Mỹ đức y học’.

• Sự kiên nhẫn giúp cơ thể trẻ lâu như thế nào?

Bị mắc kẹt dưới gầm chiếc xe cứu hỏa nặng hơn 36 tấn với chân trái bị thương, Trung sĩ Đội đặc nhiệm SWAT Justin Dodge cảm nhận từng cơn đau dữ dội ập đến.

“Ngay khoảnh khắc ấy, tôi biết cuộc đời mình đã rẽ sang một hướng khác”, anh chia sẻ với tờ The Epoch Times.

Khi từng chiếc xương trong bàn chân bị nghiền nát, anh thầm nhủ: “Nếu còn sống để đến được bệnh viện, mình sẽ trở lại và sẽ mạnh mẽ hơn bao giờ hết”.

Anh được đưa đi cấp cứu khẩn cấp và trải qua nhiều ca phẫu thuật, cuối cùng buộc phải cắt cụt phần chi dưới đầu gối. Thế nhưng Trung sĩ Dodge đã không để bi kịch định hình cuộc đời mình. Chỉ bốn ngày trước hôm đánh dấu một năm xảy ra tai nạn, anh đã trở lại với nhiệm vụ SWAT toàn thời gian – mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Khoảnh khắc ngắn ngủi giữa bi kịch và sự trở lại của Trung sĩ Dodge đã thể hiện bản chất của sự kiên cường đích thực. Đó không phải là trốn tránh hay khuất phục trước nghịch cảnh, mà chính là cách tâm trí và cơ thể con người vượt lên khi mọi thứ có thể hoàn toàn sụp đổ.

Một ý niệm quyết định kết quả

Sự kiên cường thường được mô tả bằng những khái niệm như bền bỉ, linh hoạt và kiên trì. Một bài luận trên International Journal of Environmental Research and Public Health (Tập san Quốc tế về Nghiên cứu Môi trường và Sức khỏe Cộng đồng) đã ví sự kiên cường như một tảng đá chịu đựng sức nặng mà không sụp đổ, như chiếc lò xo bật trở lại sau áp lực hay như đóa hoa bồ công anh vẫn nở rộ trong môi trường khắc nghiệt, bất chấp vẻ ngoài mỏng manh.

Sự kiên cường khởi nguồn từ cách nhìn nhận thế giới.

Nhà tâm lý lâm sàng, đồng thời là nhà nghiên cứu về sự kiên cường Anthony Mancini cho biết: cách chúng ta diễn giải một sự kiện đôi khi có tác động lớn hơn cả bản thân sự kiện đó. 

Để minh họa, ông kể với tờ The Epoch Times về một thí nghiệm trong đó các tình nguyện viên được cho xem 2 loại video: một là cảnh tai nạn xe máy rùng rợn, hai là đoạn phim nhẹ nhàng về đàn hải ly. Những người xem video gây sốc và cảm nhận nó như một trải nghiệm đáng sợ có xu hướng xuất hiện nhiều ký ức ám ảnh, xâm nhập trong những ngày sau đó.

Tác động tâm lý “hoàn toàn đến từ cách diễn giải”, ông Mancini nói. Nhà văn Anaïs Nin từng viết, “chúng ta không nhìn nhận sự vật như chúng vốn có, mà nhìn theo cách chính chúng ta đang là”.

Nghịch cảnh thường khơi dậy tâm lý nạn nhân. Ông Mancini giải thích, nhiều người có thể nghĩ rằng, “Chuyện tồi tệ lúc nào cũng xảy đến với tôi. Sao tôi chẳng bao giờ được bình yên?”.

“Khi tự đặt mình vào vị thế nạn nhân, ta vô thức củng cố cảm giác mong manh của bản thân và điều đó dễ trở thành một lời tiên tri tự ứng nghiệm”, ông Mancini nhấn mạnh.

Thay vì xem nỗi đau khổ là sự ngược đãi có chủ đích, những người kiên cường sẽ học cách tái cấu trúc nhận thức: “Điều tồi tệ vẫn có thể xảy ra và tôi chỉ tình cờ là người hứng chịu. Nhưng bên cạnh đó, thế giới vẫn còn rất nhiều điều tốt đẹp và tôi sẽ tập trung vào chúng”. Cách nhìn mới này có sức mạnh đặc biệt. Nó giúp con người bao quát được trải nghiệm, gán cho nó ý nghĩa và tiếp tục bước đi. 

Anh Dodge khẳng định chính sự thay đổi trong tư duy – từ “Tại sao lại là tôi?” sang “Giờ tôi phải làm gì?” – đã định hình một cuộc đời hoàn toàn khác. Sự chuyển dịch trong tư duy và những lợi ích từ đó là điểm chung ở những người có tinh thần kiên cường.

Một phân tích gộp từ 60 nghiên cứu cho thấy những người có mức độ kiên cường cao sẽ ít bị trầm cảm và lo âu hơn, đồng thời tận hưởng mức độ hài lòng trong cuộc sống và cảm xúc tích cực cao hơn. Trong công việc, sự kiên cường gắn liền với sự hài lòng nghề nghiệp, lòng tận tâm và đóng vai trò như một “lá chắn” chống lại kiệt sức.

Sự kiên cường còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và cả tài chính. Một nghiên cứu cho thấy, ở nhóm người trên 65 tuổi, những người có mức độ kiên cường trung bình đến cao đã giảm tới 30% chi phí chăm sóc y tế hàng năm. Nói cách khác, sức mạnh tinh thần không chỉ tốt cho sức khỏe thể chất mà còn giúp tiết kiệm tiền bạc.

Sự kiên cường có thể khởi đầu từ tâm trí, nhưng ảnh hưởng của nó lại in dấu trong cơ thể ở nhiều cấp độ – từ tim mạch, nội tiết tố cho đến chức năng thần kinh.

Bộ não và cơ thể của những người có sự kiên cường bậc nhất

Tại Bộ Chỉ huy Tác chiến Đặc biệt Hải quân Hoa Kỳ, các nhà nghiên cứu đã theo dõi 117 binh sĩ Lực lượng Đặc nhiệm, bao gồm cả lính SEAL Hải quân và Lính Mũ nồi Xanh. Tất cả đều những hình mẫu nổi bật về sức mạnh tinh thần và thể chất trong quân đội.

Thay vì cho các binh sĩ tham gia chiến đấu thực hiện các bài tập mô phỏng chiến đấu, các nhà khoa học lại chọn một thử nghiệm đơn giản: Nín thở trong 30 giây. Việc nín thở tạo ra một dạng căng thẳng sinh lý có kiểm soát và có thể đo lường được. Khi khí carbon dioxide tích tụ trong máu, các mạch máu não giãn ra và lưu lượng máu tăng lên. Đây là cách não bộ cố gắng tìm kiếm thêm oxy, đồng thời cũng mở ra một góc nhìn hoàn hảo để quan sát cách não xử lý và hồi phục sau căng thẳng.

Điều thú vị là những binh sĩ có khả năng kiên cường về mặt tâm lý không hẳn có phản ứng căng thẳng khác biệt – lưu lượng máu não của họ vẫn tăng vọt như mọi người khác trong lúc nín thở. Điểm khác biệt là họ hồi phục nhanh hơn đáng kể. Não bộ của họ đã học được cách không tiêu hao năng lượng một cách lãng phí để duy trì trạng thái hoạt động sau khi mối đe dọa đã qua.

Một nghiên cứu khác theo dõi các ứng viên SEAL Hải quân trong giai đoạn đầu tiên đầy khắc nghiệt của khóa huấn luyện cơ bản Dưới nước và Phá hủy/SEAL, bao gồm tám tuần căng thẳng về thể chất và tinh thần cực độ, đặc biệt là “Tuần Địa ngục” – là khoảng thời gian mà học viên chỉ được ngủ bốn giờ trong suốt năm ngày. Với tỷ lệ bỏ cuộc từ 65% đến 80%, đây là một trong những quy trình tuyển chọn khắc nghiệt nhất thế giới.

Các nhà nghiên cứu đã lấy mẫu máu của học viên và phát hiện ra rằng những người vượt qua thử thách có mức cortisol – hormone căng thẳng chính trong cơ thể – tương đương, thậm chí cao hơn so với những người khác trong khóa đào tạo. Điểm khác biệt cốt lõi nằm ở hệ thống phục hồi của họ.

Những người vượt qua khóa đào tạo có mức DHEA – một hormone giúp khôi phục sự cân bằng sau căng thẳng – cao hơn đáng kể. Tỷ lệ DHEA/cortisol của họ cao hơn 32% so với những người không hoàn thành khóa huấn luyện. Điều này có thể ví như việc lái xe: cortisol đóng vai trò chân ga, còn DHEA chính là phanh. Những lính SEAL thành công vừa có cả “động cơ hormone” đủ mạnh để đối phó với áp lực vừa có “phanh” hiệu quả để đưa cơ thể trở về trạng thái cân bằng.

Nghiên cứu này đã thách thức quan niệm sai lầm rằng những người mạnh mẽ đơn giản chỉ “chịu đựng căng thẳng tốt hơn” theo nghĩa là họ cảm thấy nó ít dữ dội hơn. Bí quyết thực sự nằm ở khả năng hồi phục. Cơ thể của các ứng viên SEAL Hải quân đã phát triển (hoặc bẩm sinh sở hữu) một hệ thống phục hồi mạnh mẽ hơn. Phát hiện này thay đổi cách chúng ta nhìn nhận áp lực cuộc sống: Bạn không cần trở thành người “không bao giờ bị căng thẳng” mà mục tiêu là trở thành người hồi phục tốt sau căng thẳng.

Các nghiên cứu khác cũng cho thấy sự kiên cường có thể gắn liền với khả năng xử lý thần kinh hiệu quả hơn trước căng thẳng. Những lính thủy đánh bộ có mức độ kiên cường cao hơn nhờ thực hành chánh niệm, thể hiện sự hoạt hóa não bộ khác biệt rõ rệt khi đối diện với các tình huống đe dọa. 

Các vùng não như thùy đảo phải và vùng vỏ não trước trán (liên quan đến nội cảm, điều hòa cảm xúc và xử lý căng thẳng) của họ bị kích hoạt ít hơn, thậm chí còn ức chế. Ngược lại, ở nhóm đối chứng, não bộ vẫn bị kích hoạt, làm việc quá tải ngay cả sau căng thẳng.

Sự kiên cường không thực sự có nghĩa là “không thể bị ngã gục”, ông Mancini nói. Đó là khả năng thay đổi tối thiểu, hoặc thậm chí là thay đổi tích cực để trở lại hoạt động bình thường sau nghịch cảnh.

Xây dựng hệ thống hồi phục của cơ thể

Làm thế nào để chúng ta duy trì được sự kiên cường?

Bác sĩ John D. Kelly, bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình, Giáo sư Y khoa tại Đại học Pennsylvania và là tác giả viết về sự kiên cường, chia sẻ với The Epoch Times rằng, sự kiên cường bắt đầu bằng việc tập trung vào những điều tích cực.

“Những điều tốt đẹp vẫn còn tồn tại là gì? Và tôi vẫn còn có gì? Hãy tìm kiếm món quà trong tất cả những gì ở xung quanh bạn”, ông nói.

Sự chuyển dịch từ tâm thế nạn nhân sang tinh thần chủ động và lòng biết ơn thể hiện khả năng điều chỉnh hành vi một cách linh hoạt khi đối mặt với tình huống căng thẳng cao. Đó chính là dũng khí để định giá lại bản thân sự căng thẳng.

Tiến sĩ Alyson Zalta, nhà nghiên cứu về sự kiên cường và là Phó giáo sư ngành Khoa học Tâm lý tại Đại học California – Irvine, chia sẻ với The Epoch Times rằng, những người có tư duy linh hoạt hơn thường tự nhiên có xu hướng kiên cường hơn.

Các nhà nghiên cứu đã xác định những kỹ thuật cụ thể và thiết thực giúp xây dựng sự linh hoạt tinh thần, từ đó nuôi dưỡng khả năng kiên cường. Một trong những phương pháp hiệu quả nhất là bồi dưỡng sự lạc quan thông qua kỹ thuật “bản thân tốt đẹp nhất có thể”, trong đó con người hình dung về chính mình trong tương lai khi mọi thứ đã trở nên tối ưu.

Tự động viên bản thân cũng là một công cụ mạnh mẽ khác. Thay vì để mặc cho những lời tự trách tiêu cực lặp đi lặp lại trong đầu như “Tôi thật ngu ngốc” thì việc tự động viên có chủ ý giúp tăng cường nỗ lực, sự tập trung và khả năng kiểm soát hành vi. Người kiên cường học cách tự nhủ “Tương lai sẽ ổn thôi” và “Tôi sẽ làm những gì cần thiết”.

Sự tự tin và tinh thần “sao Bắc Đẩu” này cũng được tìm thấy trong Tuyên ngôn của SEAL Hải quân Hoa kỳ: “Tôi sẽ không bao giờ bỏ cuộc. Tôi kiên trì và trưởng thành trong nghịch cảnh… Mỗi lần bị đánh gục, tôi sẽ đều đứng dậy”.

Ngoài ra, Tiến sĩ Zalta nhấn mạnh rằng còn có những giải pháp cơ bản nhưng không kém phần quan trọng để bồi dưỡng sự kiên cường. Bà cho rằng cuộc sống giống như một tấm vải đan và nghịch cảnh sẽ kéo giãn và bào mòn các sợi vải. Càng duy trì nhiều thói quen tích cực như thói quen ngủ đủ giấc, dinh dưỡng hợp lý và tập luyện thể dục thì kết cấu tấm vải càng chặt chẽ và bền vững. Theo cách này, khi biến cố ập đến, chính các thói quen đó sẽ giúp bạn chịu đựng mà không bị cản trở.

Người kiên cường cũng phá vỡ vỏ bọc “anh hùng tự lập”.

Bác sĩ Kelly nói: “Chỉ có những người mạnh mẽ mới dám cầu cứu. Khi chấp nhận sự thật rằng tất cả chúng ta đều có thể bị tổn thương, chúng ta sẽ thấy rõ nhu cầu vốn có của con người là cần đến người khác”.

Tương tự, Christina Cipriano, Phó giáo sư Tâm lý học Phát triển Ứng dụng và Giáo dục tại Trường Y Yale cũng đồng tình rằng sự kiên cường được xây dựng trong cộng đồng.

Bà chia sẻ với The Epoch Times: “Chúng ta sẽ làm tốt hơn khi ở cùng nhau. Chúng ta không được sinh ra để phát triển trong sự cô lập. Các mối quan hệ tích cực, lành mạnh, hiệu quả và hỗ trợ lẫn nhau thực sự đóng vai trò then chốt cho việc bồi dưỡng kỹ năng bền vững lâu dài”.

Sau khi mất đi một chân, Trung sĩ Dodge thậm chí đã phải chật vật leo lên những bậc cầu thang trong chính ngôi nhà mình. Cuộc sống “bình thường mới” khiến anh cần học cách mở lòng với những người xung quanh. Nhiều khi anh nằm gục trên sàn, kiệt sức, bật khóc, trong khi các con vây quanh, cổ vũ anh tiếp tục đứng lên.

Chính những khoảnh khắc xen lẫn giữa thất vọng và được nâng đỡ đó đã tiếp thêm sức mạnh và giúp anh sẵn lòng mở lời nhờ sự giúp đỡ.

Anh nói: “Tôi nhận ra rằng việc hỏi ‘Tại sao lại là tôi’ chẳng giúp gì cho hoàn cảnh của tôi cả. Thay vào đó, tôi đã cầu nguyện với Chúa, tìm đến gia đình và đội ngũ y tế của mình: Tôi có thể làm gì để tốt hơn?”

“Y học Phòng ngừa”

Những nghiên cứu trước đây của ông Mancini về khả năng kiên cường, bao gồm cả nghiên cứu sau thảm họa 11/9 và các vụ xả súng trường học, đều cho thấy một kết quả nhất quán: 60% đến 80% con người có biểu hiện kiên cường sau những nghịch cảnh lớn. Năng lực này vốn đã tồn tại trong mỗi chúng ta. Vậy, câu hỏi đặt ra là liệu ta có nuôi dưỡng nó trước khi khủng hoảng xảy đến hay không.

Phó Giáo sư Cipriano cho biết: “Chúng ta không cần phải trải qua nghịch cảnh mới có lý do để học kỹ năng [kiên cường]. Thực tế, việc học kỹ năng này trước khi trải qua nghịch cảnh chính là sự bảo vệ tốt hơn, giúp bạn chuẩn bị sẵn sàng để thành công”.

Trung sĩ Dodge thì cho rằng hãy nhìn nhận sự kiên cường như một dạng “y học phòng ngừa”, điều có thể đòi hỏi chúng ta phải từ bỏ tư duy “viên thuốc thần kỳ”.

Anh nói: “Chúng ta thường mong mọi thứ có một nút bấm dễ dàng. Nhưng đó không phải là thực tế của cuộc sống.”

“Bạn không thể nuốt trọn một con voi chỉ trong một lần. Bằng cách tìm kiếm những chiến thắng nhỏ, rồi kiên trì xây dựng, khi nhìn lại sau vài tuần hay vài tháng, bạn sẽ thấy thật đáng kinh ngạc là mình đã tiến xa đến đâu”.

Vì thế, Trung sĩ Dodge khẳng định rằng vấn đề không phải là liệu thử thách có xuất hiện hay không. Câu hỏi thực sự là: “Hôm nay bạn đang làm gì để khiến ngày mai trở nên tốt đẹp hơn?”

Đến một lúc nào đó, khi sức nặng của cả thế giới đè nặng lên đôi vai bạn, khả năng phục hồi của bạn sẽ không phụ thuộc vào việc bạn mạnh mẽ đến đâu tại thời điểm ấy. Nó phụ thuộc vào sự chuẩn bị, vào tốc độ bạn tìm lại được chính mình và cách bạn lựa chọn trưởng thành từ gian khó.

Trong khoảng lặng giữa bi kịch và sự trở lại, giữa thất bại và thành công, sự kiên cường chính là điều để ta giành lấy.

Theo The Epoch Times     

Xem thêm

Hãy giữ một trái tim kiên cường

Chấp nhận sự thất bại hiện tại một cách thản đãng, nuôi ý chí không ngừng nỗ lực và luôn theo đuổi sự tiến bộ là tâm thái tốt nhất của sự trưởng thành.