Thuốc tiêm giảm béo bùng nổ trên thị trường chợ đen Trung Quốc

Khi số lượng bệnh nhân béo phì ở Trung Quốc tăng lên, cùng với việc theo đuổi hiệu quả giảm béo, một loại thuốc tiêm dùng để điều trị bệnh tiểu đường đã châm ngòi cho hoạt động buôn bán ở chợ đen. Nhưng làm thế nào để thoát khỏi sự phụ thuộc vào nó đã trở thành một vấn đề mới.

Thuốc “semaglutide” (hay thuốc ozempic) của công ty dược phẩm Đan Mạch Novo Nordisk là thuốc dùng để điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2, nhưng trên sàn thương mại điện tử Trung Quốc, người dùng chỉ cần khai báo đã được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường để mua loại thuốc tiêm này, thường được gọi là “thuốc tiêm giảm cân”, mà không cung cấp bất kỳ bằng chứng nào.

Trên các nền tảng thương mại điện tử như JD.com, Meituan và Taobao, cửa hàng bán “semaglutide” hàng đầu có hơn 20.000 lượt đánh giá.

Trên nền tảng JD.com, giá bán lẻ của một liều tiêm semaglutide trong một tháng là khoảng 1.499 nhân dân tệ (~ 5,2 triệu đồng), tuy rẻ hơn nhiều so với giá ở nước ngoài nhưng cũng không phải là con số nhỏ.

Thương mại điện tử đã kích thích thị trường buôn bán thuốc trên thị trường xám (hoạt động trao đổi hàng hóa một cách hợp pháp nhưng không chính thức) này ở một mức độ nhất định, cả người mua và người bán đều có thể dễ dàng vượt qua các hạn chế của chính quyền Trung Quốc đối với việc sử dụng thuốc GLP-1.

Doanh số bán thuốc GLP-1 đang bùng nổ trên khắp thế giới khi các thử nghiệm lâm sàng cho thấy chúng có thể giúp giảm cân đáng kể khoảng 20% ​​và hứa hẹn cải thiện các triệu chứng ngưng thở khi ngủ và giảm các bệnh về tim như đột quỵ và đau tim.

Nhưng ngày càng có nhiều bác sĩ cho rằng việc thoát khỏi các loại thuốc như thế này trong tương lai sẽ là một vấn đề khó khăn đối với bệnh nhân béo phì.

Nhu cầu giảm cân tăng cao, từng ảnh hưởng đến sự ổn định của nguồn cung thuốc lâm sàng

Trung Quốc có số lượng người béo phì lớn nhất thế giới và ngày càng có nhiều người dựa vào thuốc giảm cân và tham gia các lớp học giảm cân để giải quyết vấn đề này.

Sự cám dỗ của “có thể dễ dàng giảm cân chỉ với một lần tiêm mỗi tuần” và “có thể giảm cân chỉ bằng cách nằm” đã thu hút rất nhiều người, và thậm chí nhiều giới thượng lưu đã trở thành người hâm mộ. Trên mạng xã hội, chúng ta thường thấy nhật ký của nhiều loại người dùng khác nhau ghi lại quá trình tiêm thuốc giảm cân của họ và mỗi bài đăng có thể thu hút một lượng lớn lượt nhấp chuột.

Theo dữ liệu năm 2020 từ “Báo cáo về tình trạng dinh dưỡng và bệnh mãn tính của người dân Trung Quốc”, hơn 1/2 người trưởng thành bị thừa cân hoặc béo phì. Tỷ lệ thừa cân ở người trưởng thành Trung Quốc là 34,3% và tỷ lệ béo phì là 16,4%. Ngoài ra, 1/5 trẻ em và thanh thiếu niên từ 6 đến 17 tuổi bị thừa cân hoặc béo phì và 1/10 trẻ em dưới 6 tuổi bị thừa cân hoặc béo phì.

Ước tính của ông Jefferies dựa trên dữ liệu chính thức từ Đảng Cộng sản Trung Quốc cho thấy khoảng 200 triệu người trưởng thành ở Trung Quốc béo phì và 400 triệu người khác thừa cân, dự kiến ​​dân số béo phì của Trung Quốc sẽ tăng thêm 100 triệu người trong vòng một thập kỷ.

Tuy nhiên, một số người khỏe mạnh có chỉ số khối cơ thể (BMI) trong mức bình thường cũng bắt đầu làm theo và tiêm semaglutide để giảm cân. Kể từ tháng 7/2022, các thành phố lớn ở Trung Quốc đã báo cáo tình trạng thiếu semaglutide, điều này thậm chí còn ảnh hưởng đến việc dùng thuốc thông thường của một số bệnh nhân tiểu đường ở một số nơi.

Trong phần bình luận mua hàng trên trang thương mại điện tử, một số bệnh nhân tiểu đường cho biết: “Tôi mua cái này cho bố, bệnh viện không mua được nên chỉ có thể mua trên mạng với giá cao”; cũng có những người đã giảm cân và mua lại nhiều lần: “Rất tốt, một tuần đã giảm được 8 cân (4kg).”

Ông Lý Vạn Căn (Li Wangen), chủ nhiệm khoa nội tiết tại Bệnh viện liên kết thứ hai của Đại học Y Quảng Châu, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với tờ “Đô Thị Phương Nam” rằng trước đây cũng có trường hợp thuốc hạ đường huyết được sử dụng để giảm cân, nhưng đây chỉ là một hiện tượng cá biệt, không giống như semaglutide sau khi trở nên phổ biến trong hai năm qua khiến cho nguồn cung cấp thuốc lâm sàng đôi khi bị thiếu hụt.

Về những rủi ro đằng sau việc người dân tự mua semaglutide để giảm cân, ông Lý Vạn Căn nhắc nhở: “Tôi thường nói với những người xung quanh rằng dùng thuốc cũng giống như dùng quân, ‘Tướng quân không hiểu hết tác hại của việc dùng quân, thì không thể hiểu hết được lợi ích của việc dùng quân’. Khi người dân tự mình mua và sử dụng thuốc, thì không chỉ nhìn thấy lợi ích của thuốc mà còn phải cân nhắc đến tác dụng phụ.”

Ngay cả Novo Nordisk, công ty phát triển semaglutide, cũng cảnh báo rằng thuốc này phải được sử dụng theo đơn thuốc. Công ty cho biết trong một tuyên bố: “Chúng tôi đặc biệt khuyến khích bệnh nhân tuân theo đơn thuốc và hướng dẫn sử dụng thuốc của bác sĩ và mua thuốc này thông qua các kênh được quản lý, phê duyệt để đảm bảo tính hiệu quả và an toàn của thuốc”.

Lời khuyên từ bác sĩ Mỹ: Cần cân nhắc làm thế nào để thoát khỏi tình trạng lệ thuộc vào thuốc

Tờ “Đô Thị Phương Nam” tại Trung Quốc đã phỏng vấn những người sử dụng thuốc tiêm giảm béo và hầu hết những người được hỏi cho biết họ đã ngừng tiêm thuốc. Lý do ngừng tiêm bao gồm lo lắng về tác dụng phụ và phụ thuộc vào thuốc tiêm giảm cân, một số ít lý do là do khả năng thích ứng và phản ứng bất lợi.

Một trong những người được phỏng vấn là Bobo, cao 1m62, nặng khoảng 80kg, cô đã thử điều chỉnh chế độ ăn uống và các phương pháp giảm cân khác nhưng kết quả đều không khả quan. Được sự thuyết phục của gia đình, cô đến khoa nội tiết của một bệnh viện cấp 3A để nhờ bác sĩ giúp đỡ. Bác sĩ khuyên cô nên tiêm thuốc giảm cân và cung cấp công thức kiểm soát lượng đường, yêu cầu cô điều chỉnh chế độ ăn uống và tập luyện phù hợp.

Khi trở lại phỏng vấn, Bobo nói với các phóng viên rằng việc tiêm thuốc gần đây đã bị dừng vì gia đình cô lo lắng về tác dụng phụ, và Bobo sẽ trở nên phụ thuộc vào thuốc tiêm giảm cân. Tuy nhiên, sau khi bỏ tiêm, Bobo ăn nhiều hơn trước và tăng cân trở lại.

Bobo và gia đình cô có quyền lo lắng. Bởi vì nhiều bác sĩ Mỹ cũng cho rằng việc thoát khỏi những loại thuốc như thế này trong tương lai là một vấn đề khó khăn đối với những bệnh nhân béo phì.

Các bác sĩ lo lắng bệnh nhân phải dùng hoặc tiêm thuốc GLP-1 vô thời hạn, nếu không sẽ có nguy cơ tăng cân trở lại. Nhưng đối với nhiều bệnh nhân, dùng thuốc mãi mãi không phải là một lựa chọn thực tế.

Ông Dan Azagury, giám đốc y tế của Phòng khám Quản lý Cân nặng và Lối sống Đại học Stanford cho biết, cách tốt nhất để ngừng sử dụng GLP-1 là giảm liều dần dần theo thời gian.

Ông nói: “Nếu bạn ngừng dùng thuốc đột ngột, bạn gần như chắc chắn sẽ tăng cân trở lại. Đôi khi cơn đói sẽ quay trở lại, đặc biệt nếu bạn ngừng dùng thuốc qua đêm và sẽ khó chống chọi với cơn đói.”

Mặc dù Mỹ không phải là quốc gia có số lượng người béo phì nhiều nhất nhưng tỷ lệ béo phì vẫn dao động quanh mức 40%, một số lượng lớn người Mỹ có thể cần sử dụng các loại thuốc giảm cân này trong vài năm tới.

Bà Amanda Velazquez, giám đốc y học béo phì tại Trung tâm Quản lý Cân nặng và Sức khỏe Chuyển hóa Cedars-Sinai ở Los Angeles, khuyến cáo bệnh nhân nên dùng các loại thuốc giảm cân khác nhau và thử thay đổi chế độ ăn uống cũng như tập thể dục.

Ngoài ra, chọn chế độ ăn giàu protein, tránh xa thực phẩm chế biến sẵn và tăng cường tập thể dục cũng có thể giúp kiểm soát cân nặng.

Một bác sĩ phòng cấp cứu ở Trung Quốc Đại Lục cũng khuyên những người muốn tiêm thuốc giảm cân trên weibo: “Chúng ta hãy nói về giá cả trước. Một mũi tiêm là hơn một nghìn nhân dân tệ, và một mũi tiêm được tiêm mỗi tuần một lần. Không đắt ư? Một mũi tiêm là không đủ! Trừ khi bạn chỉ muốn giảm cân một tháng. Đương nhiên là không, cho nên bạn cần tiêm vài tháng, nếu là nửa năm thì sẽ tốn vài chục nghìn tệ. Số tiền này mua một chiếc điện thoại di động và thẻ tập thể dục không hay hơn sao?”

“Thứ hai, thuốc này dùng để chữa bệnh tiểu đường, nói trắng ra thì tác dụng của việc giảm cân là khiến bạn ăn ít hơn. Có nhiều cách để ăn ít lại. Tại sao lại phải uống thuốc? Bạn không phải là bệnh nhân. Sau khi uống thuốc, bạn không còn hứng thú với đồ ăn nữa, bạn có thấy thú vị không?”

“Về phần tác dụng phụ, bạn thật sự không sợ sao? “Thị dược tam phân độc” (mọi loại thuốc đều có tác dụng phụ của nó), khi còn nhỏ chúng ta đều đã nghe nói về những việc này, sau khi bạn lớn lên sau lại không nghe chứ?”.