(Ảnh minh họa: Billion Photos/ Shutterstock)
Theo Trung y, đắng miệng liên quan đến sự mất cân bằng ở gan, túi mật và hệ tiêu hóa. Trong bài viết này, hãy cùng khám phá cách sử dụng thảo dược, chế độ ăn uống và bấm huyệt để giúp cơ thể lấy lại sự cân bằng.
Thức dậy với vị đắng trong miệng – hoặc cảm nhận vị đắng sau bữa ăn – thoạt nhìn có vẻ là chuyện nhỏ nhặt. Tuy nhiên, theo Trung y, đây có thể là dấu hiệu của sự mất cân bằng sâu bên trong cơ thể. Từ các vấn đề về gan, túi mật đến căng thẳng tinh thần và rối loạn tiêu hóa, Trung y tiếp cận triệu chứng này theo hướng toàn diện và đưa ra các giải pháp thực tế nhằm giúp cơ thể lấy lại trạng thái cân bằng.
Theo Trung y, cảm giác đắng miệng thường liên quan đến các vấn đề ở gan và túi mật.
Tiến sĩ Dương Cảnh Đoan – một chuyên gia tâm thần được cấp chứng chỉ hành nghề tại Mỹ đồng thời là thầy thuốc Trung y đời thứ năm trong gia đình – đã chia sẻ một trường hợp người đàn ông 40 tuổi bị đắng miệng vào mỗi buổi sáng. Sau khi thăm khám, chức năng gan của anh được xác định là hơi bất thường, và siêu âm túi mật cho thấy có hiện tượng ứ mật.
Sau khi cải thiện chế độ ăn uống và kết hợp dùng thuốc Trung y, các triệu chứng của anh đã cải thiện rõ rệt.
Các kiểu bệnh lý trong Trung y liên quan đến vị đắng miệng
Vị đắng trong miệng thường là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang bị mất cân bằng bên trong. Có nhiều kiểu bệnh lý giúp giải thích điều mà cơ thể bạn đang cố gắng truyền đạt.
Trong Trung y, “gan hỏa vượng” chỉ trạng thái nội nhiệt cao ảnh hưởng đến chức năng của hệ gan. Đây không phải là “lửa” theo nghĩa đen, mà là cách nói ẩn dụ để miêu tả tình trạng cơ thể quá nhiệt, kích thích và hoạt động quá mức – đặc biệt liên quan đến vai trò của gan trong việc điều hòa cảm xúc, lưu thông khí huyết và giải độc.
Tình trạng này làm rối loạn dòng chảy của mật, khiến mật trào ngược và gây ra vị đắng trong miệng. Các triệu chứng kèm theo có thể bao gồm: khô miệng, dễ cáu gắt, đau đầu, mắt đỏ hoặc mặt đỏ bừng.
Lương y Đặng Chính Lượng, Giám đốc Phòng khám Trung y Chính Lượng (Đài Loan) cho biết người có gan hỏa thường có màu lưỡi sẫm, đỏ rực, lan rộng đến hai bên lưỡi. Để thanh nhiệt gan – mật, ông khuyến nghị sử dụng các loại thảo dược như hoàng cầm , chi tử và long đởm.
Hoàng cầm đã được dùng trong Trung y hơn 2.000 năm, nổi tiếng với tác dụng thanh nhiệt, giải độc, hạ hỏa và cầm máu. Long đởm thảo – rễ và thân rễ khô của cây thuộc họ long đởm – chứa nhiều hoạt chất sinh học giúp chống viêm, bảo vệ gan và lợi tiểu.
Trong y học cổ truyền, có quan niệm “dược và thực phẩm cùng nguồn gốc”, tức là thức ăn có thể chữa bệnh và thuốc cũng có thể dùng như thực phẩm. Với những người bị nóng gan dẫn đến rối loạn gan và túi mật, ông Đặng khuyên có thể ăn cháo cần tây hoặc uống siro hoa cúc, ý dĩ và bí đao để giảm vị đắng trong miệng.
Công thức: Cháo cần tây
Món cháo đơn giản, dịu nhẹ này giúp thanh nhiệt gan và hỗ trợ cân bằng tiêu hóa một cách nhẹ nhàng.
Nguyên liệu:
Cách làm:
Ông Đặng lưu ý rằng những bệnh nhân có vấn đề về dạ dày không nên ăn quá nhiều cháo cần tây vì hàm lượng chất xơ cao có thể gây khó tiêu. Cần tây cũng chứa nhiều kali và có tính thúc đẩy đông máu, nên người bị bệnh thận và các bệnh tim mạch cần ăn với lượng vừa phải.
Công thức: Chè hoa cúc – ý dĩ – bí đao
Món chè thanh mát này giúp hạ nhiệt gan, mát dạ dày, bổ sung nước cho cơ thể và hỗ trợ tiêu hóa.
Nguyên liệu:
Cách làm:
Trong Trung y, “can huyết hư” đề cập đến tình trạng thiếu hụt huyết dưỡng (dòng máu nuôi dưỡng và duy trì sự sống), đặc biệt là phần huyết liên quan đến hệ thống gan. Khái niệm này không đồng nghĩa với thiếu máu hay bệnh gan trong y học hiện đại, mà là một chẩn đoán mang tính chức năng, dựa trên cách “khí” (năng lượng) và huyết lưu thông trong cơ thể.
Trong Trung y, gan đảm nhiệm vai trò rộng hơn nhiều so với giải phẫu học phương Tây. Gan chịu trách nhiệm:
Theo Trung y, gan dự trữ huyết và cần nghỉ ngơi về đêm để phục hồi. Giấc ngủ sâu giúp huyết và dưỡng chất quay trở lại gan, hỗ trợ quá trình giải độc, điều hòa hormone và tái tạo.
Thiếu ngủ kéo dài hoặc căng thẳng có thể làm suy yếu gan và gây ra triệu chứng miệng đắng.
Ông Đặng cho biết, việc thức khuya thường xuyên hoặc đảo lộn chu kỳ ngày – đêm sẽ cản trở sự trở về của huyết về gan. Lâu dần, điều này làm gan suy yếu và có thể dẫn đến tình trạng huyết hư.
Trong những trường hợp này, ông Đặng gợi ý dùng sài hồ — rễ khô của cây Bupleurum. Theo một số tổng quan nghiên cứu, sài hồ chứa nhiều hợp chất thực vật có tác dụng chống viêm, chống khối u, bảo vệ gan, điều hòa miễn dịch, hỗ trợ chuyển hóa dinh dưỡng và phòng ngừa tiểu đường.
Với người bị can huyết hư, ông Đặng khuyên ăn cháo kỷ tử để nuôi dưỡng gan và thận, bổ máu và cải thiện thị lực. Nghiên cứu cho thấy kỷ tử có khả năng chống oxy hóa, chống viêm và nuôi dưỡng hệ vi sinh đường ruột, rất tốt cho sức khỏe gan.
Công thức: Cháo kỷ tử
Món cháo nhẹ nhàng này vừa bổ máu, vừa hỗ trợ gan và thận, đồng thời giúp mắt sáng khỏe theo thời gian.
Nguyên liệu:
Cách làm:
Trong Trung y, “vị hỏa” là cách nói hình tượng về tình trạng dạ dày bị dư nhiệt và hoạt động quá mức. Không có “ngọn lửa” thật nào trong dạ dày, mà đây là biểu hiện của sự mất cân bằng bên trong cơ thể.
Giống như một chiếc máy bị nóng quá, dạ dày có thể bị “quá tải” do thói quen ăn uống và sinh hoạt không hợp lý. Trung y xem dạ dày là cơ quan trung tâm giúp tiêu hóa thức ăn và phân phối chất dinh dưỡng cho toàn cơ thể. Khi dạ dày bị kích thích hoặc tổn thương, nó sinh ra quá nhiều “nhiệt”, làm rối loạn tiêu hóa và ảnh hưởng đến miệng cũng như đường tiêu hóa trên.
Ăn uống thiếu điều độ, ăn quá no, hoặc ăn nhiều món cay nóng dễ làm tăng “vị hỏa”, gây trào ngược, nóng rát và đắng miệng.
Ngoài ra, thiếu chất dinh dưỡng như kẽm và vitamin B6 có thể làm giảm khả năng cảm nhận mùi vị, khiến bạn thích các món đậm vị hơn, và điều này lại gây đắng miệng. Tiến sĩ Dương khuyên nên ăn nhiều rau xanh và trái cây, ví dụ như rau bina, bông cải xanh, măng tây, lá khoai lang, ổi và kiwi.
Ông cũng khuyến nghị uống trà hoa cúc để giúp thanh nhiệt dạ dày và giảm vị đắng.
Công thức trà hoa cúc
Trà hoa cúc có hương thơm nhẹ và dịu, giúp làm mát dạ dày khi bị nóng trong và giảm cảm giác đắng miệng.
Nguyên liệu:
Cách làm:
Bấm huyệt là một kỹ thuật quan trọng trong Trung y, có thể giúp giảm hiệu quả triệu chứng đắng miệng. Theo Trung y, các đường kinh lạc trong cơ thể gắn liền với từng cơ quan nội tạng, và dòng khí của các cơ quan này di chuyển khắp cơ thể qua kinh lạc. Khi cơ quan nào bị vấn đề, các điểm trên đường kinh lạc tương ứng cũng sẽ có cảm giác khó chịu.
Những điểm đặc biệt trên kinh lạc được gọi là huyệt đạo. Khi ấn hoặc xoa bóp vào đúng huyệt, ta có thể tác động tới cơ quan nội tạng liên quan.
Theo chuyên gia Jonathan Liu – giáo sư tại Trường Cao đẳng Y học cổ truyền Trung Quốc Canada và giám đốc Phòng khám Kang Mei, bấm huyệt ở một số điểm thuộc kinh vị và kinh can giúp hạ nhiệt dạ dày, dưỡng gan và hỗ trợ tạo máu. Trong TCM, khái niệm “gan” rộng hơn giải phẫu học, bao gồm cả các cơ quan mà kinh can đi qua, và điều này cũng tương tự với kinh vị.
Ông Liu gợi ý bốn huyệt quan trọng nên xoa bóp như sau:
1. Huyệt Hợp cốc: Nằm ở chỗ lõm giữa ngón cái và ngón trỏ. Day ấn 100 lần giúp thanh nhiệt, giảm hỏa, dưỡng huyết và tăng cường miễn dịch.
2. Huyệt Thái xung: Nằm trên mu bàn chân, giữa ngón chân cái và ngón thứ hai, cách khe ngón một khoảng bằng chiều rộng ngón tay cái. Xoa bóp nhẹ và ấn khoảng 100 lần giúp làm dịu gan và lợi mật, thanh nhiệt, giải độc. Đặc biệt thích hợp cho những người chịu áp lực cao và thường xuyên thức khuya.
3. Huyệt Nội đình: Nằm trên mu bàn chân, giữa ngón thứ hai và thứ ba, ngay sau kẽ ngón. Day ấn 100 lần giúp giảm nhiệt dạ dày.
4. Huyệt Khúc tuyền: Nằm ở mặt trong khớp gối. Day ấn 100 lần giúp dưỡng gan và bổ huyết.
Ông Liu cho biết lực bấm nên điều chỉnh theo sức chịu đựng của mỗi người. Nếu điểm huyệt nhạy cảm, hãy bấm với lực vừa phải cho tới khi bớt đau. Nếu không quá nhạy, chỉ cần mát-xa nhẹ để tạo cảm giác dễ chịu.
Trong cuộc sống hiện đại, căng thẳng và ngủ thất thường là chuyện thường gặp, và cả hai đều có thể làm thay đổi cách chúng ta cảm nhận mùi vị. Theo Tiến sĩ Dương, lo âu kéo dài và mất ngủ có mối liên hệ chặt chẽ với sự thay đổi vị giác.
Một nghiên cứu đăng trên Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics cho thấy ngủ kém chất lượng sẽ làm tăng nguy cơ thay đổi vị giác.
Tiến sĩ Dương nhấn mạnh cần duy trì thói quen ngủ đúng giờ, đặc biệt là trong khoảng 23h đến 3h sáng để gan và túi mật có thời gian phục hồi.
Ngoài ra, biết kiểm soát cảm xúc và tránh những cảm xúc tiêu cực kéo dài như tức giận hoặc oán giận cũng sẽ giúp bạn khỏe mạnh hơn và giảm bớt triệu chứng.
Thuốc hoặc các thành phần trong thuốc cũng có thể tiết ra trong nước bọt và gây đắng miệng.
Nếu tình trạng này kéo dài, đó có thể là dấu hiệu của một số bệnh như ung thư, bệnh gan, bệnh thận hoặc rối loạn chuyển hóa. Người bị rối loạn vị giác có thể thấy mọi thứ ăn vào đều có vị kim loại, ngọt, chua hoặc đắng.
Tiến sĩ Dương cho biết nếu chỉ đắng miệng vài ngày thì thường sẽ hết khi ăn uống hợp lý và giảm căng thẳng. Nhưng nếu kéo dài, bạn nên kiểm tra gan, túi mật, hệ tiêu hóa và xem có tác dụng phụ của thuốc hay không.
Lưu ý: Vì mỗi người có cơ địa khác nhau, cách điều trị cũng sẽ khác, và bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ để được tư vấn cụ thể.
Tổng thống Karol Nawrocki cực lực lên án và gọi đó là “vụ bê bối”…
Gần đây, Bắc Kinh liên tục chịu ảnh hưởng từ sấm sét, gió mạnh và…
Bộ Tài chính đề nghị phối hợp với các UBND, Công an xã, phường, các…
Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu đã tăng cường cảnh báo về tình trạng…
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã công bố “Báo cáo Nhân quyền các nước năm…
Với sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) và trung tâm…
