Thiên thể bí ẩn phát ra tia X và sóng vô tuyến cùng lúc đến trái đất

Ngày 28/5, Trung tâm Nghiên cứu Thiên văn Vô tuyến Quốc tế (ICRAR) tại Úc thông báo một khám phá gây bất ngờ trong lĩnh vực thiên văn học: Một thiên thể bí ẩn trong Dải Ngân hà phát ra các xung sóng vô tuyến và tia X cùng lúc – đây là hiện tượng hoàn toàn nằm ngoài dự đoán của các nhà khoa học.

Thiên thể này có tên ASKAP J1832-0911, nằm cách Trái Đất khoảng 15.000 năm ánh sáng. Nhóm nghiên cứu phát hiện rằng nó phát ra các xung sóng vô tuyến và tia X kéo dài hai phút, lặp lại định kỳ cứ sau 44 phút.

Đây là lần đầu tiên một loại hiện tượng vũ trụ mới – được gọi là các xung đột thời gian dài (Long-Period Transients – LPT) – được quan sát dưới dạng tia X, bên cạnh sóng vô tuyến. Điều này có thể giúp các nhà khoa học tiến gần hơn tới việc giải mã nguồn gốc của những tín hiệu bí ẩn từ vũ trụ.

Phát hiện này được thực hiện nhờ kính viễn vọng vô tuyến ASKAP (thuộc Tổ chức Nghiên cứu Khoa học và Công nghiệp Khối Thịnh vượng chung – CSIRO) đặt tại Wajarri, Tây Úc. Đáng chú ý, Đài quan sát tia X Chandra của NASA tình cờ đang theo dõi cùng khu vực bầu trời vào đúng thời điểm đó, giúp các nhà khoa học liên kết tín hiệu vô tuyến với xung tia X.

“Việc phát hiện được tia X từ ASKAP J1832-0911 giống như tìm thấy kim dưới đáy biển”, theo lời Vương Tử Đằng, nhà thiên văn học tại ICRAR thuộc Đại học Curtin – đồng tác giả chính của nghiên cứu.

Từ khi vật thể LPT đầu tiên được phát hiện vào năm 2022, đã có 10 thiên thể tương tự được ghi nhận trên toàn thế giới. Tuy nhiên, cơ chế phát ra tín hiệu đều đặn nhưng gián đoạn này vẫn chưa được giải thích rõ ràng.

“Vật thể này hoàn toàn khác biệt với mọi thứ chúng ta từng biết”, ông Vương cho biết. Có thể đó là một sao từ – lõi của một ngôi sao đã chết có từ trường mạnh, hoặc là một hệ sao đôi trong đó một sao là sao lùn trắng từ tính cao. Tuy vậy, ngay cả các giả thuyết hiện tại cũng chưa thể giải thích đầy đủ hiện tượng này.

Phát hiện này mở ra hướng tiếp cận mới trong nghiên cứu vật lý thiên văn và tiến hóa sao. Việc có thể quan sát đồng thời cả tia X và sóng vô tuyến từ một vật thể như vậy là một manh mối quan trọng, vì mọi lý thuyết đều phải giải thích được cả hai dạng bức xạ năng lượng rất khác nhau này.

Giáo sư Nanda Rea, nhà vật lý thiên văn tại Viện Khoa học Không gian Tây Ban Nha, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết khám phá này chỉ ra rằng có thể còn rất nhiều thiên thể tương tự chưa được phát hiện trong vũ trụ.

Lý Ngọc

Xem thêm

Kính viễn vọng Webb phát hiện sự hình thành nút thắt trong Vũ trụ

Kính viễn vọng James Webb đã phát hiện sự hình thành của một nút thắt Vũ trụ xung quanh một chuẩn tinh (quasar)