7 phương pháp đơn giản giúp trẻ khám phá niềm vui ngoài điện thoại

Trong thời đại công nghệ bùng nổ, trẻ em ngày càng dành nhiều thời gian cho điện thoại và các thiết bị điện tử. Tuy nhiên, việc rời xa màn hình không chỉ giúp trẻ phát triển thể chất, trí tuệ mà còn nuôi dưỡng trí tưởng tượng và khả năng sáng tạo. Dưới đây là 7 phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả, giúp trẻ vừa giải trí vừa học hỏi thông qua các hoạt động thường ngày mà không cần đến điện thoại.

Gần đây, trong một chuyến du lịch, tôi kinh ngạc nhận ra rằng hầu như tất cả trẻ em ở sân bay và trên máy bay đều dán mắt vào màn hình điện thoại hoặc iPad. Tôi hiểu rằng việc giữ trẻ trật tự hoặc vui vẻ trong những khoảng thời gian chờ đợi dài là một thách thức, nhưng điều đó cũng khiến tôi trăn trở: Liệu chúng ta có đang để trẻ sử dụng màn hình quá mức? Và điều này sẽ ảnh hưởng đến trẻ ra sao?

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng màn hình quá nhiều sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của trẻ, đặc biệt trong các khía cạnh ngôn ngữ, cảm xúc và thể chất. Trẻ em lạm dụng thiết bị điện tử dễ bị chậm phát triển ngôn ngữ, hạn chế kỹ năng giao tiếp, rối loạn giấc ngủ và tăng nguy cơ béo phì. Ngoài ra, các vấn đề tâm lý như lo âu và trầm cảm cũng có thể phát sinh. Trước những tác động tiêu cực này, chúng ta cần kiểm soát thời gian trẻ tiếp xúc với màn hình và trò chơi điện tử một cách hợp lý.

Tuy nhiên, cha mẹ cũng cần thời gian nghỉ ngơi, đặc biệt vào buổi tối, khi ai nấy đều mệt mỏi và khó giữ được sự kiên nhẫn với con. Dù tivi và các thiết bị điện tử có thể mang lại chút yên tĩnh, nhưng tác dụng của chúng có lẽ không lớn như nhiều bậc phụ huynh nghĩ. Vẫn có những cách khác giúp trẻ thư giãn và cảm thấy thỏa mãn mà không đòi hỏi cha mẹ phải tốn quá nhiều công sức.

Để trẻ khám phá niềm vui từ nước

Trò chơi với nước luôn có sức hấp dẫn đặc biệt đối với trẻ nhỏ, giúp chúng duy trì hứng thú trong thời gian dài. Khi con tôi mới một, hai tuổi, bé rất thích “rửa chén”. Chúng tôi chỉ cần mở vòi nước nhẹ, đưa cho con vài chiếc cốc để bé đổ đầy nước rồi lại đổ đi, cứ lặp lại như vậy. Tôi từng thấy bé mải mê với trò này suốt nửa tiếng, thậm chí còn lâu hơn.

Ngoài ra, bồn tắm kết hợp với một số đồ chơi dưới nước cũng là cách tuyệt vời để trẻ vui chơi. Tuy nhiên, nếu trong bồn có nhiều nước, cha mẹ vẫn cần theo dõi sát sao để đảm bảo an toàn.

Nghe sách nói hoặc podcast

Trẻ không nhất thiết phải nhìn vào màn hình để thưởng thức một câu chuyện. Việc nghe podcast hoặc sách nói có thể mang lại nhiều lợi ích tương tự như xem phim hay chương trình truyền hình, nhưng lại giúp hạn chế những tác động tiêu cực từ thiết bị điện tử.

Khi nghe truyện kể hoặc các chương trình thiếu nhi, trẻ có thể tập trung vào nội dung mà không cần nhìn vào màn hình. Điều này khuyến khích trẻ vận dụng trí tưởng tượng để hình dung câu chuyện một cách sinh động—điều mà việc xem TV hay sử dụng máy tính bảng không thể mang lại.

Hiện nay, một số công ty đã phát triển các thiết bị phát âm thanh không màn hình dành cho trẻ em, chẳng hạn như loa Yoto. Chỉ cần cắm thẻ vào thiết bị, trẻ có thể nghe sách nói, nhạc, chương trình phát thanh hoặc podcast phù hợp với lứa tuổi của mình, giúp trẻ tiếp cận nội dung bổ ích mà không cần sử dụng màn hình.

Tổ chức tiệc khiêu vũ

Vợ tôi kể rằng khi còn nhỏ, gia đình cô thường tổ chức các buổi khiêu vũ tại nhà. Mỗi buổi chiều, khi cha cô ra ngoài vắt sữa bò, mẹ cô sẽ bật nhạc và cùng bốn chị em gái nhảy múa với bất cứ thứ gì có thể làm đạo cụ—chổi, thước kẻ hay bất kỳ vật dụng nào tìm thấy. Họ cứ thế nhảy đến tận khuya. Gia đình chúng tôi cũng duy trì truyền thống này, và con gái tôi vô cùng yêu thích.

Hầu hết trẻ em đều có bản năng thích khiêu vũ—một hoạt động đã gắn liền với con người suốt hàng nghìn năm, từ thời kỳ đồ đá. Khiêu vũ không chỉ giúp cải thiện khả năng giữ thăng bằng và tăng cường thể lực mà còn giảm căng thẳng, cải thiện tâm trạng và nâng cao sức khỏe tim mạch. Đặc biệt, đây là một cách tuyệt vời để trẻ em tham gia cùng nhau, giúp chúng giải phóng năng lượng theo hướng sáng tạo mà không gây ra những hành vi tiêu cực.

Chơi với sách lật mở

Với hiệu ứng thị giác bắt mắt và khả năng tương tác sinh động, sách lật mở có thể khiến trẻ thích thú khám phá. Từ những cuốn sách về khủng long đến những trang sách mô phỏng bánh ngọt, trẻ có thể lựa chọn nhiều chủ đề theo sở thích của mình.

Tuy nhiên, giống như mọi hình thức giải trí khác, hiệu quả của sách lật mở phụ thuộc vào cách sử dụng. Nếu biến nó thành một phần thưởng đặc biệt và chỉ cho trẻ chơi vào một số ngày trong tuần, trẻ sẽ hào hứng hơn, tập trung lâu hơn và trân trọng mỗi lần trải nghiệm.

Chơi với nồi, chảo, bát đĩa

Trẻ nhỏ thường bị thu hút bởi nồi, chảo, bát đĩa và tự khám phá những trò chơi với chúng. Ngay cả trước khi biết đi, nhiều bé đã thích lục lọi tủ bếp. Những vật dụng này sáng bóng, phát ra âm thanh vui tai khi gõ và có thể xếp chồng lên nhau—tất cả những yếu tố này khiến trẻ khó lòng cưỡng lại.

Bạn có thể chuẩn bị sẵn vài món đồ dùng nhà bếp như nồi nhỏ và thìa để bé chơi. Tuy nhiên, nếu bạn đang tìm kiếm một khoảng thời gian yên tĩnh, đây có thể không phải lựa chọn lý tưởng, vì rất có thể bạn sẽ được “thưởng thức” một buổi hòa nhạc leng keng đầy phấn khích vang khắp nhà.

Để trẻ làm việc nhà

Làm việc nhà không nhất thiết phải là điều trái ngược với vui chơi. Ngay cả những bé còn rất nhỏ cũng thường thích bắt chước người lớn và háo hức tham gia vào các công việc trong gia đình.

Bạn có thể giao cho trẻ những nhiệm vụ phù hợp với lứa tuổi, chẳng hạn như nhặt đồ chơi, xếp bát đĩa hoặc gấp quần áo đơn giản. Dù trẻ chưa thể làm hoàn hảo, nhưng đây là một cơ hội học tập đầy niềm vui. Cách tiếp cận này không chỉ giúp trẻ bận rộn mà còn dạy chúng tinh thần trách nhiệm. Đồng thời, trẻ cũng cảm nhận được niềm vui khi đóng góp cho gia đình và có được cảm giác thành tựu từ những việc làm có ý nghĩa.

Hãy để trẻ có những khoảnh khắc yên tĩnh

Cha mẹ không nhất thiết phải liên tục tạo hoạt động để giữ con bận rộn suốt cả ngày. Trên thực tế, việc để trẻ có những khoảng thời gian nhàm chán lại mang đến nhiều lợi ích. Với một chút hướng dẫn phù hợp, trẻ có thể học cách tự tìm niềm vui và khám phá thế giới theo cách riêng của mình.

Theo Viện Nghiên cứu Tâm lý Trẻ em (Child Mind Institute), sự nhàm chán giúp trẻ phát triển những kỹ năng quan trọng như khả năng đối mặt với thất bại, kích thích trí tưởng tượng và rèn luyện tư duy sáng tạo. Các chuyên gia của viện cũng nhấn mạnh rằng: “Nhàm chán còn giúp trẻ nâng cao kỹ năng lập kế hoạch, giải quyết vấn đề, rèn luyện tính linh hoạt và tổ chức—những kỹ năng mà trẻ thường thiếu khi cuộc sống của chúng được sắp đặt quá chặt chẽ”.

Thay vì cố gắng lấp đầy thời gian rảnh của con bằng các hoạt động liên tục, cha mẹ nên giúp trẻ học cách thích ứng với sự nhàm chán và biến nó thành cơ hội để phát triển tính chủ động, độc lập và khả năng tự giải trí.

Dù không khiến trẻ ngồi yên suốt hai giờ như xem phim, nhưng các phương pháp này giúp cha mẹ có thêm thời gian nghỉ ngơi, đồng thời giảm tác động tiêu cực của thiết bị điện tử. Việc kết hợp nhiều hoạt động khác nhau không chỉ duy trì hứng thú cho trẻ mà còn mang lại cho cha mẹ không gian riêng cần thiết.

Về tác giả

Trước khi trở thành một nhà báo tự do và cây bút viết về văn hóa, ông Walker Larson sống cùng vợ và con gái tại bang Wisconsin. Ông giảng dạy văn học tại một học viện tư nhân ở tiểu bang Wisconsin, nơi ông đang sống cùng vợ và con gái. Ông có bằng thạc sĩ văn học và ngôn ngữ Anh, và có những bài viết được đăng trên các ấn phẩm như The Hemingway Review, Intellectual Takeout, và nền tảng Substack của ông, ‘TheHazelnut’. Ông cũng là tác giả của hai cuốn tiểu thuyết ‘Hologram’ và ‘Song of Spheres’.

Xem thêm

Hãy đặt điện thoại xuống, mang tuổi thơ của cha mẹ đến gần với con trẻ

Khi mùa hè đến, các bé trai chơi đá cầu còn các bé gái chơi nhảy dây. Không cần bố mẹ giám sát, không cần chiếc điện thoại thông minh, lũ trẻ trong xóm sẽ…