Thanh lọc não bộ giúp ngăn chặn suy giảm nhận thức
- Khánh Nam
- •
Khả năng thải độc của não bị suy giảm ở những người mắc chứng sa sút trí tuệ, dẫn đến sự tích tụ của các chất độc hại như vi nhựa, kim loại nặng và “hóa chất vĩnh cửu”. Những sự tích tụ này làm gia tăng tốc độ suy giảm nhận thức bằng cách gây tổn thương mô não và làm rối loạn hoạt động của các tế bào thần kinh.
Vì vậy, việc hỗ trợ các quá trình giải độc của cơ thể là yếu tố then chốt để duy trì sức khỏe của não bộ.
Tích tụ độc tố trong não bệnh nhân suy giảm nhận thức
Một nghiên cứu được công bố trên Nature Medicine (Tập san Y khoa Tự nhiên) vào tháng 2 đã phân tích các mẫu mô não của những bệnh nhân sa sút trí tuệ tại New Mexico, qua đời trong giai đoạn từ năm 2019 đến năm 2024. Các nhà nghiên cứu phát hiện nồng độ trung vị của vi nhựa đạt 26.076 microgram trên mỗi gam mô não – cao hơn 20 lần so với mức được ghi nhận trong các mẫu thu thập tại khu vực miền Đông Hoa kỳ từ năm 1997 đến 2013.
Mặc dù nghiên cứu này chưa xác định được mối quan hệ nhân quả trực tiếp giữa việc phơi nhiễm nhựa và chứng sa sút trí tuệ, nhưng não của những người mắc chứng sa sút trí tuệ thường cho thấy tình trạng teo não, hàng rào máu – não suy yếu và khả năng loại bỏ các chất lạ giảm sút. Những yếu tố này có thể góp phần làm tăng sự tích tụ vi nhựa.
Các nhà nghiên cứu cũng cho rằng vi nhựa hoặc hạt nhựa nano (siêu nhỏ) trong não có thể cản trở lưu thông máu mao mạch, gây rối loạn dẫn truyền thần kinh và thúc đẩy sự kết tụ của các protein liên quan đến chứng sa sút trí tuệ.
Vi nhựa không phải là mối lo duy nhất. Một nghiên cứu năm 2022 ghi nhận nồng độ cao của các kim loại nặng như asen và thủy ngân trong dịch não tủy của bệnh nhân mắc bệnh Alzheimer. Đáng chú ý, nồng độ cao hơn của các chỉ dấu protein liên quan đến bệnh Alzheimer có mối tương quan với mức kim loại nặng cao hơn. Sự tích tụ của các kim loại này – cùng với sự mất cân bằng ion kim loại khác – có thể làm tổn hại hàng rào máu não – gây viêm và trong một số trường hợp gây tổn thương hoặc chết tế bào thần kinh.
Một nghiên cứu khác cho thấy những người mắc chứng sa sút trí tuệ có nồng độ cao hơn của một số hợp chất per- và polyfluoroalkyl trong dịch não tủy so với dân số chung. Những hợp chất này – thường được sử dụng trong dụng cụ nấu ăn chống dính và vải chống thấm nước – thường được gọi là “hóa chất vĩnh cửu” do khả năng chống phân hủy và xu hướng tích tụ trong môi trường cũng như trong cơ thể con người.
Hỗ trợ quá trình thải độc tự nhiên của não bộ
Ở người khỏe mạnh, não loại bỏ độc tố thông qua dịch não tủy, sau đó được đào thải ra khỏi cơ thể qua nước tiểu, phân và các đường khác.
Có ba chiến lược chủ chốt giúp tăng cường khả năng của não trong việc loại bỏ vi nhựa:
1. Đảm bảo ngủ đủ giấc
Não bộ có một hệ thống loại bỏ chất thải gọi là hệ bạch huyết não, hoạt động mạnh nhất trong khi ngủ.
Một nghiên cứu được công bố trên Cell (Tập san Tế bào) trong năm nay cho thấy trong khi ngủ, các mạch máu trong não co bóp theo nhịp, kích hoạt hệ bạch huyết não. Quá trình này làm tăng lưu lượng dịch não tủy trong não, hỗ trợ loại bỏ các chất thải. Tuy nhiên, giấc ngủ do thuốc ngủ gây ra có thể ức chế quá trình thanh lọc tự nhiên này.
Ngủ kém hoặc thiếu ngủ có thể gây suy giảm sức khỏe não bộ và làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ.
2. Xoa bóp các kinh mạch cụ thể
Theo Trung y (TCM), dịch não tủy được xem là một phần của kinh mạch Đốc (Đốc mạch – Du Mai) – một kênh năng lượng chạy dọc theo cột sống. Việc xoa bóp các huyệt nhất định ở đầu và cổ trước khi đi ngủ có thể giúp kích hoạt hệ thống này, từ đó thúc đẩy lưu lượng dịch não tủy và cải thiện chất lượng giấc ngủ.
Hướng dẫn:
Trước khi đi ngủ, dùng lược chải nhẹ từ trán ra sau gáy. Bắt đầu từ giữa lông mày, chải qua đỉnh đầu xuống gáy. Lặp lại từ 15 đến 20 lần.
3. Duy trì vận động thể chất
Bên cạnh giấc ngủ, hoạt động thể chất thường xuyên cũng giúp hỗ trợ quá trình thải độc tự nhiên của não bộ.
Một nghiên cứu được công bố trên Nature Communications (Tập san Truyền thông Tự nhiên) vào tháng 4 cho thấy tập luyện trong thời gian dài giúp tăng cường lưu thông của hệ bạch huyết não và mạch bạch huyết màng não – hai con đường quan trọng trong việc loại bỏ chất thải khỏi não.
So với nhóm chỉ tập một lần, những người trong nhóm tập luyện lâu dài – thực hiện các buổi tập 30 phút, ba lần/tuần trong suốt 12 tuần – cho thấy khả năng loại bỏ chất thải trong não cải thiện rõ rệt. Họ cũng có mức protein liên quan đến chứng viêm thấp hơn và mức protein liên quan đến chức năng miễn dịch cao hơn
Những chiến lược này tác động trực tiếp đến não, nhưng đồng thời việc hỗ trợ các hệ thống thải độc khác của cơ thể cũng quan trọng không kém – bởi đó chính là hàng rào đầu tiên ngăn độc tố xâm nhập vào não.
Hỗ trợ cơ thể chống lại vi nhựa
Để giúp ngăn vi nhựa xâm nhập vào não, điều quan trọng là phải tăng cường hệ thống thải độc tổng thể của cơ thể.
Bước đầu tiên là duy trì nhu động ruột khỏe mạnh, tiếp đó là hỗ trợ chức năng gan và thận – những cơ quan được xem là trung tâm của quá trình thải độc theo Trung y.
1. Probiotic giúp thải độc đường ruột
Bổ sung men vi sinh và ăn nhiều rau củ quả giúp cải thiện tiêu hóa và duy trì nhu động ruột đều đặn, từ đó hạn chế hấp thụ vi nhựa qua đường tiêu hóa. Một nghiên cứu trên động vật được công bố vào tháng 1 cho thấy một số chủng Lactiplantibacillus plantarum có khả năng gắn kết với vi nhựa, giúp tăng hơn 30% lượng vi nhựa được đào thải qua đường tiêu hóa.
Một số thực phẩm giàu men vi sinh đặc biệt có lợi gồm: Lacticaseibacillus paracasei có trong sữa chua và kefir, còn Lactiplantibacillus plantarum có trong miso, natto, kim chi, dưa cải bắp, dưa chuột muối và ô liu.
Các thực phẩm giàu chất xơ như thanh long, nấm tuyết và mộc nhĩ đen giúp kích thích nhu động ruột, giảm táo bón.
Ngoài ra, tăng cường hấp thu vitamin và hoạt chất thực vật như curcumin, flavonoid, quercetin và các hợp chất chứa lưu huỳnh có thể giúp tăng cường quá trình thải độc của cơ thể. Nhiều hoạt chất này có mặt dồi dào trong các loại rau họ cải.
Thở cơ hoành (thở bằng bụng) cũng có thể kích thích nhu động ruột và giảm táo bón nhờ việc đưa không khí sâu vào ổ bụng.
2. Nước giúp thải độc qua thận
Tăng cường chức năng thận giúp đào thải vi nhựa qua đường nước tiểu. Việc uống đủ nước, ăn thực phẩm tốt cho thận và ngâm chân đều là những cách hữu hiệu để giúp thận hoạt động tối ưu.
Với người nặng khoảng 47 kg, nên uống ít nhất 1,5 lít nước mỗi ngày và tối thiểu 2 lít nước trong thời tiết nóng. Một cách đơn giản để duy trì đủ nước là uống vài cốc nước vào buổi sáng, giữa ngày và buổi tối để đảm bảo cơ thể luôn được cung cấp nước đều đặn.
Trong Trung y, thực phẩm có màu đen được cho là có tác dụng bổ thận. Một số thực phẩm có màu đen tiêu biểu gồm đậu đen và vừng đen. Ngoài ra, Hoài sơn (củ mài) dù có màu trắng nhưng cũng được xem có lợi cho sức khỏe của thận.
Kinh thận – con đường năng lượng liên quan đến chức năng thận trong Trung y – bắt đầu tại huyệt Dũng tuyền, nằm ở gan bàn chân, khoảng một phần ba chiều dài tính từ các ngón chân xuống. Việc ngâm chân và xoa bóp thường xuyên tại huyệt này được cho là có tác dụng hỗ trợ sức khỏe thận và thúc đẩy quá trình thải độc của cơ thể.
3. Dinh dưỡng và giấc ngủ để hỗ trợ thải độc gan
Gan đảm nhiệm việc xử lý các độc tố xâm nhập vào cơ thể và gánh nặng này trở nên nghiêm trọng hơn khi vi nhựa mang theo các hóa chất độc hại bám trên bề mặt của chúng.
Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và ngủ đủ giấc có thể giúp tăng cường chức năng thải độc tự nhiên của gan.
Các dưỡng chất chính hỗ trợ thải độc gan bao gồm glutathione, selen, kẽm, vitamin nhóm B và catechin. Những chất này có trong các thực phẩm tốt cho gan như atisô, nghệ và kỷ tử.
Nhiều nghiên cứu đã cho thấy tác dụng bảo vệ gan của atisô, đặc biệt ở những người mắc bệnh gan. Một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng cho thấy chiết xuất atisô có hiệu quả bảo vệ tế bào gan và có thể giúp cải thiện bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.
Nghiên cứu cho thấy curcumin – hợp chất chính trong củ nghệ – có thể tăng cường khả năng chống oxy hóa và giúp ngăn ngừa tổn thương gan. Ngoài ra, các polysaccharides từ kỷ tử (Lycium barbarum) cũng đã được chứng minh là bảo vệ chức năng gan và giảm viêm.
Theo Trung y, khoảng thời gian từ 11 giờ đêm đến 3 giờ sáng được xem là thời điểm năng lượng hoạt động mạnh nhất ở kinh Can (gan) và kinh Đởm (túi mật). Vì vậy, đi ngủ trước 11 giờ đêm được cho là giúp hỗ trợ quá trình phục hồi và tái tạo tự nhiên của gan.
4. Đổ mồ hôi thải độc qua da
Đổ mồ hôi là con đường thải độc chính của da. Các hoạt động như tập thể dục, tắm nước ấm hoặc xông hơi có thể giúp kích thích tiết mồ hôi, từ đó hỗ trợ đào thải độc tố qua da.
Một đánh giá năm 2023 cho thấy rằng một số loại vi nhựa có thể bám trên da và mang các chất hóa dẻo xâm nhập vào cơ thể, thậm chí có khả năng liên kết với các chất độc khác, làm tăng khả năng hấp thu qua da. Để giảm thiểu nguy cơ này, nên ưu tiên lựa chọn đồ lót và quần áo ôm sát làm từ chất liệu tự nhiên, vì vải tổng hợp có thể rụng vi nhựa trong quá trình sử dụng.
Xem thêm
Từ khóa não bộ sa sút trí tuệ suy giảm nhận thức
