Vũ Hộ: Vị tướng giúp nhà Mạc bước vào thời kỳ ổn định

Trong thời điểm nhà Hậu Lê suy yếu, loạn quân nổi dậy khắp nơi, các tướng mỗi người hùng cứ một phương, Vũ Hộ đánh dẹp loạn quân giúp nhà Mạc lên ngôi, lại ra các chính sách giúp dân chúng ổn định sau thời gian dài loạn lạc.

Nguồn gốc họ Vũ

Họ Vũ vốn có nguồn gốc ở Phú Thọ thời Lĩnh Nam. Năm 42 SCN, Mã Viện đưa quân tiến đánh Lĩnh Nam, họ Vũ có Bát nạn Vũ thị Thục Nương cùng các nữ tướng Lĩnh Nam anh dũng chống giặc. Năm 43 SCN, Vũ Thị Thục Nương tuẫn quốc để không sa vào tay giặc.

Để tránh sự truy sát của quân Hán, họ Vũ ở trang Phượng Lâu (nay là thôn Phượng Lâu, xã Phượng Lâu, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ) đã tản đi các nơi, trong đó có một nhánh đến trang Du Lễ, xã Cung Hiệp, huyện Nghi Dương (nay là huyện Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng).

Thời nhà Trần họ Vũ ở Du Lễ có Vũ Hải nổi tiếng là người văn võ toàn tài.

Đến thời Hậu Lê năm 1478, họ Vũ ở Du Lễ sinh được Vũ Hộ, từ bé đã có sức khỏe hơn người, học cả võ nghệ và binh pháp.

Trở thành tướng quân hùng cứ một phương

Vũ Hộ lớn lên vào thời vua Lê Uy Mục, đây là vị Vua nổi tiếng tàn ác và được gọi là Quỷ Vương. Vua tàn ác nên dân chúng bất bình nổi lên khắp nơi. Năm 1507, Lê Uy Mục tuyển người giỏi võ bảo vệ cấm cung của mình, Vũ Hộ 29 tuổi đã chiến thắng trong các trận tỷ thí võ và được tuyển làm quân túc vệ.

Khi Giản Tu Công Oanh dấy binh tiến vào Kinh thành diệt Lê Uy Mục, không một ai muốn bảo vệ Vua. Giản Tu Công Oanh lên ngôi Vua, hiệu là Lê Tương Dực. Nhưng Vua mới sau đó lại ăn chơi đổ đốn khiến dân chúng khốn khổ, loạn quân nổi lên khắp nơi. Triều đình phải dựa vào các võ tướng đánh dẹp, vì thế mà võ tướng có nhiều uy quyền, khi đánh dẹp loạn quân thì cũng chiếm cứ một phương mà Triều đình không thể làm gì.

Trong tình cảnh ấy, Vũ Hộ giỏi võ lại có tài thao lược, vũ dũng, được thăng cấp làm Đô đốc đồng tri, Chỉ huy sứ vệ Thiên võ, Đô đốc thự vệ sự. Rồi ông trở thành tướng quân được ban Đồng Đức Công trấn giữ vùng đất Sơn Tây (gồm phần lớn Sơn Tây và Phú Thọ ngày nay).

Lúc này có quân của Trần Cảo rất mạnh, nhiều lần uy hiếp Kinh thành. Vũ Hộ lập công lớn trong cuộc dẹp loạn Trần Cảo cùng các loạn quân khác nên được vua Lê Chiêu Tông ban tước Quỳnh Khê bá, đến năm 1521 thì thăng thành Quỳnh Khê hầu.

Giúp nhà Mạc lên ngôi

Bấy giờ Triều đình chia nhiều phe phái, Vua không sáng suốt đối xử bất công khiến nhiều tướng bất bình nổi loạn đem quân đánh vào Kinh thành. Vua Chiêu Tông phải bỏ chạy.

Võ Trạng nguyên Mạc Đăng Dung cầm quân đánh dẹp phản loạn, hộ tống vua Lê Chiêu Tông trở về Kinh thành. Từ đó Mạc Đăng Dung dần thâu tóm hết quyền lực trong Triều. Năm 1522, vua Lê Chiêu Tông phải trốn khỏi Kinh thành hiệu triệu quân các nơi dẹp quyền thần Mạc Đăng Dung.

Nhưng vua Chiêu Tông cũng không được lòng người. Trước đó Vua từng nghe bọn tiểu nhân mà giết công thần Trần Chân. Bởi vậy các tướng cũng rất dè chừng Vua, cho rằng quanh Vua chỉ toàn bọn tiểu nhân. Vũ Hộ nhận được chiếu chỉ giúp Vua, nhưng ông cũng rất phân vân.

Lúc này một số tướng cùng quân các Trấn theo phò giúp vua Chiêu Tông. Nhưng sau các trận thắng thì các tướng vì tranh công mà hiềm khích ghen ghét nhau. Một tướng mang quân từ Thanh Hóa theo vua Chiêu Tông là Nguyễn Bá Kỳ lập được chiến công, nhưng Vua lại một lần nữa nghe lời gièm pha giết chết Nguyễn Bá Kỳ.

Vũ Hộ có con trai Vũ Huấn lấy em gái Mạc Đăng Dung, vì hai nhà có thông gia nên ông quyết định đi theo Mạc Đăng Dung. Vũ Hộ cầm quân đánh bại quân phò giúp vua Chiêu Tông ở miền bắc. Sau đó Mạc Đăng Dung đưa quân đến Thanh Hóa đánh và bắt được vua Lê Chiêu Tông.

Năm 1525, Vũ Hộ được phong làm Thượng thư bộ Binh Chưởng Bộ sự, gia phong là Đồng Đức tán trị Công Thần Thiếu bảo, tước Từ quận Công (Thái sư) nắm giữ toàn bộ quân đội.

Giúp Đại Việt ổn định

Năm 1527, Mạc Đăng Dung lên ngôi lập ra nhà Mạc, Vũ Hộ trở thành đại thần đầu triều. Ông đưa ra các chính sách giảm thuế cho dân, tập hợp dân chúng khai khẩn đất hoang. Ông cũng thiết lập hệ thống quân đội từ Triều đình đến địa phương.

Vì có công lao lớn trong việc giữ yên dân sau thời gian dài loạn lạc, giúp quốc thái dân an, Vũ Hộ được đổi quốc tính mang họ Vua, tên là Mạc Bang Hộ. Ông được thăng lên làm Thái bảo, Tĩnh Quốc công.

Năm 1528, ông lại được gia phong Thiếu Bảo phụng Triều thỉnh. Con trai ông là Vũ Huấn lấy công chúa Tú Hoa cũng được ban quốc tính là Mạc Bang Huấn.

Năm 1530, Mạc Đăng Dung nhường ngôi cho con là Mạc Thái Tông, lúc này dân chúng đã bắt đầu no đủ, không còn trộm cướp. Mạc Thái Tông là vị minh quân duy nhất của nhà Mạc, ở ngôi 10 năm (1530 – 1540). Nguyễn Bỉnh Khiêm dù học rất giỏi nhưng không đi thi, chỉ khi Mạc Thái Tông lên ngôi ông mới đi thi và làm quan cho nhà Mạc.

Thời kỳ này Đại Việt Sử ký Toàn thư chép rằng:

“Ban đêm không còn trộm cướp, trâu bò thả chăn không phải đem về, chỉ cần mỗi tháng xem lại một lần, có khi sinh đẻ cũng không biết được là gia súc nhà mình. Trong khoảng vài năm, người đi đường không nhặt của rơi, cổng ngoài không phải đóng, được mùa liên tiếp, trong cõi tạm yên.”

Năm 1531, do có người báo với nhà Minh rằng ở Đại Việt nhà Mạc cướp ngôi nhà Lê, quân Minh đe dọa tiến đánh Đại Việt. Nhà Mạc lo lắng liền cử Vũ Hộ làm Tả Đô đốc Tây quân Chưởng Phủ sự lo việc phòng giữ đất nước và biên ải phía Bắc để phòng Nhà Minh xâm lấn.

Sau đó Vũ Hộ lại được cử làm Khai Phủ Nghi đồng Tam ty, Bình Chương Quân quốc Trọng sự, Thừa tướng Thượng tể coi quản tất cả công việc triều đình.

Lúc này đất nước đã hưởng cảnh thái bình, muôn dân no ấm, Vũ Hộ xin được nghỉ hưu.

Nhưng đến năm 1534, nhà Minh đưa quân tập hợp vùng biên giới, chuẩn bị tiến sang đánh. Thái Tổ Mạc Đăng Dung lo cầu hòa, còn Mạc Thái Tông chỉnh đốn quân đội, gọi Vũ Hộ ra phục chức nắm toàn quân sẵn sàng chống quân Minh. Nhưng đến tháng 9/1534 Vũ Hộ mất.

Lê Quý Đôn trong bộ “Đại Việt thông sử” của mình đánh giá rất cao Vũ Hộ trong việc giúp nhà Mạc lên ngôi, giúp Xã Tắc ổn định và phát triển, đạt đến thịnh trị dưới thời Mạc Thái Tông.

Trần Hưng

Xem thêm:

• Vì sao họ Trần 3 đời theo nhà Mạc vẫn được nhà Lê trọng dụng?
• Mạc Thái Tông: Một vị minh quân và 10 năm thịnh trị

Mời xem video: