Trong 12 con giáp thì có 11 con là những loài vật thông thường, rất thân thuộc với con người, ai cũng dễ dàng bắt gặp. Nhưng con rồng thì lại là sinh vật bí ẩn, ngày nay được cho là không tồn tại trong thế giới hiện thực. Trong quan niệm của người hiện đại thì rồng, kỳ lân, phượng hoàng của phương Đông và nhân ngư, ngựa một sừng của phương Tây là loài không có thực, chỉ là sinh vật huyền ảo tưởng tượng mà thôi.

Tuy nhiên một điều đáng ngạc nhiên là từ xưa đến nay, tại khắp các quốc gia phương Đông và một số quốc gia kề cận, hình tượng của con rồng là hầu như thống nhất, không thay đổi. Vô luận là ở trong miếu thờ, cung điện, sách vở, hội họa hay điêu khắc thì hình tượng con rồng đều được mô tả tương đối giống nhau. Hơn nữa, trong tác phẩm điêu khắc thì hình tượng con rồng được trạm khảm rất chi tiết, tỉ mỉ và rõ ràng. Sừng của con rồng giống như sừng của con hươu. Vảy của con rồng giống như vảy của cá chép. Móng vuốt của nó giống như móng vuốt của chim ưng, còn thân lại giống như thân rắn.

Một loài sinh vật tưởng như hư ảo nhưng lại hiện ra rất chân thật như vậy, khiến cho con người vừa tò mò lại vừa hoài nghi. Thời cổ đại có nhiều câu chuyện và ghi chép về loài vật này. Ngay cả các bộ chính sử cũng có đề cập đến việc "rồng xuất hiện ở nhân gian".

Trong "Hoa dương quốc chí" ghi chép lịch sử từ thời Hán đến thời Tấn có viết rằng, vào năm Kiến An thứ 24 thuộc triều Đông Hán, một con rồng vàng xuất hiện ở Xích Thủy, Vũ Dương. Nó đã ở đó trong suốt 9 ngày rồi mới rời đi. Về sau, một đền thờ và một bia đá được dựng lên trong đền thờ để ghi lại sự xuất hiện của con rồng này.

Trong cuốn "Tấn thư", phần "Tái ký đệ cửu" có ghi: Vào tháng 4, năm Vĩnh Hòa thứ nhất, triều Đông Tấn, hai con rồng, một trắng và một đen, xuất hiện ở núi Long Sơn. Hoàng đế nước Yên là Mộ Dung Hoảng khi nghe được tin này đã dẫn các quan trong triều lên ngọn núi này và tổ chức một lễ tế cách chỗ hai con rồng khoảng 200 thước. Hai con rồng này cuộn vào nhau trên không trung. Chúng vờn nhau và bay lượn trên không trung một khoảng thời gian rất lâu rồi mới bay đi.

Hoàng đế Mộ Dung Hoảng sau khi xem xong cảnh ấy, cho rằng đây là Trời báo điềm lành nên trong lòng vô cùng vui sướng, vì thế đã lập tức ban lệnh đại xá. Đồng thời ông còn đặt tên cho cung điện mới xây là Long cung. Về sau, ông còn cho xây dựng ngôi chùa Long Tường (rồng bay lượn) trên núi Long Sơn để ghi nhớ sự việc này.

Trong "Tuyên thất chí" triều nhà Đường có ghi chép về một lần con rồng xuất hiện và có rất nhiều người dân được chứng kiến cảnh ấy.

“Ký sự bổ sung của triều Đường” đã ghi chép rằng vào một ngày trong năm cuối của niên hiệu Hàm Thông thời Đường Hy Tông có một con rồng đen đã rơi xuống mặt đất trong vùng lãnh thổ của huyện Thông Thành, và chết ở đó vì một vết thương trên cổ. Chiều dài đầy đủ của con rồng đo được là khoảng 30 mét, một nửa số đó là đuôi. Cái đuôi của nó hình phẳng, vảy của nó như vảy cá, trên đầu có 2 cái sừng. Râu của nó mọc bên cạnh miệng dài khoảng 6m. Chân của nó mọc ra từ dưới bụng, có một lớp màng màu đỏ che phủ.

Một con rồng đã chết được tìm thấy bên bờ hồ Thái Bạch vào năm Thiệu Hưng thứ 32, triều Nam Tống. Nó có râu dài và những cái vảy rất lớn, cái lưng màu đen và cái bụng màu trắng. Những cái vây mọc ra từ lưng, và hai cái sừng mọc ra ở đầu. Nó bốc mùi xa hàng dặm. Những người địa phương đã phủ nó lại bằng một tấm chiếu. Quan lại đã cho người đến làm lễ cúng tế tại đó. Tuy nhiên, sau một đêm sấm sét dữ dội, con rồng đã biến mất, chỉ còn lại một cái mương nơi nó đã nằm.

“Ký sự về Huyện Nghĩa” của triều đại nhà Thanh viết: Vào năm Hồng Di, triều Minh, ở phía bắc cổng thành của huyện Nghĩa, tỉnh Hà Nam có 5 con rồng đã bay lượn trên không trung. Sau một lúc lâu ở trên cao, chúng rơi xuống đất, và không thể bay lên lại được nữa. Mây kéo đến đầy trời, biển bắt đầu nổi sóng và trời trở nên tối mịt. Những đám mây lớn và sương mù dày đặc xuất hiện trở lại. Cuối cùng khi bầu trời sáng thì năm con rồng đã biến mất.

Phần "Những hiện tượng kỳ lạ và hiếm thấy" trong “Ký sự về thiên triều Gia Tĩnh”, cũng kể một câu chuyện tương tự: Vào tháng 9 năm 1588, một con rồng trắng đã được phát hiện trên hồ Bình thuộc huyện Bình Hồ, tỉnh Chiết Giang. Nó đã bay lượn trên mặt hồ, chiếu sáng cả một khoảng trời với ánh sáng đỏ.

Phần "Những hiện tượng kỳ lạ và hiếm thấy" trong “Ký sự về thiên triều Tống Giang” đã ghi chép một sự việc được chứng kiến xảy ra 20 năm sau sự kiện con rồng trắng được trông thấy ở huyện Bình Hồ. Vào tháng 7 năm 1608, một con rồng trắng giống như con rồng xuất hiện trên hồ Bình đã được nhìn thấy trên sông Hoàng Phố thuộc địa phận huyện Tống Giang.

“Thất Kinh Thư” của Long Anh chép rằng vào một ngày trong năm cuối cùng của niên hiệu Thành Hóa, thời Minh Hiến Tông, một con rồng đã rơi xuống trên bãi biển huyện Tân Thủy, tỉnh Quảng Đông. Nó đã bị những người dân chài địa phương đánh chết. Con rồng này dài hàng chục mét và trông rất giống con rồng trong những bức tranh cổ chỉ trừ cái bụng của nó màu đỏ.

“Biên sử về Thiên triều Vĩnh Bình” chép rằng, vào mùa hè năm Đạo Quang thứ 19, nhà Thanh, một con rồng đã rơi từ trên trời xuống vùng hạ lưu sông Luân Hà, ở huyện Lao Đình. Người dân địa phương làm một cái mái che để bảo vệ nó khỏi nắng, và phun nước lên người nó. Ba ngày sau, sau một đêm giông bão, con rồng đã bay đi.

Rồng có liên quan mật thiết đến thiên tượng và thời tiết. Vì vậy, mỗi lần rồng xuất hiện thì trời sẽ muốn mưa hoặc có thời tiết dữ dội. Điều này cũng phù hợp với truyền thuyết Thần thoại kể về việc Long Vương phụ trách việc mưa lũ nơi thế gian con người.

Có ghi chép nói rằng, khi rồng xuất hiện tại nhân gian thì những người thợ thủ công đã chính mắt nhìn thấy, từ đó họ điêu khắc ra rồng theo trí nhớ của mình.

Người cổ đại cho rằng, rồng là loài vật có khả năng ẩn hình, trừ khi chúng nguyện ý hiện hình cho con người chứng kiến hoặc có trường hợp nguy hiểm đến sinh mệnh ra, thì con người sẽ không có khả năng nhìn thấy chúng. Cho nên, người xưa tin rằng mỗi lần rồng xuất hiện thì sẽ có đại biến đổi ở thế gian, sử sách của địa phương hay triều đình phải kịp thời ghi chép, Hoàng đế và dân chúng cũng tổ chức tế lễ Trời đất để tỏ lòng kính ngưỡng của mình.

Theo Vision Times tiếng Trung

An Hòa biên tập

Bộ xương Rồng ở Trung Quốc năm 2017

Vào giữa tháng 10 năm 2017 mạng Internet của Trung Quốc rộ lên một số video clip và hình ảnh của bộ xương của một động vật bí hiểm.

Thông tin cho thấy, người dân ở thành phố Trương Gia Khẩu, tỉnh Hà Bắc, Trung quốc đã phát hiện thấy trên cánh đồng của địa phương đột nhiên xuất hiện một bộ xương động vật có chiều dài 18 mét, có xương đầu dài, miệng Rồng, phía trên đầu có 2 cái sừng.

Rất nhiều người cho rằng đây là xương của một con Rồng bị rơi xuống đất. Nhưng cũng có nhiều người cho rằng đây là bộ xương Rồng giả được tạo ra bởi xương bò hoặc nó là một đạo cụ để quay phim. Trong khi đó, chính quyền trung ương và địa phương Trung Quốc cùng các nhà khoa học hoàn toàn im lặng trước sự việc.

Nếu quan sát kỹ video quay được, ta sẽ thấy động vật này được chia làm 4 phần riêng biệt, phần đầu, phần cổ, phần thân và đuôi với các cấu tạo xương khác nhau. Đặc biệt, nó có 4 chân. Hình ảnh quay 2 chân trước cho thấy nó có móng vuốt sắc, giống như vuốt của chim ưng. Rất khó để nói rằng từ xương bò có thể tạo ra bộ xương này.

Còn nếu nói bộ xương này là một đạo cụ được tạo ra để quay phim thì hẳn đoàn phim sẽ ở đó và một đạo cụ phức tạp như thế này cũng nên được tạo ra trong trường quay để được bảo quản chứ không nên được tạo ra ở cánh đồng tự nhiên. Hơn nữa, người ta nên tạo ra đạo cụ là một con Rồng hoàn chỉnh, thay vì là bộ xương Rồng.

Tóm lại, khả năng đây là bộ xương của một con Rồng thật là rất cao.Tuy nhiên thông tin về bộ xương này đã bị hạn chế xuất hiện trên Internet ở Trung Quốc đại lục, nơi mà những điều chứng minh cho sự tồn tại của những điều huyền bí đều bị bài xích và kiểm duyệt.

Rồng bị thương, từ trên trời rớt xuống năm 1934

Vào ngày 28/7/1934, tại Doanh Khẩu, Liêu Ninh, Trung Quốc có một con Rồng từ trên trời rớt xuống, nằm thoi thóp, quằn quại trên mặt đất. Sau đó ít lâu, thân thể Rồng càng lúc càng khô héo, có chỗ đã bắt đầu thối rữa và sinh giòi bọ.

Người dân đương thời đã làm giàn che nắng cho Rồng, xách nước giội lên thân Rồng để nó không bị chết khô. Tuy nhiên vài ngày sau đó, con Rồng đột ngột biến mất một cách thần bí.

Nhưng chỉ hai mươi ngày sau, con Rồng lại xuất hiện lần thứ hai tại Doanh Khẩu. Lần này, những gì mọi người nhìn thấy chỉ là thi hài của nó, xác Rồng khi ấy nằm trong đám lau sậy cách cửa sông Liêu Hà chừng mười km, chỉ còn lại một bộ xương và chút thịt thối rữa, từ xa đã có thể ngửi thấy mùi xú uế bốc lên nồng nặc.

Sự kiện này được ghi lại trong “Biên niên sử thành Doanh Khẩu”. Tờ báo lớn của Trung Quốc khi đó là “Thịnh Kinh thời báo” còn phái người đến phỏng vấn, làm tường trình chi tiết, kèm theo cả ảnh chụp xác Rồng. Tiêu đề bài báo là: "Giáo sư trường thủy sản phát biểu: Loài giao Long mắc cạn chết".

Vào năm 2004, ba nhân chứng đã tận mắt chứng kiến sự việc 1934 là Thái Thọ Khang, Hoàng Chấn Phúc và Trương Thuận Hỷ đã được giới truyền thông phỏng vấn, họ đã một lần nữa xác nhận và mô tả những gì tận mắt nhìn thấy khi còn trẻ.

“Khi ấy trời mây mù, con Rồng đó màu xám, di chuyển trong mây, di chuyển uốn éo như một con rắn, rồi rớt xuống đất. Con Rồng này so với Rồng trong các tranh cổ thì y chang, đầu nó to như đầu của một con bò đực, phía trên đỉnh đầu có hai sừng thẳng, bên miệng có râu, đặc biệt có hai cái râu dài, cặp mắt to lồi ra, thân dài chừng trên mười thước, trên thân có vảy, chân có bốn móng vuốt, giống như móng cá sấu vậy, còn cái đuôi trong khá giống như đuôi cá chép!”...

Bộ xương Rồng này sau đó đã biến mất một cách thần bí với người dân địa phương, nhưng chúng ta sẽ biết tung tích của bộ xương vào cuối bài viết.

Lý giải của những người có công năng đặc dị về loài Rồng

Với những người tu luyện đã được khai mở con mắt thứ 3, có công năng đặc dị có thể nhìn các không gian khác hoặc quá khứ và tương lai, Rồng là loài vật có thật và rất quan trọng trong cả thế giới con người và thiên giới. Sau đây, chúng ta đến với một vài thông tin trích đoạn về loài Rồng trong bài viết “Truyền thuyết Long tộc” trên trang Chánh Kiến Net.

Rồng là loài Thần thú, có cảnh giới sinh mệnh cao thấp khác nhau, có thể phân chia thành ba cảnh giới: phàm Long, thiên Long và Thần Long.

Phàm Long là Rồng ở thế giới con người, sinh sống trong các sông, hồ, biển tại vùng đất của người da vàng, đó là vương các loài sinh vật sống dưới nước. Thiên Long là Rồng trong các tầng trời ở các không gian khác nhau trong tam giới, có nhiệm vụ hộ pháp hoặc làm mưa. Thần Long sinh sống trong thế giới thiên quốc ở bên ngoài tam giới của người da vàng, đây cũng là cảnh giới tối cao trong Long tộc. Rồng có bảy loại màu sắc là đen, trắng, đỏ, vàng, xanh lục, xanh lam, tím.

Thân hình của Rồng có thể tùy ý biến lớn thu nhỏ. Hải Long đực trưởng thành dài khoảng 70-80m, trên đầu có ba chùm râu dài, mỗi bên mũi có một chùm râu, dưới cằm có một chùm râu nữa. Vây trên lưng Rồng nhô ra, rất to và sắc nhọn, vây ở đuôi lại dài và mềm mại, vuốt Rồng to và sắc nhọn. Ánh mắt rực sáng, thân trước và sau trông rất oai phong lẫm liệt, có năng lượng cực mạnh chấn nhiếp đối phương. Hải Long cái thân dài khoảng 40-50m, chỉ có hai chùm râu tương đối ngắn ở hai bên mũi.

Trong thời đại được coi là khoa học kỹ thuật phát triển này, con người cho rằng bản thân mình hiểu biết rất nhiều về lịch sử trái đất, kỳ thực những gì họ biết chỉ là bề mặt nông cạn, rất nhiều chân tướng phía sau các hiện tượng tự nhiên thì khoa học thực chứng không có cách nào lý giải và nhìn thấy được. Tuy nhiên những con người và sự vật huyền bí, kỳ diệu đó lại thực sự tồn tại. Cũng như vậy, có thể khẳng định rằng: Rồng là có thật. Loài Thần thú này thực sự tồn tại và cũng rất gần gũi với con người qua những câu chuyện cổ, các công trình điêu khắc, các biểu tượng hình Rồng và những năm Thìn trong 12 con Giáp.



Thiện Tâm

Xuyên suốt nghệ thuật Ba Tư, con rồng xuất hiện trong nhiều bức họa, nhiều câu chuyện, nhiều hoàn cảnh tự nhiên khác nhau, mang tới những cảm hứng tuyệt vời...

Rồng Ba Tư

Rồng là loài vật huyền thoại trong cả văn hóa phương Đông và phương Tây. Trong các truyền thuyết thời trung cổ và sử thi, người phương Tây coi rồng như một loài vật độc ác và quỷ quyệt đến từ địa ngục, với đôi cánh lớn và khả năng phun lửa. Trong khi đó, rồng phương Đông lại là loài linh vật được tin là sẽ mang tới phúc phận và sự trường thọ, được dùng như một biểu tượng quyền uy của đấng thiên tử đứng trên vạn chúng.

Theo những tài liệu Ấn Độ cổ đại như kinh Vệ Đà có từ hơn 3000 năm trước đây, thì con rồng Vrtra đã bị Thần Indra tiêu diệt, khiến cho nước có thể chảy từ thiên giới xuống trái đất.

Theo các truyền thuyết của vùng Lưỡng Hà thì Thần Marduk đã chiến đấu với con rồng Tiamat để phân định quyền cai trị nhân loại.

Còn trong Hỏa giáo tại Iran thì rồng lại là một loài bò sát tà ác, ăn thịt ngựa và ăn thịt người, với nọc độc có thể ăn mòn bất cứ ngọn giáo sắc bén nào.

Ít được nhắc đến hơn cả có lẽ là loài rồng thuộc vùng Trung Đông và Nam Á, đặc biệt là rồng Ba Tư. Nhưng dẫu được nhắc đến như một truyền thuyết trong sách vở và thần thoại, hay như một biểu tượng đẹp trong trang trí nghệ thuật, thì các ghi chép lâu đời về rồng cũng để loại cho nhân loại không ít ẩn đố.

Loài rồng xuất hiện rất nhiều trong các cung điện Hồi giáo từ Thổ Nhĩ Kỳ cho đến tận Nam Á. Vào thời trung cổ và cận đại, chúng được đưa vào văn hóa Ba Tư, trong các câu chuyện cổ tích hay các tín ngưỡng.

Được sáng tác vào cuối thế kỷ thứ 10, đầu thế kỷ 11, thần thoại nổi tiếng của Ba Tư là thiên sử thi Shahnama đã kể về các trận chiến của những người anh hùng với rồng xen lẫn trong các câu chuyện huyền bí về vũ trụ, về Hồi giáo, và về các nền văn minh.

Một trong những người anh hùng nổi bật nhất là Bahram Gur được lấy hình tượng phỏng theo vị vua Bahram V của đế quốc Sassanid. Bahram Gur thường được vẽ trong một trận chiến với rồng.

Con rồng Ba Tư có những đặc điểm giống với rồng Trung Hoa, với thân hình dài và đứng trong ngọn lửa. Có lẽ thông qua việc giao thương buôn bán, mà hình tượng rồng Trung Hoa đã tới thế giới Ba Tư.

Kết quả của điều đó là những con rồng đặc biệt xuất hiện ở tận vương quốc Ottoman tại Thổ Nhĩ Kỳ. Ví dụ như con rồng lượn quanh tán lá được vẽ bởi danh họa Shah Quli vào thế kỷ 16. Tất nhiên, con rồng Ba Tư dù mang dáng dấp của rồng Trung Hoa, nhưng trông lại rất độc ác và dữ tợn, mất đi tính cách của rồng Trung Hoa.

Thời kỳ hoàng kim

Sau này, rồng cũng xuất hiện trong các bức tiểu họa Hồi giáo. Nhưng nghệ thuật trang trí rồng Ba Tư không lên tới đỉnh điểm ở Trung Đông, mà lại bước vào giai đoạn hoàng kim ở tận Ấn Độ, dưới vương triều Mughal.

Dù có du nhập và trộn lẫn hình tượng rồng Trung Hoa, nhưng rồng Ba Tư không có được những phẩm tính thiêng liêng như rồng Trung Hoa.

Trong trường ca Shahnamah viết vào thế kỷ 19, người anh hùng Bahram Gur đang mổ bụng một con rồng để giải cứu một người đàn ông. Con vật trong tranh dù được gọi là rồng, nhưng lại giống một loài thằn lằn khổng lồ hơn. Bức vẽ này dựa trên một truyền thuyết khác từ tận thế kỷ thứ 5, được cải biên vào thế kỷ thứ 11 trong sử thi Ba Tư, và rồi lại tiếp tục được tái hiện thông qua nghệ sĩ Ấn Độ vào thế kỷ 19.

Đôi khi điều đó khiến người ta tự hỏi rằng loài rồng trong 12 con giáp mà chúng ta quen thuộc và yêu mến có phải là một loài vật hoàn toàn khác với loài bò sát tới từ địa ngục mà người phương Tây hay người Ba Tư mô tả? Liệu có xảy ra sự sai lệch trong quá trình phiên dịch và giao lưu văn hóa thời cổ đại?

Theo Google Art & Culture

Quang Minh biên tập

Như đứa con xa quê nơi phố thị, mỗi món ngon mẹ nấu, mỗi thức quen góc phố thành nơi ươm lại dấu ấn quê hương. Đi xa hơn nữa, khi đã trở thành một phần của cộng đồng xa xứ, dấu ấn đó không còn đơn thuần chỉ là ký ức của mỗi cá nhân. Nơi quê người, mỗi vị ngon truyền thống có thể trở thành món quà gửi gắm lòng chân thành, rằng “tôi thật sự vui mừng khi được làm bạn với bạn”. 

Từ lối ra số 1 của Ga Tsukiji trên Tuyến tàu điện ngầm Hibiya khoảng 1 phút đi bộ, cách chùa Tsukiji Honganji khoảng 100m, quán phở ベト屋 - hay là Betoya - Việt Quán nằm khiêm nhường đợi khách ghé mỗi ngày, từ 10:00 đến 22:00, không kể cuối tuần. 

“Lòng hiếu khách của người Việt” gửi vào ngành ẩm thực Nhật Bản” là thông điệp phục vụ của Việt Quán. Phở, một trong những món ăn định vị người Việt trên bản đồ ẩm thực thế giới, vì thế cũng trở thành thực đơn định vị của nơi này.  

Từ tô phở truyền thống - nguyên chất Việt…

Từng đến Nhật làm việc, rồi mang phong cách Nhật về mở quán cà phê nguyên chất tại Sài Gòn, hành trình của chị Đinh Thị Tú, Người đồng sáng lập, Giám đốc Công ty Betoya Foods KK (Tokyo, Nhật Bản) hiện đang dừng chân ở Việt Quán, chuỗi 3 cửa hàng phở Việt trên đất Tokyo. 

Khi nhìn lại bước khởi đầu, cả chị Tú và người bạn đồng hành cùng thú nhận là liều. Giữa lúc toàn nước Nhật và thế giới rung chuyển vì dịch corona, tháng 7/2021, cơ sở đầu tiên của Việt Quán - Tsukiji ra đời. Ấy là vì giá mặt bằng rẻ. Lúc người ta đi ra thì mình đi vào.  

Đó là câu chuyện thời cơ. Hành trình làm nên tô phở Hà Nội ngon, đậm vị truyền thống của Việt Nam mới là điều khiến mọi người trăn trở. 

“Để ra được một tô phở ngon tại Nhật rất khó, vì không thể như ở Việt Nam, mọi thứ đều ra chợ là có thể tìm thấy”, chị Tú chia sẻ. Rau không được đầy đủ mà cũng không phong phú bằng. Giá hành, ngò theo mùa, có mùa trồng được có mùa không nên có đôi khi giá tăng gấp mấy lần. Chưa kể chi phí gửi bên Nhật rất cao, thời gian gửi hàng cần tính toán vì rau nhập từ Kyushu - miền Nam nước Nhật. Những gia vị thiết yếu khác như quế, hồi, thảo quả vẫn phải gửi từ Việt Nam sang.

Những khó khăn trên dường như là điểm chung đối với hầu hết các quán ăn Việt Nam trên đất Nhật. Với Việt Quán, điều khó nhất và cũng là tự hào nhất là bánh phở tươi. 

Phở tươi - thứ nguyên liệu tối quan trọng cho một tô phở đúng vị, vốn đương nhiên đối với bất kỳ quán phở nào tại Việt Nam lại là bài toán phải lựa chọn khi buôn bán ở Nhật. Tại Nhật, hiếm nơi làm sợi phở tươi do khó tìm được loại gạo phù hợp để làm. Chất lượng sợi phở cũng bị ảnh hưởng theo thời tiết, trời nóng quá hay lạnh quá đều dễ khiến việc sản xuất gặp trục trặc. 

“Nhưng dùng phở khô thì không nói hết được vị ngon của phở Việt Nam mình được” - chị Tú cho hay. Bánh phở tươi truyền thống mềm mại và dai tự nhiên mang theo hương thơm, vị ngọt đặc trưng của hạt gạo, dễ ngấm nước dùng ninh từ từ, chứa chất ngọt của xương bò, xương gà và rau củ. 

“Thường để kinh doanh thì người ta chọn bánh phở khô, rẻ hơn khoảng 3 lần so với sợi phở tươi” - bạn Bùi Thị Thu Hà, quản lý bếp trung tâm cùng 3 cơ sở Việt Quán tại Tokyo chia sẻ. Cho tới hôm nay, Việt Quán luôn phục vụ thực khách phở tươi, như một bảo chứng cho chất lượng phục vụ.

… đến lòng chân thành gửi đến thực khách

Gửi “lòng hiếu khách của người Việt” vào ngành ẩm thực Nhật Bản là thông điệp được đặt vị trí lớn nhất trên trang tuyển dụng của Việt Quán. Lời nhắn nhủ được gửi lại cho mỗi thế hệ nhân viên cùng góp sức gây dựng nên thương hiệu này. 

“Người Nhật có một văn hóa là おもてなし- Omotenashi” - bạn Hà chia sẻ. “Là đem hết tấm lòng của mình để tiếp đãi khách, không thờ ơ với khách”. 

Nếu dịch sang tiếng Việt, Omotenashi chỉ có nghĩa là sự hiếu khách. Nhưng ẩn chứa trong đó là nét tinh tế từ cách bài trí, lời nói, cung cách, đến chất lượng món đều nhằm thể hiện sự tôn trọng lớn nhất đối với khách hàng. Tính khiêm nhường, vì người khác phục vụ ấy được những người tại Việt Quán học hỏi. 

“Văn hóa dịch vụ của người Nhật rất tốt. Có thể nhiều điều mọi người hay cho là hơi giả tạo, nhưng sống ở đây mới cảm nhận thêm những điều khác biệt. Trong nhiều hàng quán, có những người đã làm từ khi còn trẻ, qua hàng chục năm, tới nay đã 80-90 tuổi. Nhìn cách họ chuẩn bị đồ, trang trí rất giản dị thôi nhưng mình có thể cảm nhận được sự cẩn thận của họ” - bạn Hoàng Quý Nhân - quản lý bộ phận nhân sự của Việt Quán cho hay.  

“Mình cũng muốn như thế, khi bước vào quán ăn Nhật biết được là quán ăn Nhật thì đây bước vào quán ăn Việt cũng biết rằng đây là quán ăn Việt Nam. Từ mùi phở bay lại hay không khí trong quán mà khách cảm nhận được, là những điều mà bọn mình hướng đến. 

Ngay từ vị của món ăn, với từng khâu chọn nguyên liệu, sơ chế, nấu ăn, mỗi công đoạn mình đều chỉn chu hơn thì sẽ mang đến một sản phẩm rất khác. Hay ở bầu không khí, người phục vụ là người đưa món ăn ra nữa. Mình tin rằng làm từ cái tâm thì mọi thứ sẽ đến với người ta theo một cách rất khác”.

Với Nhân, đó là mong muốn đãi khách một tô phở thuần Việt thật ngon, để thay lời muốn nói về tấm lòng chân thành của người Việt. Tô phở rất nóng được bưng ra, nét Việt phảng phất đâu đây từ nụ cười hồ hởi của cả chủ lẫn nhân viên. Một tô phở ấm lòng, đủ chất và cung cách phục vụ tận tình, một cách từ từ, sẽ dần làm nên sự an tâm trong lòng thực khách.  

“Người Việt Nam có một điểm là rất thân thiện. Một trong những nét đặc trưng của người Nhật là lịch sự, nhưng có thể đó là điều bắt buộc trong công việc. Sự chân thành của người Việt Nam ấy, nó xuất phát từ tận tâm, rất nhiệt tình. Dễ giao tiếp, dễ gần gũi, đó là thế mạnh của người Việt Nam mình” - chị Tú chia sẻ. 

“Người Nhật rất thích đọc, và họ cũng rất tôn trọng văn hóa của một nước khác. Trong quán có viết hướng dẫn ăn phở để người khách dễ tiếp cận. Mình cảm nhận được là họ rất vui, họ biết: À, là ăn như này như này. Đầu tiên họ ăn để biết hương vị nguyên bản của tô phở, ăn một lúc bỏ thêm chanh, hay bỏ thêm giấm tỏi, hay bỏ thêm đồ cay để thưởng thức thêm hương vị khác, nên họ cảm thấy rất thú vị”. 

Nét tinh tế của Việt Quán thể hiện ở những điểm ấy. Chị Tú cho hay trái với định kiến người Nhật thu mình, khó tiếp cận, người Nhật cũng rất tò mò về nền văn hóa nước khác. Có những người đến ăn và muốn hỏi thêm nhiều điều về Việt Nam. Lúc ấy, mọi người ở Việt Quán đều cởi mở chia sẻ thêm về món ăn Việt, cũng như đất nước, con người Việt. Câu chuyện thường rộn ràng hơn vào chiều và tối, khi buổi trưa với quỹ thời gian căng thẳng tạm qua. 

“Đối với mình, mình coi khách như những người bạn đến nhà, mình hỏi han như thói quen người Việt hay hỏi han mọi người”, chị Tú nói. 

“Có một bác người Việt sang Nhật Bản từ năm 12 tuổi, nay bác hơn 70 tuổi. Khi biết quán mở cửa, bác tới ăn và nói lần đầu tiên cảm nhận ngon như vậy. Bác hay nói: “Con đừng có đổi vị nhé, như vậy là ngon rồi, con đừng có đổi vị”. Mình nói: “Bác ơi, con giờ chỉ cố gắng làm tốt hơn thôi chứ không thể làm dở được”. Mình nghĩ nếu như có một quán ăn có hương vị ưa thích thì họ sẽ muốn quán hoạt động lâu dài để họ vẫn có nơi ghé ăn. Lúc tình hình dịch corona nặng, bác vẫn luôn khuyên mình cố lên”.

Sau quán đầu tiên - Tsukiji ra đời vào tháng 7/2021, tháng 3/2023, Việt Quán mở quán thứ 2 - Hongo và bếp trung tâm. Tháng 12/2023, quán thứ 3 - Tameike-sanno đi vào hoạt động.

Muốn nhiều người Nhật biết đến món ăn Việt, con người Việt

“Thực sự người Nhật chưa biết nhiều đến món phở Việt Nam đâu. Có những người nói lần đầu tiên được ăn đồ ăn Việt Nam” - quote

“Mở quán chuyên về phở trên đất Tokyo nói chung là khó, có lúc mình thấy ân hận khi đã chọn làm quán ăn”. Những ký ức được chị Tú nhắc lại giữa giờ đông khách.

“Làm quán ăn, từ từ sẽ phát hiện ra nguồn cung cấp rất quan trọng. Cần tìm được nguồn cung cấp tốt và ổn định. Ở Việt Nam, hết hành, hay hết đồ này đồ kia thì ra chợ mua được ngay, nhưng ở bên đây hết là rất khó để mua. Ở đây phải đặt trước, khoảng cách rất xa, tựa như phải gửi từ miền Nam ra miền Trung mình đó. 

Người Nhật có đặc trưng ăn mặn hơn người Việt Nam nên cần chỉnh vị. Nấu nước dùng phở lại rất dễ bị mặn, không để ý một chút là có thể bị dở đi. Công thức nấu nước dùng thì thử nghiệm nhiều lần cho tới khi tìm được công thức chuẩn, rồi lại tiếp tục điều chỉnh vị từ từ trong quá trình phục vụ khách”. 

Cái khó của chất lượng đôi khi đi ngược với cái khó của doanh thu, nhất là khi muốn chuyên về phở trên đất Nhật.  

“Khi làm quán phở rồi mới hiểu vì sao khó làm được tô phở ngon. Một nhà hàng bán đồ ăn Việt Nam thông thường tại Nhật sẽ bán nhiều món. Nhưng cũng vì thế mà khó đặt tâm vào nấu một nồi phở ngon, làm không tới được”. Tâm nguyện của chị Tú là muốn làm được như một quán phở tại Việt Nam, với đặc trưng chuyên về phở. “Nhưng nếu làm vậy thì khó sống vì mình chưa đủ điều kiện để khách hàng biết đến mức độ người ta vô chỉ muốn ăn phở không” - chị Tú chia sẻ.  

Vậy đâu là lời giải cho bài toán đó? Với những người đồng hành làm nên Việt Quán, chất lượng món ăn là chìa khóa. Việt Quán nỗ lực để số lượng tô phở bán trong ngày được nhiều nhất trong các món. Bánh phở tươi, nước dùng ninh trong hơn 10 giờ được nấu mới mỗi ngày, cùng chất lượng phục vụ là những cố gắng để tô phở thơm lành khiến thực khách nhớ tới, quay lại. 

Tỷ lệ khoảng 80% khách chọn món phở tới nay giúp mọi người tự tin hơn vào lựa chọn của mình. Việt Quán chuyên về phở, và thực đơn có thêm một số món Việt như chả giò, bún chả, phở cuốn… để khách đổi vị, biết thêm về món ăn Việt.

Giữa những cái khó kể trên, Việt Quán đơn giản hướng tới mục tiêu muốn nhiều người Nhật hơn nữa biết đến đồ ăn Việt Nam, muốn giới thiệu văn hóa ẩm thực của người Việt. 

“Đồ ăn Việt Nam ở Nhật tính ra là nhiều nhưng so về mức độ phổ biến thì chưa thể so sánh với đồ ăn Trung Quốc, đồ ăn Ý, đồ ăn Thái hay đồ ăn Nepal. Có những người nói lần đầu tiên được ăn đồ ăn Việt Nam. Thực sự người Nhật chưa biết nhiều đến món phở Việt Nam đâu”, chị Tú nói.

Hiểu giá trị của tô phở, chị Tú càng mong hương vị ẩm thực này được mọi người đón nhận tương xứng với giá trị của nó. Bởi vậy, ngoài muốn giới thiệu nét văn hóa con người Việt, Việt Quán được thôi thúc bởi ý niệm để người Nhật hiểu giá trị làm nên một tô phở.

“Hiện một tô phở bò tiêu chuẩn tại Việt Quán có giá 980 yên/tô, bao gồm cả thuế”, chị Tú cho hay. Theo tỷ giá đồng yên hiện tại, giá một tô phở tương đương khoảng 150.000 đồng. Bên Mỹ hiện giờ có nơi bán đến hơn 20 USD/tô. 

“Ở những nước khác họ hiểu giá trị một tô phở, còn ở bên này thì mình chưa làm được đến đó. Vì sao họ kêu một tô phở giá mắc trong khi thực ra không hề mắc? Vì người ta chưa hiểu được giá trị làm nên một tô phở. Thời gian hầm xương rất lâu, hơn 10 tiếng đồng hồ, thịt bò nhiều và sợi phở tươi. Thực ra nếu so sánh, giá một tô phở vẫn rẻ hơn so với tô mì của người Nhật, vì giá bột mì rẻ hơn bột gạo.

Món phở cũng gần gũi với ẩm thực của Nhật, vì văn hóa ẩm thực của Nhật cũng là văn hóa lúa, văn hóa gạo. Người Nhật rất thích rau, trong phở có rau là hành, ngò, trong nước dùng có hầm thêm rau củ chứ không chỉ xương và thịt bò.”

Xuất phát điểm của Việt Quán cũng từ đó mà khác biệt, không phải ở nơi đông người Việt Nam, mà tại nơi có nhiều người Nhật sinh sống, nhiều nhân viên văn phòng người Nhật, những nơi đông người qua lại như nhà ga. Tên của quán cũng là tiếng Việt dịch sang tiếng Nhật để người Nhật đọc sẽ dễ hơn. Cách bài trí nhẹ nhàng, hài hòa, không cố tình nhấn nhá rằng đây là Việt Nam, chỉ đơn thuần làm sao cho mọi người biết là quán phở mà dễ bước vào. Cho tới nay, Việt Quán vẫn lan tỏa dựa trên sự truyền miệng, từ những thực khách quen mà mở rộng mạng lưới ra người thân, gia đình, bè bạn. Vòng tròn kết nối ấy có điều gì đó rất gần với triết lý “thuận tự nhiên” của người Nhật. 

Những điều trao đi và nhận lại

Lập nghiệp nơi xứ xa, khi nhìn lại, hành trình đưa hương vị phở đến Tokyo lại cũng là hành trình chị Tú từng bước kết nối với chính mình. Vì những ấn tượng không tốt với người Việt tại Nhật Bản, chị Tú cho hay từng mang trong lòng sự ác cảm, không thích giao tiếp với cộng đồng nói tiếng Việt tại Nhật. Bản thân chị cũng tự nhận trước đây là người nóng tính, đòi hỏi sự hoàn hảo, khi người khác mắc lỗi thường hay chê trách “có gì đâu mà khó”, “có vậy mà không làm được”...

Sự thay đổi bắt đầu khi chị bắt gặp những nguyên lý của Phật Pháp trong Pháp Luân Công. Lại tới khi mở quán, sự kết nối cộng đồng đối với chị Tú mở rộng tự nhiên mỗi ngày, không chỉ với người thân quen mà cả với nhiều người lần đầu gặp. 

“Mình từ từ cảm thấy quý con người, cảm thấy thương cảm mọi người hơn, cảm thấy ai cũng có nỗi khổ riêng, hay môi trường đã làm họ như vậy chứ không phải bản chất của họ là vậy, họ không biết là họ sai. Mình nghĩ cứ chân thành thì họ sẽ cảm thấy được sự ấm áp giữa con người với con người, cảm thấy được an ủi, mà từ từ sẽ thay đổi. Đối với mỗi người khách hay với mỗi người mình gặp trong cuộc sống, mình không còn phán xét mà lấy sự chân thành để đối đãi”, chị Tú chia sẻ.

Lòng thiện, chân thành và nhẫn nại giúp chị Tú quay về bản ngã, điều tưởng như làm cho người khác lại là cho chính mình. 

Nhân không tham gia vào môn tu luyện mà chị Tú học. Bạn cho hay nhìn từ những người xung quanh, từ người bạn thân cùng phòng hồi đại học tu luyện từ cuối 2012, đầu 2013 cho tới nay, thì cảm nhận được mọi người rất hiền lành, nhân hậu, theo Chân Thiện Nhẫn của Pháp Luân Công. Nhân từng là viên chức tại một học viện tại Việt Nam, sau đó khởi nghiệp bằng một khách sạn nhỏ tại Đà Nẵng. Cam đảm theo đuổi ước mơ Nhật Bản, Nhân ghi nhớ chữ Nhẫn trong lòng như một lời nhắc nhở để hoàn thiện bản thân. 

20 con người tại Việt Quán, với cuộc sống, hoàn cảnh rất khác, kết nối với nhau bằng lòng chân thành được gây dựng trong quán. Tại đây, mọi người cảm nhận được bầu không khí thoải mái, cảm thấy vui vẻ và quý khách, thay cho sự căng thẳng khi làm việc ở các quán khác. Đó là sự kết nối diệu kỳ giữa trao đi và nhận lại. 

“Những người khách đến quán lịch sự lắm. Khi ăn xong, họ vô tận gần bếp để cảm ơn đã cho họ một bữa ăn ngon. Vì thế các bạn nhân viên rất vui, cảm thấy được tôn trọng”, chị Tú chia sẻ.

Mỗi người đều mang theo một ấn tượng khó quên với khách hàng. Là người gắn bó với hoạt động của cả 3 cơ sở, Hà kể chuyện vào ngày đầu khai trương ở Hongo, một vị khách trẻ tuổi người phương Tây ghé ăn một mình. “Anh rất vui khi thấy mình niềm nở nên hỏi dạo này buôn bán có ok không? Mình cười nói: “Ồ, đây mới là ngày đầu khai trương thôi” - Hà vui vẻ kể. 

Đó cũng là lần đầu tiên anh ăn phở Việt. Tới nay, anh vẫn luôn đến quán, thường dắt bạn đến, có cả bạn người Nhật và bạn nước ngoài. Trong nhóm bạn của anh có người từng đến Việt Nam, có khen rằng phở rất ngon. “Mình cảm thấy rất cảm kích trước lòng nhiệt thành của vị khách đó” - Hà nói. 

Nhân thì quý tấm lòng của một vị khách đến từ Scotland. Bác tầm 60-65 tuổi. Thường một năm bác qua Nhật vài tháng, làm việc và trải nghiệm cuộc sống nơi đây. 

“Mình có nhìn thấy bác nên qua nói chuyện, hỏi bác tới ăn lâu chưa hay lần đầu tiên đến. Bác bảo là lần đầu tiên đến. Bác ở khu vực này, thường hay ăn đồ ăn Việt Nam nhưng đây là lần đầu tiên đến quán và bác không muốn đi nữa. Bác nói vì hương vị phở bò ở đây chuẩn, giống với hương vị bác từng ăn nên bác rất thích, bác rất thích đồ ăn Việt Nam. Bác đã từng đến Việt Nam 5 lần” - Nhân kể. Nhân giữ liên lạc với bác, có đôi lần hỏi có điều gì mà quán cần thay đổi không thì bác bảo menu có thêm tiếng Anh thì tốt, còn không muốn thay đổi gì cả. 

Những tờ xin phản hồi của khách, tới nay đã thu được hơn 2.000 tờ. Có nhiều phản hồi ấm áp, vui tươi, cảm ơn vì món ăn ngon, có lời góp ý đáng quý như món ra lâu, nước dùng hôm nay hơi đậm…

So với người sáng lập và vận hành Việt Quán, kể lại suy nghĩ về nơi làm việc của nhân viên có lẽ sẽ giúp câu chuyện trở nên chân thật hơn. Từng không mấy khi chọn quán ăn Việt ở Nhật, vì vị không thực sự giống món ăn Việt Nam, hành trình gần 5 năm ở xứ anh đào của Nhân hôm nay lại ghi dấu ở Việt Quán. Đó cũng là một bất ngờ đối với Nhân, khi ban đầu chỉ định tìm một công ty Nhật Bản khác để làm việc, với môi trường bớt khắc nghiệt hơn. 

Việt Quán - cái quán Việt Nam - đến như một cái duyên, trở thành nơi Nhân chia sẻ mong muốn mang nền văn hóa ẩm thực của Việt Nam đến Nhật Bản, sao cho gần gũi, chân thực nhất. Chân thực tới mức làm sao cho thực khách cảm thấy tựa như không phải ăn phở ở Nhật nữa mà như đang ăn phở Hà Nội hay ở đâu đó tại Việt Nam vậy. 

“Bọn mình hướng tới món ăn truyền thống, để sau tất cả, các vị khách thấy ngon và quay lại, để họ nghĩ: A, đây là quán ăn Việt Nam với hương vị rất chuẩn, mình muốn quay lại ăn đồ ăn Việt Nam, muốn có không khí ở đó”.

Không khí đó, là sự tổng hòa của những điều khiến thực khách yên lòng, từ vị đậm đà, thanh thuần của món ngon thuần Việt, đến nụ cười lưu dấu thân thiện của con người xứ sở, và trong kỷ luật vận hành sát sao học hỏi từ người Nhật. Từ từ, người Nhật sẽ cảm nhận được những giá trị đó.  

“Công ty đang trong giai đoạn phát triển nên có thể có nhiều thiếu sót nhưng mình tin là trong giai đoạn tới có thể có nhiều sự khác biệt”, Nhân cho hay. 

La Nguyên

Cơ sở 1 - Tsukiji: Chỉ mất 1 phút đi bộ từ Lối ra số 1 của Ga Tsukiji trên Tuyến tàu điện ngầm Hibiya. Cách chùa Tsukiji Honganji 100m (1p đi bộ)

Cách chợ cá Tsukiji (chợ cá lớn nhất Tokyo) 400m (6p đi bộ).

Có 18 ghế ngồi. Mở cửa từ 10:00-22:00 các ngày trong tuần.

ベト屋 築地店 - Google Maps

Cơ sở 2 - Hongo: Chỉ 1 phút đi bộ từ lối ra số 2 và 3 của Ga Hongo-sanchome trên tuyến tàu điện ngầm Marunouchi và Oedo.

Cách trường đại học Tokyo 600m (4p đi bộ) và nhiều trường đại học nổi tiếng khác.

Có 22 ghế ngồi. Mở cửa từ 11:00-22:00 các ngày trong tuần.

ベト屋 本郷店 - Google Maps

Cơ sở 3 - Tameike-sanno: Chỉ 1 phút đi bộ từ lối ra 11 của Ga Tameike-sanno trên Tuyến tàu điện ngầm Ginza. Quán ở ngay ngã 3 Tameike Sanno. Nơi có nhiều công ty lớn đặt văn phòng.

Giờ hoạt động: 8:00-21:00 (các ngày trong tuần); 10:00-16:00 (thứ 7). Chủ nhật và các ngày lễ sẽ đóng cửa.

ベト屋 溜池山王店 - Google Maps

Khởi đầu với phong cách mang tính chất của trường phái hiện đại biểu hiện trừu tượng, họa sĩ Nguyễn Minh Nam đã từng bước quay trở về với hội họa tả thực và tìm thấy sự chân tín của mình về cái đẹp trong sơn dầu tả thực mang phong vị Á Đông. Đây là cuộc trò chuyện dài với rất nhiều chia sẻ thú vị, đáng suy ngẫm về hội họa và cái đẹp từ họa sĩ Minh Nam.

"Cuộc thi quốc tế vẽ tranh sơn dầu tả thực nhân vật" lần thứ 6 của đài truyền hình NTD vừa được tổ chức vào đầu năm nay ở Manhattan, Hoa Kỳ. Anh có biết cuộc thi này không? Anh nghĩ thế nào về cuộc thi?

Có chứ, tôi có biết. Tôi đánh giá rất cao cuộc thi này, bởi vì đây mới thực sự là sân chơi của hội họa. Nó trở về đúng hội họa chính thống, hội họa cơ bản, căn bản mà con người được truyền cấp từ thời Phục Hưng. Đó mới là điều thực sự cần thiết. Sân chơi này mới là sân chơi hay, tuyệt vời, bởi vì trên thế giới, tầm cỡ quốc tế thì chưa có, không có sân chơi nào khác. Toàn bộ người ta yêu cầu đều là tranh tả chân, tả thực.

Sao lại gọi là “tả thực”?

Bây giờ gọi là phong cách tả thực chứ ngày xưa không gọi như thế, ngày xưa chỉ có một loại thôi, đấy là hội họa là như thế, không có loại nào khác. Sau đó cứ mọc dần mọc dần ra, rồi bắt đầu phân nhánh, rồi đặt tên nào là phái này tả thực, phái kia trừu tượng…, chứ thực ra gốc ngày xưa chỉ là hội họa thôi, không có tên gọi nào khác. Nó chính là hội họa căn bản đầu tiên của con người, hội họa chính thống.

Qua mỗi một giai đoạn thì hội họa [tả thực] cũng có sự biến đổi chứ không đứng im, ví dụ thời Phục Hưng sẽ vẽ tả thực như thế này; những danh họa thời đó, cùng thời với nhau, thì cảm giác họ vẽ cũng gần tương tương như nhau, tất nhiên để ý thì cũng sẽ thấy khác biệt, nhưng không quá lớn. Đấy là nhìn chung thôi, chứ không phải bảo người này vẽ giống người kia. Phục Hưng thì vẽ như thế, rồi đến Baroque, Cổ Điển, đến thế kỷ 19 thì lại khác, cũng là tả thực nhưng lại khác đi một chút.

Đến thế kỷ 20 vẫn cũng tả thực nhưng lại khác đi một chút. Vẫn tả rất kỹ, thế nhưng cách nhìn, thẩm mỹ đã khác với thời trước rồi; ví dụ khác ở tông màu, kỹ thuật vẽ, cách nhìn, cách lựa chọn ánh sáng... cái đấy nó làm nên sự khác biệt của từng thời kỳ. 

Kể cả đến giai đoạn này cũng vậy, cũng tả thực nhưng là kiểu khác, mặc dù cũng tả rất kỹ. Nhiều họa sĩ phóng to ra, có người chỉ vẽ một khuôn mặt thôi, ví dụ một khuôn mặt người chỉ có từng này thôi, 25cm, ngang 20cm, chẳng hạn như vậy; nhưng phóng to một bức tranh như thế ra, cũng khuôn mặt ấy, thì bạn hình dung nhìn rõ cả lỗ chân lông, lông mi xếp thế nào, từng sợi có thể đếm được. Thời Phục Hưng hiếm khi họ vẽ mặt to 1m, 2m như bây giờ. Cũng một khuôn mặt này nhưng phóng lên khoảng 2m, từ cằm đến đỉnh đầu là 2m, rồi bắt đầu mới tả, từng lỗ chân lông một, tả kỹ lắm, cái đấy gọi là cực thực, thực hơn cả thực. Tả được cả khối của lông mi, ánh sáng đập vào bên này, bên kia tối. Từng sợi tóc một. Nhưng thần thái lại kém hơn, bị lệ vào kỹ thuật nhiều quá. 

Hiện nay có một số họa sĩ làm như vậy. Một số họa sĩ không phóng to thế, vẫn theo tỉ lệ bình thường. Nhưng một số họa sĩ, họa sĩ Trung Quốc, họ tả kỹ từng sợi áo len đan vào nhau thế nào, ánh sáng đập vào ra làm sao, từng cái tơ, trên sợi len còn có các sợi tơ nhỏ văng ra... tả kỹ thế cơ mà; mà cả một cái ao len, tả đều tăm tắp như thế, tả đúng như thế.

Thế thì có gì khác biệt với một tấm ảnh chụp?

Trong đó có cả phương pháp hội họa, cách nhìn của hội họa, chứ không hẳn là nhiếp ảnh.

Như anh nhìn thì qua mỗi thời kỳ hội họa tả thực sẽ có sự thay đổi, nhưng nó phải có cái gì chung chứ, có một nền tảng gì đấy chung, để nó vẫn là tả thực. Cái đó là cái gì? 

Đầu tiên mình cứ hiểu chung nhất là: nhìn như thật thì đấy là tả thực, còn nhìn nó chưa phải là thật thì không phải là tả thực. Khi nhìn vào bức tranh thì mình bảo là, ừ ông này vẽ như thật, vẽ tả như thật, vẽ kỹ như thật... thế là xong rồi, thì đấy là tả thực. Còn sau đó, ông này tả thực như thế nào, bút pháp ra làm sao, kỹ thuật thế nào, xử lý được các kiểu, tài năng thế nào, thì tính sau. Rồi lại phân ra tiếp, tả thực kỹ, tả thực vừa, tả cực thực, tả thực hơn cả thực. Ý là như thế, cũng có phong cách ấy, là cực thực, rõ hơn cả thực. 

Tả thực thì nhìn không gian đúng là không gian của bên ngoài, không bị sai. Còn bảo chưa giống lắm, không thấy giống thực, thì có nghĩa là sang trường phái khác, như là ấn tượng chẳng hạn. Ấn tượng cũng mô phỏng hiện thực, nhưng không tả kỹ như tả thực, nhìn xa cũng tưởng như thật, nhưng nhìn gần thì không thật... vì không tả kỹ, vì dùng các mảng, các nét bút to để vẽ, nhìn xa không rõ thì cũng thấy giống thật, nhưng đến gần thì hóa ra không phải.

Ánh sáng họ lược bớt đi, đơn giản đi. Đơn giản phần ánh sáng đi, không tỉ mẩn tinh tế như tả thực. Bản thân họ cũng không tả thực, nên ánh sáng bị thiếu hụt, kiểu như thế, gọi là ánh sáng thoảng qua của sự vật, đó là ấn tượng. Không tả kỹ ánh sáng nó đi từ đầu này qua đầu kia, xong vòng ra thế nào, phản quang thế nào, thì họ không làm cái điều ấy kỹ, họ chỉ tóm tắt như tóm tắt một câu chuyện. 

Anh thấy hội họa tả thực ở Việt Nam hiện nay thế nào?

Theo tôi thấy thì tả thực ở Việt Nam không yếu. Tất cả họa sĩ trên thế giới cũng như Việt Nam, giai đoạn nào cũng có những người họa sĩ vẽ tả thực rất là đẹp. Không phải là không có, nhưng mà số lượng thì cũng không nhiều. Bởi vì bạn thử hình dung, giả dụ có 10 phong cách chẳng hạn, thì trong đó tả thực chỉ là 1 thôi, chỉ chiếm 10%, 10 ông họa sĩ thì có 1 ông chuyên vẽ tả thực... tương đương vậy thôi.

Nhưng họa sĩ vẽ tranh tả thực ở Việt Nam cũng nhiều dần lên đấy, không phải là ít dần đi đâu. Dường như trên thế giới cũng đang nhiều dần lên. Cảm giác như có một sự quay trở lại. Họa sĩ thế giới cũng nhiều người bắt đầu vẽ tả thực tốt lắm, Việt Nam cũng thế.

Vừa rồi ở bảo tàng mỹ thuật Việt Nam có triển lãm tranh của một nhóm họa sĩ tả thực, mình có đi xem. Nhóm này đang được coi là mạnh nhất Việt Nam, khoảng chục họa sĩ có tên tuổi. 

Tên nhóm là gì nhỉ?

Nhóm Hiện thực. Trong đó có họa sĩ Phạm Bình Chương ở trường Mỹ thuật Việt Nam, thầy của mình, cũng là trưởng nhóm, thầy sinh năm 74. Các họa sĩ khác thì trẻ hơn. Họ vẽ cũng khá chỉn chu. Về mặt chỉn chu thì rất tốt. Làm việc rất nghiêm túc, vẽ rất nghiêm túc. Tả thực thì càng nghiêm túc lại càng đẹp. Đương đại thì đối lập. Tả thực càng nghiêm túc bao nhiêu, thì càng sâu, càng đằm, càng chắc. Họ cần có thời gian chuẩn bị. Không đơn thuần giống bức tranh hiện đại đâu; ví dụ vẽ bút chì trên giấy thôi, thì đầu tiên cần bố cục, cần tìm nhân vật, cần tìm tạo hình, đậm nhạt, tìm màu sắc... xong xuôi hết tất cả các khâu mới đưa lên vẽ. Không phải như kiểu như Pollock của Mỹ, không cần tìm những thứ ấy, cứ thế “vẽ” thôi, mà bằng hành động chứ không phải bằng bút... thể loại ấy thì không cần phải nghĩ, không phải chuẩn bị. Đương đại có thể một buổi sáng xong một bức tranh to, còn vẽ tả thực thì để xong bức tranh to ấy thì có khi mất cả năm, 6 tháng hay một năm, có khi còn lâu hơn, tùy theo độ kỹ, càng nhiều nhân vật thì càng lâu.

Tranh tả thực người ta hay tính theo đầu nhân vật. Ví dụ vẽ 1 người khác nhé, 2 người trong tranh đã khác rồi nhé, 3 người, thậm chí 100 người là rất khác. Tả thật lâu lắm, tả 1 người đã mất rất nhiều thời gian rồi, thời gian ấy cứ nhân với đầu người trong tranh. Hồi xưa mình đi chép tranh, thì tính tiền là tính theo đầu người trong tranh chứ không tính bức; ví dụ 2 người thì phải nhân đôi số tiền lên, 3 người nhân 3. Vẽ 1 người lâu lắm, tả rất kỹ, tả từng con mắt, gò má thế nào, đầu tóc ra làm sao, bàn tay thế nào, lồi lõm, xong rồi còn nghiên cứu xem bao nhiêu người.

Anh đã từng đạt giải thưởng cao nhất của cuộc thi …

Vâng, cuộc thi Vietart Today dành cho họa sĩ trẻ chuyên nghiệp, năm 2016.

Sau đấy anh có đi triển lãm, qua 1 số gallery, bảo tàng quốc tế... tranh tả thực ở đó được trưng bày thế nào?

Thường thì các bảo tàng, bảo tàng Việt Nam hay trên thế giới cũng thế thôi, họ cũng phân luồng ra. Ví dụ tranh tả thực sẽ trưng bày cùng một chỗ, tranh hiện đại họ trưng bày một chỗ, chứ cũng không xen kẽ lung tung, không làm thế. Ở bên Singapore mình xem cũng thế, bảo tàng bên ấy họ cũng bày như vậy thôi, cũng tả thực riêng ra một chỗ. Trong lần mình đi thì thấy có một số tranh của các họa sĩ Việt Nam, trong đó có tranh của họa sĩ Victor Tardieu, hiệu trưởng đầu tiên của trường cao đẳng Mỹ Thuật Đông Dương. Thực ra tả thực ở Việt Nam mình cũng mạnh đấy, không phải là không mạnh. 

• Họa sĩ Nguyễn Minh Nam sinh năm 1978, tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Việt Nam năm 2008. Đến nay, anh đã có 7 triển lãm cá nhân tại Việt Nam và Đức; tham gia 13 triển lãm nhóm trong nước và quốc tế tại Berlin (Đức) và New York (Hoa Kỳ). Năm 2017, anh đoạt giải nhất cuộc thi Họa sĩ trẻ chuyên nghiệp Vietart Today lần đầu tiên tổ chức tại Việt Nam. Tranh của Nguyễn Minh Nam nằm trong bộ sưu tập của các nhà sưu tập trong nước và quốc tế.

Những họa sĩ vẽ theo lối tả thực ở Việt Nam bây giờ, theo những gì anh biết thì tranh của họ có bán được không?

Để trở thành họa sĩ vẽ tranh tả thực phải trải qua rất nhiều công phu, rất nhiều thử thách, bởi vẽ được một bức tranh tả thực đẹp nó khó hơn hàng trăm lần vẽ một bức tranh thể loại khác. Tất nhiên đây chỉ là trong cách nghĩ của mình thôi, không phải ai cũng nghĩ như mình đâu, người ta bảo là vẽ tả thực thì vẽ làm gì, tôi phải vẽ như thế này này, ý là như thế, mỗi người thì mỗi ý thôi. Mình đang suy nghĩ theo cá nhân của mình; mình thấy rằng vẽ tranh tả thực nó rất là khó, không hề dễ đâu. Bởi vì đầu tiên người họa sĩ tả thực bắt buộc phải là người giỏi hình họa rồi đã, và phải là người có khả năng vẽ hình họa giỏi, tức là vẽ về người giỏi, chứ nếu mà vẽ người yếu ... bởi vì không phải ai cũng vẽ được người giỏi mà, cho nên có người vẽ người giỏi, có người vẽ người yếu, có người còn không cả biết vẽ người mặc dù đã học rồi. Cho nên mình phải nói riêng cái khả năng vẽ người không này thôi này, con người này này, tái hiện vào trong tranh ấy; vẽ con người là khó nhất. Vẽ được một người đẹp ở trong một bức tranh đã chứng minh anh là một họa sĩ giỏi rồi, một họa sĩ rất giỏi về hình họa rồi. Còn nếu hình họa không giỏi thì không vẽ được tả thực. Vẽ cây sai có thể chẳng ai biết, vẽ người sai thì biết ngay. Ví dụ vẽ người sai, tự nhiên bàn tay to một tí, thì người giỏi họ nhìn thấy ngay, à ông này bị lỗi tay, bàn tay to quá. Hoặc là không đúng tư thế, thì đó đều là lỗi hình họa.

Người họa sĩ giỏi hình họa sẽ dễ vẽ được bức tranh tả thực giỏi, vì hình họa cũng là căn bản của hội họa. Cho nên vẽ tả thực khó ở chỗ là nó không bỏ sót một cái gì, anh không thể giấu được cái gì ở trong tả thực, bởi vì anh kém cái gì nó sẽ lộ ra cái đấy. Cho nên người vẽ tả thực, bắt buộc anh phải rèn luyện đầy đủ tất cả các yếu tố của hội họa, tức là từ hình, tả, màu, kỹ thuật, các kiểu, anh đều phải rèn luyện đều tăm tắp. Bởi vì nếu không nó sẽ lộ hết ra. Tả thực khó ở chỗ là nó có nhiều tiêu chuẩn lắm, mà một người có nghề sẽ nhìn ra chỗ hỏng, còn người không biết vẽ thì bảo "ôi đẹp quá nhỉ?"; người ấy họ không biết về hội họa nhiều, cứ thấy giống giống là họ thích thôi. Còn họa sĩ nhìn tranh của nhau thì họ khắt khe lắm. Tả thực là khắt khe nhất. Vì tả thực không giấu được cái vụng của họa sĩ. Cho nên bắt buộc người họa sĩ phải thực tập rất là tốt ở tất cả các yếu tố, phải kỹ, xong rồi mới đưa được ra. Và phải luyện tập, cái đó phải chứng minh bằng luyện tập, tức là anh phải vẽ rất nhiều bức tranh, sau rồi bắt đầu qua mỗi bức tranh mà nâng lên một chút, mỗi bức tranh nâng lên một chút... cho đến khi đạt đến một tầm nhất định, thì mọi người, [gồm cả người trong nghề], sẽ bảo, “à bức tranh này đẹp thế nhỉ”! 

Cảm ơn anh… Chúng ta quay trở lại câu hỏi, các họa sĩ Việt Nam theo hướng tả thực hiện giờ có bán được tranh không? (MN: À đúng rồi, haha, quên mất câu hỏi) Khách hàng của họ là ai, ví dụ khách hàng của anh là ai? 

Theo như mình thấy, bây giờ một số họa sĩ có tranh tả thực bán được giá cao. Vì sao được giá cao? Đầu tiên là thế này, bức tranh của họ phải đẹp, khách hàng của họ đều là những nhà sưu tập thôi, bởi vì phải là sưu tập thì mới dám mua, mới dám bỏ tiền ra như thế để mua một bức tranh. Chứ nếu để chơi thôi, ví dụ nhà mình thiếu một bức tranh đi ra phố mua, thì sẽ không mua tranh đó đâu; phải là những nhà sưu tập, những người hiểu về hội họa, họ hiểu kỹ, họ có tiền và họ sưu tập thì họ mới dám mua những bức tranh tả thực như thế, vì nó không ít tiền. 

Nếu mà một họa sĩ vẽ tả thực không đến nơi đến chốn thì không bán được tranh. Thế thì bán ở tầng thấp thôi, giá rất thấp, lẹt đẹt, hàng chợ các kiểu; tất nhiên họ vẫn sống, nhưng mà ý mình đang nói ở cái tầng cao, chứ tầng nào thì cũng có thôi. Ở Việt Nam hiện tại vẽ tả thực ở tầng cao thì giá tranh rất cao, chứ không đơn giản, vì họ rất công phu trong việc chuẩn bị một bức tranh, nên giá tranh cũng tương ứng với những cái họ bỏ ra, họ đã luyện tập, họ đã dày công xây dựng; mình nghĩ là cũng xứng đáng thôi. Họ đã trải qua rất nhiều công phu rèn luyện, cũng có tiếng tăm và tên tuổi mới được như vậy. 

Nói chung bán được một bức tranh có giá trị nó liên quan đến nhiều vấn đề: họa sĩ này có tên tuổi hay không, vẽ đẹp hay không, quá trình sáng tác thế nào, và khách hàng của họ nữa. Chứ không phải là ‘tôi vẽ tả thực đấy, tôi cứ đưa ra bán thôi, tôi cứ phát tán như thế’… chẳng ai mua đâu, vì người ta không biết anh là ai, chẳng biết ông họa sĩ này là ai, tự nhiên bây giờ xuất hiện, tranh vẽ có đẹp hay không, cũng là tả thực nhưng chưa đến nơi đến chốn... Nhưng cũng có như thế này, người ta chưa biết anh họa sĩ này là ai, nhưng anh trưng bày một bức tranh ra thôi, ai cũng phải trầm trồ vì tài năng của anh quá cao, thế thì người ta lại để ý; nhưng mà để ra được một bức tranh ấy anh đã phải hy sinh rất nhiều rồi, thì cũng là xứng đáng.

Anh bán được bức tranh đầu tiên như thế nào?

Năm 2007, mình tham gia triển lãm nhóm cùng một số anh em họa sĩ Hà Nội ở 31 Văn Miếu. Mình bán được bức tranh đầu tiên, đấy là lần đầu tiên trong đời mình bán được một bức tranh sáng tác. Mình nói về tranh sáng tác thôi, còn tranh chép, tranh làm ăn... thì không tính. 

Những bức tranh hồi đầu anh đã vẽ theo lối tả thực chưa?

Chưa, mình vẫn theo lối hiện đại, chủ yếu vẽ bằng đường nét. Năm 2007 bán được bức tranh đầu tiên, hồi đó mình vẫn vẽ bằng đường nét, mang tính chất thuộc về trường phái biểu hiện trừu tượng. 

Đến khi nào thì anh bắt đầu tập trung vào phong cách tả thực? 

Từ khi ra trường đến năm 2010, chủ yếu là mình theo lối biểu hiện trừu tượng. Từ năm 2010 đến 2013 thì mình dần rời xa biểu hiện trừu tượng, bắt đầu nghiêng dần về hiện thực, hiện thực chứ chưa được gọi là tả thực. Lúc đó chưa đồng bộ hẳn, vẫn trà trộn trà trộn giữa đương đại và tả thực. Đến 2014 mới có ý tưởng đưa tả thực vào, khi đó nhân vật trong tranh thì mình bắt đầu tả kỹ, kỹ dần, vào các chi tiết khuôn mặt, bàn tay.

Chuyển hướng như vậy, anh có gặp khó khăn gì không?

Mình không thấy vất vả, vì hồi xưa, khi còn đi học mình đã có khả năng vẽ tả thực mà. Luyện hình họa là một, với hai nữa là vào các đợt nghỉ hè hồi đó, mình đi làm thêm, đi làm chép tranh ở các cửa hàng. Chẳng hiểu thế nào lại có duyên mà người ta toàn giao cho mình loại tả thực, chuyên chép các loại tả thực thôi. Thế là tự nhiên mình lại có cơ hội để luyện tập các loại tả thực. Ví dụ vẽ một bức tĩnh vật hoa, trong đó có khoảng 20 bông hoa, mỗi bông là một loài hoa khác nhau, tả y như thật. Lại có những bức tranh vẽ con sư tử lao thẳng vào người, tả y con sư tử như thế, râu ria lông lá như thế nào, bụi mù cuốn đằng sau ra làm sao. 

Đấy cũng là một cơ hội để mình luyện tập, cũng hay. Nên khi mình vẽ tả thực sau này thì không gặp trở ngại gì, chẳng qua là mình cứ tả kỹ hơn kỹ hơn nữa thôi. Mình cứ tĩnh tâm mình tả là sẽ được thôi. 

Dường như anh thích vẽ người hơn là vẽ phong cảnh? Có lý do gì trong lựa chọn ấy không?

Trước đây mình vẫn hay vẽ về người. Thực ra mình cũng thích vẽ người hơn phong cảnh, đơn giản thôi chứ không quá cầu kỳ là vì sao mình lại vẽ người. Đơn giản là mình thích vẽ về người thôi. Thích vẽ người hơn là vẽ cây, sông núi, vẽ con vật... Vẽ người có thể tả được tâm trạng của con người thông qua tư thế, tả được tình cảm tâm tư của con người. Ví dụ vẽ một cái cây buồn thì không thích bằng tả một con người buồn. 

Ngày trước những nhân vật đầu tiên anh vẽ đều là biểu hiện những mặt tiêu cực của xã hội đúng không? 

Đúng rồi, thường là những cô gái nghịch ngợm, rồi ăn chơi. 

Vì sao lại thế? Đúng là trong xã hội có những cô gái như thế, nhưng cũng có rất nhiều những cô nương khác (MN: trong sáng) đúng không? Vì sao khi ấy anh lại chọn góc nhìn từ phía phụ diện của xã hội, mà không biểu hiện những cái tốt đẹp, cái chính diện hoặc cái Thiện..., nguyên nhân là thế nào? 

Tại sao hồi đó mình lại vẽ các cô gái ở mặt tiêu cực như thế? Dường như mình thấy rằng trong xã hội, cái gì mà nghịch ngợm, nó lạ lạ đi, hoặc nó ngang ngang bướng bướng đi một tí thì lại thích hơn, hồi đấy suy nghĩ như thế. Tức là mình thích hơn kiểu như ngoan quá, hoặc lễ phép thì mình không thích, mình lại thích cứ phải bướng đi, ăn chơi, la cà sa đọa thì mình lại thấy thích. 

Hồi trẻ mình học ở Hà Nội, cũng là nơi đầy đủ để cho mình thực tế; ví dụ như la cà, đêm hôm, rượu chè, quán xá, bar, sàn các kiểu, thì đấy là quá trình mình có thực tế, có trải qua, mình thâu lượm, rồi lấy đó chắt lọc vào đối tượng trong tranh của mình. Nhưng thực ra mình thâm nhập vào các môi trường như vậy chủ yếu là để quan sát thôi, chứ không phải là mình cũng thích chơi, thích nghiện những cái đó. Ý thích đó là ý thích cho nhân vật trong tranh là chính. 

Trong quá trình mình giao tiếp với một số họa sĩ khác, mình thấy họ cũng bày tỏ như thế. Kiểu như là mình phải nghĩ ra cái gì quái đi một tí, bướng đi một tí, nó không giống ai.

Tức là tìm cầu cái mới lạ đúng ko?

Thường là như thế, truy cầu những cái mới lạ, tức là không giống ai. Người nào làm rồi mình không làm nữa. Ví dụ như thế; ví dụ ngày xưa người ta vẽ các cô gái hiền thục thì bây giờ thấy, à họ vẽ rồi thì vẽ làm gì nữa, bây giờ phải vẽ các cô gái khác đi.

Bây giờ anh còn nghĩ thế không?

Bây giờ thì không, bây giờ thì mình không còn suy nghĩ đấy nữa, mình vẽ kiểu khác.

Nhân vật trong tranh của anh, đến hiện tại anh thấy có sự thay đổi không?

Thực ra là cũng có sự thay đổi đấy, có nhiều sự thay đổi đấy.

Tôi cũng thấy sự thay đổi, và muốn hỏi về nó.

Thực ra, sự thay đổi lớn nhất trong giai đoạn này với giai đoạn trước… thì mình thấy rằng, ngày trước mình vẽ nhân vật nữ trong tranh sẽ thấy rõ phần cơ thể hơn, hiện tại thì sẽ lược bớt đi các đường nét cơ thể, ví dụ dùng quần áo lấp đi, còn trước thì mình vẽ xuyên qua quần áo, các đường nét cơ thể rõ. Cái khác biệt đó cũng là đáng kể. Vì sao đáng kể? Vì giữa rõ và không rõ, đã là 2 trạng thái hoàn toàn khác nhau.

Ví dụ ngày xưa là một cô gái, chẳng hạn như “nghịch ngợm, ăn chơi”, giả dụ như thế. Nhưng bây giờ dường như anh đã lựa chọn chủ thể rất thay đổi, không chỉ về ngoại hình và cách anh thể hiện nhân vật ấy, mà còn là nhân vật ấy là như thế nào. Có lẽ đã khác rồi đúng không?

Đúng vậy, cái đó là bạn cảm nhận đúng về tranh của mình. Hồi xưa mình vẽ cơ thể rõ hơn bây giờ, thực ra nó chỉ là một yếu tố. Còn sự thay đổi nữa là, các nhân vật trong tranh, ngày trước các cô ấy là những cô gái ăn chơi, hút thuốc, uống rượu, cuộc sống buông thả chẳng còn ý tứ gì nữa (CM: Có cô còn giơ thẳng chân lên trời! MN: đúng, kiểu như thế), cuộc sống chẳng còn gì ngăn cấm họ... đó là những cô gái ngày xưa. Những cô gái bây giờ thì có lẽ họ đã qua được một “lớp đào tạo”, nói vui như thế, nói vui là đã qua một lớp đào tạo về phẩm hạnh, nên bây giờ các cô ấy ngồi tư thế sẽ đẹp hơn ngày xưa, giờ không hút thuốc nữa, giờ cai thuốc rồi, không hút thuốc uống rượu nữa, sống không buông thả nữa, không đi chơi thâu đêm la cà nữa.

Thực ra là do chính mình đã trải qua thay đổi, thế nên nhân vật của mình cũng trải qua, họ thay đổi thuận theo sự thay đổi của mình.  

Câu chuyện là như thế nào?

Đấy là khoảng đầu năm 2019, mình bước vào tu luyện Pháp Luân Đại Pháp, một cách thực tu ấy, mình bắt đầu đọc cuốn Chuyển Pháp Luân nhiều; dần dần mình mới thấy là những gì mình suy nghĩ trước kia không còn phù hợp nữa, thì tự nhiên lúc ấy thay đổi thôi. Sức khỏe mình tốt lên rất là nhiều, khỏi thoát vị đĩa đệm, khỏi đau dạ dày; mình bị đau dạ dày từ bé, chữa các kiểu không khỏi, giờ thì khỏi rồi. Tinh thần cũng không còn suy nghĩ vu vơ như ngày xưa, cái đấy mới là cái hay, mà lại hay thích làm những điều tốt; như hồi xưa thì mình thích hút thuốc, đi chơi qua đêm, nhậu nhẹt với bạn bè, từ khi tu luyện thì không thích những điều ấy nữa, vì có hại cho bản thân mình và mọi người, có hại cho vợ con, mình không muốn cái đó nữa. Ngày trước mình biết có lúc mình nói dối, bây giờ thì mình không muốn nói dối nữa, có nhiều thay đổi lắm, trông thế thôi. Kể từ lúc tu luyện Đại Pháp mình có rất nhiều thay đổi trong tâm, kể ra thì không thể hết được, nhưng mà đại loại cơ bản như các tệ nạn xã hội thì mình không muốn dính dáng vào nữa. Đi chơi đêm thì không còn, ngày xưa đi chơi đêm suốt, đi thâu đêm cũng được; từ khi tu thì mình không đi chơi đêm, mình đi chơi đúng giờ thì về, mà đi chơi nó lành mạnh lắm, ngày xưa vẫn cứ vào bar, sàn các thứ linh tinh... từ khi tu luyện mình không muốn vào những nơi ấy nữa, không thích những thứ hồi xưa thích nữa, những cái tiêu cực ấy. Mà khi mình không thích vào bar, sàn nữa thì tự nhiên cũng không vẽ các cô gái vào trong bar trong sàn hút thuốc, uống rượu nữa. Trên thực tế là tính cách của mình đã thay đổi theo. 

Bây giờ mình yêu mến những thứ gì thuần khiết hơn, thuần Thiện hơn, nhẹ nhàng, không gây ra cái gì quá cực đoan cho thị giác của con người; những nhân vật hiền thục, thân thiện, thuần chân hơn, sau đó mình vẽ lên tranh. Như mọi người thấy trong tranh của mình, những bức tranh nhìn vào sẽ toát ra sự nhẹ nhàng thư thái, không như hồi xưa; hồi xưa không có được thần thái đó, đó là sự khác nhau. Tranh vẽ không cần phải là câu hỏi mà bắt buộc người ta phải trả lời, không cần thiết. Ai nhìn cũng được, ai nhìn cũng hiểu, dễ hiểu, dễ xem, đặt trong môi trường nào cũng thế, hoàn cảnh nào cũng được, vẫn nhẹ nhàng làm cho người ta nhìn vào cảm thấy thư thái tinh thần của họ, đó chính là mục đích của mình.

Nghĩa là anh tin rằng, bức tranh mà nhân vật, chủ đề và cách anh thể hiện càng trong sáng càng cao thượng, thì nó sẽ mang năng lượng tích cực đến cho người mua tranh, người thưởng tranh; khiến người ta được thọ ích?

Mình nghĩ không riêng gì một bức tranh đâu, mà cái gì cũng thế. Cái gì mà trong xã hội này mà mang đến sự tích cực cho con người, mang đến vẻ đẹp, mang đến sự tốt đẹp cho con người, thì đều đóng góp sự tốt đẹp đó vào cho xã hội; không riêng gì một bức tranh. Nhưng vì mình là họa sĩ, mình vẽ tranh, mình rất muốn điều đó, tranh của mình sẽ mang đến sự tích cực, sự tốt đẹp đến cho người xem. 

Vậy thì điều này có liên quan gì đến việc anh lựa chọn kỹ pháp tả thực cho nghệ thuật của mình không?

Dựa vào kỹ thuật của tả thực, người họa sĩ sẽ truyền tải được ý tưởng của mình tốt hơn. Ví dụ theo mình, muốn tả một cô gái hiền thục, đôn hậu nhu mì, thì bắt buộc phải dùng kỹ thuật tả thực, tả thực của phương Đông hay phương Tây đều ra, nhưng nếu không dùng kỹ thuật tả thực mà để vẽ ra một cô gái như thế, thì mình nghĩ rằng sẽ khó. Mỗi một phương pháp khác nhau sẽ đưa đến hiệu quả khác nhau. Nếu không phải tả thực thì khó tả được sự hiền thục đó, sự đôn hậu của một người phụ nữ, dùng kỹ pháp khác không ra được. Có khi tả một người phụ nữ đôn hậu nhưng lại hóa ra một người phụ nữ đanh đá chẳng hạn, thì nó lệch khỏi ý tưởng ban đầu

Hoặc là phải giải thích thì người ta mới hiểu đó là người phụ nữ đôn hậu?

Đúng vậy, hội họa đương đại cứ phải đọc xong mấy trang giấy bấy giờ mới xem tranh, xem tranh mới hiểu. Tranh ngày xưa có phải đọc gì đâu, cứ thế đứng xem luôn. Sự truyền đạt của phong cách tả thực vẫn là đầy đủ nhất, mình nghĩ là đầy đủ nhất trong hội họa, bởi vì chỉ cần nhìn tranh họ đã biết người họa sĩ muốn nói gì. Nhưng mà tranh hiện đại, cứ phải đọc xong thì mới hiểu tranh họ nói cái gì, thế thì hóa ra ngôn ngữ lại thay cho cả hội họa, ngôn ngữ chữ viết thay cho ngôn ngữ hội họa, thế thì đâu còn là một bức tranh hoàn chỉnh nữa; tức là họ cứ phải thông qua 1 cuốn sách mới hiểu được 1 bức tranh, thế thì 10 bức tranh phải đọc 10 cuốn sách, thế thì sẽ không thuận lợi, không đúng. Văn chương cần phải đọc, còn hội họa cần phải xem. Nên tả thực mình vẫn thấy là đầy đủ nhất.

Người ta hay nói các họa sĩ đều hướng tới cái đẹp, ví như tiêu chuẩn ngày xưa thường nói đến Chân-Thiện-Mỹ, hướng đến cái đẹp. Trong một bài phỏng vấn khác, anh có nói là anh không muốn vẽ ra một bức tranh xấu… nhưng thế nào là một bức tranh đẹp?

Bây giờ thì mỗi họa sĩ đều có tiêu chuẩn của riêng của họ. Ví dụ họa sĩ trừu tượng thì bảo một bức tranh đẹp thì phải thế này thế kia. Còn họa sĩ theo lối pop art thì lại là một tiêu chuẩn khác. Nghĩa là mỗi họa sĩ lại có một tiêu chuẩn khác nhau. Ai cũng có một tiêu chuẩn riêng của mình. 

Mình cũng có một tiêu chuẩn riêng. Ví dụ, một bức tranh mình cho là đẹp thì đầu tiên phải nói đến đấy là một bức tranh tả thực cái đã. Vì nhìn nó rõ những gì tác giả muốn vẽ, và mình nhìn thấy ngay, ai nhìn vào cũng thấy đẹp, một bức tranh tả thực sẽ đến được trái tim người xem gần nhất. Một người không hiểu gì về nghệ thuật người ta nhìn vào cũng thấy đẹp, một người biết nghệ thuật, hiểu về hội họa người ta nhìn cũng thấy đẹp, như thế thích hơn là bây giờ vẽ ra một bức tranh mà chỉ có 10 người kia thích thôi, còn tất cả chẳng ai thích, chẳng ai hiểu. Một bức tranh treo lên ai nhìn cũng thấy thích thì đóng góp của nó rất là lớn, vì ai cũng được hưởng lợi ích từ bức tranh đó, vì ai nhìn vào cũng hiểu mà, hay hơn là bức tranh mà cứ phải nghĩ một tuần rồi có người ra giảng bên tai mới hiểu được, thì mình nghĩ đấy không phải là mục tiêu của hội họa. Mục tiêu của hội họa là gì? Là nó cứ truyền tải âm thầm thôi, giữa người xem và bức tranh, tự hiểu. Bây giờ để hiểu một bức tranh lại cứ phải đọc một quyển sách xong mới bắt đầu thưởng thức thì người ta không có thời gian, mình nghĩ là như thế.

Anh nghĩ có tồn tại một tiêu chuẩn khách quan cho cái đẹp không? Bởi nếu nói cái đẹp mỗi người một kiểu, tôi thích thế này gọi là đẹp, tôi thích thế kia gọi là đẹp, cuối cùng thì đã có nghệ thuật gia coi rác là đẹp, hoặc một cái vỏ chuối tùy ý là đẹp, nó trở thành như thế. Bản thân anh có tin tưởng tồn tại một cái đẹp khách quan không? Cái đẹp mà ai nhìn cũng thấy đẹp?

Có. Mình nghĩ rằng cái đẹp khách quan, cái đẹp chung nhất của hội họa ấy, cũng như các giá trị phổ quát, ví dụ Chân Thiện Mỹ ngày xưa chẳng hạn, cũng là một tiêu chuẩn, đấy là tiêu chuẩn khách quan, là cái cơ bản nhất của một bức tranh hội họa. Những bức tranh mà đạt được chuẩn những tiêu chuẩn ấy, thì đều “bắt được sóng” với người xem.

Mình vẫn hay theo sát các thông tin về mỹ thuật trên thế giới cũng như trong nước. Nhiều lúc mình đọc được các bài viết về những bức tranh thời kỳ Phục Hưng, thời kỳ Cổ Điển, những bức tranh ấy thường tả về các tích trong Kinh Thánh chẳng hạn, tả rất là kỹ. Những bài ấy không phải là ít, nhiều lắm, đôi khi mình gặp những bài ấy, mình bảo, ồ bức này đẹp quá nhỉ, mình dừng lại xem, thậm chí lưu về máy để xem lại, xem kỹ hơn. 

Một bức tranh thời Phục Hưng hay Cổ Điển họ vẽ kỹ lắm; ví dụ tranh nhiều nhân vật, một bức tranh to ấy, mình xem một loáng là không xem được hết đâu, phải lưu lại vào máy, những lúc rỗi rãi lại mở ra xem tiếp. Mình thấy cái hay của tranh tả thực cổ điển là thế này: đầu tiên là họ vẽ rất kỹ, từng khối quần áo rồi khuôn mặt, không gian trong bức tranh họ vẽ rất là tốt, họa sĩ đương đại bây giờ nhiều khi không làm nổi, không vẽ ra nổi không gian như thế này đâu, thần thái như thế này. Những lúc ấy mình thấy cảm giác như bị thiếu đi cái thẩm mỹ như thế. Nhiều khi mình gặp lại bức tranh này, mình bảo, ôi bức tranh này vẽ hay thế, thì tự nhiên cái thiếu đấy chính là cái bây giờ mình lại nhìn thấy, chính là cái lâu lắm rồi mình không được thưởng thức, mình lại nhìn thấy trong một bức tranh từ xưa người ta đã vẽ như thế rồi; mình rất thích trạng thái đó. Bởi bây giờ người ta cũng vẽ tả thực nhưng không có được cái thần thái như vậy nữa.

Họa sĩ cổ điển vẽ màu rất đẹp, kể cả không gian, từ bàn tay, từ cánh tay, da thịt này với không gian nền họ vẽ... thực ra để giải thích thì khó, nhưng mình nhìn thấy là cái bàn tay, cánh tay này nó đúng là đứng ở trong không gian đấy, mà nó không bị tách bạch ra. Họ vẽ rất giỏi, cái giỏi ấy là mình phải học. Họa sĩ bây giờ có khi vẽ không ra được không gian đó, bây giờ ra một không gian kiểu khác, nhưng không gian kia mình thích hơn là vì nó luân chuyển, nó vận hành, nó rất mềm mại trong không gian, không bị cứng như bây giờ, bây giờ phần lớn cảm giác bị cứng cứng hơn. Nói chung mình thích không gian ngày xưa, họ vẽ mềm lắm, họ vẽ rất tự nhiên; con người đứng trong không gian bức tranh, cảm giác tự nhiên lắm, không gian đằng trước không gian đằng sau hòa quyện vào nhau... tài năng của họ là như vậy.

Mình cũng đang muốn tập cái đó, nhưng thực ra tranh của mình, mình cũng tạm gọi là cũng có phần tả thực trong tranh thôi. Nhưng vì sao tranh của mình không tả thực hết? Mình cũng gọi là tranh tả thực, nhưng là theo lối phương Đông. Như mọi người cũng biết, từ hồi xưa thì hội họa phương Đông thì cũng tả, nhưng dựa trên thần thái nhân vật chứ không tả như phương Tây. Phương Tây là tả theo ánh sáng, nghĩa là theo cấp độ ánh sáng và cấp độ kỹ, nhưng phương Đông mình thì chủ yếu là tả ý, tả cái thần thái, cái khái quát của nhân vật thôi. Mình thì vẫn thích theo lối phương Đông hơn, nên các bạn nhìn tranh của mình cũng thấy có phần tả, nhưng không kỹ theo lối phương Tây, mà nhẹ nhàng hơn, khái quát hơn, chủ yếu là đề cao cái thần thái, đó là cái mình thấy khó nhất trong tranh tả thực phương Đông, rất là khó, không phải cứ tả là ra. Vẫn là vấn đề của tác giả, tâm hồn của tác giả thôi, cái tính cách, đạo đức của tác giả thế nào thì sẽ ra bức tranh như thế. Anh phải là một người rất trọng đức, sống trở thành người tốt, rồi các phương diện, thì tranh của anh mới ra được cái chất ấy, cái thần thái tự nó nhập vào thôi. Thần thái ấy không vẽ ra được, mà nó chính là bản thân của người vẽ, cái năng lượng tốt hay xấu của người vẽ phản ánh lên.

Một bức tranh được gọi là đẹp theo cá nhân mình hiểu, thì mọi thứ cần hướng đến sự tích cực. Ví dụ nội dung bức tranh cũng nên cho mọi người thấy đây là nội dung rất là đẹp, không có phương hại hay xui khiến con người ta làm điều xấu. Về sử dụng màu sắc chẳng hạn, cũng như thế. Càng về gần đây, tả thực ấy, mình thấy là nhiều họa sĩ tả thực... một số thì đi vào, cũng tả thực, nhưng mà không gian và màu sắc cứ cảm giác nó bị âm u, thì cái dòng đó mình không thích lắm. Mình thích dòng tả thực nhưng nó sáng sủa lên một tí, màu sắc, không gian nó sáng hơn, mình thích hơn. Cũng có họa sĩ mà nhìn tranh tả thực nhưng mà cứ âm u, tối tối, rồi đưa thêm cả những thứ như đầu lâu, thần chết, thì những cái đó mình cũng không thích lắm, cũng là cách nghĩ ý tưởng của mỗi người.

Về trang phục cũng thế, bây giờ phần lớn mình cũng thích nhân vật của mình mặc trang phục truyền thống, vì mình thấy như thế là đẹp, mình muốn ca ngợi những văn hóa đó.

Cảm ơn anh, có lẽ chúng ta đi đến câu hỏi cuối cùng rồi: Anh sẽ tham gia cuộc thi quốc tế “Vẽ tranh sơn dầu tả thực nhân vật” quốc tế của đài truyền hình NTD chứ?

Thực ra mình cũng muốn tham gia từ lâu rồi, nhưng các khâu chuẩn bị của mình chưa được tốt, nên mình đang tạm dừng lại. Mình nghĩ là đợt tới đây, gần đây nhất thì mình sẽ tham gia, vì mình rất thích cuộc thi này, thích từ lâu rồi. 

Nhân dịp năm mới, anh có điều gì muốn gửi đến độc giả báo Trí thức VN không?

Chuẩn bị chia tay năm mới đón năm cũ, nói chung thì tâm trạng của mình cũng rất là vui, mình chân thành gửi lời hỏi thăm đến tòa soạn và chúc tòa soạn cùng quý độc giả của báo Trí Thức Việt Nam một năm mới vui vẻ, hạnh phúc, phát triển được công việc của mình, thăng hoa trong năm mới. 

Xin cảm ơn anh đã dành thời gian để chia sẻ với độc giả Trí Thức VN. Kính chúc anh và gia đình năm mới vui vẻ, thêm thành tựu!



Cát Minh thực hiện

Trong thanh âm vi vu của cánh rừng, lá rơi khi hết một đời. Nhưng không, trên mặt đất không ai nhìn tới, lớp lá mục vẫn tiếp tục đời sống của nó, che chắn cho những hạt mầm ẩn mình, luôn đủ ẩm, ấm và sẵn mùn khi tách vỏ thức dậy… 



5h30. Chiều tan tầm. Một dáng hình tất tả rời văn phòng, ngược từ Tam Trinh ra Bạch Mai (Hà Nội). Trời bất ngờ đổ mưa. Con đường Minh Khai thường ngày đã quá tải nay như càng nghẹn lại. Trong đầu Ngọc chỉ có nỗi lo trễ giờ hẹn người ta cho bịch đồ cũ. Bỗng “sầm!”. Một chiếc xe lao nhanh, tông ngang xe của cô.

Khi định thần, Ngọc thấy mình đã được dìu lên hè, cổ chân bị trật khớp. Nén lại cơn đau lẫn hoảng loạn, Ngọc tìm điện thoại xin đỗi hẹn, rằng sẽ nhờ chồng tới nhận túi đồ vào bữa sau.

Túi đồ Ngọc nhận được hôm ấy, dù đã dùng, nhưng có thể là tấm lòng của ai đó muốn tặng mà không biết gửi đi đâu. Có thể có người mẹ đang nuôi con đang cần tới chúng. Món đồ sẽ được sống tiếp, thay vì trở thành rác thải. Nếu sang lại được, chi phí 50 ngàn đồng cho một bọc đồ mà Ngọc thêm được vào quỹ chung chứa đựng phần lương mà nhiều người mẹ đang nuôi con đang trông chờ. Dù trong đó, có thể chỉ còn vài món còn dùng được. Cũng có thể không. 

Bởi thế, vì những lý do đó, Ngọc vẫn kiên trì như cô vẫn nỗ lực trong 4 tháng qua, với vai trò một thành viên trong Shop 50 đồng, bên cạnh công việc của một kiến trúc sư toàn thời gian, bên cạnh một gia đình nhỏ với người chồng cần bàn tay vợ và 3 con cần có mẹ. 

Shop 50 đồng những ngày đầu 

Trần Thị Nga, người phụ nữ nhỏ nhắn sinh năm 1991, ươm mầm cho Shop 50 đồng từ mô hình 0 đồng vào khoảng đầu năm 2023. 

Cái duyên kết nối của Nga với hàng ngàn phụ nữ nuôi con khác, đến âm thầm và bền bỉ tựa như dòng chảy của sữa mẹ. Nga làm mẹ, cho bú không đúng nên dần không có sữa. Nga mang theo khao khát được ôm con cho bú nên đi học về sữa mẹ. Sau khi sinh con lần hai và cho bú được trọn vẹn, từng bước, Nga quay lại giúp cho những người mẹ khác gặp bế tắc về sữa như mình. 

“Đi tư vấn mới thấy nhu cầu đồ em bé rất nhiều. Mình thấy có những mẹ rất thương con nên cái gì cũng mua, cũng có những mẹ muốn tiết kiệm, muốn xin những đồ này để dùng, nhưng lại cảm thấy ngại vì không quen biết”, Nga nhớ lại. “Mình chỉ suy nghĩ như vậy thôi, cũng có duyên lắm, các mẹ thấy mình làm thì gửi đồ, kêu có mẹ nào cần thì cứ tặng lại, bởi vì mua dư cũng không biết ai cần để mà cho”. 

Đó là những ngày đầu của Shop 0 đồng. Nơi ai dư thì cho, ai cần thì lấy. Những người đầu tiên tham gia hoạt động với Nga, không phải ở gần Nga, không phải ở Sài Gòn, nơi giàu lòng sẻ chia, mà là trên toàn quốc. Người đầu tiên là một người mẹ đang nuôi con ở Thanh Hóa, rồi đến một bạn ở Hà Nam, một bạn ở Phú Thọ và vài bạn ở Sài Gòn.

“Khi đó là Shop 0 đồng. Em chỉ nghĩ là mình làm gì đó giúp mọi người thôi”. Từ Thanh Hóa Thanh Hiền kết nối với Nga, trở thành thành viên đầu tiên và hoạt động tích cực cho tới bây giờ. 

Những chi phí thực tế, như thời gian đi lấy, giặt, sửa, đóng gói, vận chuyển dần khiến Nga thấy cần phải lấy phí để duy trì hoạt động được lâu dài. 

“Có một lần mình đi [từ quận Tân Phú] tới quận 12, một chị cho 30 mấy tấm nệm. Chỉ chạy qua rồi chở về đã đi một đoạn đường rất xa rồi. 30 mấy tấm nệm là 30 mấy mẹ, mình phải ngồi chat với từng người, đóng gói từng size, còn phải mua hộp bỏ nệm vô, đóng gói đưa cho bên vận chuyển… Nếu mình làm 0 đồng thì mình làm không nổi”, Nga cho hay. 

Lâu lâu làm từ thiện cho vui, hay trở thành một nhóm cộng đồng nhận phí để làm dài hơi - Nga chọn vế sau. Shop 50 đồng ra đời vào tháng 4/2023, sau khoảng 3 tháng Nga vận hành 0 đồng. 

Kết nối và sẻ chia

Shop 50 đồng tới nay trở thành cộng đồng đầu tiên trên cả nước, nơi các mẹ bỉm sữa tặng đồ dư - sắm đồ tái sử dụng, bao nhiêu món cũng chỉ 50 ngàn. 

Nơi “người dư thì cho - người cần thì lấy” của Shop 50 đồng nhanh chóng lan tỏa. Hàng ngàn bao đồ, từ quần áo người lớn, trẻ em, đồ chơi, đồ gia dụng đến nhu yếu phẩm được mọi người hỏi địa chỉ để gửi đến nhờ trao giúp. Những món đồ được các chi nhánh nhận, phân loại, đồ lành lặn và đồ sau khi giặt giũ, sửa chữa có thể tái sử dụng sẽ được mọi người đăng lên Facebook cho người cần. 

“Bao nhiêu món cũng chỉ 50 ngàn”, “Góp quỹ một tài khoản duy nhất” trở thành những câu thường thấy trong những bài đăng sang lại quần áo, giầy dép, ghế ăn dặm, đồ gia dụng… của các chi nhánh. Đó không phải lời chèo kéo, đó là quy tắc được tất cả đồng nguyện. “Chi phí đó, chỉ là tượng trưng, để đổ xăng, để trang trải cho công sức của mình thôi”, Nga cho hay. 

50 ngàn đồng đó gánh đủ khoản lo, lớn như chi phí xăng xe, điện thoại, nhỏ như mua thuốc tẩy, băng keo, hộp đựng đồ. Cũng trong 50 ngàn đó, có khoản chi cho cá nhân như tiền lương hàng tháng cho các chi nhánh, có khoản chi cho cộng đồng như tặng đồ ăn “Cà-mên 0 đồng”, “Trạm ngon miệng”, tặng quần áo “Trạm thoải mái”... 

50 ngàn, liệu có đủ?

“Nếu quy mô nhỏ thì thực sự không đủ, ví dụ quy mô 10, 20, 30 người thì không đủ thật. Nhưng mình có lợi thế là quy mô càng lúc càng rộng, càng lúc càng nhiều. Mỗi một bạn mua đồ góp quỹ chỉ 50 -100 ngàn, nhưng 150 bạn thì sẽ làm nên số quỹ lớn để giúp ích cho cuộc đời này rồi. Mỗi người chỉ cần một chút xíu thôi, thì một cộng đồng lớn mạnh sẽ làm được”, Nga chia sẻ. 

Những người phụ nữ đang nuôi con với sức khỏe và quỹ thời gian luôn trong tình trạng quá tải, vừa chăm sóc cho con nhỏ vừa cơm nước cho gia đình, và kiếm tiền để không bị phụ thuộc vào chồng. Mình làm vì cộng đồng vậy đó chứ ai vì mình?

“Nhưng những người như tụi mình càng làm thì lại càng có được nhất. Nói ví dụ đơn giản nhất, tụi mình đi thu gom thì khách cho nhiều đồ mới, mình có thể tái sử dụng, như cái váy mới phải mua 200-300 ngàn, ở đây có thể tìm thấy. Khi được thỏa cái niềm đó rồi thì mình đâu có nhu cầu đi mua đồ mới đâu. 

Cái thứ 2 là con mình được. Con mình cũng sẽ lớn rất là nhanh. Bây giờ, thậm chí có những mẹ không mua cho bản thân nhưng mà phải mua cho con. Khi tụi mình thu gom như vậy, khách thương lắm, nhiều khi biết con mình 1 tuổi, 2 tuổi, là tặng đồ cho con mình mặc. Tặng đồ chơi, tặng đủ thứ hết.

Chưa kể là tình cảm nữa. Có khi mình đi thu gom thì được tặng gạo luôn, tặng nước tương, nước mắm.... Khi mình làm mình cảm thấy mọi người thương nhau quá”, Nga cho hay. 

Nga tâm niệm càng sợ, càng muốn và phải làm, làm dở thì làm hoài cũng sẽ giỏi thôi. Đừng để nỗi e ngại khiến mình đứng dừng lại. Với Shop 50 đồng, từng chút một, bài toán về thời gian, chi phí, gánh nặng kinh tế của các thành viên được giải quyết. 

Sự cải biến ấy, được gây dựng nên bằng những nỗ lực không tên của hàng trăm người phụ nữ mỗi ngày. 

Với Nhân Trúc (TP.HCM), mẹ của 3 bé, một 7 tuổi và hai nhỏ sinh đôi 5 tuổi, đó là lần đi trong mưa từ quận 4 qua quận Tân Phú, chở con gấu bông cao 1,4m cùng xe đẩy về quận 8, rồi từ quận 8 về lại quận 4. Con đường ngót 30 km cho một lần gom đồ. 

“Trước khi nói chuyện thì em cũng đi chà một đống giày dép với gối. Đồ mang về lâu người ta không dùng nó bị ố vàng hết trơn. Em mang về xử lý từ 1h tới 4h. Lúc 4h em nhắn tin là mới làm xong luôn á”, Trúc cười. “Những điều đó, trước tới giờ em nghĩ là mình không làm được. Mà khi vô Shop 50 đồng rồi thì em nghĩ là cái gì em cũng có thể làm.” 

Với Hạ An (TP.HCM), ấn tượng tới bây giờ vẫn là chuyến đi gom đầu tiên, từ quận 2 chạy tới quận 12. Bịch đồ nhỏ nhận được, cô không sang lại trên Shop 50 đồng mà đem tặng cho một mái ấm thường qua.

Trong đợt lạnh kỷ lục mùa đông 2023-2024, Hoàng Thơ (Hải Dương) luồn trong giá rét 8 độ đi 20km, lên phà qua một khúc sông, cho chuyến thu gom cuối cùng của năm. Trong chuyến đi ấy, người phụ nữ gầy bé không quên cảm ơn chị khách vì những món đồ được đóng gói rất cẩn thận, trên chiếc xe chỉ còn một chỗ vừa vặn cho mình. 

“Không có 1 công việc nào là dễ dàng và không cần bỏ công sức cả. Đồ không tự nhiên có ở nhà các chi nhánh, dép không tự nhiên sạch, quần áo không tự nhiên thơm. 

Thế nên đôi khi mua đồ tại Shop 50 đồng, nếu trong rất nhiều món có món bạn chưa ưng vì lỡ có chỗ sờn rách không khâu hay tư vấn bị sai kích cỡ thì hãy hoan hỉ và hiểu cho chúng mình nhé!” - Thu Thủy (Hà Nội) viết trong những ngày cuối tháng 12. Trong bài viết bạn đăng, là hình ảnh bé gái đang ngủ trên ngực mẹ, mẹ vừa làm giường, vừa thoăn thoắt tay khâu sửa đồ gửi khách.  

Nơi lan tỏa năng lượng để chữa lành 

“Đợt đẻ 2 đứa đầu em cũng trầm cảm một thời gian đó, lúc đó mà có Shop 50 đồng là em không bị sao đâu”. Ngọc nhớ lại ngày cô sinh hai bé khi chỉ vừa 24 tuổi. “Em ở nhà trông con rồi mất tự tin, phải tầm 3 năm sau đó em mới xin đi làm lại được”.

Cuộc nói chuyện của mỗi thành viên, đôi khi lấp lánh trong những mối quan hệ quý giá mà mỗi người thu lượm được khi bước ra hoạt động cộng đồng. “Ở nhà chăm con thôi chứ có làm gì”. Có lẽ, trăm việc không tên khiến sức lực lao động của người phụ nữ bị xóa nhòa. Ngay cả khi không bị xem thường, tháng ngày tận lực chăm con đã đủ để xói mòn tâm trí người phụ nữ, cả về năng lực lẫn tinh thần.

“Em sanh hai lần, lần thứ 2 là sanh đôi. Sanh gần nhau quá, bạn lớn mới được 20 tháng”, - Trúc nhớ lại. Sau khi 2 bé sinh đôi được mấy tháng, Trúc bị trầm cảm, mức nghiêm trọng có triệu chứng loạn thần. Trúc phải đi khám ở bệnh viện tâm thần, điều trị mấy tháng. 

“Giai đoạn đó em không biết mình là ai, cũng không có chăm sóc con, cũng hay nói nhảm. Đây là em nghe người thân em kể lại chứ khi đó thì em không biết gì hết. Chỉ có chồng và mẹ em chăm sóc bé”.

Tình trạng suy nhược thần kinh của Trúc bắt nguồn từ cảm giác là ăn bám, dù chồng hàng tháng vẫn đưa tiền chi tiêu và không nói gì. Nghĩ nhiều rồi Trúc tìm việc online để làm. Rồi dính phải đa cấp. Tiền bỏ ra, hàng mua về chất đống không bán được. Áp lực càng đè nặng. Trúc mất ngủ triền miên, nói nhảm, hành động vô thức cho tới khi hoàn toàn quên mất mình là ai. 

“Khoảng đâu đó nửa năm đi viện uống thuốc, em mới bắt đầu bình tĩnh lại. Chồng và mẹ cũng động viên em”. Trúc hồi lại rồi vực lên bằng nghề chăm sóc mẹ và bé sau sinh, vì cô có bằng điều dưỡng. Năm 2023, khi thấy tên Thảo Nâu (nick Facebook của Nga) được tag vào bài đăng tết tặng đồ cũ, Trúc kết bạn và theo dõi các hoạt động mỗi ngày của Shop 0 đồng, Cà-mên 0 đồng tại Bệnh viện Nhi…, và nhắn tin muốn tham gia. 

“Em thích làm việc cho cộng đồng, khi thấy công việc mà Thảo làm giúp cho mọi người tiết kiệm chi phí, năm nay kinh tế rất khó khăn. Khi mình có thể điều gì đó có ích cho người khác thì nó rất có ý nghĩa”. 

Những món quà mà Trúc nhận, nhiều khi khó diễn tả thành lời. Là chị khách cho đồ thấy thương phải chở nặng, nhận chở phụ liền 1-2 bao, nói khỏi đặt grab chi cho tốn tiền. Là anh shipper tận tâm chở liền một chuyến mấy bao đồ, Trúc vác lên nhà còn muốn xỉu. Là rất nhiều khách nhận đồ rồi nhắn cảm ơn vì đồ còn mới, vượt hơn mong đợi. Trúc nấu ăn ngon và rất thích nấu, được đứng bếp nấu Cà-mên 0 đồng mấy lần, trân trọng khi cảm thấy mình có giá trị.  

Hạ An, người mang di chứng nặng sau những lần bị bạo hành, ác mộng hay đến khiến cô sợ ngủ rồi mất ngủ hơn 7 năm qua. “Chị cứ nằm xuống là thấy những chuyện cũ. Khoảng thời gian trước khi vô Shop 50 đồng là chị sống khép kín lắm, không tham gia bên ngoài nhiều. Cũng có những hội bạn nhưng mà đa số đi gặp tụi nó thì mình cũng ôm điện thoại thôi”. Trước ngày gặp Nga, An uống thuốc ngủ liều cao, rồi tự lết đi bệnh viện. Đây là lần thứ 3 An đi súc ruột. 

Trong suy nghĩ của An, con trai 7 tuổi bị tự kỷ là do mình. Cậu bé khi đi học không hòa hợp được với bạn cũng đập đầu vô tường, như cách mà cô hay làm mỗi khi bị kích động. Em trai An mất trong đợt COVID-19 2021. Sinh bé thứ 2 với chồng sau, An cũng cố gắng cho bé bú, mà núm vú bị thụt không cho bé bú được. “Người ta cứ kêu sao không cho con bú. Trong một lúc xảy ra nhiều chuyện, chị cảm thấy mình không xứng đáng tồn tại tiếp”.

May mắn thay, An gần nhà Nga. Những ngày An qua lấy đồ, cô đeo khẩu trang kín mít, không nói chuyện, lúc nào cũng giữ khoảng cách với người đang giao tiếp. “Mình dẫn bạn đi từ thiện, đi phát đồ, đi tham gia các hoạt động thì bạn mới chịu cởi khẩu trang ra.” - Nga nhớ lại. Quá trình đó cũng phải mất mấy tháng. Rồi cô bắt đầu mở lòng hơn, và bớt uống thuốc lại.

“Lúc vô Shop 50 đồng là chị giảm thiểu rất nhiều, chị cũng chịu mở lòng đi ra ngoài gặp gỡ mọi người, giao tiếp này nọ, còn hồi trước là không có. Mình sợ mình nói ra, phật lòng người khác, nhưng mà nếu để vừa lòng hết tất cả mọi người thì mình bị áp lực”, An chia sẻ. 

Trong bài viết gửi cho Nga, An nói may mắn là biết đến shop, có một cộng đồng các mẹ bỉm chân thành chơi với nhau, chứ bạn thấy bạn sợ xã hội này lắm, bạn không muốn hòa nhập với ai hết. 

An mất ngủ triền miên, khi gom đồ về lại tỉ mẩn làm, giặt sạch sẽ rồi mới trao đi, sang cho khách tái sử dụng trên Shop 50 đồng hoặc là hỗ trợ cho mái ấm hay mấy mẹ đơn thân.

“Vậy giá trị lớn nhất mà chị nhận được từ shop 50 đồng là gì?” 

“Nó làm cho chị muốn sống hơn. Tại vì ba mẹ sinh mình ra mà, nếu mà biết được mình muốn kết thúc cuộc sống này chắc là đau lòng lắm. Nhưng mà hiện tại chị không muốn kết thúc cuộc sống, mặc dù chị vẫn có những điều tiêu cực, nhưng mà chị muốn sống hơn là muốn chết”. 

“Ngày trước đi thu gom, đi ngang qua cầu Sài Gòn cứ thấy ai đứng ở cầu Sài Gòn là chị hay chạy lại hỏi, sợ người ta nhảy cầu.

Rồi gặp được 2 hai vợ chồng. Người ta thua nợ này nọ, cũng hiếm muộn nữa. Rồi chị khuyên, kêu đi tham gia mấy mái ấm như vậy đi, nếu mà mình không có sinh được em bé cũng không sao, nói nhiều lắm. 

Chồng tra định vị hỏi em ra cầu Sài Gòn làm gì ngồi mấy tiếng đồng hồ vậy, có sao không để anh chạy ra? Chị nói không, em đang nói chuyện với mấy bạn thôi, không có gì đâu”.

Để những món đồ được sống tiếp

Tính tới đầu tháng 1/2024, Shop 50 đồng có hơn 150 chi nhánh hoạt động tích cực. Bước sang tháng 2, con số tăng lên hơn 220. Hơn 220 thành viên là hơn 220 hoàn cảnh. Những ngày qua, Nga ốm nghén, vẫn tích cực lên dây cót cho các thành viên, hạch toán thu chi, cập nhật thời hạn nhận đồ, sang đồ trước Tết. Nhưng khó khăn đối với Nga dường như không phải đến từ sự vận hành của nhóm. 

“Người ta hay nhầm tưởng nhóm mình làm từ thiện, đó là khó khăn mà mình phải giải quyết. Từ khi nào tới giờ luôn, hễ là đi xin quần áo là trong đầu của rất nhiều người nghĩ là làm từ thiện. Đôi khi họ không hình dung được việc tái sử dụng là gì, họ chỉ nghĩ là, mình xin đồ về rồi đem tặng cho một người khác thì đó gọi là từ thiện”, Nga nói.

Nga không giới hạn ở đối tượng người nhận đồ sang lại. Với Nga, những món đồ dôi dư, thậm chí đã cũ nhưng sau khi chà giặt, sửa chữa mà còn dùng tốt, vẫn xứng đáng với đời sống của nó. Tái sử dụng trở thành mục tiêu của hơn 200 mẹ bỉm như thế. Tính vị cộng đồng ấy vượt xa những gì người ta thường dùng để nói về những người phụ nữ đang chăm con. 

“Từ thiện thì cũng là cách tái sử dụng, nhưng mà từ thiện thì hướng là giúp những người nghèo, những người khó khăn” - Nga giải thích. “Còn phạm vi của tụi mình thì rộng lớn hơn. Chỉ cần người đó có nhu cầu xài sản phẩm đó, xài cái món đồ đó thì đó là tái sử dụng. Tụi mình thì không phải là mẹ nào nghèo tui mới đưa cho người đó, tặng cho người đó, chỉ cần là người cần dùng thôi”. 

Những người phụ nữ chăm con trong Shop 50 đồng, tiếc những món đồ không xài, để lâu sẽ hư, trong khi mua mới thì tốn nhiều tiền. Họ để tâm đến mong muốn của nhiều người, không chỉ những người eo hẹp về kinh tế, người gặp khó trong làm ăn năm nay mà còn với người theo lối sống giản dị. Họ lo cho môi trường, nơi bất đắc dĩ thành mồ chôn của vô vàn tấn rác thải, trong khi những món đồ có quyền được sống tiếp. Những đứa con đứa cháu, chúng sẽ trở thành thế hệ gánh chịu hậu quả từ thói quen mua sắm vô độ mà thế hệ này sản sinh ra.

“Càng đi sâu vô, tìm hiểu về thời trang nhanh, đồ nhựa bị quăng ra bãi rác, nó quá khủng khiếp”, Nga nói.

Vậy nên, những người phụ nữ ấy không ngại đi xa lấy đồ, chà tẩy đỏ tay, nhờ chồng lắp vặn, sửa chữa… để gửi lại cho tất cả những ai thấy cần. Cho người sống khó, cho người muốn tiết kiệm và cho những người yêu môi trường. Nga không cho rằng đó là sự cải biến gì. Đó chỉ là quay về với nếp sống giản dị của ba mẹ khi xưa.   

“Thật ra nói về thế hệ, ví như thế hệ của ba mẹ mình là rất tái sử dụng. Rồi bây giờ ba mẹ mình không có tiếng nói, sao bây giờ cái gì tụi nó cũng tốn kém quá, cái gì tụi nó cũng mua mới không”

“Khi mà mình tặng xấp vải, mình tặng đồ bộ [là đồ được thu gom], các mẹ thích lắm. Vì thật ra cái đó là tái sử dụng, xưa giờ cách sống của các cụ như vậy”.

Ngay cả với người mua đồ, thành viên Shop 50 đồng cũng đau đáu làm sao để họ có được nhận thức nhiều hơn về tái sử dụng. 

“Nhiều khách chưa hiểu rõ tái sử dụng là thế nào. Nhiều khi họ nhận đồ, họ không biết kích thước size, cứ lấy hết. Em muốn làm sao cho khách chỉ mua thứ gì mà họ cần thiết.” - Ngọc Quyên (TP.HCM) - một trong những kiểm duyệt viên của nhóm cho hay. 

“Trước khi em tham gia, cái này em nói thật, em thích là em mua. Không biết cần hay không, em thấy rẻ thì em mua” - Quyên nói về mình ngày trước. Tới nay, cái kệ cao 1m8, ngang 1m ở nhà Quyên, chất đầy bao hàng khách trả tiền rồi… gửi lại. “Chất đầy kệ luôn là chị nghĩ bao nhiêu đơn, cỡ 40-45 đơn, mà khoảng 3 tháng có, 2 tháng có, 1 tháng có, mà họ không lấy”.

“Họ thấy rẻ họ mua thôi, vì thường những món đồ mình cần khi shipper giao thì sẽ khui ra liền hoặc 2-3 ngày sau là khui ra để dùng. Nhưng có những khách dù nhận rồi, 6 tháng họ mới khui ra, thậm chí họ chốt rồi mà 3 tháng họ chưa chịu lấy hàng. Lúc đó em mới nhận ra là em chốt cho khách như vậy có nên hay không”. 

Sự bứt rứt của Quyên càng lớn khi thấy người cần món đồ đó vẫn đi tìm, trong khi đồ thì nằm chết cứng trên chiếc kệ vô tình trong nhà cô. “Tại ngoài việc pass được đồ có lương chuyển vô quỹ, thì đối với em, đồ đến được với người cần em vẫn quý hơn”. 

Quyên nói như tự chất vấn. “Có lần em pass 50 ngàn máy hâm sữa với 4-5 bình sữa, mẹ đó về làm biếng xài, toàn lấy ca nước nóng ngâm bình sữa”. Quyên gợi ý khách để lại cho chi nhánh khác, cô hỗ trợ 30% đơn. Món đồ sau đó được tặng lại cho Shop, thêm một hành trình đi tìm chủ mới. 

Quyên tính sau này khi chốt đơn sẽ hỏi nhiều hơn, thậm chí gợi ý giải pháp thay thế để coi khách có thực cần không, khách chưa cần thì không chốt. “Có thể là em sẽ ít khách hơn, hoặc đồ em sẽ ế”. 

Tháng ngày cực khổ đổi lấy quả ngọt lành

Gia đình là cộng đồng thu nhỏ, nên những gì mà mọi người thường e ngại ngoài xã hội thì cũng tái hiện như thế ngay trong ngôi nhà của mình. Tái sử dụng - việc làm nghe thật cao cả, nhưng thực tế lại trần trụi như đồ… si (có lẽ là cách đọc Việt hóa và đọc tắt từ “second hand”). Đồ cũ bẩn, đồ cũ hư, đồ cũ dùng thật mất mặt. Tha đồ cũ như tha rác về nhà. 

Để món đồ cũ được người ta ngó tới thì cần phải làm sao cho nó có giá trị sử dụng. Vậy là những người phụ nữ dành thời gian chà sạch bụi, tẩy vết hoen, hong khô, chụp ảnh, lên bài nói rõ số size, tình trạng… để mọi người mua với giá 50 ngàn. Bao nhiêu món cũng chỉ 50 ngàn. Sự bền bỉ là không gì so sánh được. Nó cũng tựa như cách họ xây dựng giá trị của bản thân, nhẫn nại và kiên cường, trong hành trình làm mẹ, nuôi con.    

“Vì em ở chung với ba mẹ chồng em, khi em gom đồ về bà cũng không thoải mái, tại vì đồ đạc thì nhiều, với lại, đồ nhiều khi bụi bặm. Em cũng cố gắng gom đồ về thì phân loại liền, cái nào bỏ, chuyển cho bên xử lý rác thải, rồi cái nào cho từ thiện, cái nào tái sử dụng được” - Trúc nói. Một thời gian sau, thấy vợ vui và có thu nhập, chồng Trúc ủng hộ, dù vẫn xót khi thấy vợ thức đêm thức hôm. Trong đợt thiện nguyện ở Long An, lần phát cơm Cà-mên 0 đồng ở bệnh viện, Trúc đưa con đi cùng để con có cái nhìn đa chiều về thế giới xung quanh, thấy được bên ngoài cũng có những hoàn cảnh cần được sẻ chia.

Quỹ thời gian của Ngọc thì càng eo hẹp. Công việc kiến trúc sư đòi hỏi ở cô nhiều thời gian. Thiếu hơi mẹ cả ngày, về tới nhà là bé 15 tháng bám mẹ. Ngọc phải sắp xếp, căn ke thời gian từng phút để tham gia làm chi nhánh Shop 50 đồng.

“Nếu không có sự giúp đỡ của gia đình thì em sẽ không thể nào tham gia được công việc này”, Ngọc nói. Chồng đi làm tiện đường sẽ thu gom giúp. Bà ngoại giữ bé cho để soạn đồ, chụp ảnh, đăng bài. Không ai nghĩ người phụ nữ đa năng ấy từng thức trắng hàng đêm, ôm con ngồi góc tủ khóc rồi gạt nước mắt đi ra cố gắng bình thường với mọi người. Những áp lực khiến cô muốn đi làm. Tới 1 tuổi cố gửi hai con đi học, làm được 1 tháng thì con ốm 3 tháng liền lại nghỉ.

Khoảng trống của 10 năm trước trong lòng Ngọc, nay được lấp đầy bằng những mối duyên gặp gỡ thiện lương, bằng sự kết nối lại với chồng và bao dung từ mẹ. Khi làm chủ được cuộc sống, cô thấy mình nhẹ nhõm. 

Với Nga, “ban đầu mình cứ đi ôm đồ về thì gia đình nghĩ cái này là từ thiện hả, tự nhiên con nhỏ không lo chăm, đi làm từ thiện làm gì? Vì mọi người mặc định từ thiện là không có tiền đâu, là mình sẽ bỏ công, bỏ sức, rồi thời gian đâu mà làm”. Cô chọn cách kiên trì. 

“Khi mình làm, mình cảm thấy có nhiều mối quan hệ hơn, mình giúp được cho nhiều mẹ hơn. Mình vui thì việc chăm con sẽ khác lắm, thế là người thân và chồng mình thấy điều đó thì ủng hộ”. Rồi một tháng được chi phí gì đó, ví như 1 triệu, 2 triệu, 3 triệu, gia đình cũng biết được không phải mình làm không công, cũng có chi phí để đổ xăng, mua đồ. “Chồng còn nói em làm cái này đỡ quá à, đỡ tốn lắm luôn á”, khi thu gom về cô bớt hẳn mua sắm, cần thì xài đồ người ta bỏ.  

“Mới đầu ba mẹ em cũng ngại đó, tại vì ba mẹ em nghĩ là mặc đồ vậy thì hàng xóm sẽ dị nghị, sẽ nói này nói kia. Nhưng mà sau khi em đưa cho ba mẹ những hình ảnh nếu mình không tái sử dụng mà đồ đạc mình thải ra môi trường thì sao sao đó, thì ba em ở dưới quê gom đồ gửi lên Sài Gòn cho em luôn”, Quyên nói.

“Mẹ em thì đó tới giờ vẫn tái sử dụng thôi nhưng mà mình không biết gọi tên nó là gì, xài đồ cũ, mặc đồ hưởng sái, chài đồ chùa, dưới quê em gọi vậy á. Nên khi có tên cụ thể là tái sử dụng thì mẹ em biết là cái gì, trong lúc đi họp tổ khu phố hay đi vận động quyên góp đồ quần áo, mẹ nói con tôi nó làm cho nhóm tái sử dụng”. 

Quyên hay gửi đồ về quê, ba mẹ ở nhà lại kêu bà con ra lấy. Thỉnh thoảng ba mẹ lại gọi lên bảo, mấy bà con muốn xin đồ, muốn tặng đồ gì đó. “Nói chung là mình gửi đúng cái đồ mà họ cần, họ sẽ nhận hết không có dư”. Từ câu chuyện bà con trong khu phố, Quyên tin từ từ mỗi người thay đổi một chút xíu thì tương lai không xa, mọi người sẽ thay đổi suy nghĩ, bớt dùng đồ nhanh rồi hư sớm, mau chán, bỏ bao vứt đại bên đường. 

***

"Quà tặng 50 đồng" là tên gọi mà em bé nhà mình gọi cho những cục hàng nho nhỏ được gửi đến từ các chi nhánh trong Shop 50 đồng” - Lâm Vũ Ngọc Bích (Bà Rịa-Vũng Tàu) viết trân trọng. Cô là giáo viên, mẹ của 4 con nhỏ. 

“Đúng là quà tặng, vì giá trị mình gửi không hề đi kèm với cái mà mình nhận được nha. Lúc nào mình cũng nhận được nhiều hơn hơn rất nhiều lần, không những là những món đồ mà mình đã chọn, mà gói bên trong còn có cả thật nhiều tình cảm, công sức, và sự chỉn chu, yêu thương của những mẹ bỉm làm chi nhánh nữa. Thật sự biết ơn mọi thứ...”.

Mai Thanh Lam, mẹ của một bé 2 tuổi rưỡi và một bé 5 tháng tuổi, tự nhận mình kỹ tính và cũng là khách quen của Shop 50 đồng. 

“Mới đây mình có đặt túi ngủ cho con mình, của một bạn chi nhánh mới - cô viết từ Hà Nội -  Bạn giặt sạch sẽ thơm tho, gấp phẳng phiu và cho 4 cái túi ngủ vào 4 cái túi khác nhau, bọc vào 1 túi to gấp vuông vắn. Không khác gì mình mua đồ mới. Mình thực cảm động và trân quý công sức và tâm huyết của bạn Hồng Nhung”. Lời cảm ơn được gửi tới nhiều chi nhánh - những người phụ nữ đang nuôi con đã tạo nên những giá trị rất tốt đẹp cho tất cả mọi người, từ trẻ tới già. 

“Năm rồi kinh tế mình không khá lắm nên thật sự rất biết ơn Shop 50 đồng, và [mọi người] cũng giúp bảo vệ môi trường nữa chứ. Đồ luôn sạch sẽ thơm tho, cảm giác như đồ mới. Mình mua đồ mà thấy vui đủ đường luôn ấy.” - Nguyễn Phương Dung (Hà Nội) chia sẻ. Cô cũng là thành viên của một nhóm cộng đồng giúp những người mẹ gặp khó khi nuôi con bằng sữa mẹ. Tư vấn viên sữa mẹ. Có ai còn nhớ, công việc này là khởi nguồn cho Nga gặp gỡ những người mẹ, từ đó lập nên Shop 50 đồng. 

Có một mong muốn Nga gửi đằng sau nỗ lực thúc đẩy Shop 50 đồng, là để cho những người mẹ được gần con trong năm tháng đầu đời. “Ngoài kia có hàng triệu mẹ bỉm Việt Nam, họ cô đơn lắm” - Nga thốt lên. Không kể những thay đổi tâm lý sau khi sinh. Mong muốn được bên con nhưng cần phải đi làm khiến nhiều người mẹ phải lựa chọn. Và có những công việc đặc thù, như phải tăng ca, làm nặng, hoặc quá stress…, khiến người mẹ khó duy trì nuôi con sữa mẹ được lâu dài. 

“Sẽ có giai đoạn tiền ít một chút, nhưng mà đổi lại mình chăm con tốt nhất. Chứ xung quanh mình toàn là những bé chậm nói không, nói thẳng ra là toàn coi TV không. Từ ngày này qua tháng nọ, không ai tương tác, không ai nói chuyện”.

Với công việc trong Shop 50 đồng, người mẹ được kết nối, nuôi dưỡng sức khỏe tinh thần, và rèn luyện nhiều kỹ năng và đức tính để sẵn sàng khi trở lại công việc toàn thời gian. Từ chối tăng phí từ 50 lên 100 đồng để giữ phương hướng của một nhóm vì cộng đồng, Nga vẫn trên đường đi tìm nguồn quỹ, để nuôi dưỡng cho nhiều dự án đang được thực hiện, như may tái chế, làm đồ chơi thủ công. Thay vì làm ngẫu hứng, nghề dạy nghề, Nga mong muốn giúp mọi người được đi học, được đào tạo để làm ra sản phẩm tốt hơn, chuyên nghiệp hơn. 

Nghinh Xuân

Khi năm Dương Lịch 2023 sắp bước qua và 2024 sắp đến, nhà văn Nguyên Cẩn có post lên trang Facebook (Nga Pham) bài thơ “Chào 2024”, trong đó có mấy câu thơ đã làm tôi suy nghĩ, 2 câu đầu nói lên một ước nguyện, nhưng hai câu sau vẽ lên một hiện thực buồn đau về thế giới:

Chào 24 nguyện cầu cho thế giới

Đạn bom ngưng oán hận cũng tàn phai.

Hoà bình ơi sao giấc mộng còn dài!

Khi nhân loại điên cuồng trong ảo vọng.

Tưởng chừng sau những năm tháng có quá nhiều diễn biến bất ngờ, nhiều sự kiện “không thể nghĩ tới” thì năm mới sẽ êm ả... nhưng thực tế cho thấy là thế giới càng ngày càng ảm đạm và bất định, liên tiếp có những biến động làm ta lo ngại.

Ngay từ đầu năm 2023, các nhà phân tích đều dự đoán về một cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu. Tuy gần đây có vài dấu hiệu tích cực nhưng kinh tế Mỹ vẫn còn khó khăn khiến nhiều người bị ảnh hưởng về việc làm và thu nhập nên có xu hướng thắt chặt chi tiêu. Sự bất ổn chính trị, tuy chính phủ đã tạm tránh bị đóng cửa, nhưng kinh tế Mỹ ở giai đoạn tranh cử Tổng thống trong năm 2024, là thời điểm có nguy cơ diễn ra cao nhất.

Các nền kinh tế của Âu Châu như Đức, Pháp, Ý... cũng đang trên đà trượt dốc, bất chấp hàng nghìn doanh nghiệp năng động và hàng triệu chuyên gia tài năng đang hoạt động. Đức phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu năng lượng từ Nga nên bị ảnh hưởng lớn từ xung đột ở Ukraine. Quan hệ Mỹ-Trung, Nam-Bắc Triều Tiên căng thẳng; Mỹ, Anh vừa bắn tên lửa Tomahawk vào các thành phố ở Yemen để trả đũa Houthi gây nên điểm nóng chiến sự mới sau cuộc càn quét của Israel vào Dải Gaza. Trong thế giới hỗn loạn đó, Liên Hiệp Quốc chỉ hữu danh vô thực, hoàn toàn bị tê liệt vì quyền phủ quyết của Mỹ, Nga hay Trung Quốc.

Không ai biết là khi nào chiến tranh hạt nhân sẽ xảy ra, xóa sổ Trái Đất? Lịch sử chuyển động nhanh đến chóng mặt. Hỗn loạn đến bất ngờ. Thế giới mong manh. Nhân loại sẽ về đâu? Có người nói nửa đùa nửa thực: người ta có thể tiên đoán mọi chuyện, trừ những chuyện xảy ra trong tương lai. Chỉ có điều chắc chắn là... cực kỳ bất ổn.

Các nhà phân tích cho rằng sắp tới 1% những người giàu nhất không những sở hữu phần lớn tài sản của nhân loại mà cả sắc đẹp và sức khỏe. Công nghệ sinh học sẽ còn chia con người thành siêu giàu và nghèo đói, một tình huống vô cùng nguy hiểm, dẫn đến những biến động xã hội và chính trị mà không ai biết sẽ giải quyết như thế nào!

Không phải ngẫu nhiên mà vừa qua có Cuộc đình công ở Hollywood chống lại hiểm hoạ từ trí tuệ nhân tạo (AI, Artificial Intelligence). Họ quyết liệt đòi kiểm soát việc lạm dụng như thâu giọng nói, hình ảnh, cử chỉ của các diễn viên để làm phim hay chuyển âm mà không phải trả lương.

Tất nhiên việc lạm dụng không chỉ nằm trong giới điện ảnh vì AI sẽ là một cuộc cách mạng thay đổi xã hội. Nếu AI đã giúp y khoa và khoa học tiến những bước dài, nó cũng sẽ là một đe doạ khủng khiếp cho nhân loại: Khởi đầu là chuyện thất nghiệp, máy làm thay người. Sau đó là văn hoá, sẽ không còn nghệ sĩ, không còn sáng tạo, không còn suy nghĩ. Ngày nay, chỉ cần cho một đề tài, AI sẽ viết một cuốn tiểu thuyết, với đủ tình tiết hỷ nộ ái ố, một cuốn khảo luận với đầy đủ dẫn chứng cổ kim chỉ trong vài phút!

Nếu trí tuệ nhân tạo gây xáo động thị trường nhân lực, biến hàng tỷ người thành vô ích và đang đặt ra những lo ngại về đạo đức, thì thiên nhiên cũng không có dấu hiệu ưu đãi con người.

Lụt lội, hạn hán, cháy rừng, nạn châu chấu triệt hạ mùa màng, sóng thần, động đất... luôn luôn thường trực. Động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ, Nhật, Syria và bão ở Hoa Kỳ đã gây ra thiệt hại nặng nề. Âm thầm và đều đặn, mỗi năm đều có những thảm họa dịch tễ ở các châu lục: Ebola, bệnh bò điên, H5N1, SARS, sốt Chikungunya, xuất huyết và hiện tại là COVID-19 và các biến thể.

Một thế giới bất an

Nhiệt độ Trái đất năm 2023 đã phá vỡ kỷ lục, cao nhất trong 100.000 năm qua. Những trận cháy rừng tại nhiều quốc gia đang làm tăng khí thải và nhiệt độ hành tinh có khả năng còn tăng cao trong những tháng tới.

Hệ sinh thái đang sụp đổ! Biến đổi khí hậu gây thiên tai, bão lụt, mở đầu cho những cuộc di dân khí hậu còn lớn hơn những cuộc di dân vì lý do chính trị, kinh tế hay chiến tranh. Đại hoạ này đang là một thực tế trước mắt, con người có thể bị diệt vong. Vậy mà lãnh đạo các quốc gia hùng mạnh trên thế giới vẫn vô tư khai thác tài nguyên, tàn phá những cảnh quan tuyệt vời của thiên nhiên để làm du lịch bất chấp sự mai một văn hóa truyền thống. Tất cả chỉ quan tâm đến tiền, tăng trưởng kinh tế, hồn nhiên bàn về tầm nhìn 20/30 năm sau thì có khác gì căn nhà của mẹ thiên nhiên đang bốc cháy mà các con cứ vô tư ngồi nhậu và tán phét!

Liệu 20/30 năm sau chúng ta có còn sống sót vì cách sống vô trách nhiệm, tham lam và hủy diệt?

&

Trong bối cảnh chợ búa đìu hiu, người mua, kẻ bán cùng "thắt hầu bao", tiểu thương lo mất Tết, các quốc gia có thể hồn nhiên đốt pháo hay bắn pháo hoa chào “mừng” năm mới? Nhiều trẻ em ở các nước cơm không đủ no, áo không đủ mặc sao có thể lãng phí với trò chơi nguy hiểm? Tai nạn, thương tật, cháy nổ... chưa kể đến chuyện người già con trẻ giật mình. Có nơi thả pháo từ lầu cao, từ xa chỉ thấy một đám khói mù mịt, lãng đãng bay hơn tiếng đồng hồ mà chưa tan.

Mà chỉ có dân ở thành phố lớn chứ miền quê nào biết đến pháo hoa? Sao không làm những thước phim rồi chiếu trên TV để mọi người đều được xem mà không tốn kém. Và số tiền tiết kiệm vì pháo được bỏ vào quỹ phòng chống tai ương?

&

Thức trong đêm trừ tịch chờ phút giao mùa, tôi miên man suy nghĩ về các mẩu tin vừa đọc: Tháng 10/2023 Hamas tấn công Do Thái, giết 1200 người, bắt cóc đàn bà, trẻ em nên Do Thái trả đũa bằng những cuộc hành quân tàn bạo nhất trong lịch sử. Mới đây họ còn định dẫn nước biển làm ngập lụt đường hầm Gaza bất chấp nguy cơ phá hủy môi trường sống, vừa làm hỏng nguồn nước ngọt nuôi sống người dân Palestine vừa làm ảnh hưởng đến kết cấu nền đất và các ngôi nhà trên mặt đất! Mọi giới hạn đều bị vượt qua và khốc liệt hơn cả những cuốn phim giàu tưởng tượng.

Một kỷ nguyên mới với bom rơi đạn lạc bắt đầu!

Vừa qua, có nhiều nơi trong vùng Địa Trung Hải không tổ chức lễ Giáng Sinh và ở một nhà thờ ở Bethlehem người ta đặt Chúa Hài Đồng giữa đống đổ nát của một tòa nhà bị đánh bom!

Chiều nay trên TV tôi vừa thấy hình ảnh một người cha đang vuốt ve khuôn mặt con gái và nói “hãy nhìn xem cháu xinh đẹp biết bao!”. Bé gái như đang ngủ nếu không có tấm vải liệm. Trước đó người ta thấy ông trèo trên đống gạch ngói, té lên té xuống, đi tìm những mảnh đồ chơi của con để bé được mang theo. Còn trên đường phố một cậu bé đang vật vã trên con đường lầy lội, mang trên vai thi thể đứa em trai mà cậu vừa kéo ra từ sân nhà sụp đổ.

Có lẽ chỉ có chiến tranh mới tạo được những hoàn cảnh bi thảm và kỳ lạ như thế.

Một bé gái khác ngồi bó gối, ánh mắt buồn bã ngồi nhìn căn nhà đổ nát. Bé gầy ốm, cổ tay cổ chân như những chiếc que, áo quần rách nát, còn khuôn mặt thì đăm chiêu như một cụ già. Tôi không biết điều gì diễn ra trong đầu bé khi nhìn căn nhà của mình sụp đổ, nhưng chắc một điều là những đổ vỡ ấy sẽ lưu lại suốt cả cuộc đời của bé.

Hơn 2000 năm trước, triết gia Aristoteles cũng đã hiểu: Nếu có tình yêu trên trái đất, mọi thứ luật lệ sẽ là thừa!

Đâu là công bằng? Đâu là tự do? Ấm no, hạnh phúc? Những thứ mà mấy nghìn năm nay nhân loại mãi kiếm tìm mà chúng không ai nhìn thấy!

Vì sao? Có phải cái bệnh nan y của thế giới hôm nay làm nhân loại phải triền miên đau khổ là tham lam, do thiếu tình yêu và tình người.

Hơn 2000 năm trước, triết gia Aristoteles cũng đã hiểu: Nếu có tình yêu trên trái đất, mọi thứ luật lệ sẽ là thừa!

Hình như chưa có quốc gia nào quan tâm đến việc trừng phạt kẻ mạnh mà chỉ dùng đường lối cứng rắn để áp đảo, bóc lột kẻ yếu, gây chiến tranh với nước nghèo, tặng quà cho người giàu, ân xá cho kẻ cướp, bỏ bê đạo đức nên các vụ bê bối và tham nhũng lan rộng, không có điểm dừng.

Cách đây không lâu có một người bạn nói với tôi: “Anh biết không? Điều nổi bật ghê rợn của thế kỷ này là con người đã đánh mất nhân tính, trở thành những cái máy ăn nhậu vô cảm. Tôi thương hại những ai ngồi viết những trăn trở hay ngợi ca giá trị nhân văn mà không ai đọc, còn người đọc thì coi đó là chuyện vô ích!”

Bi đát! Vậy chúng ta sẽ phải làm gì?

Liều thuốc hữu hiệu cho tất cả những vấn nạn là tất cả chúng ta đều phải thay đổi lối sống, mỗi người tự thay đổi bản thân và có lẽ chỉ với cuộc chuyển hóa nội tâm này thì may ra mới có thể đóng góp và hy vọng cho một thế giới tốt đẹp hơn.

Nhưng có thể thay đổi được con người? Chẳng phải mọi tai họa đều do con người muốn thay đổi thế giới nhưng không chịu đổi thay chính mình sao?

Trong buồn chán tôi nằm ngủ thiếp lúc nào không hay.

Đánh thức tôi là một tiếng chuông chùa từ xa vọng lại.

Nghe tiếng chuông ngân nga, tự nhiên lòng tôi cảm thấy bình an và hy vọng. Cơ thể tôi đung đưa nhè nhẹ như đang trôi trên một con thuyền lướt trên mặt sông êm dịu. Tôi nằm yên, nhắm mắt cho thân xác và ý nghĩ bồng bềnh trong một cảm giác êm đềm. Gió mát từ dòng kênh Nhiêu Lộc thổi đến, như có mang theo chút hương thơm của những đóa hoa xuân đầy màu sắc, xanh vàng, nâu, đỏ, đang nở rộ.

Tôi ngồi dậy lặng lẽ bước ra ban-công nhìn về phía dòng nước và nghe một tiếng pháo lẹt đẹt lẻ loi của ai vừa đốt. Tự nhiên tôi nhớ đến ý tưởng đã viết 20 năm trước trong tạp bút “Buổi chiều trên nghĩa trang”: “Sao chúng ta không gom hết vũ khí trên trái đất, đúc thành những chiếc chuông” thì trong đầu lóe lên một ý tưởng khác: Thay vì bắn pháo hoa, trong đêm trừ tịch, ngay lúc giao mùa, tất cả các nước trên thế giới cùng lúc gióng chuông chùa, chuông nhà thờ, chuông ở các nơi tôn nghiêm và từ nhà của mọi thường dân, không phân biệt tôn giáo... cho âm thanh ngân vang trong không gian làm tỉnh thức tâm thiện của loài người.

Tiếng chuông và lòng thành kính sẽ truyền đến mọi nơi xa xôi tăm tối để ai nấy cũng đều nghe: Thâm trầm giữa náo nhiệt, ngân nga giữa bể dâu và đánh thức những khách trọ trần gian còn mãi theo đuổi danh lợi, gọi thế nhân đang mê đắm nơi bể khổ, trở về cõi an nhiên để cuộc sống mãi bình an trên trái đất.

Sài Gòn, 15.1.2024

Trương Văn Dân

Tác giả gửi Trí Thức VN

Trong năm 2023 vừa qua, đất nước hình chữ S bé nhỏ Việt Nam bất ngờ trở thành tâm điểm khi đồng thời được đón tiếp hai nguyên thủ quốc gia có nền kinh tế đứng đầu thế giới đến thăm. Có nhà bình luận nói rằng Việt Nam đã trở thành một địa chính trị quan trọng trong cuộc chiến tranh giành sự ảnh hưởng của Mỹ và Trung Quốc, và các nước trong khu vực đều đang chơi ‘lá bài Việt Nam’. Bất ngờ nhận được sự ‘ưu ái’, nhưng giữa ‘làn tên mũi đạn’, mất lòng bên nào cũng đều không có lợi, Hà Nội kiên trì giữ vững chiến thuật “ngoại giao cây tre”, được khen ngợi là bảo đảm sự cân bằng trong quan hệ Mỹ - Trung.

“Ngoại giao cây tre”

Khái niệm “ngoại giao cây tre” lần đầu tiên được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đề xuất sau khi ông tái đắc cử lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam vào năm 2016. Kể từ năm 2021, Việt Nam đã tích cực áp dụng cách tiếp cận ngoại giao này để đối phó với căng thẳng toàn cầu ngày càng gia tăng.

Ngày 19/12/2023 tại Hội nghị Ngoại giao toàn quốc lần thứ 32 ở Hà Nội, ông Trọng đã nhắc lại khái niệm này. Ông nói truyền thống ngoại giao của Việt Nam bắt nguồn sâu xa từ tinh hoa của cây tre Việt Nam, vốn có “gốc rễ vững chắc” và “thân cành mềm dẻo”. Ông cho rằng ngoại giao của Việt Nam cần có khả năng thích ứng và linh hoạt, phù hợp với nguyên tắc cốt lõi là “mục tiêu vững chắc và chiến lược, chiến thuật linh hoạt”.

Các nước ‘ưu ái’ Việt Nam

Bối cảnh trước khi ông Trọng nhấn mạnh lại khái niệm “ngoại giao cây tre” là nhiều quốc gia đã đang kết thân với Việt Nam để chống lại sự bành trướng của Trung Quốc.

Phe Mỹ và đồng minh



Vào tháng 9/2023, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã đến thăm Việt Nam, đồng thời nâng cấp mối quan hệ giữa hai nước lên hàng “đối tác chiến lược toàn diện”, đã ký một số thỏa thuận, trong đó có thỏa thuận về chất bán dẫn và khoáng sản.

Cuối tháng Mười Một cùng năm, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng của Việt Nam đã đến thăm Nhật Bản và hội kiến Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida. Hai nhà lãnh đạo khẳng định sẽ mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực quốc phòng, an ninh trước sự hung hăng của Trung Quốc.

Và giống như Hoa Kỳ, Việt Nam cũng đã nâng cấp quan hệ với Nhật Bản lên “đối tác chiến lược toàn diện”. Đây là mức độ hợp tác cao nhất mà trước đây Việt Nam chỉ có với Trung Quốc, Nga, Ấn Độ và Hàn Quốc.

Ngoài ra, Hàn Quốc, vốn từ lâu vẫn phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc, đã chuyển trọng tâm sang Việt Nam trong những năm gần đây. Kể từ khi cựu Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in, người lên nắm quyền vào năm 2017, thúc đẩy “Chính sách hướng Nam mới” nhằm tăng cường hợp tác với các nước ASEAN, Việt Nam đã trở thành đối tác thương mại lớn của Hàn Quốc.

Thương mại Hàn Quốc-Việt Nam đạt 87,7 tỷ USD vào năm 2022. Việt Nam trở thành đối tác thương mại lớn thứ ba của Hàn Quốc sau Trung Quốc và Hoa Kỳ, đồng thời vốn của Hàn Quốc trở thành nguồn đầu tư hàng đầu tại Việt Nam, đạt 81 tỷ USD vào năm 2022, vượt trên mức đầu tư 70,8 tỷ USD của Singapore.

Hồi tháng Sáu, Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol đến thăm Việt Nam cùng một phái đoàn doanh nghiệp và cho rằng “sự hợp tác chặt chẽ giữa Hàn Quốc và Việt Nam là quan trọng hơn bao giờ hết” trong môi trường quốc tế hiện nay.

Sau chuyến thăm Việt Nam của ông Yoon, nhiều phương tiện truyền thông Hàn Quốc đã cho rằng Hàn Quốc nên giảm sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc bằng cách chuyển hướng sang Việt Nam.

Nhật báo lâu đời nhất Hàn Quốc Chosun Ilbo đã đăng một bài viết chỉ ra Việt Nam là điểm khởi đầu cho quá trình “phi Trung Quốc hóa”. Một tờ nhật báo khác là JooAng Ilbo cũng cho rằng “phi Trung Quốc hóa” dường như là xu hướng nhằm tránh chi phí lao động tăng vọt ở Trung Quốc và sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ.

Có thể thấy rằng Việt Nam đã trở thành nước hưởng lợi lớn nhất trong cuộc tranh giành quyền lực trong khu vực, vì tất cả các nước đều đang dành nhiều ưu đãi cho Việt Nam để chống lại sức ảnh hưởng của Trung Quốc.

"Ngoại giao cây tre" được đến bao giờ?

Tuy nhiên giữa gọng kiềm Mỹ-Trung, mặc dù Việt Nam chia sẻ với Mỹ những lo ngại về tình hình ở biển Đông, nhưng Việt Nam cũng có mối quan hệ kinh tế quan trọng với Trung Quốc, buộc nước này phải hết sức thận trọng trong chiến lược ngoại giao của mình. Và do đó, “ngoại giao cây tre” là chiến thuật thích hợp nhất trong bối cảnh hiện nay. 

Ông Hoàng Việt, giảng viên Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh và là chuyên gia về tranh chấp quốc tế, nói với VOA: “Trong một thế giới mà các cường quốc không ngừng cạnh tranh, trong một thế giới mà tương lai không chắc chắn, Việt Nam rõ ràng đã đạt được những thành công nhất định, đặc biệt là về mặt duy trì cân bằng giữa hai cường quốc đang cạnh tranh rất khốc liệt”.

Luật sư Đặng Đình Mạnh sống lưu vong ở Mỹ cho rằng sau khi nâng cấp quan hệ ngoại giao với Hà Nội, Mỹ và Nhật Bản có thể “yên tâm Việt Nam sẽ không quá thiên về Trung Quốc, trong khi Trung Quốc chắc chắn rằng Việt Nam sẽ tiếp tục bước đi trên con đường cũ thân thiện với ‘anh cả’ Trung Quốc”.

Hồi tháng 12 năm ngoái, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã dự đoán các động lực toàn cầu và khu vực sẽ “phức tạp và khó lường”. Ông cảnh báo: “Trong một thế giới đa cực, đa trung tâm, cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc là điều khó tránh khỏi, bối cảnh này khiến nguy cơ xung đột đối đầu gia tăng đặt ra những thách thức lớn cho các nước đang phát triển”. Ông cũng lưu ý các nhà ngoại giao Việt Nam theo dõi sát tình hình, đưa ra những dự đoán chính xác và “kiên trì đường lối ứng phó linh hoạt”.

Tuy nhiên, “ngoại giao cây tre” cũng không phải là không có giới hạn. Nhiều chuyên gia cũng băn khoăn về việc giữa một thế giới đang phân cực hơn bao giờ hết như hiện nay mà ông Trọng đã dự đoán, liệu Việt Nam sẽ làm thế nào để duy trì quyền tự chủ, độc lập, không kết liên minh và đứng ngoài cuộc???

Tuyết Mai (t/h)

Năm 2024, hàng tỷ người trên khắp thế giới sẽ tham gia các cuộc bầu cử dân chủ để lựa chọn các vị lãnh đạo quốc gia. Trong số đó đáng chú ý nhất chính là cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Sau những diễn biến mới nhất từ các cuộc bầu cử sơ bộ vừa qua, gần như 2024 sẽ tiếp tục là cuộc đua tay đôi giữa cựu Tổng thống Donald Trump và đương nhiệm Tổng thống Joe Biden. Với quan điểm chính sách đối nội và đối ngoại trái ngược nhau của hai ông, kết quả bầu cử năm 2024 sẽ tác động mạnh mẽ đến tình hình nội địa Mỹ và toàn thế giới. Dưới đây là những thông tin được Trí Thức VN tổng hợp từ nhiều nguồn, nhằm vẽ nên một bức tranh toàn cảnh về vấn đề này.

Ông Biden không có đối thủ trong Đảng Dân chủ

Các chính trị gia sáng giá tuyên bố không tranh cử

Đảng Dân chủ chưa chính thức chọn ông Biden làm đề cử viên tổng thống 2024, nhưng danh sách ứng viên tranh cử gần như không có nhân vật chính trị nào nổi bật, có sức ảnh hưởng để có thể cạnh tranh với đương kim tổng thống Mỹ.

Các chính trị gia triển vọng của Đảng Dân chủ như Thống đốc California Gavin Newsom hay cựu Đệ nhất phu nhân Michelle Obama trước nay đều tuyên bố chưa sẵn sàng tranh cử năm 2024, đồng thời bày tỏ ủng hộ ông Biden.

Trong khi chính trị gia đáng chú ý khác của Đảng Dân chủ là cựu Thống đốc New York Andrew Cuomo lại mất uy tín lớn trong nội bộ đảng do dính líu bê bối tình dục. Bản thân ông Cuomo khi còn đương chức tại New York cũng tuyên bố chưa có ý định tranh cử tổng thống.

Ông Biden thắng dễ trong cuộc bầu cử sơ bộ đầu tiên

Tổng thống Joe Biden giành chiến thắng dễ dàng (96% phiếu bầu) trong cuộc bầu cử tổng thống sơ bộ 2024 đầu tiên của Đảng Dân chủ tại tiểu bang Nam Carolina hôm thứ Bảy (3/2) trước hai đối thủ là Dân biểu Dean Phillips (Minnesota) và tác giả Marianne Williamson. Với chiến thắng này, ông Biden có được 55 đại cử tri đoàn của Nam Carolina trong Hội nghị Quốc gia Đảng Dân chủ được tổ chức tại Chicago từ 19 đến 20 tháng 8 tới đây.

Trước đó, Tổng thống Biden cũng chiến thắng trong cuộc bầu cử sơ bộ tại tiểu bang New Hampshire dù không được in tên trên phiếu bầu, nhờ chiến dịch "điền tên" của cử tri.

Ông Biden không có tên trên phiếu bầu sơ bộ của New Hampshire do bang này tổ chức bầu cử sơ bộ trái với lịch trình mà Ủy ban Quốc gia Đảng Dân chủ (DNC) đã vạch ra. Tổng thống Mỹ đương nhiệm tuân theo quy định của DNC và không nộp hồ sơ để ghi tên lên phiếu bầu New Hampshire.

Tuy nhiên, cử tri New Hampshire ủng hộ Tổng thống Biden vẫn tìm cách giúp ông thắng cử thông qua chiến dịch "điền tên" chưa từng có tiền lệ vào lá phiếu. Họ kêu gọi nhau ghi tên của ông Biden vào lá phiếu để thể hiện sự ủng hộ với đương kim tổng thống.

Vấn đề tuổi tác và số phiếu thăm dò thấp chưa phải là cản trở lớn

Ông Biden, 80 tuổi, đang là tổng thống đương nhiệm già nhất trong lịch sử Mỹ. Nếu tái đắc cử, ông sẽ 86 tuổi vào cuối nhiệm kỳ hai.

Các cuộc thăm dò dân ý gần đây nhiều lần chỉ ra rằng ngay cả các cử tri Đảng Dân chủ cũng tin rằng ông Biden quá già yếu, cả về thể chất và tinh thần, để có thể tiếp tục làm tổng thống. Tuy nhiên, Nhà Trắng nhiều lần bác bỏ những lo ngại này.

Các cuộc thăm dò dân ý trên toàn quốc về mức độ tín nhiệm của cử tri cho thấy ông Biden đang là tổng thống có mức tín nhiệm thấp nhất trong vài thập kỷ qua (dưới 40%). Tuy nhiên, tính riêng trong nội bộ Đảng Dân chủ, cử tri vẫn dành sự ủng hộ lớn cho ông.

Các cuộc chiến pháp lý không ngăn được ông Trump trở thành đề cử viên tổng thống Đảng Cộng hòa

91 cáo buộc phạm tội, tổng hình phạt hơn 700 năm tù

Cựu Tổng thống Donald Trump đang phải đối mặt với nhiều vụ truy tố hình sự liên bang và tiểu bang với tổng cộng 91 cáo buộc và nếu bị kết án ông có thể chịu án tù hơn 700 năm.

Ngoài ra, ông Trump còn phải đối mặt với vụ kiện dân sự của bang New York về cáo buộc gian lận tài chính, cũng như cáo buộc lạm dụng tình dục và phỉ báng do nhà văn E. Jean Carroll khởi kiện.

Ông Trump đã nhiều lần lên án các cáo buộc hình sự trên, mô tả vụ việc là một cuộc “săn phù thủy” nhằm vào ông trước thềm cuộc bầu cử tổng thống năm 2024.

Các tiểu bang Dân chủ muốn dùng Tu chính án 14 để loại bỏ ông Trump

Colorado và một số tiểu bang khác do Đảng Dân chủ cầm quyền đang sử dụng điều khoản “nổi dậy” trong Tu chính án 14 để khởi kiện ông Trump nhằm loại tư cách tranh cử tổng thống của ông. Vụ án của Colorado hồi đầu tháng Hai đã được Tối cao Pháp viện thụ lý và khả năng sẽ có phán quyết trước tháng Ba.

Điều 3 của Tu chính án 14 hay còn gọi là điều khoản “nổi dậy”, Hiến pháp Mỹ đã có từ thời Nội chiến (1861-1865). Mục đích của điều khoản này là để ngăn chặn các cựu lãnh đạo của phe miền Nam – những người tham gia nổi dậy chống lại nước Mỹ – không được tái nhiệm các chức vụ công.

Điều 3, Tu chính án 14 tuyên bố: “Không ai sẽ là Thượng nghị sĩ hoặc Dân biểu trong Quốc hội hoặc Tổng thống và Phó Tổng thống dân cử, hoặc giữ bất kỳ chức vụ nào, dân sự hay quân sự trong nhà nước Mỹ hoặc trong bất kỳ Tiểu bang nào mà những người đó trước đây đã từng tuyên thệ ủng hộ Hiến pháp Mỹ khi là thành viên Quốc hội, hoặc viên chức của nước Mỹ, hoặc là thành viên của bất kỳ cơ quan lập pháp Tiểu bang nào, hoặc là quan chức hành pháp hay tư pháp của bất kỳ Tiểu bang nào, nhưng đã tham gia vào cuộc nổi dậy hoặc nổi loạn chống lại Hiến pháp Mỹ, hoặc cung cấp trợ giúp hoặc an ủi kẻ thù. Nhưng Quốc hội có thể bằng một cuộc bỏ phiếu 2/3 ở mỗi Viện để loại bỏ sự không đủ tư cách này”.

Nhìn chung điều khoản trên có nghĩa rằng những quan chức đã đắc cử mà phản bội lại lời thề nhậm chức và nổi loạn chống lại nước Mỹ sẽ bị cấm nắm giữ chức vụ công quyền thêm nữa.

Số đông các học giả luật cho rằng khó áp dụng Tu chính án 14 với ông Trump vì điều khoản này bản thân nó là mơ hồ và ông Trump cũng chưa bị cáo buộc tội “nổi dậy” trong tất cả 91 cáo buộc hình sự mà ông bị truy tố cho đến nay. Hơn nữa, một số tòa án tại tiểu bang đã bác bỏ vụ kiện Tu chính án 14 đối với ông Trump, trong khi Tối cao Pháp viện lại có đa số thẩm phán là phe bảo hiến, 3 người do chính ông Trump chỉ định.

Ngay cả khi Tối cao Pháp viện ra phán quyết chống lại ông Trump và quyết định loại bỏ ông khỏi nhiệm sở, thì điều khoản “nổi dậy” vẫn mở đường cho Quốc hội liên bang bỏ phiếu 2/3 tán thành ở mỗi viện để lật ngược phán quyết của tòa án tối cao.

Ông Alan Dershowitz, giáo sư danh dự Trường luật Harvard, dấy lên nghi ngờ về quan điểm cho rằng ông Trump không thể tranh cử bởi vì Tu chính án 14. Ông Alan Dershowitz nói đó là “nguy hiểm trầm trọng” đối với Hiến pháp Mỹ.

Trả lời phỏng vấn chương trình TV show của Just the News, giáo sư Dershowitz cho rằng việc áp dụng Tu chính án 14 để loại bỏ ông Trump “sẽ đặt quyền quyết định ai là Tổng thống vào tay của các Bộ trưởng Nội vụ và các thống đốc Đảng Dân chủ ở các tiểu bang, thay vì đặt vào tay người dân”.

Ông Trump thắng lớn trong hai cuộc bầu cử sơ bộ đầu tiên

Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có chiến thắng mang tính lịch sử tại hội nghị đảng Cộng hòa bang Iowa, thắng 98 trong số 99 quận, dẫn trước ứng viên đứng thứ hai 30 điểm phần trăm, phá kỷ lục năm 1988 khi Bob Dole thắng George H.W Bush với 12 điểm phần trăm và nhận được hơn 50% số người ủng hộ trong cuộc đua 4 ứng viên.

Sau chiến thắng vang dội này của ông Trump, các ứng viên tổng thống khác của Đảng Cộng hòa là Doanh nhân Vivek Ramaswamy và Thống đốc Florida Ron Desantis đã đình chỉ chiến dịch tranh cử và tuyên bố tán thành ông Trump.

Đến cuộc bầu cử sơ bộ tại New Hampshire hôm 23/1, ông Trump tiếp tục chiến thắng thuyết phục trước đối thủ duy nhất là bà Nikki Haley.

Sau hai chiến thắng liên tiếp của ông Trump, Ủy ban Quốc gia Đảng Cộng hòa (RNC) đã tuyên bố khả năng sẽ sớm chọn ông Trump là đề cử viên tổng thống của Đảng.

Tổng thống Joe Biden cũng đã lên tiếng thừa nhận rằng có thể sẽ tái đối đầu với ông Trump.

“Có vẻ như Donald Trump vừa thắng Iowa”, nhóm của ông Biden đăng trên mạng xã hội X, sau khi kết quả được công bố. “Vào thời điểm này, ông ấy là người dẫn đầu rõ ràng của phía bên kia”.

“Cựu Tổng thống Trump là người mang tính đại chúng, khác với những nhân vật chính trị thuần túy”

Giải thích cho việc ông Trump đang thắng thế tuyệt đối trong nội bộ Đảng Cộng hòa và cũng dẫn trước ông Biden trong các cuộc thăm dò dân ý toàn quốc, cựu Chủ tịch Hạ viện Mỹ Newt Gingrich lý giải rằng: “Để hiểu hiện tượng Trump, cần hiểu rằng ông ấy không phải là một ứng viên theo nghĩa thông thường. Cựu Tổng thống Trump là người mang tính đại chúng, khác với những nhân vật chính trị thuần túy”.

“Đó là lý do tại sao mọi bản cáo trạng và phiên tòa đều làm cho những người ủng hộ ông Trump tức giận, càng nghĩ theo chiều hướng rằng Bộ Tư pháp Chính phủ Biden tham nhũng và các quan chức thực thi pháp luật tấn công Trump vì mục đích chính trị, để ngăn ông đánh bại Tổng thống Joe Biden trong cuộc bầu cử tháng Mười Một. Nói thẳng hơn, họ thấy Tổng thống Biden đang cố gắng bỏ tù đối thủ chính trị của mình hơn là để người dân quyết định xem họ muốn ai lãnh đạo đất nước”, ông Gingrich nói.

“Với tư cách là người lãnh đạo mang tính đại chúng, cựu Tổng thống Trump có thể kêu gọi được đông đảo người ủng hộ cuồng nhiệt mà các ứng viên bình thường [thuần túy là nhà chính trị] chỉ có thể mơ ước. Ông Trump sẽ là ứng viên của Đảng Cộng hòa – và tôi thấy ông ấy đã trở thành ứng viên rồi”, cựu chủ tịch Hạ viện Mỹ khẳng định.

Nước Mỹ thời Biden

Nước Mỹ trong nhiệm kỳ đầu của ông Biden

Ông Biden trong chiến dịch tranh cử 2020 hứa hẹn sẽ đưa nước Mỹ gắn kết trở lại và nâng cao mức sống người dân, đặc biệt là vấn đề an sinh xã hội, đồng thời lấy lại sự tín nhiệm của quốc tế.

Tuy nhiên, hiện tại nước Mỹ vẫn chia rẽ đảng phái rõ rệt, biểu hiện rõ nhất là tranh cãi lớn và dài dẳng xung quanh kết quả bầu cử 2020, cũng như hậu quả pháp lý của nó đối với chính ông Trump và phong trào MAGA của ông.

Lạm phát tại Mỹ hiện đã giảm hơn so với hai năm đầu nhiệm kỳ của ông Biden mà có thời điểm tăng cao nhất trong 40 năm. Chỉ số giá tiêu dùng cá nhân ở Mỹ tăng trở lại trong tháng 12/2023, song mức lạm phát hàng năm vẫn được duy trì dưới 3% tháng thứ 3 liên tiếp. Lạm phát chậm lại đang thúc đẩy sức mua của các hộ gia đình, giúp thúc đẩy chi tiêu của người tiêu dùng và nền kinh tế Mỹ.

Các nhà tuyển dụng tạo ra 14 triệu việc làm trong thời kỳ Biden, với trung bình hàng tháng hơn 400.000 vị trí. Con số này là cao hơn 3 năm đầu nhiệm kỳ của ông Trump với trung bình 176.000 việc làm mỗi tháng.

Mặc dù tỷ lệ thất nghiệp tại Mỹ đang thấp (đầu năm 2023 là 3,4%, cuối năm 2023 là 3,7%) - dấu hiệu cho thấy nền kinh tế khỏe mạnh để cắt giảm chi tiêu, nhưng nợ công của Mỹ vẫn tăng nhanh và đã vượt 34.000 tỷ USD.

Các nghị sĩ Đảng Cộng hòa cho rằng các chương trình chi tiêu liên bang do chính quyền Tổng thống Joe Biden đề xuất quá tốn kém, trong khi phe Dân chủ cho rằng chính sách giảm thuế năm 2017 mà Đảng Cộng hòa ủng hộ – dưới thời Tổng thống Donald Trump – khiến nguồn thu ngân sách sụt mạnh. Bên cạnh đó, các gói hỗ trợ đại dịch COVID-19 liên bang khổng lồ – được tung ra bởi chính quyền của cả hai Tổng thống – cũng góp phần khiến nợ công tăng nhanh.

Trong khi đó, người phát ngôn Nhà Trắng Michael Kikukawa nói rằng nợ công tăng lên chủ yếu do các chính sách nghiêng về “các tập đoàn lớn và người giàu” được thực hiện nhiều lần của Đảng Cộng hòa, khiến ngân sách cho chương trình an sinh xã hội, Medicare và Medicaid bị cắt giảm, ảnh hưởng tới dân thường Mỹ. 

Dưới thời Biden, những trục trặc liên quan đến đại dịch, cuộc chiến ở Ukraine và nhu cầu tăng đột biến đều khiến giá xăng tăng chóng mặt kể từ năm 2020. Giá xăng tăng hơn gấp đôi từ tháng 4/2020 đến tháng 4/2022, tương đương 1,84 USD lên 4,11 USD một gallon (3,78 lít).

Quyền sở hữu nhà trở nên khó tiếp cận hơn nhiều dưới thời Biden. Theo Goldman Sachs, giá nhà đã tăng vọt trong thời kỳ đại dịch, đến 49% từ mùa xuân 2020 đến mùa thu 2022. Chi phí cao hơn khiến khả năng chi trả nhà ở xuống mức thấp nhất mọi thời đại.

Giá nhà trung bình hiện là 431.000 USD một căn, cao hơn nhiều trước đại dịch. Lãi vay mua nhà đã tăng hơn gấp đôi trong hai năm qua, từ khoảng 3,1% lên khoảng 7%. Tuy nhiên, giá nhà vẫn ở mức cao vì cầu vượt cung.

Thách thức lớn nhất mà Tổng thống Biden đang gặp phải hiện nay là khủng hoảng biên giới nghiêm trọng.

Các nhà lãnh đạo Đảng Dân chủ cấp tiểu bang và địa phương, những người được cho là đồng minh thân cận nhất của Tổng thống Biden trong cuộc bầu cử tổng thống 2024, đang chỉ trích gay gắt cách xử lý vấn đề nhập cư của ông. Trong khi, ông Donald Trump đang tăng cường tấn công vào một vấn đề vốn là trọng tâm trong thông điệp chính trị của ông trong gần một thập kỷ. Và sự ủng hộ của công chúng dành cho ông Biden về vấn đề này đang trở nên tồi tệ.

Các quan chức Mỹ ước tính đã xử lý khoảng 300.000 di dân vượt biên bất hợp pháp vào lãnh thổ Mỹ tại biên giới Mỹ-Mexico trong tháng 12/2023, con số cao nhất từng được ghi nhận, theo nhiều hãng tin.

Các tiểu bang biên giới phía Nam, đặc biệt là Texas đang tự chủ thực thi các chính sách trái ngược với chính quyền Biden để ngăn chặn dòng người vượt biên trái phép. Tình trạng này đã đang dẫn đến cuộc chiến pháp lý và căng thẳng leo thang giữa các tiểu bang biên giới với chính quyền liên bang.

Nước Mỹ sẽ thế nào trong nhiệm kỳ hai của ông Biden?

Nếu ông Biden tiếp tục tại vị thêm 4 năm nữa, nước Mỹ sẽ ra sao? Câu trả lời có lẽ tùy thuộc vào việc người đưa ra nó thuộc phe nào. Với những người ủng hộ ông Biden, họ cho rằng chính sách kinh tế định hướng xã hội của ông Biden sẽ giúp cải thiện an sinh xã hội, giảm khoảng cách giàu nghèo.

Trong khi những người phản đối cho rằng bức tranh nước Mỹ 4 năm tới dưới thời Biden sẽ toàn màu xám khi lạm phát và nợ công tiếp tục tăng cao và có thể đến mức mất kiểm soát. Khủng hoảng biên giới sẽ càng thêm trầm trọng với hàng chục triệu người nhập cư mới, từ đó làm phức tạp thêm vấn đề xã hội và việc làm, cũng như gia tăng tội phạm, thậm chí có thể ảnh hưởng đến an ninh quốc gia.

Nước Mỹ thời Trump

Nước Mỹ trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump

Trước khi đại dịch COVID-19 lan rộng tới Mỹ, ông Trump đã đưa nền kinh tế Mỹ phát triển mạnh mẽ, tỷ lệ thất nghiệp giảm tới mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ, việc làm trong nước gia tăng. Đặc biệt, nước Mỹ đã độc lập tương đối về năng lượng, không bị phụ thuộc vào các nguồn cung nhiên liệu từ nước ngoài, đặc biệt từ các đối thủ địa chính trị như Nga hay Venezuela. Nước Mỹ dưới thời Trump cũng đảm bảo an ninh biên giới tốt. Ông Trump đã gần hoàn thành được bức tường biên giới để đảm bảo kiểm soát vượt biên trái phép. Ông cũng đã đàm phán thành công với Mexico để nước láng giềng phía Nam này tăng cường an ninh biên giới và giữ người nhập cư ở lại nước họ trước khi hoàn thành các thủ tục nhập cư hợp pháp vào Mỹ.

Tuy nhiên, nước Mỹ dưới thời Trump cũng bị chia rẽ lớn về đảng phái. Nợ công tiếp tục tăng nhanh do với các nhiệm kỳ tổng thống trước đó, mặc dù ông Trump đã thắt chặt chi tiêu công. Đặc biệt, đại dịch COVID-19 đã kéo nước Mỹ thụt lùi vào cuối nhiệm kỳ của ông Trump và đó cũng là một trong những nguyên nhân chính khiến tổng thống của Đảng Cộng hòa không thể tái đắc cử nhiệm kỳ hai sau cuộc bầu cử 2020.

Nước Mỹ sẽ thế nào trong nhiệm kỳ hai của ông Trump?

Những người ủng hộ ông Trump cho rằng với chính sách biên giới thắt chặt và giảm thuế mạnh mẽ cho doanh nghiệp, ông Trump sẽ đưa nước Mỹ phục hồi mạnh mẽ trở lại như trước đại dịch COVID-19.

Tuy nhiên, những người phản đối cho rằng chính quyền của ông Trump sẽ chỉ đem lại lợi ích cho những người giàu và giới doanh nghiệp, làm gia tăng khoảng cách giàu nghèo và suy yếu hệ thống an sinh xã hội.

Tình hình thế giới thời Biden và dự báo

Trong chưa đầy 4 năm cầm quyền, ông Biden đã chứng kiến hai cuộc chiến tranh quy mô lớn xảy ra tại châu Âu và Trung Đông. Nga xâm lược Ukraine từ tháng 2/2022 và cuộc chiến này vẫn kéo dài chưa có dấu hiệu kết thúc. Tiếp đó là chiến tranh Israel – Hamas bùng nổ từ đầu tháng 10/2023, kéo theo cái chết của hàng chục nghìn sinh mạng tại Dải Gaza.

Sau khi xung đột Israel – Hamas bùng nổ và Mỹ kiên định ủng hộ cuộc chiến trả đũa của Israel vào Gaza, thì các cơ sở quân sự của Mỹ trên khắp Trung Đông đã liên tục bị tấn công, đỉnh điểm là vụ tấn công vào căn cứ ở Jordan gần biên giới với Syria cuối tháng Một đã khiến ba lính Mỹ thiệt mạng. Mỹ sau đó cùng đồng minh Anh Quốc đã tiến hành nhiều cuộc không kích vào các lực lượng Hồi giáo do Iran hậu thuẫn tại Iraq và Syria.

Hệ quả từ hai cuộc chiến tranh trên là Mỹ đang thúc đẩy các đối thủ Nga, Trung Quốc, Iran và Triều Tiên liên kết với nhau chống Mỹ. Nga sau khi bị Mỹ và phương Tây áp đặt chế tài kinh tế hà khắc đã tăng cường quan hệ toàn diện, đặc biệt là kinh tế và an ninh với Trung Quốc, Iran, Triều Tiên, cũng như nhiều nước Nam Bán cầu, trong đó có cả Ấn Độ.

Triều Tiên từ năm 2022 cũng trở nên hung hăng hơn. Quốc gia cộng sản này đã liên tiếp thử tên lửa đạn đạo tầm xa, thậm chí đã lần đầu phóng thành công vệ tinh do thám vào quỹ đạo trái đất. Chế độ Bình Nhưỡng của lãnh tụ tối cao Kim Jong-un sau nhiều thập kỷ đã lần đầu mạnh mẽ tuyên bố cắt đứt mọi liên lạc với Hàn Quốc, liệt miền Nam là “kẻ thù”, phá bỏ tượng đài thống nhất vốn là biểu tượng của khát vọng thống nhất liên Triều. Ông Kim Jong-un tuyên bố rằng thống nhất liên Triều bây giờ là “bất khả thi”.

Ngoại giới nhận định rằng trong năm 2024, thế giới sẽ càng bất ổn hơn khi nước Mỹ bận rộn với tổng tuyển cử. Nga khả năng sẽ đẩy mạnh hoạt động quân sự để khẳng định vị thế tại Ukraine. Trung Quốc sẽ tiếp tục gây áp lực ngoại giao và quân sự lên Đài Loan và Biển Đông. Triều Tiên khả năng sẽ thử bom hạt nhân và nhiều loại vũ khí hủy diệt khác. Iran cũng sẽ đẩy mạnh chế tạo vũ khí hạt nhân.

Tình hình thế giới thời Trump và dự báo

Trong 4 năm ông Trump cần quyền từ 2017, thế giới không xảy ra bất kỳ cuộc chiến tranh lớn nào. Tổng thống của Đảng Cộng hòa với chính sách “nước Mỹ trên hết” đã chủ trương sử dụng ngoại giao song phương thay thế cho ngoại giao đa phương.

Ông Trump, thông qua các cuộc đàm phán, đã hòa hoãn được với Nga, kiềm chế Trung Quốc, Iran và Triều Tiên. Trung Quốc khi phải tập trung vào cuộc chiến thương mại với Mỹ đã không “gây hấn” với Đài Loan hay các nước láng giềng khác ở Đông Á và Đông Nam Á, cũng như hạn chế công khai ủng hộ Triều Tiên.

Ông Trump và chính quyền của ông đã làm trung gian hòa giải giữa các quốc gia Ả Rập Vùng Vịnh với Israel, đỉnh điểm là các hiệp định Abraham giúp bình thường hóa quan hệ giữa các cựu thù này.

Ông Trump dù tỏ ra ủng hộ mạnh mẽ Israel với việc công nhận Cao nguyên Golan là của Israel và chuyển đại sứ quán Mỹ từ Tel Aviv về Jerusalem, nhưng cũng không làm gia tăng căng thẳng trong mối quan hệ Israel – Palestine.

Với các đồng minh phương Tây và các đồng minh khác như Nhật Bản hay Hàn Quốc, ông Trump thúc ép các nước này phải tự tăng cường an ninh quốc gia, tăng chi phí quốc phòng, không để Mỹ phải hỗ trợ tài chính quá nhiều, thậm chí phải trả tiền để Mỹ đóng quân và đặt khí tài quân sự ở các nước này.

Trong chiến dịch tranh cử tổng thống 2024, ông Trump nhiều lần tuyên bố sẽ giải quyết dứt điểm chiến tranh Nga-Ukraine “trong vòng 24 giờ”. Ông tuyên bố có quan hệ gần gũi với cả ông Putin và ông Zelensky và sẽ có cách để đưa hai lãnh đạo Nga và Ukraine ngồi vào bàn đàm phán hòa bình. Mặc dù chưa thực sự công khai cách thức hòa giải của mình, nhưng ngoại giới nhận định khả năng ông Trump sẽ dùng đòn bẩy viện trợ kinh tế và quân sự để ép chính quyền Zelensky phải chấp nhận nguyên trạng lãnh thổ hiện nay và kết thúc chiến tranh, nghĩa là Ukraine sẽ không thể lấy lại Bán đảo Crimea và 4 khu vực phía đông nam đã sáp nhập vào Nga.

“Tôi biết Zelensky rất rõ, và tôi biết Putin rất rõ, thậm chí còn biết rõ hơn”, ông Trump nói với Biên tập viên Maria Bartiromo trong chương trình “Sunday Morning Futures” của Fox News hồi giữa tháng 7/2023.

“Tôi đã có mối quan hệ tốt, rất tốt với cả hai bọn họ. Tôi sẽ nói chuyện với Zelensky: ‘Đủ rồi. Ông phải thỏa thuận’. Tôi sẽ nói chuyện với Putin: ‘Nếu ông không thỏa thuận, chúng tôi sẽ trao cho ông ta [Zelensky] nhiều thứ’. Chúng tôi sẽ trao cho Ukraine nhiều hơn những gì họ từng nhận được nếu chúng tôi phải làm thế. Tôi sẽ hoàn thành thỏa thuận [hòa bình] trong một ngày. Một ngày”, ông Trump khẳng định.

Đối với Trung Quốc, ông Trump tuyên bố sẽ tiếp tục áp thuế nhập khẩu và thậm chí tăng lên tới 60%.

Hôm 27/1 vừa qua, tờ Washington Post trích dẫn 3 nguồn tin cho biết, ông Trump đã thảo luận riêng với các cố vấn của mình về khả năng áp thuế 60% đối với tất cả hàng nhập khẩu của Trung Quốc nếu ông tái đắc cử tổng thống Mỹ.

Ông Trump nhấn mạnh việc bổ sung thuế nhập khẩu có thể thúc đẩy ngành công nghiệp nội địa ở Mỹ và gây quỹ cho chính phủ liên bang. Ông cũng cho rằng thuế quan trong nhiệm kỳ đầu tiên đã mang lại doanh thu hàng tỷ đô la cho kho bạc Mỹ.

Được biết, Trung Quốc đã tụt xuống vị trí đối tác thương mại lớn thứ 3, chiếm 11,7% tổng ngoại thương của Mỹ. Phân tích cho thấy, nếu quy chế thương mại “tối huệ quốc” của Trung Quốc với Mỹ bị hủy bỏ, chính phủ liên bang Mỹ có thể áp đặt mức thuế hơn 40% đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc.

Các nhà kinh tế từ cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa ở Mỹ cho rằng nếu các biện pháp trên được thực hiện, tác động của chúng sẽ lớn hơn nhiều so với cuộc chiến thương mại do ông Trump phát động chống lại Trung Quốc vào năm 2018.

Ông Trump thậm chí đã đề xuất áp thuế 10% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu. Ông nói: “Khi các công ty nước ngoài bán sản phẩm vào Mỹ, họ phải trả thuế, chẳng hạn như khoảng 10%”.

Trong nhiệm kỳ hai, ông Trump sẽ tiếp tục thúc đẩy các đồng minh châu Âu và Đông Á phải tự chủ về an ninh, tăng chi tiêu quốc phòng và hạn chế phụ thuộc vào Mỹ. Nhiều nhà phần tích cho rằng ông Trump thậm chí sẽ rút nước Mỹ khỏi khối Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), nếu các thành viên khác không tuân thủ yêu cầu chi tiêu quốc phòng 2% GDP trở lên. 

Tân Bình (t/h)

VỤ VẠN THỊNH PHÁT:

KHI NGÂN HÀNG VÀ CÔNG TY CHỨNG KHOÁN LÀ SÂN SAU CỦA ÔNG LỚN BẤT ĐỘNG SẢN

***

Kết luận điều tra vụ án Vạn Thịnh Phát - một tập đoàn phát triển bất động sản (BĐS) của Việt Nam đã thành công biến ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, công ty tài chính trở thành sân sau của họ - đã gây sốc và mất niềm tin trầm trọng vào hệ thống tài chính. Vụ án đã thiết lập kỷ lục về tổn thất và sai phạm chưa từng có. Nhưng điều tồi tệ hơn với an ninh tài chính của Việt Nam đó là cả triệu tỷ có thể đã biến mất qua biên giới.

Tập đoàn Vạn Thịnh Phát được thành lập tại TP HCM vào năm 1991. Nhà sáng lập kiêm chủ tịch tập đoàn, bà Trương Mỹ Lan (còn có tên gọi khác là Trương Muội), sinh năm 1956, là nữ doanh nhân người Việt gốc Hoa. Bà Trương Mỹ Lan còn là Chủ tịch HĐQT Công ty Vạn Thịnh Phát, doanh nghiệp sở hữu nhiều khu đất vàng tại TP HCM như Union Square, Times Square, VTP Office Building.

Theo thông tin công bố, chồng bà Trương Mỹ Lan là ông Eric Chu Nap Kee (Chu Lập Cơ), một doanh nhân bất động sản ở Hong Kong.

Lỗ hổng an ninh tài chính khiến cả triệu tỷ mất hút

BĐS là ngành thâm dụng vốn nhiều nhất. Tại bất kỳ nền kinh tế lớn nhỏ, phát triển hay chưa phát triển nào trên khắp toàn cầu, sự phát triển của thị trường BĐS luôn phụ thuộc vào thị trường tài chính. Sự phụ thuộc đó có thể biểu hiện là thị trường BĐS sẽ sôi động khi nền kinh tế mở rộng cung tiền, tăng trưởng tín dụng cao (ở các nền kinh tế có trình độ phát triển thị trường tài chính thấp như Việt Nam) hay sự phát triển TTTC theo chiều sâu; đa đạng sản phẩm tài chính BĐS trên thị trường sơ cấp và thứ cấp như Hoa Kỳ, Anh quốc, các nền kinh tế EU,... Điều này nói lên rằng, BĐS và TTTC có mối quan hệ tương hỗ, khăng khít, đồng thời cũng dễ dàng lây nhiễm rủi ro sang cho nhau. Điều này dễ hiểu vì BĐS chiếm tới 40-60% tổng tài sản quốc gia. Do vậy, tín dụng BĐS và các sản phẩm tài chính BĐS (như TPDN, chứng khoán hoá khoản vay BĐS,...) chiếm tỷ trọng lớn nhất trong mỗi thị trường tài chính. Không chỉ là đầu ra, là khu vực kiếm lợi nhuận chính của NHTM, BĐS còn là đầu vào đóng vai trò tài sản đảm bảo (TSĐB) cho các khoản vay hoặc giao dịch sản phẩm tài chính này.

Các tỷ phú phát triển BĐS đều trở thành tỷ phú vì có quan hệ mật thiết với NHTM. Nhưng khi họ đã đủ lớn, các nhà phát triển BĐS cần nhiều hơn một mối quan hệ, họ cần quyền kiểm soát với NHTM. Tập đoàn BĐS Vạn Thịnh Phát có bóng dáng ông chủ Trung Quốc đứng sau đã hoàn toàn kiểm soát 100% hoạt động của SCB và hệ sinh thái các công ty tài chính của nó. Điều này nguy hiểm đến mức nào? Các cuộc khủng hoảng tài chính của khu vực, thế giới hoặc trong phạm vi một quốc gia đều có nguyên nhân từ các nhà phát triển BĐS thao túng thị trường tài chính. Với trường hợp Vạn Thịnh Phát thì tới 1 triệu tỷ đồng đã chảy vào túi bà Trương Mỹ Lan, một phần lớn chắc chắn đã chảy khỏi biên giới quốc gia đổ về các công ty mờ ám ở Hong Kong, Trung Quốc do chồng bà (là người Trung Quốc) sở hữu. Điều này khiến số nạn nhân Việt mất tiền cho gia tộc gốc Hoa này là 42.000 cá nhân/tổ chức; một con số kỷ lục lớn chưa từng có.

***

Ví dụ về cuộc Đại khủng hoảng tài chính toàn cầu 1929-1933 ở Phố Wall (Hoa Kỳ) cho thấy TTTC Việt Nam đang giống hệt TTTC Hoa Kỳ vào 100 năm trước.

Vào thập niên 1920, các NHTM ở Phố Wall được phép có phòng đầu tư hoặc thành lập công ty chứng khoán, công ty tài chính con, thậm chí là công ty bảo hiểm. Bộ phận đầu tư và công ty chứng khoán đương nhiên là được môi giới chứng khoán và kinh doanh, đổ tiền vào đầu tư trái phiếu doanh nghiệp dài hạn, các công ty bảo hiểm cũng đổ tiền vào TPDN BĐS để tìm kiếm lợi nhuận. Nó hoạt động như một ngân hàng đầu tư với các khoản đầu tư dài hạn. Trong khi đó, hoạt động truyền thống của NHTM là huy động ngắn hạn và chủ yếu cho tài trợ vốn hoạt động (vay ngắn hạn) cho doanh nghiệp khu vực kinh tế thực. Như vậy, một NHTM của Hoa Kỳ khi đó có thể hút vốn từ người gửi tiền (ngắn hạn) để đầu tư dài hạn, hoặc đầu tư rủi ro vào cổ phiếu mà không bị kiểm soát. Lúc này, NHTM sẽ chạy theo lợi nhuận để đổ tiền vào những thị trường có lợi nhuận cao là cổ phiếu (đang bị chính dòng tiền của NHTM bơm, thổi giá) và BĐS.

Vào thập niên 1920, việc phát hành TPDN BĐS đảm bảo bằng thế chấp thương mại đã tài trợ cho việc xây dựng hầu hết các tòa nhà chọc trời ở Hoa Kỳ khi đó. Thị trường nhanh chóng dư cung BĐS phân khúc thương mại.

NHTM cho doanh nghiệp BĐS vay, bộ phận đầu tư và công ty chứng khoán của họ lại tư vấn các doanh nghiệp BĐS phát hành TPDN, rồi họ lại mua (đầu tư) và nắm giữ TPDN BĐS này luôn. Doanh nghiệp phát triển BĐS dễ dàng huy động tiền (từ vay NHTM hoặc phát hành TPDN) để đảo nợ lẫn nhau và đổ tiền vào bất kỳ lô đất nào còn trống; dư cung BĐS nhanh chóng hình thành. Còn người mua BĐS khi đó cũng hầu hết là người đầu cơ để chờ giá lên (không phải cầu thực).

Chỉ từ trong giai đoạn 1919-1930, Phố Wall huy động 4,1 tỷ USD từ 1.090 đợt phát hành trái phiếu. Năm 1929, sàn giao dịch TPDN BĐS đầu tiên đã được thành lập ở Phố Wall. Ngay khi nó được thành lập, khủng hoảng nổ ra; bong bóng chứng khoán và BĐS cùng tan vỡ. [3]

Cuộc Đại khủng hoảng đã làm biến mất hơn 2.000 ngân hàng lớn nhỏ khắp Hoa Kỳ và thay đổi toàn bộ thể chế trên thị trường tài chính của Hoa Kỳ sau đó khi Đạo luật Glass-Steagall ra đời vào năm 1933. Đạo luật đơn giản là: (i) cấm NHTM không được đầu tư, NHTM và NHĐT phải hoạt động độc lập với nhau. Tức là bạn đã được huy động từ người gửi tiền thì bạn chỉ được kinh doanh, tài trợ vốn ngắn hạn. Chỉ một tỷ lệ nhỏ vốn huy động từ người gửi tiền được đầu tư dài hạn để tránh rủi ro kỳ hạn; (ii) cấm NHTM không được thành lập công ty con là CTCK, công ty tài chính hoặc công ty bảo hiểm. Lý do này là các CTCK, công ty tài chính, công ty bảo hiểm có hoạt động đầu tư dài hạn nếu là công ty con của NHTM thì họ có thể được mẹ cung vốn để đổ tiền vào các hoạt động đầu tư dài hạn và rủi ro như vậy. Chưa kể, các CTCK, công ty tài chính có nguồn tiền dồi dào từ công ty mẹ có thể đổ tiền kinh doanh chứng khoán khiến thị trường chứng khoán bị bơm thổi bong bóng giá; (iii) Đạo luật cũng ngăn chặn sở hữu chéo giữa các tập đoàn phi tài chính (như doanh nghiệp BĐS, dầu khí....) với hệ thống tài chính, để đảm bảo hệ thống tài chính không bị thao túng bởi các ông lớn BĐS hoặc ông lớn dầu khí nào đó. [4]

***

Rõ ràng, những gì đang xảy ra ở Việt Nam giống hệt Mỹ gần 100 năm trước Đại khủng hoảng 1929-1933; sự tương đồng từ mô hình hoạt động của NHTM, tập đoàn tài chính cho tới nguyên nhân BĐS dư cung, thị trường chứng khoán bị làm giá, thổi giá. Nhưng chỉ có điều Hoa Kỳ nhìn vào nỗi đau của họ và tìm ra nguyên nhân gốc rễ. Một đạo luật thay đổi căn bản thị trường tài chính của Hoa Kỳ ra đời giúp nước này có 50 năm không chứng kiến thêm cuộc khủng hoảng nào khác. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu gần đây nhất xuất phát từ Hoa Kỳ 2008 -2009 xảy ra sau 10 năm Hoa Kỳ từ bỏ Đạo luật Glass Steagall.

Thực vậy, dù Việt Nam không thừa nhận là họ có ngân hàng đầu tư và chưa cấp phép cho bất cứ ngân hàng đầu tư nào nhưng thực tế ngân hàng đầu tư của Việt Nam chính là các công ty chứng khoán, công ty tài chính. Các ngân hàng đầu tư này cũng không cần phải có mối quan hệ sở hữu chéo với NHTM, họ chỉ cần bắt tay nhau (thông đồng) hoặc sở hữu chéo ngầm là có thể thoải mái đầu tư vào các ông lớn BĐS như Vạn Thịnh Phát, đảo nợ cho các tập đoàn này trong nhiều thập kỷ. Vấn đề hiện nay là các ngân hàng ngầm (công ty chứng khoán, công ty tài chính) ở Việt Nam quá nhiều “quyền lực” trong khi không chịu kiểm soát và giám sát tương ứng và các NHTM lại được phép thành lập hoặc hoàn toàn có thể thông đồng với ngân hàng ngầm như vậy để đảo nợ, rửa tiền, rút ruột ngân hàng.

Quay trở lại, để đảm bảo quyền lực tuyệt đối của mình trên thị trường tài chính, khi các ông lớn BĐS đủ lớn, họ gia tăng sở hữu ngầm tại các NHTM hoặc giả không hề thoái vốn tại NHTM như Chính phủ Việt Nam yêu cầu vào năm 2012 - 2013 theo Luật các Tổ chức tín dụng (sửa đổi 2014). Các ông lớn BĐS Việt Nam thực chất tiếp tục sở hữu (ngầm) NHTM hoặc CTCK là công ty con của NHTM, thậm chí thành lập mới công ty tài chính. Khái niệm sở hữu ngầm đó là khi người đứng tên sở hữu là công ty/cá nhân A nhưng công ty/cá nhân A này lại là người/tổ chức chịu sự thao túng, kiểm soát hoặc đứng tên hộ ông trùm đứng sau. Điều này giải thích vì sao bà Trương Mỹ Lan lại toàn quyền điều hành tại SCB, rút ruột ngân hàng này 1 triệu tỷ đồng trong khi không hề sở hữu 1 cổ phần và không nắm giữ chức vụ gì tại NHTM này.

Tập đoàn Vạn Thịnh Phát đã tận dụng tốt nhất lỗ hổng an ninh tài chính này bằng cách biến SCB thành sân sau của họ. Nhưng đây không phải là điều mà chỉ Vạn Thịnh Phát làm được, nhiều tập đoàn BĐS cũng làm được điều tương tự, hoặc thậm chí biến NHTM thành con tin sau khi khoản nợ của họ đã trở nên “quá lớn để đổ vỡ”. Điều tồi tệ mà Vạn Thịnh Phát tạo ra là tạo ra một hệ sinh thái hàng ngàn doanh nghiệp, như một cỗ máy “hút máu” người gửi tiền ở SCB, lừa đảo nhà đầu tư nhỏ trên thị trường trái phiếu, bòn rút triệt để niềm tin trên thị trường tài chính Việt Nam.

Cách Vạn Thịnh Phát thao túng, lừa đảo

Hệ sinh thái vốn là một cụm từ thời thượng. Nó dường như xuất hiện trong mô hình kinh doanh khi các tập đoàn kinh tế trở nên quá lớn, đa ngành và đa quốc gia.

Với Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, kết luận điều tra cho thấy hệ sinh thái của Tập đoàn này lên tới hơn 1.000 doanh nghiệp. Một con số khổng lồ.

Theo Báo Lao Động, hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát được chia làm 4 nhóm chính có quan hệ chặt chẽ với nhau, gồm:

(i) Nhóm 1: công ty có hoạt động kinh doanh tại Việt Nam phần lớn hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản, nhà hàng, khách sạn… đều là công ty có vốn điều lệ lớn, nắm cổ phần chi phối các công ty con, công ty thành viên…Nhóm này có mục đích đi xin dự án từ các lãnh đạo cấp tỉnh, huyện, trung ương khắp cả nước. Sau đó mua đi bán lại để đẩy giá đất đai, tài sản lên cao hơn thực tế gấp hàng chục lần. Nhóm này không chỉ tạo thanh khoản ảo cho tài sản của tập đoàn mà còn là người đứng ra nhận nợ để hợp thức hoá tiền rút ra từ SCB.

(ii) Nhóm 2: các công ty "ma" tại Việt Nam, được thành lập để lấy pháp nhân góp vốn đầu tư vào các dự án, vay vốn ngân hàng, thực hiện việc đảo nợ hoặc ký hợp đồng hợp tác, thi công…

(iii) Nhóm 3: các định chế tài chính Việt Nam gồm: SCB, Công ty Chứng khoán Tân Việt, Công ty CP đầu tư tài chính Việt Vĩnh Phú. Trong đó, SCB có vai trò "đặc biệt quan trọng", được sử dụng như một công cụ tài chính để cấp vốn cho các công ty trong "hệ sinh thái". Nhóm thứ 2 này mới là trụ cột của Vạn Thịnh Phát. SCB không chỉ cho các công ty ở Nhóm 1, Nhóm 2 vay tiền với TSĐB là các tài sản đã bị thổi giá gấp 20 - 30 thậm chí 40 lần. Nếu chỉ vay 70% giá trị tài sản đảm bảo thì không thể thoả mãn lòng tham của các doanh nghiệp xác sống như Vạn Thịnh Phát. Ngoài ra, Vạn Thịnh Phát cần công cụ đảo nợ và hút tiền vay dài hạn, đó là nơi hỗ trợ phát hành TPDN của nhóm công ty trong hệ sinh thái thuộc Nhóm 1, Nhóm 2 ở trên. Lúc này, công ty chứng khoán Tân Việt và Công ty CP đầu tư tài chính Vĩnh Phú đóng vai trò nòng cốt.

Công ty chứng khoán Tân Việt, chiểu theo Luật hiện hành của Việt Nam, được tư vấn phát hành TPDN, định giá TPDN, mua TPDN, bán lại TPDN cho các công ty thuộc Nhóm 1 và Nhóm 2 của Tập đoàn Vạn Thịnh Phát. Điều này có nghĩa là gì? Họ vừa đá bóng, vừa thổi còi. Họ có thể nhận luôn tiền từ SCB để mua TPDN cho các doanh nghiệp Nhóm 1, Nhóm 2 (mà chính họ đã tư vấn, định giá). Các TPDN này đều là chính các công ty trong hệ sinh thái của Vạn Thịnh Phát phát hành riêng lẻ rồi bán lại cho nhau và sau đó lại quay trở lại Tân Việt, Vĩnh Phú và SCB. Theo Luật của Việt Nam, các TPDN phát hành riêng lẻ có tiêu chuẩn thấp, các doanh nghiệp tự thoả thuận mua bán. Sau đó, mớ TPDN này sẽ được công ty trong hệ sinh thái bán cho Chứng khoán Tân Việt, Công tài chính Vĩnh Phú. Dĩ nhiên, các định chế này nhận tiền vay từ SCB để mua lô TPDN của Vạn Thịnh Phát, ông chủ đích thực của SCB. Sau đó, Chứng khoán Tân Việt, Công ty Tài chính Vĩnh Phú lại thuê chính SCB là đại lý bán TPDN phát hành riêng lẻ, đại chúng hoá mớ trái phiếu vốn chỉ được bán cho các tổ chức chuyên nghiệp, ra công chúng. Tức là, SCB sẽ thuyết phục người gửi tiền của họ mua các TPDN phát hành riêng lẻ này hoặc lừa người gửi tiền đầu tư vào đó dưới danh nghĩa tiền gửi dài hạn lãi suất cao....

Người gửi tiền không biết tới các doanh nghiệp trong hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát, họ càng không hiểu rủi ro và đường đi vay - nợ - huy động lòng vòng trong đó. Họ thực sự tin rằng những TPDN do SCB bán ra là do SCB bảo lãnh hoặc là một sản phẩm tiền gửi ở SCB. Họ không biết SCB chỉ là đại lý phân phối.

(iv) Nhóm 4: Bà Trương Mỹ Lan xây dựng mạng lưới nhiều công ty vỏ bọc, tại các vùng lãnh thổ, quốc gia "thiên đường thuế" phục vụ hoạt động đầu tư, kinh doanh tại nước ngoài hoặc sử dụng danh nghĩa "nhà đầu tư nước ngoài" đầu tư vào Việt Nam có nhiệm vụ quản lý vốn, tài sản của gia đình Trương Mỹ Lan tại nước ngoài.

Cách thức phát hành TPDN riêng lẻ sau đó lừa đảo người gửi tiền đầu tư này giúp Vạn Thịnh Phát đảo nợ và là nguyên nhân giúp bà Trương Mỹ Lan rút 1 triệu tỷ đồng ra khỏi ngân hàng, một phần lớn trong đó mang rửa tiền ở các thiên đường thuế, rời khỏi Việt Nam. Đó là số tiền của hơn 42.000 nạn nhân trực tiếp, chưa kể các nạn nhân gián tiếp và chi phí gián tiếp cho vụ lừa đảo lớn chưa từng có này.

***

Vô hiệu hóa hệ thống pháp luật và lương tri

Câu nói “cái gì không giải quyết được bằng tiền thì có thể giải quyết bằng rất nhiều tiền" có vẻ đúng với trường hợp của Vạn Thịnh Phát trong thời đại kim tiền này. Toàn bộ hệ thống pháp luật, hệ thống giám sát, liêm chính của các quan tra, thanh tra, công chức trong ngành trở nên “tê liệt" trước kim tiền của bà chủ Trương Mỹ Lan trong nhiều thập kỷ. Không một ai ngành tài chính không biết rằng SCB phục vụ cho Vạn Thịnh Phát. Nhưng các quan chức dường như cố tình chỉ nhìn vào hồ sơ sở hữu chéo để khẳng định rằng “không còn sở hữu chéo giữa Vạn Thịnh Phát với SCB". Có vẻ như thực tế Vạn Thịnh Phát thao túng SCB đã bị lờ đi.

Các lỗ hổng của pháp luật tồn tại và tạo cơ hội cho Vạn Thịnh Phát. Nhưng rõ ràng, hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện còn lại cũng bị hoàn toàn bị vô hiệu hoá.

Hệ thống giám sát còn tệ hơn. Theo Luật hiện hành, giám sát tuân thủ, giám sát tại chỗ được thực hiện bởi Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (SVB). Khoan hãy nói tới năng lực giám sát của cơ quan này hoặc tiếp tục chỉ trích về các bộ dễ dàng bị tha hoá trước kim tiền, bản thân SVB làm sao có thể giám sát hiệu quả khi SVB vừa là cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan ra chính sách, vừa là chủ sở hữu 05 NHTM lớn nhất trong hệ thống, vừa là cơ quan cấp phép, cơ quan quyết định xin - cho? Các cơ quan giám sát chỉ hiệu quả khi nó độc lập chức năng giám sát với chức năng sở hữu và quản lý nhà nước. Giám sát ở SVB đã vi phạm toàn bộ các nguyên tắc này. Ngoài SVB, các cơ quan giám sát khác lại không đủ chức năng, không đủ tư cách pháp lý; họ gần như không có tiếng nói gì về giám sát.

Khi rủi ro, tổn thất xảy ra, cả hệ thống cần nghiêm túc nhìn lại vấn đề của bản thân mình, nhận ra các lỗ hổng trong thể chế để sửa đổi. Đó là cách Hoa Kỳ đã làm khi đề xuất Đạo luật Glass-Steagall 1933.

Với Việt Nam, mục tiêu của cải cách thể chế tài chính cần nhắm tới: (1) loại bỏ các xung đột lợi ích tạo ra nợ dưới chuẩn, đảo nợ giữa NHTM - CTCK và doanh nghiệp phi tài chính; cụ thể: tách bạch chức năng huy động vốn và cho vay với chức năng đầu tư trong một tập đoàn tài chính; (2) loại bỏ các xung đột lợi ích dẫn đến làm giá, thao túng giá cả trên thị trường (chứng khoán, BĐS,...); (3) đưa mọi khu vực kinh tế, tài chính còn nằm ở vùng xám (chính là các công ty chứng khoán, công ty tài chính đang hoạt động như ngân hàng ngầm) vào quản lý và giát sát tương ứng với mức độ rủi ro mà nó có thể gây ra.

Nhưng cho tới nay, chưa một sửa đổi nào trong các dự thảo Luật mà Quốc hội đang xem xét suốt năm 2022-2023 hướng tới các vấn đề cốt lõi này.

Tâm Chính

***

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. https://offshoreleaks.icij.org/nodes/13008564
2. https://nhadautu.vn/gia-toc-giau-co-truong-my-lan-bi-an-tu-ho-so-panama-den-ho-so-xin-thoi-quoc-tich-viet-nam-d3979.html
3. William N. Goetzmann Frank Newman, Secutirization in the 1920’s, NBER, 1/2010; Working Paper 15650 http://www.nber.org/papers/w15650
4. ThS. Nguyễn Hà, Tháo gỡ nút hắt dòng vốn thị trường BĐS: Công cuộc tái thiết lớn, VnEconomy, 9/2023.

Mở đầu với nhận xét rằng giáo sư về quan hệ quốc tế của Đại học Chicago (Mỹ) John Mearsheimer đã thành nhân vật “gây tranh cãi” của năm 2023, chương trình Spectator TV (Anh) phỏng vấn nhắm vào những nhận định gây tranh cãi mà giáo sư đưa ra trong năm qua, từ nhận định Nga chiến thắng ở Ukraine cho đến nhận định tội ác chiến tranh của Israel.

Video phỏng vấn của Spectator TV đăng trên mạng xã hội hôm 20/12 là cuộc phỏng vấn có phần mang theo ngữ khí chất vấn. Trong các bình luận của khán giả trên mạng xã hội, có những ý kiến cho rằng phương Tây đang muốn mượn lời của ông Mearsheimer để đưa ra thông điệp nói về bức tranh hai cuộc chiến đang diễn ra từ một góc độ khác với các hãng truyền thông truyền thống của phương Tây.

Freddy Gray, 43 tuổi, phóng viên và cũng là phó tổng biên tập của chương trình The Spectator tại Anh quốc, đồng thời cũng là chủ biên của chương trình The Spectator tại Mỹ quốc, đã phỏng vấn từ xa qua mạng Internet với ông John Mearsheimer, giáo sư chuyên về quan hệ quốc tế của Đại học Chicago.

***

Mỹ muốn cắt giảm đầu tư cho Kiev?

PV Freddy Gray: “Tôi cho rằng là thích đáng khi nói rằng John đã khá là gây tranh cãi trong năm nay. Tôi biết ông có lẽ không đồng ý với cái nhãn hiệu này, nhưng mà ông đã gây khá nhiều tranh cãi trong năm, khi ông bình luận về Ukraine và Nga, và bây giờ chúng ta còn nói về [sự việc ở] Gaza nữa…

Tổng thống Ukraine Zelensky đã có mặt tối qua ở Washington để cầu xin cho gói viện trợ trị giá 60 tỷ USD, điều mà có lẽ sẽ không trở thành hiện thực trong thời gian sắp tới.

[Ngay cả tổng thống Mỹ] Joe Biden cũng đổi lại giọng điệu về chuyện hỗ trợ cho Ukraine [*].

Phải chăng chúng ta đang trong giai đoạn mà hỗ trợ của Mỹ dành cho Ukraine bắt đầu thoái lui, không chỉ trong số một số người của Đảng Cộng hòa như mọi người vẫn thường nói, mà còn giữa các đảng viên Đảng Dân chủ và giới chính trị?”

GS John Mearsheimer: “Tôi cho rằng đó đã là điều không còn nghi ngờ gì nữa.

Tôi nghĩ rằng mãi cho tới cuối mùa Hè [năm nay], thì hầu hết các cơ quan đối ngoại, hầu hết mọi người làm về ở các cơ quan chính sách đối ngoại của Mỹ, đều vẫn nhìn nhận rằng có khả năng cao Ukraine sẽ chiến thắng, tức là đánh bại quân Nga tại Ukraine.

Tôi nghĩ bây giờ đã rõ ràng rằng sẽ không thể như vậy đâu. Đã minh bạch với hầu hết mọi người rằng cán cân quyền lực đã nghiêng rõ rệt sang phía người Nga.

Dù có hỗ trợ hay không, thì người Nga vẫn đang tiến lên. Người Ukraine cực kỳ khó mà đảo ngược nổi tình thế.

Bi quan rằng dù gửi viện trợ hay không thì cũng vậy thôi, đã đóng góp vào sự bi quan ở Hoa Kỳ nơi đây, và [do đó] người ta sẽ không sẵn lòng gửi khoản tiền khổng lồ cho Ukraine.”

[*] — Ngày 12/12, trong một tuyên bố chung với tổng thống Ukraine, Tổng thống Mỹ Joe Biden nói “Chúng tôi tiếp tục cung cấp cho Ukraine các thiết bị quân sự thiết yếu chừng nào mà chúng tôi còn có thể” (as long as we can). Đây là câu nói của ông Biden được giới bình luận coi rằng bây giờ Joe Biden đã không còn nói “chừng nào còn khả dĩ” (as long as it takes) nữa rồi, ông Biden đã thay đổi giọng điệu về vấn đề hỗ trợ Kiev rồi.

***

Dã tâm bá chủ của Putin có thật không?

PV Freddy Gray: “Hãy tha thứ cho tôi nếu [câu hỏi] này là xấc xược! Có phải ông đang đánh giá quá thấp độ nghiêm trọng cuộc xâm lược của Nga khi cuộc chiến bắt đầu hay không?

Chẳng phải họ đã uy hiếp thẳng tới Kiev sao? Lúc đó [quân Nga] rõ ràng như có ý đồ chiếm lấy Kiev mà. Hay ông cho rằng đó chỉ là chuyện đùa?”

GS John Mearsheimer: “Tôi không cho rằng họ có thể lấy được Kiev. Dù họ muốn thì họ đơn giản là không đủ quân.

Kiev là thành phố có khoảng 3 triệu dân.

[Quân Nga] họ có hơn chục vạn ở đó thì họ không có cách nào chiếm được Kiev một cách nhanh chóng.

Đã khá rõ ràng rằng người Nga họ muốn làm gì ở đó, hoặc nói cụ thể hơn là ông Putin muốn làm gì. Đó là ép buộc Ukraine phải ngồi vào bàn đàm phán, và xóa bỏ thỏa thuận mà Ukraine sẽ gia nhập NATO.

Ông [Putin] không hề quan tâm tới việc xâm chiếm Ukraine hoặc chiếm lấy phần còn lại của Ukraine.

Tôi vẫn thường nói thế này, theo nhìn nhận phổ cập tại phương Tây, thì ông Putin hướng tới chinh phục toàn bộ Ukraine và biến nó thành một phần của nước Đại Nga.

Nhưng mà, ông ta hoàn toàn không thể nào làm được điều ấy chỉ với 190.000 quân. Nếu ông ta thật sự muốn làm điều ấy,...

Như tôi vẫn thường chỉ ra, khi người Đức xâm chiếm Ba Lan vào ngày 1/9/1939, họ đã tới đó với hơn hẳn một triệu quân, như ông biết đó.

Ông [Putin] sẽ phải đưa tới một lượng quân lớn hơn nhiều những gì ông ta đưa vào Ukraine vào tháng 2/2022, nếu ông ta hướng tới việc chinh phục Ukraine và sau đó sáp nhập vào nước Nga. Nhưng mà ông ta không phải như vậy.”

***

Nhìn nhận về việc Mỹ hậu thuẫn hoạt động quân sự của Israel

PV Freddy Gray: “Tổng thống Mỹ Joe Biden có chiều hướng rất ủng hộ Israel, và giáo sư đã từng viết một cuốn sách nổi tiếng với tiêu đề “Vận động hành lang của Israel và chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ” [xuất bản lần đầu năm 2007] cùng với đồng tác giả Stephen Walt. Trong sách nói về áp lực mà Israel đặt lên Washington, sao cho [Mỹ] phải theo đuổi những chính sách có lợi cho Israel.

Chính vì điều này mà rất nhiều người gọi ông là người ‘chống Do Thái’ (anti-semitism)[***] vào thời đó. Và bây giờ, với những luận điểm của ông [đưa ra trong năm nay] cũng lại khiến rất nhiều người gọi ông là anti-semitism.

Vậy ông trả lời thế nào và nghĩ thế nào về chuyện này?”

[***] — Anti-semitism, theo nghĩa bề mặt của từ ngữ là chủ nghĩa bài xích [chủng tộc] người Semite, chứ không phải là người Do Thái. Người Do Thái được xem là hậu duệ của người Semite cổ xưa.

GS John Mearsheimer: “Tôi nghĩ thế này, Freddy, người ta đang định nghĩa từ anti-semite theo bất cứ cách nào họ muốn.

Tới bây giờ thì đã đến điểm mà hễ ai đứng ra chỉ trích Israel một cách nghiêm túc thì liền bị miêu tả là anti-semite.

Một số người bạn của tôi, họ là người Do Thái, là người Do Thái đích thực, họ là bài xích Tổ chức Zionist (anti Zionist Enterprise, ám chỉ những người hậu thuẫn Israel như là một thực thể của chủ nghĩa Zionism, chủ nghĩa Do Thái phục quốc). Họ về bản tâm là những người theo chủ nghĩa quốc tế (Internationalist).

Nhưng mà theo quan điểm hầu hết những người bảo vệ Israel, thì những người bạn đó của tôi bị coi là anti-semite. 

Tôi cho rằng thật là lố bịch khi gọi họ là anti-semite. Họ không phải là chống lại người Semite. Có thể tranh luận rằng phải chăng họ là đi theo quan điểm sai lầm, và cũng có thể tranh luận rằng tôi đã không công bằng khi chỉ trích Israel, chẳng hạn như tôi đã nghiêm trọng hóa quá đáng trong những chỉ trích của tôi, mặc dù tôi không cho là như vậy, nhưng mà người ta có thể lập luận về tôi như vậy.

Nhưng mà dán cho tôi cái nhãn anti-semite, hoặc là dán nhãn những ai phản đối chủ nghĩa Do Thái phục quốc là anti-semite, thì đó là đang tìm mở rộng cái khái niệm anti-semite một cách thái quá, đến mức mà cái thuật ngữ đó trở thành gần như vô nghĩa.

Tôi thật sự tin rằng có tồn tại chủ nghĩa anti-semitism trên thế giới này, và tôi lên án những người đó. Tôi cho rằng đó là những gì thật kinh khủng, như những gì được thấy ở Châu Âu trong nhiều thế kỷ. Đó là vết nhơ [của lịch sử].

Tôi là người phản đối và lên án mạnh mẽ chủ nghĩa ‘anti-semitism’, nhưng đó là theo một định nghĩa hợp lý của thuật ngữ này.

Nhưng nếu thuật ngữ ‘anti-semitism’ được kéo rộng ra đến mức cả những người như tôi cũng bị gộp vào bị chỉ trích cùng nhóm với những người anti-semite hàng đầu thế giới, thì tôi cảm thấy như là đang đưa cuộc tranh luận tới điểm mà [lập luận] không còn mang ý nghĩa nữa.”

***

Nguyên nhân chiến tranh Ukraine là do NATO?

PV Freddy Gray: “Lúc đó ông lập luận rằng về căn bản thì phương Tây đẩy mạnh hoạt động giúp đỡ Ukraine trở nên vô ích?”

GS John Mearsheimer: “Đó cũng là điều đã không còn nghi ngờ gì nữa.

Từ lâu đôi đã nói nhiều lần rằng [phương Tây] chúng ta đang dẫn Ukraine đi theo con đường hoa anh thảo (ám chỉ điều gì đó trông thì tốt đẹp nhưng thực ra là độc hại). Tôi nghĩ rằng thúc đẩy việc đưa Ukraine gia nhập NATO là một sai lầm lớn.

[Tổng thống Nga Vladimir] Putin đã tỏ rõ thái độ vào thời điểm mà [phương Tây] chúng ta tuyên bố vào tháng 4/2008 [về dự định đưa Ukraine vào NATO], ông ta nói ông ta sẽ phá hủy Ukraine trước khi để điều đó xảy ra.

Trên thực tế [sự phá hủy] đó đã diễn ra. Những gì đang diễn ra là Ukraine đã mất đi một phần đáng kể lãnh thổ của mình rồi, và tôi tin rằng sẽ mất thêm nhiều hơn nữa, để rồi cuối cùng trở thành một đất nước què quặt không thể vận hành được tốt.

Đây quả là thảm họa cho Ukraine.

Tôi tin rằng nếu chúng ta đừng đưa ra và thúc đẩy việc lôi kéo Ukraine vào NATO, thì chắc hẳn hôm nay Ukraine vẫn còn được vẹn toàn, sẽ không có chiến tranh, và tôi thậm chí tin rằng Ukraine vẫn còn tiếp tục kiểm soát Crimea.”

***

Hoạt động quân sự của Israel ở Gaza là tội ác chiến tranh?

PV Freddy Gray: “Bây giờ chúng ta chuyển sang một chủ đề gây tranh cãi khác mà ông viết trong năm nay, đó là về cuộc chiến ở Gaza.

Ông đăng một bài viết [lời lẽ] rất mạnh ở Substack [hôm 12/12], tiêu đề “Cái chết và Hủy diệt ở Gaza”.

Ông muốn đứng về phía chính nghĩa của lịch sử. Ông tin rằng người Israel đang cố tình tàn sát một lượng lớn dân chúng [Palestine], và ông cho rằng đó là một nỗ lực của ‘diệt chủng’.

Nói ngôn từ như vậy quá là nặng, đúng không?”

GS John Mearsheimer: “Tôi muốn làm rõ ở đây rằng tôi không có nói đó là nỗ lực của ‘diệt chủng’.

Trên thực tế, trong một số tình huống nói ở công chúng, tôi đã nói rằng tôi không tin rằng người Israel đang theo đuổi một cuộc diệt chủng ở đây.

Có một học giả nổi tiếng người Israel sinh ra thời Holocaust (nạn diệt chủng mà người Do Thái gánh chịu vào thế kỷ trước) nghiên cứu về nó, và ông ấy nói rằng ông ta tin người Israel giờ có ‘ý định’ diệt chủng [nhằm vào người Palestine]. Nhưng ông ta không có lập luận rằng Israel đang ‘triển khai’ diệt chủng.

Tôi tin rằng việc giết hại một lượng lớn người dân vô tội ở Palestine, à, người Palestine ở Gaza, đó là tội ác chiến tranh. Tôi tin rằng không còn nghi vấn về việc này nữa.

Đó là điều mà tôi lên án người Israel. Chứ tôi không có chỉ trích người Israel về tội diệt chủng.”

PV Freddy Gray: “Tôi hiểu rồi. Xin lỗi ông vì đã trích dẫn không đúng ý của ông.

Nhưng có một điều mà ông nhắc tới và trích dẫn nhiều trong bài viết đó, đó là có những tuyên bố bạo lực của các sỹ quan chỉ huy cao cấp của Israel. Có những [tuyên bố] nghe rất gây sốc. [**]

Nhưng mà, tôi nói thế này. Israel vừa bị khủng bố tấn công [hôm 7/10]. Ông biết đó, nếu chúng ta nhìn lại vụ ngày 11/9, thì có không ít người Mỹ có những phát biểu gây sốc trong những ngày tiếp đó.

Phải chăng là chúng ta bị lún sâu và những ngôn từ tình cảm [bị kích động]?”

[**] — Trong bài trên Substack của giáo sư Mearsheimer có dẫn chứng đoạn video vào tháng trước về cựu Đại sứ của Israel tại Liên Hợp Quốc gọi đối tượng bị Israel trả thù là “những động vật phi nhân tính”. Ông cựu đại sứ tỏ ra bất mãn khi người dân thế giới “trở thành những nhà nhân đạo vĩ đại” bênh vực cho những người Palestine không sức phản kháng ở Dải Gaza, đồng thời chất vấn rằng tại sao những người đó không làm như vậy trong chiến tranh Ukraine.

GS John Mearsheimer: “Tôi nghĩ nếu nhìn vào ngôn từ mà giới tinh hoa của Israel Elite sử dụng —không phải nói về một vài cá nhân cực đoan cá biệt trong cả một cộng đồng nhân dân, mà là nói về những người trong nội các [Chính phủ Israel], nói về những tướng lãnh đang tại ngũ hoặc đã về hưu— nếu nhìn vào ngôn từ mà họ dùng để hình dung người Palestine, hoặc dùng để nói hoặc miêu tả những gì họ muốn làm tại Gaza, thế thì sẽ thật sự sốc đấy.

Lối dùng từ ngữ ấy đã khiến Omer Bartov —người Israel và cũng là học giả về Holocaust mà tôi đang đề cập tới vài phút trước— phải nói rằng biểu hiện như có ý đồ diệt chủng xuất hiện [trong đầu] một phần những người Israel. Mà ông Bartov không phải là người duy nhất đưa ra lập luận như thế đâu. Các học giả khác, những chuyên gia khác về Holocaust, về diệt chủng, đều nói về luận điểm này.

Một lần nữa tôi muốn làm rõ rằng luận điểm ở đây không phải là người Israel đang ‘tiến hành’ diệt chủng vào thời điểm này, không phải luận điểm ấy. Luận điểm ở đây là có những bằng chứng rõ ràng rằng họ đang phạm tội ác chiến tranh khi tàn sát lượng lớn những người dân Palestine cùng một số việc làm khác nữa, ví dụ như bỏ đói cả một cộng đồng dân chúng bên trong Dải Gaza.

Người ta đã không thể ngờ rằng điều ấy xuất hiện từ người Israel, bởi vì trong lịch sử thì nạn Holocaust là những điều khủng khiếp mà người Do Thái đã từng phải trải qua ở Châu Âu quãng những năm 1939 và 1945. Người ta không thể tưởng tượng được giới lãnh đạo Israel nói về người Palestine theo cách như vậy, và nói về những gì mà họ làm ở Gaza.”

***

Chất vấn rằng nếu Israel không làm thế thì làm thế nào?

PV Freddy Gray: “Vậy thì theo ông nghĩ sẽ phải làm gì đối với Hamas đây? Bởi vì [người Israel] vừa trải qua một thất bại nghiêm trọng trong an ninh của mình. Mà Hamas chính là một vấn đề khó giải quyết. Hãy nghĩ tới các quốc gia Ả-rập láng giềng, chính họ cũng thừa nhận rằng Hamas là một nhóm cuồng tín bạo lực, một tổ chức khủng bố tồi tệ chỉ muốn giết nhiều nhất có thể những người Israel và người Do Thái.

Chúng ta kỳ vọng sẽ giải vấn đề này như thế nào?”

GS John Mearsheimer: “Không có vấn đề gì về việc Israel có quyền đánh trả Hamas. Hoàn toàn chấp nhận được việc Israel quyết tâm diệt sạch Hamas ở Gaza. Có thể hiểu và tán đồng việc làm đó.

Nhưng mà, có sự khác biệt giữa việc truy bắt Hamas và trừng phạt có chủ đích nhắm vào dân chúng. Đó là hai việc hoàn toàn khác nhau.

Nếu truy bắt Hamas, nếu người Israel truy lùng Hamas, thì cũng sẽ xảy ra những thiệt hại nặng nề, mà chúng ta có thể nói rằng trong đó có những người dân vô tội bị giết chết. Đó là điều không tránh khỏi.

Một nguyên nhân chính trong đó là Hamas đan xen hòa đồng sâu vào trong cộng đồng người Palestine.

Nhưng mà, người Israel không phải thuần túy truy bắt Hamas đâu!

Điều mà người Israel đang làm, đó là họ tàn sát có chủ đích lượng lớn người dân, và bằng chứng cho chuyện này đã quá nhiều rồi, và có những bằng chứng đến từ chính nội bộ của Israel.

Hãy nhìn vào những tuyên bố của giới lãnh đạo Israel, hãy nhìn vào cách mà chiến dịch đánh bom được họ đưa ra từ nội bộ giới chức Israel như thế nào, một kế hoạch [đánh bom] công phu điển hình kiểu chiến dịch trừng phạt với mục đích là để tàn sát lượng lớn người dân. Tôi tin tưởng mạnh mẽ rằng có rất nhiều bằng chứng cho điều này, rằng chủ đích cuối cùng của người Israel trong chuyện này chính là thanh tẩy sắc tộc ở Gaza.

Tôi tin rằng người Israel mong muốn thanh tẩy sắc tộc ở Dải Gaza, và họ cũng muốn thanh tẩy sắc tộc ở Bờ Tây [sông Jordan]. Họ chính là muốn đuổi người Palestine đi khỏi hai vùng lãnh thổ đó!

Hãy nhìn vào một điểm quan trọng này, Freddy, đó là hãy nhìn vào [viễn cảnh về một nước] Israel Lớn —trong đó gồm cả Gaza, gồm cả Bờ Tây, gồm cả phần mà chúng ta quen gọi là lãnh thổ viền màu xanh của Israel mà Israel có được vào trước năm 1967, phần gộp của tất cả 3 vùng lãnh thổ đó cấu thành nên nước Israel Lớn— thế thì trong đó có xấp xỉ 7,3 triệu người Do Thái, và cũng xấp xỉ 7,3 triệu người Palestine sinh sống.

Đây là tình huống mà [chính quyền] Israel không thể chấp nhận!

Không thể nào có được một chính thể dân chủ với các con số này, vì như thế [Israel] sẽ nhanh chóng không còn là nhà nước Israel nữa, không còn là nhà nước Do Thái được nữa.

Điều mà người Israel muốn làm, nói đúng hơn điều mà phần nhiều người Israel muốn làm —mà chắc chắn trong đó có nhiều người đang trong chính phủ hiện thời của Israel— đó chính là thanh tẩy sắc tộc ở Gaza, họ cũng muốn thanh tẩy sắc tộc ở Bờ Tây!

Có rất nhiều bằng chứng khác nhau xác định việc này.

Như vậy, làm thế nào để đạt được mục tiêu ấy? Một cách làm chính là tiến hành trừng phạt lên lượng lớn dân chúng [Palestine], trực tiếp nhắm thẳng vào dân chúng [Palestine]. Và đó chính là điều mà người Israel đang làm!

Tôi không phủ nhận rằng họ cũng là đang truy bắt Hamas. Nhưng mà đây không phải là hoạt động quân sự chỉ thuần túy nhằm vào Hamas và không nhằm vào bất kể điều gì khác.”

***

Hiện nay theo thông báo từ phía Palestine, quân đội Israel đã tàn sát trên 20.000 người Palestine trong đó phần đông là phụ nữ và trẻ em, và khiến trên 2 triệu người trong tổng số 2,3 triệu người dân Palestine đang sống ở Gaza trở thành những người vô gia cư.

Có phải chính quyền Israel bị đối xử bất công bởi các tổ chức nhân quyền và bởi Châu Âu?

PV Freddy Gray: “Theo ông, phải chăng có sự thiên vị ở Liên Hợp Quốc, còn có lẽ là ở Liên minh Châu Âu (EU), và nhất định còn ở một số tổ chức viện trợ nhân đạo nữa, họ là bất công đối với [Chính phủ] Israel, và có xu hướng đưa tin và đưa ra các con số thống kê mang tính phê phán.

Ông nhìn nhận thế nào về mức độ các ý kiến phản đối Israel, hoặc ông có nhận thức thế nào?”

Kể từ đầu chiến tranh 7/10 đến nay, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã 2 lần ra nghị quyết với hầu hết ý kiến thuận kêu gọi ngừng bắn ở Gaza. Cả 2 lần Mỹ và Israel đều bỏ phiếu chống đối. Quyết định của Đại hội đồng LHQ không có tính ép buộc phải thi hành, mà chỉ mang tính nhận định, thể hiện ý chí chung.

Còn các đề xuất ngừng bắn ở Dải Gaza tại Hội đồng Bảo an LHQ thì chưa lần nào được thông qua, chủ yếu là do lá phiếu phủ quyết của Mỹ, 1 trong 5 thành viên thường trực của Hội đồng. Hiện nay, tính đến ngày 22/12, một nỗ lực mới dự thảo ngừng bắn ở Hội đồng đang bị trì trệ nhiều ngày, cũng là do Mỹ vẫn kiên trì sẽ phản đối vì câu chữ và điều khoản chưa phù hợp.

GS John Mearsheimer: “Phải là tùy theo thế nào nếu như đang nói về Liên minh Châu Âu. Nói về Châu Âu thì tôi cho rằng nhìn chung [các chính quyền] Châu Âu là hậu thuẫn Israel tới cùng.

Hãy nhìn vào Đức hoặc hãy nhìn vào Anh quốc chẳng hạn, không có bất kỳ bằng chứng nào nói rằng Chính phủ Anh hoặc giới tinh hoa Anh quốc, Chính phủ Đức hoặc giới tinh hoa Đức sẽ đứng cùng phía với những người Palestine để chống lại Israel.

Sẽ không có khác biệt quan điểm quá lớn hay tương phản trong những người Châu Âu về những gì đang xảy ra ở Gaza. Không có khác nhiều giữa họ và những gì người Mỹ làm.

Theo nhìn nhận của tôi về việc này, một khi bước chân ra khỏi Châu Âu và Mỹ, hoặc nói một cách khác là một khi bước chân ra khỏi phương Tây, thì sẽ chứng kiến cực kỳ nhiều chỉ trích rất mạnh nhằm vào Israel, nhằm vào những gì Israel làm đối với người Palestine, đó là điều đã hiển nhiên rồi.

Ông đề cập đến các tổ chức viện trợ nhân đạo, tức là nói về các nhóm tổ chức nhân quyền. Cũng không có nhiều tổ chức như vậy, tôi là nói về nhóm tổ chức [tầm cỡ lớn ở quốc tế].

Ông chắc cũng nhớ về các tổ chức này, trong đó Tổ chức Ân xá Quốc tế (Amnesty International), Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW), và một vài tổ chức nữa, các tổ chức về nhân quyền cỡ dẫn đầu thế giới, có mặt cả ở bên trong Israel. 3 tổ chức lớn, có những uy tín về phương diện nhân quyền theo nhìn nhận của tôi, thì đều đang công bố rất nhiều các báo cáo khá dài, mà trong đó miêu tả Israel như một Chính phủ A-pác-thai (chế độ độc tài và vi phạm nhân quyền nghiêm trọng), và nói [các việc Israel] đang làm là tội ác chống nhân loại.

Ông có thể tin chắc rằng sau khi những lùm xùm này lắng xuống, và những tổ chức nhân quyền này xem xét những gì mà Israel đã làm ở Gaza, thì họ sẽ kết luận Israel đã phạm tội ác chiến tranh, mà nói vậy là chính đáng.

Và hiển nhiên là những tổ chức này ở các quốc gia khác nhau trên thế giới đều chỉ trích rất mạnh mẽ Israel. Có những cá nhân ở phương Tây cũng chỉ trích mạnh mẽ Israel, mà trong số đó, Freddy, có không ít người là người Do Thái.

Một điểm quan trọng cần hiểu rõ, đó là không phải tất cả người Do Thái đều ủng hộ những gì mà Israel đang làm ở Gaza. Trên thực tế có một lượng không nhỏ những phản kháng ngay ở trong nước Mỹ này đối với Israel là đến từ những cá nhân và tổ chức của người Do Thái, ví dụ như Jewish Voice for Peace And Not in My Name.

Tức là tình hình khá phức tạp. Không phải là [tình huống] tất cả thế giới đều phản đối Israel, hoặc [tình huống] tất cả ngoại trừ Mỹ đều phản đối Israel. Xem chừng hoàn toàn không phải là như vậy.

Nó giống như ta bóc ra từng lớp của củ hành tây vậy.”

PV Freddy Gray: “Thưa giáo sư John Mearsheimer, vẫn luôn hài lòng khi nói chuyện với ông. Cảm ơn ông đã tới với chương trình Spectator TV,... Chúc ông cùng toàn bộ khán giả của chương trình sức khỏe và Lễ Giáng sinh vui vẻ, cùng một năm mới an hòa.”

Nhật Tân

Người Việt thường tự hào rằng mình là con cháu Rồng, cháu Tiên. Lạc Long Quân tương truyền là người có nhiều tài phép có thể hàng phục yêu quái. Người Trung Quốc thường cho rằng mình là con cháu của Hoàng Đế, vị Vua sau khi hoàn thành sứ mệnh chốn nhân gian và tu luyện viên mãn đã cưỡi rồng bay về trời. Nhưng không chỉ có tổ tiên là các vị Thần Tiên, sinh mệnh chân chính của con người thế gian ngày nay hầu hết đều là Thần chuyển sinh. 

Nguồn gốc thực sự của sinh mệnh con người từ ngàn năm nay vẫn là điều không thể giải đáp. Mấy trăm năm gần đây, cùng với sự xuất hiện của thuyết tiến hóa, nguồn gốc của con người bị xuyên tạc khiến con người tin mình là hậu duệ của loài động vật. Điều này thực sự trở thành nỗi bất hạnh và đáng thương của nhân loại. 

Làm rõ nguồn gốc huy hoàng và thần thánh của sinh mệnh chân chính của con người, giúp chúng ta xóa bỏ chỗ mê thiên cổ, đem lại nhận thức mới về sứ mệnh cũng như mục đích chân chính của đời người.

Mục đích của dự án là thúc đẩy một công nghệ mà một ngày nào đó có thể biến các chuỗi DNA tổng hợp thành một giải pháp thay thế khả thi cho các ổ cứng, đĩa quang, băng từ và các phương pháp lưu trữ dữ liệu thông thường khác.

Để làm việc đó, các nhà khoa học biến các cặp số nhị phân thành các phân tử nucleotide, cụ thể: 00 thành A, 01 thành G, 10 thành C và 11 thành T. Sau đó tổng hợp (synthesis) thành chuỗi DNA thông qua các thuật toán nén dữ liệu dư thừa. Để khôi phục và copy dữ liệu, họ dùng kỹ thuật giải trình tự gen (senquecing) từ các DNA đã được mã hóa để có được chuỗi phân tử DNA, cuối dùng chuyển đổi các chuỗi DNA thành chuỗi số nhị phân 0 và 1.

Theo các nhà khoa học, phương pháp lưu trữ dữ liệu số bằng DNA có những ưu điểm vượt trội: 

• Dung lượng lưu trữ cực lớn và mật độ lưu trữ cực cao: một gram DNA có kích thước như 1 hạt muối có thể lưu trữ được 432,2 ExtraByte dữ liệu (1 ExtraByte = 1 tỷ tỷ Byte = 1 tỷ GigaByte) tương đương với dữ liệu trung bình Internet toàn thế giới tạo ra trong 1,3 ngày của năm 2024, gấp 17,5 lần dữ liệu toàn Interent tạo ra mỗi ngày của năm 2013. 
• Độ ổn định cực cao: tưong tự như DNA, dữ liệu được lưu trữ bằng DNA có tuổi thọ đến hàng nghìn năm hoặc hàng vạn năm. 
• Khả năng sao lưu đơn giản và chính xác: các DNA có thể được sao chép hàng triệu lần mà không có sai số.  
• An toàn cho môi trường: các đoạn DNA lưu trữ dữ liệu có kích thước vô cùng nhỏ, lại không cần tốn điện để vận hành như thiết bị lưu trữ truyền thống dẫn đến việc an toàn cho môi trường và tiết kiệm chi phí vận hành.

Phương pháp này cũng có nhược điểm: 

• Chi phí rất cao: mất hàng triệu đô la thậm chí cao hơn nữa để lưu trữ và khôi phục 1 khối dữ liệu trên DNA. 
• Tốc độ lưu trữ và copy dữ liệu rất thấp: quá trình tổng hợp và giải trình tự gen (sequencing) bằng các kỹ thuật hiện nay khiến việc ghi và đọc dữ liệu mất rất nhiều thời gian. 

Vậy, DNA được tạo ra bởi điều gì? 

Câu trả lời là: DNA và con người do Thần tạo ra; con người cũng là Thần chuyển sinh. 

Trong phần sau, chúng ta cùng nhau lý giải về những vấn đề này.  

*****

Thần có thật hay không? 

Khoa học hiện đại cho rằng Thần không tồn tại, nhưng nó cũng không chứng minh được rằng Thần không tồn tại. Ngược lại, càng tìm hiểu về Trái đất, Vũ trụ, sự sống, khoa học càng cho thấy nếu không có phép lạ của Thần, sự sống và Vũ trụ sẽ không thể tồn tại.

Loài người đã trải qua gần 80 năm để phát triển ngành điện toán và lưu trữ dữ liệu. Nhưng với công nghệ lưu trữ tiên tiến nhất hiện nay, để có thể lưu trữ được 433,2 ExtraByte mà 1 gram DNA có thể lưu trữ, cần dùng đến khoảng 12.863 tủ thiết bị, chiếm diện tích khoảng 4 sân bóng đá và tiêu tốn khoảng 50MW điện mỗi giờ.

Tất nhiên, có người cho rằng lưu trữ dữ liệu số trên DNA tốc độ rất thấp và chi phí rất cao, nên việc lưu trữ trên DNA là vô nghĩa và bất khả thi. Tuy nhiên, theo các nhà sinh học Ron Sender và Ron Milo thuộc Viện Khoa học Weizmann ở Israel, cơ thể con người cần thay thế khoảng 330 tỷ tế bào mỗi ngày. Với tốc độ đó, cơ thể đang tạo ra hơn 3,8 triệu tế bào mới mỗi giây. [2] Tất cả các quá trình sinh - hóa học trong cơ thể đều được DNA quy định trong hệ thống di truyền. Vậy có thể nói tốc độ truyền và sao chép dữ liệu của DNA là cực nhanh. 

Cho đến nay việc mô phỏng cơ chế truyền thông tin di truyền và sao chép DNA của sinh vật vẫn là bí ẩn với các nhà khoa học. 

Vậy, không thể nói tốc độ sao chép và truyền thông tin của DNA là thấp, mà chỉ có thể nói khoa học hiện đại chưa thể bắt trước được cơ chế này. 

Các nhà khoa học đã khám phá ra rằng thông tin trong DNA của con người tương đương với 12 bộ bách khoa toàn thư Britannica, gồm 384 cuốn sách dầy cộp lấp đầy 15m giá sách trong thư viện. Mã di truyền của DNA có tất cả đặc điểm của một ngôn ngữ thông minh, gồm hệ chữ cái, ngữ pháp và ngữ nghĩa. Thậm chí, các phát hiện mới còn cho thấy mã di truyền còn chứa thông tin theo ngữ cảnh giống như hiện tượng đồng âm trong ngôn ngữ con người. [3]

Ai hoặc cái gì có thể làm cái công việc vĩ đại là thu nhỏ kích thước của vật chất chứa đựng khối lượng thông tin di truyền khổng lồ như thế, rồi đặt số lượng khổng lồ các “chữ cái” đó vào trong một chuỗi thích hợp của chúng như một cẩm nang chỉ dẫn di truyền rồi cho chúng vào vật chứa có độ dày 2 phần triệu milimét? Xác suất để tiến hóa ngẫu nhiên và chọn lọc tự nhiên để tạo ra DNA và hệ di truyền là bao nhiêu? 

Không chỉ những thứ vi mô như DNA, mà xác suất cho việc Vũ trụ, Trái đất và sự sống được hình thành một cách ngẫu nhiên là nhỏ bé khủng khiếp đến nỗi quan niệm rằng tất cả chỉ là “ngẫu nhiên” chống lại lý lẽ thông thường.[4]

Rõ ràng, việc giả định tồn tại ít nhất một trí huệ vĩ đại – một vị Thần (God) – đã tạo ra các điều kiện hoàn hảo để cho DNA, sự sống, Trái đất, Vũ trụ tồn tại cần ít lòng tin hơn hẳn so với quan niệm cho rằng sự hình thành của DNA, sự sống, Trái Đất và Vũ Trụ chỉ là ngẫu nhiên.

*****

Vậy, Thần là gì?

“Thần” là khái niệm chung để chỉ các sinh mệnh cao cấp như Phật, Đạo (Chân Nhân), Thần, Chúa, Tiên, Thánh… Họ là các sinh mệnh có cảnh giới tư tưởng rất cao; có lòng từ bi, yêu thương con người vô điều kiện; có trí huệ siêu việt so với con người; đặc biệt họ có thể siêu việt không gian và thời gian và có năng lực (thần thông) tùy ý điều động, biến đổi, sắp xếp các vật chất ở các không gian vi quan khác nhau.

Người tu luyện có thể trở thành Thần

Lịch sử nhân loại ở cả phương Tây và phương Đông đều ghi nhận hiện tượng người tu luyên trong một pháp môn chân chính khi đi hết tiến trình tu luyện một cách thành công (viên mãn) có thể trở bậc giác ngộ như Đức Phật Thích Ca Mâu Ni ở Ấn Độ, Chúa Jesus (Đế quốc La Mã), Bát Tiên (Trung Quốc). Tức là, người tu luyện viên mãn có thể trở thành Thần. 

Trong quá trình tu luyện, người tu luyện cũng có thể sở hữu một số công năng đặc dị, nhưng chỉ giới hạn với những người chân tu và không phải ai cũng được phép biểu hiện những năng lực đó khi tu luyện giữa đời thường. 

Trong thời hiện đại có cụ Nguyễn Đức Cần (1909-1983) ở Việt Nam [5] và cô Tôn Trữ Lâm  [6] ở Trung Quốc là 2 người tu luyện có công năng đặc dị, đã được các nhà khoa học nghiên cứu và xác nhận. Tuy vậy, những người này vẫn chưa đi hết con đường tu luyện của họ, nên họ chưa thể là Thần.

Vậy vì sao con người thông qua tu luyện có thể trở thành Thần? Đơn giản là vì con người vốn là các vị Thần chuyển sinh. 

****

Ý thức con người đến từ Vũ trụ, con người vốn là các vị Thần chuyển sinh 

Bác sĩ phẫu thuật thần kinh nổi tiếng Eben Alexander từng tham gia giảng dạy ở nhiều trường Y danh tiếng như Đại học y Harvard, Hoa Kỳ. Ngày 10/10/2008, Eben bị viêm màng não và rơi vào hôn mê trong 7 ngày với tỷ lệ tử vong được xác định là trên 97%.

Trong 7 ngày cận kề cái chết, Eben Alexander đã có một trải nghiệm cận tử phi thường khi ý thức của ông rời khỏi thân thể và đến thăm một thế giới đẹp đẽ như thiên đường.

Sau khi hồi tỉnh, Eben đã viết cuốn sách “Chứng cứ về thiên đường” kể về trải nghiệm cận tử của mình. Cuốn sách đã tạo ra cơn địa chấn trong giới y học và nhanh chóng trở thành best seller. 

Từ trải nghiệm cận tử của mình, Eben nhận ra rằng: 

“Ý thức không chỉ tồn tại độc lập với cơ thể mà còn là thứ cơ bản nhất của mọi thứ.” [7]

Một điều quan trọng khác Eben trải nghiệm được là: ý thức của chúng ta được sinh ra từ Vũ trụ rộng lớn này, được tạo ra bởi Đấng Sáng Tạo. Thế giới trên cao kia, ở nơi Vũ trụ rộng lớn kia mới là căn nhà thực sự của chúng ta. 

“Chúng ta – mỗi chúng ta – đều kết nối một cách sâu đậm và không thể tách rời với Vũ trụ rộng lớn hơn. Đó mới chính là ngôi nhà thật sự của chúng ta, và suy nghĩ rằng thế giới vật chất này là tất cả những gì quan trọng chẳng khác nào tự nhốt mình vào một cái tủ nhỏ rồi tưởng tượng rằng chẳng còn gì khác ở bên ngoài kia nữa.” [7]

Nếu ý thức, cái tôi, sinh mệnh chân chính của con người được tạo ra ở Vũ trụ, nơi có cảnh giới tư tưởng và năng lực vượt trội so với nhân loại như bác sĩ Eben mô tả thì chẳng phải con người đều đã từng là Thần? 

Trong tác phẩm “Ba làn sóng tình nguyện và Trái Đất mới” (2011), Dolores Cannon, người sáng lập phương pháp chữa bệnh bằng thôi miên hồi quy đã tiết lộ rằng qua thông tin từ việc thôi miên hàng chục nghìn người, bà phát hiện rằng kể từ khi Nhật Bản hứng chịu hai vụ nổ bom nguyên tử vào năm 1945, có 3 nhóm riêng biệt đại diện cho các linh hồn từ khắp nơi trên vũ trụ đã tình nguyện đến Trái Đất, dưới hình hài của con người để biến đổi tần số của Trái Đất, giúp ngăn ngừa một thảm họa toàn cầu. [8]

Trả lời phỏng vấn tạp chí Edge Magazine, Dolores Cannon cho biết: “Các “tình nguyện viên” đang ở đây để cứu Trái Đất, bởi vì những con người của Trái Đất đang bị xoay vòng trong luân hồi nghiệp báo không thể làm điều đó.” [8]

Trong bài viết “Vì sao có nhân loại”, Ngài Lý Hồng Chí, người sáng lập Pháp Luân Đại Pháp - một pháp môn tu luyện Phật gia đã nói rất rõ: thân thể con người thế gian là do chư Thần dựa vào hình dáng con của mình tạo ra. Còn ý thức, cái tôi chân chính, chân ngã của con người thế gian ngày nay đều là các vị Thần chuyển sinh thành người thay thế: 

“Chúng Thần tạo ra con người là [theo] Sáng Thế Chủ sai phái, bảo chư Thần khác nhau chiểu theo hình dạng bản thân mà tạo ra con người hình dáng khác nhau; cho nên có chủng người da trắng, có chủng người da vàng, có chủng người da đen, và các chủng tộc [khác]; đó chỉ là ngoại hình khác nhau; sinh mệnh bên trong là Sáng Thế Chủ cấp cho; thế nên đều có chung giá trị quan…

Đến lúc cận đại khi Sáng Thế Chủ cần dùng thân thể người để cứu độ chúng sinh vũ trụ, thì đa số sinh mệnh vốn có trong thân thể người bị “Thần” chuyển sinh thành người thay thế.” [9]

*****

Mục đích con người - các vị Thần đến thế gian là để tu luyện và quay về Thần giới của mình 

Trở lại cuộc sống sau trải nghiệm cận tử, bác sĩ Eben Alexander cho biết, một trong những sai lầm lớn nhất mà người ta mắc phải là lãng quên Chúa, lãng quên Đấng Sáng Tạo. Tuy vậy, ông phát hiện rằng: “Om (cách Eben đôi khi gọi Chúa) hiểu và thông cảm với hoàn cảnh của loài người chúng ta một cách sâu sắc và gần gũi hơn những gì chúng ta có thể tưởng tượng được, bởi Om biết rằng chúng ta đã lãng quên điều gì, và hiểu rằng sống mà lãng quên Đấng Linh Thiêng, dù chỉ là trong một khoảnh khắc thôi, là một gánh nặng kinh khủng ra sao.” [7]

Ông Lý Hồng Chí cũng nói rõ trong bài viết Vì sao có nhân loại”: 

“Nhưng vũ trụ, thiên thể vào giai đoạn cuối cùng của thành-trụ-hoại-diệt mà giải thể rồi, [thì các] sinh mệnh không tồn tại chuyển sinh nữa, hết thảy các sinh mệnh và vật thể đều vô tồn, hóa thành bụi, nhất thiết quy ‘không’4. Hiện nay thế gian con người chính đang diễn ra quá trình cuối cùng “diệt” của thành-trụ-hoại-diệt [đó]. Hết thảy mọi thứ mạt hậu đều sẽ biến thành bất hảo, cho nên mới có ‘diệt’; vì thế xã hội bây giờ mới loạn thế này. Người ta không có thiện niệm, loạn tính5, tâm lý biến thái, những thứ độc hại6 tràn lan, không tín Thần, và những loạn tượng7 [khác] nảy sinh khắp cả; đó là điều tất nhiên của thiên thể lúc mạt hậu, chính là đã tới thời đó rồi!

Sáng Thế Chủ8 trân quý sinh mệnh của chúng Thần cùng rất nhiều sinh mệnh thiện lương tốt đẹp và những tạo hóa tốt đẹp trong thiên thể, vì thế vào thời đầu của “hoại”, đã dẫn một số Thần tới tầng ngoài cùng của thiên thể (gọi chung là ngoài ‘Pháp giới’) [nơi] vô Thần chi địa9, [mà] tạo ra Trái Đất.

…Chúng Thần tạo ra con người là [theo] Sáng Thế Chủ sai phái, bảo chư Thần khác nhau chiểu theo hình dạng bản thân mà tạo ra con người hình dáng khác nhau; cho nên có chủng người da trắng, có chủng người da vàng, có chủng người da đen, và các chủng tộc [khác]; đó chỉ là ngoại hình khác nhau; sinh mệnh bên trong là Sáng Thế Chủ cấp cho; thế nên đều có chung giá trị quan. Mục đích Sáng Thế Chủ bảo chư Thần tạo người là để dùng khi mạt hậu cứu độ chúng sinh thiên vũ18gồm cả chúng Thần.

Bởi vì thân thể người có thể trong khổ mà tiêu tội nghiệp, đồng thời trong [hoàn cảnh] không có chính lý, [mà] có thể kiên trì giữ được chính lý mà Thần bảo, cũng có thể bảo trì thiện lương thì sẽ đạt được đề cao của sinh mệnh. Mạt hậu tới rồi, cổng trời nơi Tam giới đã mở rồi, Sáng Thế Chủ đã đang lựa chọn loại người này [để] cứu độ.”

…“Hạ thế24 làm người là để tiêu tội nghiệp, lấy tu luyện tốt bản thân làm mục đích. Người đến thế gian vì để được cứu, vì để đợi Sáng Thế Chủ cứu về thế giới thiên quốc nên mới đến làm người; khi chờ đợi đời này đời khác đều đang tích lũy công đức, đó cũng là mục đích của người luân hồi chuyển sinh; loạn thế là vì để thành tựu chúng sinh.” [9]

*****

Kết luận 

Khoa học hiện đại dù đã rất phát triển nhưng vẫn chưa thể lý giải được nguồn gốc của Vũ trụ, Trái đất và sự sống. Vì vậy, nguồn gốc cũng như mục đích chân chính của cuộc đời cũng trở nên mờ mịt với con người thế gian. 

Nếu dũng cảm loại bỏ những định kiến, sẵn sàng tiếp nhận những tri thức mới thì chúng ta sẽ hiểu rõ được nguồn gốc của sinh mệnh cũng như mục đích chân chính của đời người là gì.

…“Đời người tại thế gian tích thêm phúc đức, vì để dùng trải con đường cho bản thân mình trở về Trời mới là then chốt nhất, chứ không phải vì để đổi lấy hạnh phúc nhất thời của một đời làm người này!” [9]

Thiện Tâm



Tài liệu tham khảo 

[1] Adi Robertson: Microsoft stored an OK Go music video in strings of DNA 

[2] Ron Sender & Ron Milo: The distribution of cellular turnover in the human body; Nature Medicine; 11 January 2021

[3] Phạm Việt Hưng: DNA: Mật mã nhỏ xíu đang lật đổ thuyết tiến hóa

[4] Eric Metaxas:  Sự tồn tại của vũ trụ là phép lạ lớn nhất mọi thời đại

[5] TTVN: Nguyễn Đức Cần: Lương y siêu phàm mà khoa học vẫn chưa thể lý giải

[6] TTVN: Cải tử hoàn sinh động thực vật – vượt trên hiểu biết của khoa học

[7] Eben Alexander: “Chứng cứ về thiên đường”; nhà sách Nhã Nam.

[8] TTVN: Người sáng lập ‘thôi miên hồi quy’: UFO và sự sống trên các hành tinh khác

[9] Lý Hồng Chí: Vì sao có nhân loại; Minh Huệ Net, 20/1/2023

Khi Đảng Cộng sản Trung Quốc phát động chiến dịch đàn áp Pháp Luân Công vào năm 1999, thế giới đã bất ngờ. Thời điểm đó rất ít người bên ngoài Trung Quốc biết Pháp Luân Công là gì, cũng rất ít người lúc đó biết được rằng trong vòng 7 năm kể từ khi phổ biến ra xã hội vào năm 1992, Pháp Luân Công đã thu hút tới hơn 70 triệu người tập luyện. Vậy câu chuyện của Pháp Luân Công là gì?

Cuộc đàn áp Pháp Luân Công đã trải qua hơn 2 thập kỷ, và vẫn còn tiếp diễn đến ngày nay. Chính xác thì chuyện gì đang xảy ra ở Trung Quốc? Ảnh hưởng của nó đối với xã hội Trung Quốc nói riêng và đối với thế giới nói chung?

Dưới đây là tổng hợp một cách hệ thống các bài viết của Trí Thức VN về vấn đề này.

01 | Nguồn gốc cổ xưa

• Nhân loại và văn hóa tu luyện
• Khí công và văn hóa tu luyện cổ xưa
• Tu luyện - Một nền khoa học bị lãng quên
• Văn hóa tu luyện và điều ít biết đằng sau cơn sốt “tiên hiệp” một thời

02 | Sự phổ biến và lợi ích thân tâm

• Vì sao 70 triệu người Trung Quốc tập Pháp Luân Công
• Vì sao những tinh hoa các giới chọn tu Pháp Luân Công?
• Vì sao những người trẻ tuổi này tu luyện Pháp Luân Công?
• Hành trình tìm kiếm ý nghĩa nhân sinh của một võ sư nổi tiếng
• Một số hình ảnh về sự phổ biến của Pháp Luân Công tại châu Á
• Pháp Luân Công nâng cao hiệu quả sức khỏe cho người phương Tây
• Hơn 10.000 giáo viên, học sinh nhận lợi ích từ Pháp Luân Công
• Tạo hóa sinh ra con người là không có bệnh

03 | Cuộc đàn áp cùng các sự kiện tiêu biểu

• Tại sao chính quyền Trung Quốc sợ Pháp Luân Công
• Tôn giáo và tu luyện - Cuộc đàn áp nhìn từ góc độ này
• Cuộc thỉnh nguyện của 10.000 người gây chấn động Trung Quốc
• Những người trong cuộc kể về cuộc thỉnh nguyện làm nên lịch sử
• Vén màn bí ẩn “Phòng 610” – Tổ chức Gestapo của Trung Quốc
• Phòng 610 ĐCSTQ: Từ khuynh đảo quyền lực đến thanh trừng
• Vì sao ĐCSTQ ngụy tạo “vụ tự thiêu tại Thiên An Môn”?
• Lừa dối, gây sốc, thủ tiêu: Sự kiện tự thiêu Thiên An Môn
• Thủ đoạn ma quỷ hóa Pháp Luân Công bị vạch trần thế nào?
• Nhà báo Mỹ kể nội tình sự kiện chèn sóng truyền hình chấn động TQ

04 | Tội ác diệt chủng

• Mỗi người Trung Quốc đều là nạn nhân của cuộc đàn áp
• Học giả: Một cuộc diệt chủng "lạnh" đang diễn ra tại Trung Quốc
• Tòa án: Trung Quốc thu hoạch tạng, phạm tội ác Chống lại loài người
• Hai ngành công nghiệp "giết mổ" người của Trung Quốc
• Các hình thức tra tấn của ĐCSTQ đối với học viên Pháp Luân Công
• Luật sư Cao Trí Thịnh ghi chép về tra tấn tình dục tù nhân tại TQ
• Video và chuyện hành hạ chết người bên trong nhà tù TQ
• Thống kê năm 2023: Hơn 1000 người tập bị kết án oan tại TQ

05 | Phản kháng ôn hòa

• 22 năm: Những cống hiến ít biết cho nhân quyền và tự do
• Hồng Kông: Diễu hành kỷ niệm 18 cuộc đàn áp Pháp Luân Công
• Người tập tại nhiều quốc gia đồng loạt kỷ niệm 20 năm cuộc bức hại
• Học viên Pháp Luân Công thế giới tưởng niệm 23 năm phản bức hại
• Đệ trình danh sách quan chức TQ hành ác lên chính phủ 43 quốc gia
• Những bộ phim phản bức hại đoạt giải thưởng của Pháp Luân Công
• Báo cáo nhân quyền về Pháp Luân Công giành giải Benjamin Franklin

06 | Những chuyện đời đằng sau cuộc bức hại

• Luật sư nhân quyền Cao Trí Thịnh - Dũng khí vượt qua sợ hãi
• Cho đến ngày cuối đời, bà Trần vẫn nói tu luyện là một quyền
• “Tôi đã ngừng căm ghét Pháp Luân Công như thế nào?”
• Câu chuyện đặc biệt tại Trung Quốc đằng sau một giải Pulitzer
• Nhà thiết kế thời trang: “Đối mặt với tra tấn, cha mẹ vẫn kiên định”
• Nữ nghệ sĩ Bắc Kinh bị tra tấn trong tù: “Tôi thà bị giam bởi phát-xít”
• Người trong cuộc: Bước ngoặt của xã hội Trung Quốc 22 năm về trước
• Ký ức 19 tuổi: Cái chết kinh hoàng của cha tại trại giam Trung Quốc
• Hồi ức của một sinh viên Mỹ về “mùa hè đen tối” tại TQ
• Vài mẩu chuyện về những người bị Trung Cộng tẩy não ở New York
• Chuyện đời bi thảm của một nữ sinh đại học Thanh Hoa
• Khuôn mặt Cao Dung Dung và mặt thật của một cuộc bức hại tại TQ
• Cựu quan chức ngoại giao cấp cao: Vì sao tôi thoái ĐCSTQ
• Hồi ức 6 tuổi: MC New York kể chuyện gia đình vượt qua bức hại
• TQ: Giáo viên mẫu giáo tự tử sau khi bị bức hại tại trung tâm tẩy não
• Tưởng niệm nhạc sĩ bị ĐCSTQ giết hại nhân danh Thế vận hội
• Chuyện đời của á quân Olympic phản đối Olympic Bắc Kinh 2008
• Vợ tù nhân lương tâm bị bức hại đến chết vì tìm kiếm công lý
• Will Unbreakable: Phim tài liệu cảm động về tình người sau song sắt
• Chuyện đời nữ du học sinh muốn giải cứu mẹ bị bức hại tại TQ
• Bức tượng Đức Phật và chuyện đời của một nhà điêu khắc
• Sau 3 lần gặp mặt, cô gái kết hôn với chàng trai đang ở trong tù
• Rag Doll: Phim ngắn về cô nhi muốn hồi sinh người mẹ đã khuất
• Cựu quan chức phòng 610: “Vì sao tôi trốn khỏi Trung Quốc?”
• TQ: Bé gái 6 tuổi mồ côi, là nạn nhân bị đàn áp từ trong bụng mẹ
• TQ: Chứng kiến mẹ bị bức hại từ khi lên 6, vẫn kiên định đức tin
• Cuốn sách đặc biệt về quan chức ĐCSTQ: “Những cái xác biết đi”
• Chuyện đời doanh nhân TQ dũng cảm phơi bày tội ác thu hoạch tạng
• Lá thư của con gái tìm kiếm công lý cho cha bị tù và mẹ đã khuất
• Hồi ức 4 tuổi: Sinh viên Canada kể chuyện mẹ bị bức hại
• Bức thư cầu cứu vượt đại dương và dũng khí làm điều tử tế
• Chuyện đời nhà hoạt động nhân quyền vạch trần đại dịch tại Vũ Hán
• Chuyện đời cô gái lớn lên trong gia đình bị bức hại từ năm lên 1 tuổi
• “State Organs”: “Mổ cướp nội tạng” từ góc nhìn của người trong cuộc

07 | Sự ủng hộ chính nghĩa

• Chuyện về hai luật sư chung tay vạch trần tội ác thu hoạch tạng
• Phim tài liệu về 33 luật sư nhân quyền Trung Quốc
• Luật sư David Kilgour: Lên tiếng thay những người không có tiếng nói
• Luật sư David Matas chia sẻ về vạch trần tội ác thu hoạch tạng
• Im lặng về cưỡng bức thu hoạch tạng là tội ác xuyên biên giới
• 2021: Các bác sĩ đầu ngành lên tiếng về tội ác thu hoạch tạng
• Nhiều quốc gia và khu vực chống lại nạn thu hoạch nội tạng sống
• Liên minh hơn 100 tổ chức người Việt ủng hộ chống thu hoạch tạng
• Tuyên ngôn kêu gọi ngăn chặn tội ác mổ cướp nội tạng
• Bên lề khóa họp LHQ: Thúc đẩy hình sự hóa tội ác thu hoạch tạng
• TV Chosun: “Giết người để sống”
• Forbes: Im lặng là đồng lõa với tội ác của ĐCSTQ
• Wall Street Journal: “Cơn ác mộng” thu hoạch nội tạng người tại TQ

08 | Phong trào thoái Đảng Cộng sản Trung Quốc

• Từ “Trời diệt Trung Cộng” đến làn sóng thoái xuất khỏi ĐCSTQ
• 415 triệu người trên thế giới đã thoái xuất khỏi các tổ chức của ĐCSTQ
• Phong trào thoái đảng toàn cầu có thể giải thể ĐCSTQ từ bên trong
• Số người thoái ĐCSTQ tăng đột biến: Người TQ đang thức tỉnh

“Tôi luôn hy vọng người Việt có thể có một cái nhìn vô tư và cởi mở đối với văn hóa Trung Quốc nói chung và nghệ thuật thủy mặc họa nói riêng… Tôi luôn cho rằng nghệ thuật là giá trị chung của toàn nhân loại, nghệ thuật đích thực thì không có biên giới, đó là tinh thần nhân văn cao thượng mà rất nhiều nghệ thuật gia từ cổ chí kim luôn muốn hướng đến và nó khiến cho các kiệt tác nghệ thuật có sức mạnh vượt ra ngoài mọi giới hạn của không gian và thời gian…”. Chân thành, từ tốn, khiêm nhường, họa sĩ thủy mặc Tạ Duy đã kết lại câu chuyện về hội họa Trung Hoa truyền thống với những lời tâm sự như vậy. 

TRIỆU MẠNH PHỦ. Dục mã đồ. Mực và màu trên lụa. 28.1 cm x 155.5 cm. Bảo tàng cố cung Bắc Kinh.

Phương Tây có một câu ngạn ngữ nổi tiếng: "Chúng ta sinh ra từ cát bụi rồi lại trở về với cát bụi". Trong suốt hàng ngàn năm, dù cho xa cách về mặt địa lý, khác biệt về giống nòi cũng như đường hướng văn minh, tổ tiên của loài người đã truyền lại cho thế hệ sau hàng trăm truyền thuyết với cùng một mô-típ: Chư Thần dựa vào hình tượng của bản thân mà tạo ra con người từ bụi đất. Người Sumer kể rằng Thần Enki tạo nên con người từ đất sét và máu của một vị Thần. Người Ai Cập kể rằng Thần Khnum tạo ra trẻ con từ đất sét và đặt vào bụng mẹ chúng. Người Hy Lạp kể rằng thần Prometheus tạo ra con người, và loài người đã trải qua những thời kỳ vàng, đồng, còn hiện tại nhân loại là giống loài xuất sinh từ đá. Người Ấn Độ kể rằng Parvati nặn nên Ganesha từ đất và ban cho máu thịt. Người Trung Hoa kể rằng Nữ Oa dùng bùn nặn thành người. Cơ Đốc giáo kể rằng Thiên Chúa thổi sự sống vào hình người từ bụi đất... Thiên cơ nào nằm sau những truyền thuyết giống nhau đến kỳ lạ ấy?

Trong tuyên ngôn độc lập của Hoa Kỳ có một câu nói rất nổi tiếng mà có lẽ ai cũng biết, đó là: “all men are created equal”. Câu này thường được người ta dịch ra thành “con người sinh ra là bình đẳng”, nhưng kỳ thực nó có nghĩa là “con người được tạo ra bình đẳng”. Nó là một phần của câu nói: “...con người được tạo ra bình đẳng, và được Chúa Sáng Thế ban cho những Quyền bất khả xâm phạm” (all men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain unalienable Rights). Điều này đã nói rất rõ đức tin của các vị Cha Lập quốc Hoa Kỳ thời đó. Chúa Sáng Thế tạo ra con người từ bụi đất, ban cho con người nhân quyền, và cũng quy phạm đạo đức của con người.

Thế nhưng, khoảng hơn 100 năm nay, nhân loại đã vứt bỏ niềm tin truyền thống có hàng ngàn năm và say sưa với những gì khoa học đem tới. Sản phẩm - sự kết hợp - của thuyết vô thần và khoa học được giảng dạy trong hầu hết các trường đại học công và tư ở mọi nơi. Còn ngay chính tại Hoa Kỳ, đất nước của tự do, thì việc biểu đạt niềm tin tôn giáo trong trường học công đã trở thành điều cấm kỵ (taboo), còn chủ nghĩa vô thần và thuyết tiến hóa đã được dạy như một bộ môn cơ bản.

Rồi khi lý thuyết gien và vật lý lượng tử phát triển, khi không ít nhà khoa học dám đi ngược lại với tiếng nói chủ lưu, khi truyền thông không còn chỉ là công cụ của sự thao túng và kiểm duyệt mà còn là cánh cửa cho sự thật, khi không ít người đã lờ mờ hiểu rằng học thuyết tiến hóa chỉ là một "học thuyết", thì nhân loại đang đối diện với một lỗ hổng lớn bên trong mỗi chúng ta.

Kể từ thời kỳ viễn cổ xa xưa, trong bất kể nền văn minh nào, trong bất kể phương cách sinh tồn nào, trong bất kể triết lý, nhận thức hay tín ngưỡng nào, nhân loại vẫn luôn kiếm tìm câu trả lời cho những câu hỏi lớn: “Chúng ta là ai? Chúng ta từ đâu đến? Chúng ta sẽ đi về đâu? Mục đích của sinh mệnh là gì?” Con người là những đứa con do Chư Thần "dùng bùn đất tạo ra" hay là kết quả "may mắn" của những đột biến "ngẫu nhiên" từ một giống loài cổ đại?

Và dù cho có bao nhiêu học thuyết được đưa ra, bao nhiêu tín ngưỡng hay tôn giáo đề cập đến, dường như không có câu trả lời nào mang đến cảm giác toàn vẹn cho nhân loại. Nếu như nói Thiên Chúa tạo ra con người, thì vì sao lại tạo ra con người, rồi lại tạo ra cả những thứ tựa như thử thách để rồi cuối cùng Adam và Eva sa ngã? Nếu như nói con người cần phải đến một nơi tốt đẹp hơn, giải thoát khỏi "bể khổ", giải thoát khỏi "luân hồi" thì rốt cuộc mục đích chân chính của sinh mệnh người sao mà đơn giản thế?

Nếu chỉ là vì một tương lai tốt đẹp hơn thì vì sao không thể cho phép con người có một Thiên đàng nơi nhân thế? Sự say mê chủ nghĩa cộng sản một thời đã bắt đầu từ chính câu hỏi này. Không thỏa mãn và vô minh - Đó có thể cũng là một nguyên nhân chủ yếu tại sao chúng ta lựa chọn (hoặc giả bị dẫn dụ vào) một con đường cực đoan, vứt bỏ tín ngưỡng truyền thống.

Nhưng, có thể bạn không tin, kỳ thực ngày nay, chúng ta đã có trong tay đầy đủ kiến thức để luận giải tất cả...

Nhìn từ vật lý lượng tử

Hãy nói về truyền thuyết Thần dùng bụi đất tạo ra con người. Nói rằng Thần dùng bụi đất tạo con người, nghĩa là con người được tạo ra từ cùng một loại vật chất mà Thần gọi là "bụi đất". Rất nhiều người đều cảm thấy là điều không thể tin được. Con người có đầu óc tay chân, lục phủ ngũ tạng, các bộ phận khác nhau như thế, lấy gì để nói là cùng một loại vật chất?

Nhưng "Một chút khoa học làm ta xa rời Chúa, nhiều khoa học làm ta quay về với Chúa", ngày nay chẳng phải chúng ta đã hiểu được rằng thế giới vật chất mà con người nhìn nhận được cấu tạo bằng các "hạt" sao?

Nhưng nếu thử suy ngẫm ra, việc trái đất quay quanh mặt trời có khác là bao so với việc electron quay quanh hạt nhân nguyên tử? Giữa trái đất và mặt trời là chân không, và giữa electron và nguyên tử lại cũng là chân không như thế. Giữa trái đất và mặt trời có lực hút tự thân, giữa electron và nguyên tử lại cũng có lực hút tự thân như thế. Sự vận hành của các hành tinh và các ngôi sao cũng giống như sự vận hành trong thế giới của các hạt. "Cát" mà Đức Phật nói tới ở đây chẳng cũng có cùng ý nghĩa với "hạt" hay sao?

Con người sinh sống giữa thế giới của các hạt nhỏ bé (phân tử, nguyên tử, hạt cơ bản...) và thế giới của các "hạt" to lớn hơn (tinh cầu, hành tinh, ngân hà...). Con người sinh sống trên bề mặt của "hạt" trái đất. Vậy thì có hay không sinh mệnh sinh sống trên bề mặt của các "hạt" nhỏ bé hơn? Có hay không sinh mệnh sinh sống trên bề mặt của các "hạt" to lớn hơn? Ngày nay khi những bộ phim về thế giới lượng tử (quantum world, quantum realm) được trình chiếu rộng rãi, chẳng phải con người đã suy nghĩ đến được tới bước này hay sao?

Không chỉ thế, con người được tổ hợp thành từ các "hạt" nhỏ bé. Vậy có hay không các sinh mệnh, các thế giới được tổ hợp thành từ các "hạt" tương tự, từ các "hạt" nhỏ hơn, từ các "hạt" lớn hơn? Thế giới của các hạt tạo thành các chiều không gian đồng đẳng, các chiều không gian vi quan, các chiều không gian hồng quan, tất cả đều đan xen thành một thế giới phức tạp vượt quá khả năng hiểu biết của con người.

Và con người đã tưởng tượng ra điều này chưa? Thật sự là có rồi. Bộ phim "Men in black" (1997) có một đoạn kết hết sức đặc sắc. Bắt đầu từ trái đất, cảnh phim gia tốc bay lên, bay lên cao hơn, cho đến khi trái đất chỉ còn là một hạt đang chuyển động bên cạnh hằng hà sa số các hạt khác, tạo nên hệ ngân hà. Nhưng hệ ngân hà rốt ráo chỉ là một viên bi bên trong thế giới của một sinh mệnh to lớn hơn. Có những điều không hề khó tưởng tượng như chúng ta vẫn nghĩ.

Không chỉ vậy, con người còn suy nghĩ được rằng một cá nhân có thể đột phá được sự khác biệt về "hạt" để lọt vào không gian khác mà vẫn bảo trì được kết cấu tổ chức của thân thể người, tức là sinh mệnh cấu thành từ "hạt" này lại có thể thu nhỏ hay phóng lớn để nhảy vào thế giới của một "hạt" khác. Người kiến (trong "Ant-Man and the Wasp: Quantumania" 2023) chẳng phải là đã đột phát đến không gian của các hạt nhỏ hơn và tham gia vào chiến tranh trong xã hội đó hay sao? Thậm chí là du hành thời gian thông qua sự sai biệt về thời-không giữa các không gian hạt ("Avengers: Endgame" 2019).

Đó là những gì con người có thể tưởng tượng ra. Nhưng liệu con người đã nghiên cứu tới được "hạt" nhỏ nhất chưa? Kỳ thực lý thuyết lượng tử cũng chỉ là lý thuyết xây dựng trên cơ sở thực chứng và lý luận, con người thậm chí còn không thể quan sát được các hạt cơ bản mà là thông qua đo đạc và tính toán mà "sờ mó" thế giới vật chất.

Và liệu con người đã nghiên cứu tới được "hạt" to lớn nhất chưa? Con người mới chỉ đang mơ ước được đặt chân lên một "hạt" tương đối xa chúng ta là sao Hỏa. Còn vũ trụ rộng lớn xung quanh chúng ta thì con người không thể "sờ mó" tới được. Vũ trụ mà con người nhận thức cũng chỉ là vũ trụ trong phạm vi "vũ trụ quan sát được" là vài chục tỷ năm ánh sáng. Nhưng điều mà chúng ta quan sát được cũng chỉ là sự kiện đã xảy ra trong vài chục tỷ năm ánh sáng trước đây, còn chuyện đang xảy ra hôm nay, phải sau vài chục tỷ năm ánh sáng nữa mới có thể quan sát được. Nếu cả vũ trụ này cũng chỉ là một "hạt" bên trong vô vàn các "hạt" to lớn khác, bên cạnh các vũ trụ khác thì sao?

Chúng ta là những người "mù" và "điếc"

Quay trở lại câu hỏi: Chúa có tồn tại không? Thần có tồn tại không? Phật có tồn tại không? Và câu nói tiếp theo chúng ta thường được nghe chính là: "Thế thì chỉ cho tôi thấy đi, tôi thấy rồi thì tôi mới tin".

Hãy thử nghĩ về điều này: Điện thoại là một phát minh đặc sắc trong nền văn minh khoa kỹ hiện nay. Điện thoại truyền thông tin như thế nào? Ngay trong không khí này, một lượng thông tin dữ liệu khổng lồ đang truyền qua truyền lại, con người không nhìn thấy, không nghe thấy, không sờ nắm được. Vậy sao con người vẫn tin?

Bản thân chúng ta thường hay quên mất rằng chúng ta là những người "mù" và "điếc" ngay trong thế giới vật chất mà chúng ta có thể nghiên cứu hay động chạm đến được.

Dùng một ví dụ dễ hiểu. Chúng ta biết rằng trong âm nhạc, người ta có các nốt nhạc là Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si. Các nốt nhạc này chia thang âm thành 8 quãng, nên chúng ta có khái niệm "quãng tám". Nhưng âm nhạc không giới hạn chỉ trong 1 quãng tám. Khi tần số phát ra cao hơn, người ta thấy rằng quãng tám được lặp lại. Ví dụ ở Việt Nam, chúng ta thường có cách gọi là Đồ, Rê, Mi, Pha, Sol, La, Si, Đố. "Đồ" và "Đố" này kỳ thực chính là Do được lặp lại ở 2 quãng tám khác nhau. Quãng tám được xem là một hiện tượng tự nhiên và được biết đến như là "sự kì diệu cơ bản của âm nhạc". Trên đàn piano ngày nay, có khoảng 7 quãng tám.

Khoa học hiện đại cũng biết rằng con người chỉ có khả năng nghe được âm thanh ở tần số từ 20 Hz đến 20.000 Hz, tức là chỉ khoảng 10 quãng tám. Nhưng còn có rất nhiều âm thanh chúng ta có thể đo đạc được mà con người lại không nghe thấy được. Nhiều loài động vật trong tự nhiên sử dụng âm thanh mà chúng ta không nghe được để giao tiếp. Voi có thể giao tiếp ở tần số dưới 20 Hz, cá voi có thể giao tiếp ở tần số lên tới 175.000 Hz, v.v..

Nói một cách hình tượng, chúng ta là những người “điếc” ngay trong thế giới vật chất mà chúng ta nhìn nhận.

Vậy thì tiến thêm một bước nữa, chúng ta nhìn thấy gì? Con người có thể nhìn thấy đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím, là những màu sắc trong dải ánh sáng nào? Cũng giống như là một vài “quãng tám” vậy. Nhưng vượt ra khỏi đó chẳng phải còn có những thứ với quang phổ cao hơn và thấp hơn sao? Như hồng ngoại, tử ngoại, X-quang đều là những thứ mà con người đo đạc được, nhưng lại không nhìn thấy được.

Thế thì chẳng phải chúng ta cũng là những người “mù” trong vũ trụ rộng lớn này hay sao?

Kỳ thực mỗi một đặc tính, mỗi một tính chất mà con người dùng để đánh giá vật chất đều chính như một vài "quãng tám" vậy. Nhiệt độ, độ ẩm, áp suất, độ cứng, v.v.. thậm chí cả thời gian, không gian, tất cả mọi thứ mà con người nhìn nhận thế giới vật chất đều chỉ giới hạn như thế. Bên trong giới hạn đó, các định luật, định lý mà chúng ta đưa ra "có thể" là đúng. Vượt ngoài giới hạn đó, chúng không còn là chân tướng thực sự, không còn là quy luật phổ quát.

Sự tìm tòi vũ trụ của chúng ta kỳ thực chỉ như những người mù sờ voi. Sờ được cái chân thì bảo voi giống cái cột, sờ được cái tai thì bảo nó giống cái quạt, sờ được cái vòi thì bảo nó như một con đỉa lớn... Hầu hết con người, theo tư duy quán tính, không cảm nhận được những đạo lý hết sức cơ bản mà sâu sắc này.

Hãy suy ngẫm về điều này: Bạn cầm cái bút chì, và bạn biết nó là nhân tạo mà không cần phải chứng minh. Vì sao lại như vậy?

Vũ trụ này chứa đầy những điều đáng kinh ngạc và các cơ chế khác nhau đằng sau chúng. Sự tồn tại và vận hành có trật tự của toàn bộ vũ trụ có thể là sự ngẫu nhiên chăng? Có bao nhiêu khả năng ngẫu nhiên để tạo ra một cái bút chì? Một con khỉ ngồi trước bàn phím máy tính thì có bao nhiêu khả năng ngẫu nhiên để nó lập trình được Windows XP? Nhưng đó mới chỉ là những thứ nhân tạo. Còn như có bao nhiêu khả năng ngẫu nhiên để có những điều kiện sống cho con người, chẳng hạn như chín đại hành tinh quay quanh mặt trời một cách tuần tự với khoảng cách phù hợp? Có bao nhiêu yếu tố ngẫu nhiên có thể tạo ra một cơ thể người, hoặc thậm chí chỉ đơn giản là một bông hoa, một chiếc lá? Sự tồn tại của những điều lớn lao, những quy luật phổ quát của vũ trụ chính là thứ khiến Einstein trở nên khiêm tốn đến như vậy.

Kỳ thực điều mà Einstein nói đến ở đây, nếu nói theo văn hóa phương Đông thì cực kỳ đơn giản. Cái trật tự này trong văn hóa phương Đông được gọi là “Đạo”. Khái niệm không phổ biến ở phương Tây thì nền văn hóa phương Đông cổ xưa đã có sẵn danh từ riêng để gọi tên từ hàng ngàn năm về trước!

Phương Đông là “huyền bí”. Với người phương Tây mà nói, phương Đông thật sự là “huyền bí”, bởi vì ngay cả tri thức lưu lại trong các cuốn cổ thư phương Đông cũng vượt khỏi nhận thức của khoa học phương Tây. Những thứ như kinh mạch, huyệt đạo, khí công... sẽ làm chấn động bất cứ người phương Tây nào tiếp xúc với nó. Tất nhiên, những tri thức cổ đại này vốn không phải là sản vật của sự tìm tòi thực chứng và ngay đến người phương Đông hiện đại theo Tây học cũng e dè khi tiếp xúc với chúng.

Nền văn hóa Phương Đông cổ xưa ngập tràn khái niệm “tu luyện”. Trong xã hội, các ngành các nghề đều giảng về “Đạo”, nên mới có Bách Gia. Lão Tử lại giảng: “Đạo khả đạo, phi thường đạo” (Đạo chân chính ở đây không phải là cái đạo thông thường, không phải nằm trong vòng đạo lý mà người thường có thể hiểu rõ được). Người xưa khi đứng khi ngồi đều có tư thế, lại giảng vận khí, hô hấp. Trong các thời kỳ thịnh trị, việc người ta tìm hiểu những con đường khác nhau của Phật gia, Đạo gia là vô cùng phổ biến. Các bậc tu hành xa xưa đã để lại những kinh điển cao thâm, trả lời cho nhân thế những câu hỏi được coi là chỗ mê vĩnh hằng như: nguồn gốc nhân loại, mối quan hệ giữa nhân loại và vũ trụ, ý nghĩa của sự tồn tại. Đồng thời họ lại thông qua các hình thức tu luyện khác nhau như tu tâm, tu Thiện, tu thân, tu Chân, đức tin, cứu rỗi, v.v, để định hình nên khái niệm về tu luyện. Tri thức của phương Đông cổ đại “huyền bí” cũng từ đó mà xuất sinh.

Tất nhiên, không phải là phương Tây không có khái niệm về Đạo này, chẳng qua là nó ít được để ý đến. Chẳng hạn từ thời La Mã, nhà hiền triết Cicero đã bàn tới Luật Tự nhiên. Trong quá trình thành lập Hiến pháp Hoa Kỳ, các vị Cha Lập quốc đã có một hiểu biết sâu sắc về Luật Tự nhiên (luật của Chúa) này. Và hơn thế nữa, theo logic của tư duy, nếu như họ xác tín vào Luật Tự nhiên, thì họ cũng tin rằng Luật Tự nhiên hiện hữu ở mọi nơi, không thứ gì là không có. Như vậy họ sẽ đi tìm sự biểu hiện của Luật Tự nhiên trong tất cả khía cạnh của đời sống, từ quan hệ xã hội tới kinh tế, chính trị. Đây chính là nguồn gốc của Hiến pháp Hoa Kỳ.

Vì sao Chư Thần lại tạo ra con người?

Vậy nếu như những suy luận bên trên là hợp lý đối với độc giả, nếu như chúng ta có thể tạm thời chấp nhận được sự tồn tại của Chư Thần và sự sáng tạo nên con người từ các “hạt” vi quan như một tiền đề. Thế thì câu hỏi lớn tiếp theo được đặt ra chính là: Vì sao lại có nhân loại?

Tôn giáo đã vượt qua khoa học khi nói về nguồn gốc của con người. Nhưng câu hỏi này vẫn là một nan đề của tôn giáo nói chung. Ngay cả trong Thiên Chúa giáo, tôn giáo thuộc hàng phổ biến nhất ngày nay, một trong những tôn giáo hiếm hoi cũng đề cập đến nguồn gốc của con người một cách chi tiết (như trong Sách Sáng thế của Kinh Thánh), thì đây cũng là một ẩn đố.

Nếu như nói Thiên Chúa tạo ra con người, thì vì sao lại tạo ra con người? Sáng Thế ký chép rằng Jehovah sau khi tạo ra Adam đã mang Adam đến vườn Địa đàng, nói với Adam có thể tùy ý ăn mọi loại quả trong vườn, chỉ riêng có quả trên cây trí tuệ thì không được ăn. Sáng Thế ký còn chép rằng trong các loài mà Jehovah tạo nên, chỉ có rắn là giống quỷ quyệt hơn hết các loài trong vườn. Kết quả là con rắn kia dụ dỗ Eva đến ăn quả cây trí tuệ. Eva ăn xong còn bảo Adam ăn. Thiên Chúa giáo nhìn nhận rằng đây chính là căn nguyên của tất cả tội ác và khổ nạn của thế gian ngày nay.

Vậy thì có mấy vấn đề đặt ra ở đây.

Vấn đề thứ nhất: Thiên Chúa từ bi với Adam như thế, vì sao trong vườn Địa Đàng lại tạo ra cây trí tuệ, hơn nữa còn không có biện pháp bảo vệ nào? Vì sao lại tạo ra con rắn giảo hoạt kia? Nếu là khảo nghiệm xem Adam và Eva có nghe lời Thượng Đế hay không, tại sao lúc Eva bị cám dỗ sắp hái quả của cây trí tuệ kia, lại không ngăn cản nàng, cho nàng một cơ hội sửa sai, lại để đến sau khi Eva và Adam phạm phải tội lỗi không thể vãn hồi rồi mới đuổi cả hai ra khỏi vương Địa đàng. Và sau đó lại phải tốn một thời gian dài và rất nhiều tinh lực đến cứu rỗi hậu duệ của họ? Chiểu theo đức tin trong Thiên Chúa giáo ngày nay mà nói, Thiên Chúa cho người đời sau rất nhiều cơ hội để sửa chữa, vì sao lại không thể cho Eva hay Adam một lần cơ hội sửa chữa lỗi lầm?

Vấn đề thứ hai: Chúng ta đều biết về câu chuyện con thuyền Noah và Đại Hồng Thủy. Theo chương thứ 5 của Sáng Thế ký, Noah là cháu đời thứ 9 của Adam, cũng có nghĩa là, trong thời gian 9 đời kể từ Adam, thế giới này đã bại hoại đến mức phải đi đến bước hủy diệt rồi. Chiểu theo đức tin trong Thiên Chúa giáo, Thiên đàng là do Thiên Chúa tạo nên, sự tốt đẹp của Thiên đàng là vĩnh hằng, sự tốt đẹp của sinh mệnh trong Thiên đàng cũng là vĩnh hằng. Tức là Thiên Chúa có năng lực tạo ra một thế giới và các sinh mệnh vĩnh viễn tốt đẹp. Vậy tại sao Ngài lại tạo ra một thế giới và những sinh mệnh có thể bại hoại nhanh như vậy?

Thiên Chúa ấy, tạm thời cứ chiểu theo đức tin của Thiên Chúa giáo, thì Ngài là Thần toàn năng. Chiểu theo tư duy đó thì Ngài đã hữu ý an bài như vậy. Thế thì an bài như vậy để làm gì? Tạo ra một thế giới không tốt như thế để triển hiện "tình yêu" của bản thân có vẻ hoàn toàn không cần thiết lắm?

Tương tự như vậy, các tôn giáo khác cũng nói một cách rất chung chung về nguồn gốc của nhân loại. Ví như nói đạo Phật giảng rằng sinh mệnh con người đã trải qua luân hồi đời đời kiếp kiếp, cần nên giải thoát khỏi "bể khổ", giải thoát khỏi "luân hồi", đến một nơi tốt đẹp hơn. Thế thì nguồn gốc của chúng ta là gì? Đến một nơi tốt đẹp hơn thì sao? Đạo gia lại giảng chung chung hơn nữa, nói rằng Đạo tạo ra vạn vật ("Đạo sinh nhất, Nhất sinh nhị, Nhị sinh tam, tam sinh vạn vật"), mà người thì cần phải "phản bổn quy chân", trở về với bản tính tiên thiên, trở về với Đạo. Cuối cùng cũng đều không giải thích cho rốt ráo vì sao Thần tạo ra con người.

Tựu chung lại, "Vì sao có nhân loại?" đã trở thành một nan đề của tôn giáo xưa nay.

Thần truyền văn hóa

Ở trên chúng ta đã đề cập đến điều này: Thần tạo ra con người là có nguyên nhân. Và việc an bài cho con người rời khỏi Thiên đàng, cũng như việc tạo lập nên xã hội loài người có thể xuống dốc và trở nên bại hoại là hữu ý. Nhưng đó không phải là sự an bài một chiều. Ở chiều hướng ngược lại, Chư Thần cũng lại an bài nên những nhân tố khiến cho con người và xã hội loài người có thể thăng hoa.

Đây chính là nguyên nhân trong tất cả các dân tộc trên thế giới đều lưu lại những truyền thuyết về việc Thần và các sứ giả của Thần (mà ở phương Tây gọi là các nhà tiên tri) dạy con người cách sinh sống, truyền cho con người văn hóa, xác lập nên những chuẩn tắc trong đạo đức và hành vi của con người: Nữ Oa đội đá vá trời; Prometheus trao lửa cho loài người; Phục Hy diễn dịch Bát quái; Thần Nông nếm bách thảo; Socrates, Plato và Aristotle để lại triết học cổ như một con đường tìm kiếm chân lý; Moses truyền lại 10 điều răn của Thiên Chúa; Lão Tử kế thừa văn hóa thượng cổ để lại Đạo đức kinh; Khổng Tử tiếp nối nhà Chu, truyền văn hóa Nho gia trị thế an bang; Phật Thích Ca Mâu Ni chứng ngộ truyền Pháp; Chúa Jesus hy sinh thân mình cứu rỗi người Do Thái; v.v..

Dù có tín ngưỡng hay không, nếu nhìn vào nền văn hóa truyền thống của nhân loại, không khó để nhận ra rằng hầu hết các giá trị phổ quát, các quan niệm đạo đức, các quy tắc hành xử của con người là xuất phát từ quy phạm của Thần linh. Lấy 10 điều răn của Thiên Chúa làm ví dụ, đây là những nguyên tắc ứng xử hết sức cơ bản trong xã hội loài người: kính ngưỡng Thần linh, tôn kính cha mẹ, không được giết người, không được ngoại tình, không được trộm cắp, không được đố kỵ tham lam...

Nhiều nền văn hóa Thần truyền đều được luân phiên dựng lập, ban đầu là phát triển, từng bước trải qua quá trình "thành - trụ - hoại - diệt", cho đến khi một nền văn minh mới xuất hiện. Các nền văn minh mới thay thế các nền văn minh cũ, một số là do thiên tai và các yếu tố khác dẫn đến sự tuyệt chủng của con người và thậm chí là hầu hết các sinh vật. Các nền văn minh khác là do chiến tranh quy mô lớn hoặc bệnh dịch quy mô lớn gây ra số lượng lớn người chết, những người sống sót dần dần từ bỏ nền văn hóa tiền sử để hòa nhập vào nền văn minh mới.

Sự xuất hiện của văn hóa Thần truyền vào mỗi chu kỳ văn minh ở các vùng đất khác nhau cho thấy những an bài hết sức tỉ mỉ của Thần đối với con người. Điều này lại càng khiến cho chúng ta phải tự hỏi: Vì sao Chư Thần lấy hình tượng của bản thân để tạo ra con người? Vì sao Chư Thần lại tỉ mỉ dẫn dắt con người trải qua vô số chu kỳ văn minh?

Còn nữa: Vì sao Chư Thần lại tạo ra thế gian với những đạo lý phản ngược lại với chốn Thiên đàng mỹ hảo? Chư Thần khiến cho con người "thiện ác đồng tại" (có cả thiện lẫn ác), khiến cho xã hội loài người sát sinh để có cái ăn, khiến kẻ mạnh làm anh hùng, dùng chiến tranh để có được thiên hạ, nhưng cũng lại đồng thời cho phép con người thăng hoa trở về, giác ngộ viên mãn. Tất cả những điều này nếu không phải là Chư Thần cho phép dựng lập nên thì không thể nào tồn tại được.

Nhân loại chờ mong Đấng Cứu Thế

Quá trình tìm hiểu về nguồn gốc và nguyên nhân sự tồn tại của nhân loại đã đưa người viết đến một tìm hiểu xa xưa hơn về tín ngưỡng. Đó là truyền thuyết về Đấng Cứu Thế.

Hãy sử dụng một câu chuyện hấp dẫn để nói về đề tài này. Tại bảo tàng Louvre nổi tiếng ở Paris có một bức họa sâu xa, hàm chứa nhiều ẩn đố, mang tên “Et in Arcadia ego” của Nicolas Poussin, người được mệnh danh là cha đẻ của nền hội họa Pháp.

Theo truyền thuyết, Arcadia là một chốn Thiên đàng thanh bình, cách biệt với thế giới trần tục. Các sinh mệnh của Arcadia luôn sống trong hạnh phúc và không hề biết đến cái chết. Bức “Et in Arcadia ego” của Nicolas Poussin tập trung mô tả bốn con dân của Arcadia, gồm có ba người chăn cừu và một phụ nữ. Họ đang đứng quanh một phiến đá có khắc dòng chữ “Et in Arcadia ego”, có nghĩa là “Thậm chí ở Arcadia, ta cũng hiện hữu”. Nếu chưa biết đến câu chuyện đằng sau bức họa, thì hẳn câu hỏi đầu tiên của người thưởng lãm tranh sẽ là: “Ai đã viết ra câu nói ấy?”

Nếu hỏi rằng ở cõi Thiên đàng trường cửu ấy, điều các sinh mệnh chưa hề trải qua là gì, thì đáp án có lẽ chính là: “lão - bệnh - tử”. Vị Thần đã viết nên câu nói ấy chính là vị Thần của sự suy vong và tận diệt. Ông dường như đang muốn nói rằng: Thậm chí cả xứ Thiên đàng Arcadia rồi cũng sẽ đi tới hồi kết!

Thật ra người phương Tây không chỉ biết đến Thiên đàng như một chốn tịnh thổ, mà cũng biết rằng đã từng và sẽ có những xáo động lớn diễn ra tại nơi đây. Đó là truyền thuyết về trận chiến trên Thiên đàng khi Lucifer dẫn đầu nhóm Thiên thần phản Chúa được mô tả sống động trong “Thiên đàng đã mất” (Paradise Lost) của Milton. Đó cũng là những tiên tri trong sách Khải Huyền của Kinh Thánh về việc trong tương lai, một con rồng đỏ sẽ mê hoặc khiến các Thiên Thần đi theo nó. Con rồng đó sẽ gây ra nhiều tai họa, và khiến cho một phần ba số ngôi sao trên bầu trời rơi xuống mặt đất.

Chúng ta đều biết rằng, trong văn hóa cổ xưa ở cả phương Đông lẫn phương Tây, các vì tinh tú là một hình ảnh tượng trưng của các vị Thần, ví như Thần Jupiter đối ứng với sao Mộc, thần Helios đối ứng với Mặt trời, hay Nam Tào - Bắc Đẩu tinh quân coi giữ các chòm sao Nam Đẩu - Bắc Đẩu. Ngoài ra, các vì sao cũng được coi như một hình tượng phản ánh những thế giới của chư Thần. Vậy thì một phần ba số ngôi sao trên bầu trời rơi xuống mặt đất chẳng phải là những phần khác nhau của Thiên giới đang bị hủy diệt sao?

Quay lại phương Đông, ngoài quy luật “sinh - lão - bệnh - tử” của con người ra, Phật giáo còn đề cập đến quy luật “thành - trụ - hoại - diệt” của vũ trụ. Đó chính là vũ trụ cũng có vòng tuần hoàn của nó, từ khi sơ khai là “thành”, phát triển đầy đủ phong phú là “trụ”, xuống dốc là “hoại”, còn tiêu vong là “diệt”. Nếu như vũ trụ đi đến cuối cùng rồi, thì liệu thế giới của Chư Phật, hay Thiên đàng của Chư Thần có còn tồn tại?

Đứng từ góc độ của khoa học mà nói, sự tồn tại của Trái đất, của một tinh cầu, một dải ngân hà, hay thậm chí là toàn vũ trụ dường như kéo dài rất lâu, với con người mà nói, thì là gần như vô tận. Nhưng khi con người bắt đầu khám phá được những điều ở cách trái đất hàng chục vạn năm ánh sáng thì chúng ta đã bàng hoàng khi chứng kiến cảnh những thiên thể xa xăm giải thể... Nếu như vũ trụ mênh mông không kể xiết này có điểm xuất phát là từ vụ nổ Big Bang như khoa học ngày nay giả thiết, thì đâu là điểm kết thúc của nó?

“Thậm chí ở Arcadia, ta cũng hiện hữu” - Dường như một quy luật cao hơn về vũ trụ đã được ẩn ý nói tới thông qua bức tranh của Nicolas Poussin. Suy luận tới đây, tư tưởng của người xem tranh như được mở ra, rộng lớn tới vô tận...

Thật ra, trong tín ngưỡng của cả phương Đông lẫn phương Tây, các tín đồ vẫn luôn mong ngóng một điều kỳ diệu, đó chính là truyền thuyết về Cứu Thế Chủ hay Sáng Thế Chủ. Tương truyền rằng ở vào thời khắc mạt thế cuối cùng thì một vị Thần toàn năng sẽ xuất hiện, giải cứu vũ trụ trong cơn nguy khốn “hoại - diệt” (Cứu Thế Chủ), thẩm phán và ban cho vạn vật được cứu rỗi sinh mệnh mới (Sáng Thế Chủ). Đó chính là hình tượng của Messiah trong tín ngưỡng phương Tây, Phật Di Lặc (Maitreya) trong Phật giáo phương Đông, hay chân nhân Lý Hoằng trong Đạo giáo (Đạo tạng kinh). Sự hiện hữu của những truyền thuyết giống nhau đến kỳ lạ đó khiến người ta không khỏi thắc mắc rằng, liệu các Ngài phải chăng là một?

Cũng có một số học giả cho rằng, hình tượng Chúa Cứu Thế (từ Chủ và Chúa là giống nhau, ví dụ Chủ Nhật cũng là Chúa Nhật) thực chất còn bắt nguồn từ một tín ngưỡng cổ xưa trong một vùng rộng lớn bao gồm Tây Á, Bắc Phi, Tiểu Á, lưu vực Lưỡng Hà, Ai Cập và thậm chí còn xa hơn thế.

Di Lặc, trong tiếng Sanskrit gọi là “Maitreya”, tiếng Pali gọi là “Metteya”. Vị Thần, Thiên Chúa mà người Tây phương chờ đợi gọi là “Messiah” trong tiếng Anh và bắt nguồn từ chữ “Masiah” trong tiếng Hebrew (có lúc viết thành “Mashiach”). Tiếng Hy Lạp phiên dịch thành “Christos”, bởi vậy mới có chữ “Christ” (Cơ Đốc hay Kitô). “Messiah” và “Christ” về cơ bản là có nghĩa tương đương, và Tân Ước coi Chúa Cứu Thế tương đồng với Messiah của Do Thái giáo. Theo kinh Phật ghi lại, Di Lặc là Phật hiệu của “Vạn vương chi Vương”. Trong Thiên Chúa giáo thì gọi Chúa Cứu Thế là “Lord of Lords”. Hai xưng hiệu này đều có ý nghĩa tương đồng, chính là vị Thần toàn năng có vị trí tối cao.

Vậy thì đối với những người hiểu được huyền cơ này, đã có thể tiến thêm một bước để hiểu "Vì sao có nhân loại?".

Lời kết

Năm 2023, người viết đã may mắn đọc được bài viết "Vì sao có nhân loại" của Đại sư Lý Hồng Chí, nhà sáng lập Pháp Luân Công. Lần đầu tiên chỉ qua một bài viết ngắn ngủi, người viết đã có thể xâu chuỗi được tìm hiểu trong nhiều năm của mình về nguồn gốc của nhân loại và mục đích thực sự của sự tồn tại nhân loại. Chúng ta là một phần của vũ trụ này, và dù nhân loại là tồn tại ở một tầng thứ thấp, sự cứu độ con người lại có liên quan đến sự cứu độ cao hơn, liên quan đến một chân tướng cao cả hơn thế. Người viết không dám diễn giải điều này từ câu chữ của bản thân, vậy nên bạn đọc cần đọc chính văn để có được hiểu biết đúng đắn nhất.

Một điều làm người viết cảm động hơn nữa là như vậy:

Giới tín ngưỡng xưa nay đều biết về huyền cơ mạt thế, đó cũng là điều mà nhiều tôn giáo mới xuất hiện vào cuối thế kỷ 20 tới nay đều nói đến, nhưng đều lợi dụng và khiến cho thời thế đã loạn lại càng loạn. Các tôn giáo đều giành giật nhau, đều bảo rằng chỉ có ở trong tín ngưỡng của mình thì mới được cứu độ, không ai chịu ai. Ngoài ra, "tín Thần" đã chỉ còn là một hoạt động xã hội mang tính chất bề mặt như đi chùa, đến nhà thờ cầu nguyện, v.v., còn trong hành xử đời thường thì vô cùng hiếm có người nào tự ước thúc bản thân và thể hiện được lòng "tín Thần" (nghe theo các giá trị phổ quát mà Thần truyền lại) chân chính. Ngay đến các sứ giả của Thần, những vị hòa thượng, trụ trì, đạo sĩ, cha xứ cũng ngang nhiên vi phạm giới luật ngay trên chính nơi thờ phượng Thần linh. Khi các giá trị đạo đức đảo lộn, khi nhân tâm mục ruỗng, khi Phật giáo, Đạo giáo, và các chính giáo khác trải qua nghìn năm lưu truyền mà bị con người làm sai lệch méo mó thì rốt cuộc chẳng có ai nhắc nhở con người rằng chỉ có những người bảo trì được sự thiện lương, lòng chính nghĩa, hay tín ngưỡng chân chính trong thời kỳ mạt thế bại hoại mới có hy vọng được cứu vớt.

Ấy vậy mà trong bài viết cho thế nhân, Lý Đại sư không hề viết rằng phải tu Pháp Luân Công thì mới được cứu rỗi. Lý Đại sư chỉ tập trung vào những giá trị phổ quát đã có từ hàng ngàn năm của nhân loại và nhắc nhở rằng làm người cần tích đức, cần hành thiện, cần nhẫn chịu khổ đau mà thăng hoa. Cũng từ đây, người viết cảm thấy một sự rộng lượng và bao dung. Người viết hiểu rằng, bất kể bạn là ai, bạn có tín ngưỡng nào, chỉ cần tuân theo những giá trị thiện lương truyền thống, chỉ cần thật sự "tín Thần" của bạn, làm theo những chỉ dẫn của Thần, ước thúc và tu dưỡng bản thân, thì bạn và những gì thuộc về bạn ở cao hơn thế gian này sẽ được cứu rỗi.

Một chút chia sẻ dông dài, mong được thiện tâm góp ý.

Mời đọc bài viết của Lý Đại sư

"Vì sao có nhân loại"

Không ai phủ nhận được thực tế là cuộc sống luôn thay đổi. Đôi khi chúng ta tự làm tổn thương chính mình khi cố gắng níu giữ mọi thứ, đôi khi chúng ta không thể buông bỏ và chấp nhận sự thay đổi. Nhưng điều ấy không có nghĩa là mọi thay đổi đều đúng đắn. Thế kỷ 20 đánh dấu bước chuyển mình giữa truyền thống và hiện đại, khi nhân loại quay lưng với nền văn minh tinh thần và mê đắm trong sự hào nhoáng của nền văn minh vật chất. Chứng kiến điều đó, họa sĩ người Anh Arthur Hacker đã sáng tác bức “Farewell” (Tạm biệt) năm 1913, như một lời tiên đoán cho cuộc chiến tranh thế giới lần thứ nhất bùng nổ chỉ một năm sau đó.

Hai người phụ nữ đứng trong một khu rừng tối. Người phụ nữ bên trái dường như đang lùi dần vào bóng tối phía sau, trong khi người phụ nữ bên phải lại đang tiến bước ra ánh sáng.

Người phụ nữ bên trái mặc một chiếc váy sáng màu, còn người phụ nữ bên phải mặc một chiếc váy sẫm hơn. Dường như đây là khoảnh khắc họ buông tay nhau ra, nhưng vẫn chưa hoàn toàn dứt hẳn. Cả hai đang quay lưng lại với nhau, cúi đầu, trên khuôn mặt hiện rõ nét buồn bã và đau khổ.

Ở phía dưới, có lẽ là trong khi cố gắng níu kéo, chân người phụ nữ bên trái đã dẫm lên một cánh hoa Lạc tiên. Nhành hoa dường như đã rơi xuống trong quá trình hai người phụ nữ dùng dằng không dứt.

Sau lưng cả hai là một thân cây. Những vệt sáng chiếu qua tán cây, tạo ra một màu xanh lam mờ nhạt. Thoáng ẩn hiện trên thân cây là một con rắn, gần như tiệp màu với bóng tối. Một khi người xem phát hiện ra nó thì cũng nhận ra ánh mắt độc ác và nham hiểm của nó đang nhìn thẳng vào mình.

Bức tranh đơn giản này mang đến thông điệp gì? Vì sao hai người phụ nữ đều u buồn? Vì sao nhành hoa Lạc tiên lại nằm dưới chân họ? Và ý nghĩa gì đằng sau sự xuất hiện của con rắn?

Arthur Hacker vẽ “Farewell” vào đầu thế kỷ 20, thời điểm nhân loại có một sự chuyển dịch cực kỳ lớn trong ý thức hệ. Sự kết hợp của chủ nghĩa duy vật, chủ nghĩa cộng sản và thuyết tiến hóa từ cuối thế kỷ 19 đã thúc đẩy văn minh phương Tây quay đầu với “nền văn minh tinh thần” của truyền thống đầy tín ngưỡng và đức tin, tiếp nhận “nền văn minh vật chất” hiện đại đầy tham vọng - xây dựng một thiên đàng trên mặt đất.

Trong bức họa này, người phụ nữ bên trái mặc chiếc váy sáng màu, có thể là màu trắng nhưng đã bị biến màu bởi bóng tối. Trong văn hóa truyền thống của nhân loại nói chung, màu trắng tượng trưng cho đức hạnh và sự thuần khiết.

Người phụ nữ bên trái hẳn là đã rất nỗ lực níu kéo người phụ nữ kia, dẫu ở vào khoảnh khắc chia ly, cô vẫn dùng cả hai bàn tay của mình.

Người phụ nữ bên phải dùng một tay để kéo phần áo của tay còn lại, với ý muốn giật tay ra, bàn tay phải của cô mở ra, như thể chính cô là người đã buông nhành hoa Lạc tiên xuống đất.

Nhành Lạc tiên trong văn hóa phương Tây tượng trưng cho tín ngưỡng và sự hy sinh. Loài hoa này còn được dùng như một cổ dược có tác dụng an thần. Việc người phụ nữ bên phải vứt bỏ nhành Lạc tiên cho thấy cô đã hoàn toàn từ bỏ đức hạnh truyền thống. Hành động kéo ống tay của cô gây ra một sự căng thẳng giữa hai bên, biểu hiện ở phần áo bị kéo căng. Sự căng thẳng này cho thấy mâu thuẫn không thể hòa hợp giữa tư duy vật chất hiện đại và đức hạnh truyền thống, giữa "thiên đàng vô thần trên mặt đất" và thế giới thánh khiết của chư Thần.

Tuy nhiên sự "căng thẳng" này lại không được thể hiện ra ở người phụ nữ bên trái mà nằm hoàn toàn ở phần áo bị kéo căng của người phụ nữ bên phải. Bởi vì những người từ bỏ thế giới tinh thần tự nhiên, phong phú và đầy thâm ảo của con người để chạy theo sự vô thần và duy vật tuyệt đối đã tạo ra cho bản thân họ một mâu thuẫn nội tại.

Cả hai người phụ nữ đều hiện vẻ u buồn. Nhưng người phụ nữ giữ vững đức hạnh và tín ngưỡng lại không có mâu thuẫn nội tại, cô chỉ mang theo nuối tiếc mà lùi vào bóng tối của khu rừng.

Trong văn hóa phương Tây, con rắn là biểu tượng của cái ác, sự cám dỗ và lừa dối. Mặc dù không trực tiếp, nhưng sự hiện diện lén lút và cái nhìn độc ác của con rắn cho thấy nó đã thao túng tất cả.

Con rắn trong văn hóa phương Tây là biểu tượng của sự cám dỗ và ranh ma. Từ thời Adam và Eve, con rắn do ác quỷ chiếm giữ đã muốn hãm hại con người, dụ dỗ con người ăn trái cây trí tuệ. Tưởng rằng trái cây trí tuệ có thể đem đến những tri thức khiến mình được như Thiên Chúa, Eve đã nhận lấy trái cây và ăn, sau đó đưa cho Adam. Điều này cuối cùng dẫn đến việc cả hai bị đuổi khỏi Vườn địa đàng mỹ hảo nhất, bắt đầu cuộc sống con người với đủ loại thiện ác, cay đắng ngọt bùi, đói rét ấm no.

Dường như người phụ nữ bên phải trong tranh của Arthur Hacker cũng giống như Eve, đã chịu sự cám dỗ của con rắn mà vứt bỏ đi đức hạnh đáng quý. Còn người phụ nữ bên trái đại diện cho những đức tính truyền thống như lòng nhân ái và sự hy sinh đã cố gắng hết sức để níu giữ, cố gắng thuyết phục người phụ nữ bên phải hãy giữ vững lương tri. Tuy nhiên, người phụ nữ bên phải đã nhất quyết nói lời từ biệt.

Điều này đứng từ quan điểm của những người hữu Thần thật sự giống với hoàn cảnh của nhân loại vào đầu thế kỷ 20. Con người bấy giờ thật giống như Adam và Eve, muốn đặt mình vào địa vị "sáng Thế" của Thiên Chúa để xây dựng một thiên đàng trên mặt đất. Con người bị cám dỗ và ngạo mạn bởi tri thức, tiếp nhận vô thần luận và chủ nghĩa cộng sản, cũng giống như Adam và Eve ăn trái cây trí tuệ xưa kia.

Vậy thì hạnh phúc có đến cùng với tri thức mà chúng ta kiêu ngạo? Một thế kỷ đã qua đi, con người hiện đại vẫn không thể tìm được niềm hạnh phúc chân chính trong nền văn minh vật chất đầy trống rỗng này! Cũng giống như người phụ nữ bên phải trong tranh của Arthur Hacker. Dù chia tay là điều cô muốn, nhưng cuối cùng khi đạt được rồi, cô vẫn không hề hạnh phúc.

Trong cuộc sống, có một số điều là cũ kỹ nhưng lại là vĩnh cửu. Một khi những điều đó mất đi, con người sẽ chỉ còn lại một linh hồn trống rỗng. Ngày nay, chúng ta nên tự hỏi rằng: Liệu nhân loại có đủ can đảm để tìm kiếm người phụ nữ đức hạnh trong bóng tối của khu rừng kia? Liệu chúng ta có thể tìm lại những phẩm chất truyền thống cao đẹp của sự thiện lương, của lòng hy sinh, và của đức tin vào những điều vượt khỏi thế giới vật chất hiện đại quá đỗi thực tại mà lại tràn đầy trống rỗng này?

Dựa theo "Holding On to Eternal Virtues: Farewell"

Đăng trên The Epoch Times tiếng Anh

Thanh Nhã biên tập

Một quốc gia, một xã hội muốn an bình, hưng thịnh thì mỗi gia đình phải an bình, hưng thịnh. Thời xưa, có rất nhiều gia tộc hưng thịnh suốt hàng trăm năm bởi vì cổ nhân rất coi trọng luân thường đạo lý, các phép tắc, đạo xử thế giữa các thành viên trong gia đình. Điều này đã mang đến phúc đức lâu dài cho gia đình và gia tộc.

Có một kiến giải rất hay về các thành viên trong gia đình như sau: Người già là sao Thiên Đức trong nhà, nên cần lấy đức làm gốc. Vợ chồng là sao Thiên Cát trong nhà, nên cần lấy tình thương yêu làm gốc. Cha mẹ là sao Thiên Phúc trong nhà, nên cần lấy việc tu thân làm gốc. Con cái là sao Thiên Quý trong nhà, nên cần lấy hiếu làm gốc. Anh chị em là sao Thiên Phụ trong nhà, nên cần lấy nghĩa làm gốc.

Nếu trong gia đình, người già mà vô đức thì cả nhà gặp tai ương. Con cái mà bất hiếu thì cả nhà không có phúc báo. Người đàn ông không có chí thì cảnh nhà không thịnh. Người phụ nữ không nhu hòa thì hao phí sạch tài vận của gia đình.

Cổ nhân giảng rằng, đạo đức là quy luật của trời đất, bổn phận là quy luật của cá nhân. Một khi con người đi ngược lại với quy luật thì sẽ gặp hoạ nạn, tai ương. Các gia tộc, gia đình thời cổ thông thường đều quy tụ xung quanh nhau, đều là “tam tứ đại đồng đường”, nhiều người sống gần nhau. Để duy trì một gia đình hòa thuận, hưng thịnh, cổ nhân đều tuân theo những đạo lý nhất định.

Đạo của người già trong gia đình

Trong gia đình cho dù là ai mắc lỗi, hay có họa nạn gì, xảy ra chuyện thị phi gì thì người già đều có tiếng nói trọng yếu nhất. Người già là sao Thiên Đức, lấy đức làm gốc. “Đức” là yếu tố đảm bảo cho sự sinh tồn và hòa thuận của gia đình.

Người già trải qua một đời, chứng kiến một đời, nên đều có những mặc khải riêng, không ít người hiểu rõ tài vận của đời người là đến từ đâu. Một người có hạnh phúc hay không, không nằm ở việc họ có bao nhiêu tiền, mà nằm ở việc họ có biết đủ hay không. Tiền bạc đâu cần quá nhiều, đủ dùng là được. Cơm no áo ấm, vô ưu vô lo là hạnh phúc, không bệnh tật, chẳng tai ách là phúc phận.

Chúng ta thường nghe những người già trước đây hay khuyên con cái sống phải “tích đức” bởi vì họ biết được rằng mọi phúc báo của một người đều là từ đức mà sinh ra. Đúng như cổ nhân thường giảng: “Tổ tiên tích đức, con cháu hưởng phú quý”. Những lời này quả thực rất có đạo lý, cũng là thể hiện ra trí tuệ uyên thâm của cổ nhân. Trong dòng chảy lịch sử, trong nền văn hóa truyền thống, những câu chuyện “tổ tiên tích đức, con cháu sống khá giả” có rất nhiều.

Đạo của vợ chồng trong gia đình

Vợ chồng là sao Thiên Cát, là ngôi sao may mắn trong gia đình, lấy lòng biết ơn và tình yêu thương làm gốc. Giữa vợ chồng mà không có tình yêu thương và lòng biết ơn thì không thể xây dựng một gia đình hạnh phúc mỹ mãn.

Người xưa tin rằng, kiếp này hai người xa lạ có thể đến bên nhau, là do nhân duyên từ tiền kiếp, nhờ mệnh trời xếp đặt, được cha mẹ đồng ý mà kết nghĩa vợ chồng. Trong ân ái vợ chồng thì “ân” đứng trước “ái”, giữa vợ chồng, thì “ân” (ơn) được coi là nền tảng, hơn nữa trong “ái” (yêu) cũng có lý tính, vì thế mới có thể chung sống hòa hợp cùng nhau đến già.

Vào thời xa xưa, nam nữ khi chưa vái lạy Trời Đất, tổ tiên, chưa được sự đồng ý của cha mẹ, mà đã sinh sống cùng nhau, thì bị coi là việc trái với luân thường đạo lý. Bởi vì đó là đặt “ái” lên trên “ân” Trời Đất, “ân” cha mẹ. Đã đặt “ái” lên trên “ân” rồi thì trong cuộc sống tương lai sẽ rất khó mà có thể giữ được ân nghĩa vợ chồng nữa.

Người xưa viết chữ “ái” là “愛”, gồm có chữ Thụ “受” (tiếp nhận, nhận lấy, chịu đựng) được tách ra để một chữ Tâm “心” (trái tim) xen vào giữa. Có nghĩa là khi hai người yêu thương nhau, họ sẽ nhận lấy tình cảm của đối phương, hơn nữa còn phải tiếp nhận những điều hay dở của đối phương, bao dung đối phương. Tình cảm ấy cũng được giấu kín, kìm nén ở trong lòng, như trái tim chen lẫn ở giữa, không phô trương lộ liễu.

Giữa vợ chồng cần biết ơn nhau, “nam cảm nữ ân”, “nữ cảm nam ân”.

“Nữ cảm nam ân” bởi vì trong hôn nhân, người vợ nhận được sự yêu thương, quan tâm và bảo vệ của người chồng. Người phụ nữ xưa khi được gả đến nhà chồng là hoàn toàn giao phó cuộc đời cho người chồng, tin tưởng vào người chồng. Không chỉ cô gái mà cả cha mẹ và gia đình cô cũng tin tưởng vào người chồng mà cô được gả làm vợ. Cho nên, người chồng có trách nhiệm với cuộc đời người vợ, đồng thời phải giữ tín nhiệm giữa vợ chồng, có vậy mới xứng với sự cảm ân của người phụ nữ.

“Nam cảm nữ ân” bởi vì người vợ là người chủ nội, có vị thế quan trọng nhất trong gia đình. Cổ ngữ có câu: “Con trai lớn mà không có vợ thì của cải không có chủ”. Khi đã là vợ chồng rồi thì người vợ trở thành người quản gia. Vào thời xưa, khi người chồng làm quan thì người vợ cất giữ con dấu, bởi vì thời xưa làm quan mà đánh mất con dấu thì có thể phạm tội chém đầu. Theo lẽ này, người chồng đã mang tính mạng của mình giao cho người vợ, đây chẳng phải là cái ân rất lớn mà người vợ đã làm cho người chồng sao?

Đạo làm cha mẹ trong gia đình

Cha mẹ là sao Thiên Phúc trong nhà, lấy tu thân làm gốc. Làm cha mẹ, muốn giáo dục con cái thì phải bắt đầu từ bản thân mình. Cổ nhân giảng: “Chỉ khi một người không ngừng tận sức giáo dục chính mình, người ấy mới có thể giáo dục tốt người khác”. Khổng Tử cũng bàn rằng: “Dục giáo tử tiên chính kỳ thân”, ý nói muốn dạy con trước tiên cha mẹ phải ngay chính lại mình. Đây chính là nguồn gốc của cách nói "thân giáo", tức là lấy thân mình là gương trong việc giáo dục.

Trong quá trình con trưởng thành, cha mẹ là những người mà con tiếp xúc sớm nhất, cũng là những người mà con bắt chước theo nhiều nhất, có ảnh hưởng sâu sắc nhất đến con. Vì vậy, mỗi lời nói, hành vi, nhất cử nhất động của cha mẹ đều tác động mạnh đến sự hình thành nhân cách của con trẻ. Muốn con trở thành người như thế nào, cha mẹ trước tiên hãy trở thành người như thế ấy.

Ngày nay không khó để gặp rất nhiều bậc cha mẹ cho rằng, trẻ con không biết gì cho nên nói như thế nào cũng không gây ảnh hưởng to lớn. Thậm chí không ít người lớn cho rằng trẻ con nhanh quên, nên rất nhiều khi chỉ là nói cho có để đứa trẻ nghe lời. Nhưng loại tư tưởng này là sai lầm trong cách giáo dục gia đình, lâu dần sẽ đem lại hậu quả có hại cho nhân cách và tương lai của con trẻ.

Yêu cầu của cổ nhân đối với việc giáo dục con trẻ là rất cao, thậm chí phụ nữ mang thai đã rất nghiêm khắc trong việc ngôn hành rồi. Khi mang thai, người mẹ không chỉ phải chú ý đến từng cử chỉ hành vi bên ngoài của bản thân mình mà từng suy nghĩ bên trong nội tâm cũng phải được coi trọng. Sách Liệt Nữ thời xưa viết rằng: “Người phụ nữ thời xưa khi mang thai, ngủ không nằm nghiêng, đứng không nghiêng lệch, ngồi không xiên vẹo, không ăn thức ăn có vị khác lạ, đồ bất chính thì không ăn, nơi bất chính thì không ngồi, mắt không nhìn chỗ tà sắc, tai không nghe lời dâm dục, đêm ngâm thơ đọc sách. Làm được như vậy, con sinh ra sẽ hình dáng cân đối, đoan chính, có tài đức hơn người”.

Trong lịch sử, rất nhiều danh nhân, hiền tài đều dạy con bằng cách lấy tu thân làm gốc. Họ đều sống vô cùng thanh liêm, giản dị và lấy đó làm gương để con cái sống coi trọng đức, thanh liêm chính trực.

Đạo của người con trong gia đình

Con cái là sao Thiên Quý trong nhà, nên phải lấy hiếu làm gốc. Nếu cha mẹ yêu thương chúng ta thì việc chúng ta hiếu thuận với cha mẹ là điều không khó và nhiều người có thể làm được. Nhưng nếu cha mẹ chán ghét chúng ta, mà chúng ta vẫn thủy chung hiếu thuận cha mẹ, đó mới là phù hợp với tiêu chuẩn hiếu thuận của người xưa và điều này không phải ai cũng làm được.

Mỗi người cha, người mẹ đều không phải là một người hoàn hảo, đều có khuyết thiếu này khuyết thiếu khác. Tuy nhiên, đây không phải là điều để lấy làm lý do mà không hiếu thuận với cha mẹ mình. Ví như có người cha tính tình nóng nảy thô bạo, có người mẹ “nặng bên này nhẹ bên kia”, có người cha có quan niệm cứng nhắc, có người mẹ trí tuệ thấp kém, có người còn có thân thể không được lành lặn, đủ đầy... Đặc biệt, một số cha mẹ khi về già thì tính tình càng khó, sinh hoạt thay đổi, bệnh tật triền miên...

Nhưng dù thế nào đi nữa, cha mẹ cũng là đối tượng đầu tiên nhất trong quá trình trưởng thành, làm người tốt của chúng ta. Mỗi người chúng ta đều phải bắt đầu từ chỗ thấu hiểu bậc sinh thành mà học tập cách bao dung và thương yêu.

Vô luận cha mẹ là người ra sao, chúng ta đều phải yêu thương, hiếu thuận và kính trọng họ. Một người mà ngay cả cha mẹ mình cũng không bao dung được thì tương lai sao có thể bao dung được khuyết điểm của bạn đời, khuyết điểm của người khác đây? Thậm chí, cho dù người này ở đâu đi nữa thì nhân duyên cũng sẽ không được tốt đẹp.

Một người không rộng lượng thì sống trên đời sẽ gặp nhiều chông gai và tiền đồ cũng khó thành. Như thế sao có thể hạnh phúc, vui sướng? Khi đã về già, con cái cũng trưởng thành, lúc ấy cần con cái thì con cái cũng sẽ tính toán chi li với họ. Đây kỳ thực cũng là một loại nhân quả báo ứng.

Kỳ thực, một người không có lòng hiếu thuận với đấng sinh thành, ắt chẳng thể trao tình yêu của mình cho người khác, lại càng chẳng thể nói tới việc quan tâm tới sự hưng vong của quốc gia, dân tộc.

Đạo giữa anh chị em trong gia đình

Anh chị em là sao Thiên Phụ trong nhà, nên phải lấy nghĩa làm gốc. Nghĩa chính là giúp đỡ nhau một cách vô điều kiện, không tiếc cho đi, không vụ lợi cho bản thân. Khi một người gặp nạn thì những người còn lại phải trợ giúp phù hợp với khả năng của mình.

Người xưa giảng “hiếu đễ”. Chữ “Đễ” (“悌”, kính nhường) được tạo thành bởi chữ “Tâm” (“心”, trái tim, tấm lòng) và chữ “Đệ” (“弟”, em trai). Chữ “tâm” đứng bên cạnh chữ “đệ” biểu thị ý nghĩa rằng, anh trai quan tâm, chăm nom cho em trai, em gái. Trong tim người anh có người em, chính là sự yêu thương chân thành giữa anh và em.

Anh em hòa thuận thì gia đình không bị tiêu tan. Chị em dâu hòa thuận thì không khí gia đình dễ chịu. Giữa anh chị em mà không thể tương thân tương ái thì cha mẹ nhất định sẽ lo lắng, việc hiếu đạo là không vẹn tròn. Cho nên, hiếu kính cha mẹ thì trước hết anh chị em phải hòa thuận, tương thân tương ái, người trên nhường nhịn người dưới, người dưới kính trọng và nghe lời người trên.

Trải qua dòng sông dài lịch sử, có rất nhiều gia tộc đã hưng thịnh suốt hàng trăm năm mà không suy. Xét cho cùng cũng chính là phúc báo của việc họ sống có Đạo và gia tộc có truyền thống hành thiện tích đức, có gia phong sâu dày. Đây vừa là những giá trị cốt lõi của gia tộc, cũng là những bài học quý giá cho hậu nhân.

Theo Vision Times tiếng Trung

An Hòa biên tập

Theo truyền thống của người Việt, vào dịp cuối năm mọi người lại tất bật mua sắm, dọn dẹp nhà cửa trước Tết để xua đi những bộn bề, bụi bặm của năm cũ; sắp xếp, tạo không gian sống gọn gàng, ngăn nắp, sạch để đón năm mới. Đây như là bước đệm để chào đón một năm an khang, thịnh vượng. Vì vậy, bắt đầu từ ngày 23 tháng Chạp, hầu hết các gia đình đều cùng nhau dọn dẹp lại nhà cửa.

Người xưa thường nói: “Nhà tịnh, ắt nhân tĩnh; nhân tĩnh thì an lòng; an lòng thì phúc tới. Nhà càng sạch sẽ, vận thế càng hưng vượng.” Lại nói: “Tài bất nhập tạng môn, phúc bất nhuận trọc nhân.” Tạm dịch là: “Tài không vào cửa bẩn, phúc không tặng người dơ.”

Thường thì sự chỉnh tề sạch sẽ của ngôi nhà sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tài vận của một người. Càng sạch sẽ, càng có phúc. Ngược lại, một môi trường lộn xộn, bừa bộn, lâu ngày sẽ dễ trở nên lười biếng, điều này sẽ ảnh hưởng đến phong thái, khí độ của người đó và cản trở vận may gõ cửa.

Dọn nhà ngày Tết là tổng hợp của rất nhiều công việc to nhỏ khác nhau. Chính vì vậy, bạn không thể bắt tay vào việc mà không có một kế hoạch cụ thể nào.

Để đạt được hiệu quả cao trong việc dọn nhà chính là hãy dọn từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài. Nghĩa là sẽ bắt đầu từ trần nhà, các kệ treo, vật dụng đặt trên cao…và cuối cùng sẽ là sàn nhà. Ngoài ra bạn cũng nên theo thứ tự từ là phòng thờ trước rồi đến phòng khách, phòng ngủ, nhà bếp, nhà vệ sinh và cuối cùng là sân.

Làm sạch bàn thờ gia tiên

Việc dọn dẹp bàn thờ tổ tiên rất quan trọng chứ không chỉ riêng việc dọn dẹp nhà cửa. Hành động dọn dẹp còn mang ý nghĩa tâm linh, con cháu dọn dẹp nơi đây để mời tổ tiên, ông bà về đón Tết cùng với gia đình. Không nhất thiết chỉ trong dịp Tết bàn thờ mới cần được dọn dẹp. Gia chủ có thể thường xuyên dọn dẹp bàn thờ, quan trọng nhất là phải dọn dẹp một cách thành tâm và nghiêm túc, thể hiện sự tôn kính với Thần linh và tổ tiên.

Dọn dẹp phòng khách

Phòng khách luôn được coi là “bộ mặt” của ngôi nhà, là nơi quây quần ấm cúng để người thân, bạn bè đến thăm hỏi và chúc gia chủ năm mới. Vì vậy, vào dịp cuối năm, mọi nhà đều cố gắng dọn dẹp khu vực này và trang trí bằng nhiều vật dụng phù hợp cho năm mới để ngôi nhà trông sáng sủa, tinh khôi hơn.

Trước hết, nên chú ý đến các khu vực như sảnh vào cửa chính, bậc thềm, bậu cửa sổ...nơi đón và tiễn khách nên đặt những chậu cây, cây cảnh đẹp, phù hợp với phong thủy hoặc tượng trang trí, tranh ảnh, câu đối, đèn lồng vừa tăng thêm sự sống động, vừa tạo sức sống trong ngôi nhà. Ngoài ra, những đồ vật sắc nhọn, hay như đèn trang trí có nhiều góc cạnh, tiêu bản động vật có hình thù kì quái, rùng rợn cũng cần hạn chế trưng bày trong phòng khách dịp Tết.

Dọn dẹp phòng bếp

Theo phong thủy, phòng bếp là nơi sinh hỏa, giúp gia đình làm ăn phát tài. Vì vậy, để đón một năm mới phát tài phát lộc, thì không thể quên dọn dẹp căn bếp của nhà mình. Không chỉ vậy, việc dọn dẹp bếp và phòng ăn còn giúp ngôi nhà trở nên thoáng đãng hơn. Nếu căn bếp của bạn có nhiều đồ cũ, nứt vỡ thì cũng nên thay thế chúng bằng những món đồ mới.

Lau chùi cửa chính và cổng nhà

Gia chủ không thể bỏ qua việc dọn dẹp cửa chính và cổng vào dịp cuối năm. Cửa chính của ngôi nhà là nơi đón cát khí, may mắn cho cả nhà. Vì vậy, khi dọn dẹp nhà cửa đón Tết, hãy luôn chú ý giữ cửa chính sạch sẽ.

Với cửa sổ, gia chủ cũng nên chú ý vệ sinh để tăng sự lưu thông không khí, giúp ngôi nhà thu hút nhiều tài lộc, may mắn.

Dọn dẹp phòng ngủ

Không gian phòng ngủ sẽ luôn là một vị trí quan trọng không chỉ trong dịp Tết bởi đây là nơi mọi người dành nhiều thời gian ở đây nhất. Nếu năm cũ, vận khí của gia đình khá tốt thì chỉ nên dọn dẹp giường ngủ và không được xê dịch giường, đặc biệt là đầu giường. Ngược lại, nếu năm cũ đã qua mà vận khí của gia chủ không thuận lợi, để đón một năm mới tốt đẹp hơn thì có thể nhấc đầu giường lên, lau chùi thật sạch sẽ rồi kê lại như vị trí cũ.

Tiết kiệm là một đức tính truyền thống tốt đẹp nhưng nếu giữ lại mọi thứ trong lúc tổng vệ sinh, thì nó không những sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe, tài lộc, vận may mà còn đem lại xui xẻo cả năm. Cho nên những đồ vật bạn đã không sử dụng đến trong thời gian dài thì tốt nhất là nên bỏ đi. Đặc biệt là những món đồ dưới đây, hãy vứt bỏ đi càng sớm càng tốt.



Thuốc hết hạn sử dụng hoặc không sử dụng

Thuốc hết hạn sử dụng sẽ bị hư hỏng, nếu dùng có thể gây hại cho cơ thể. Vậy nên nó cần được loại bỏ để tránh vô tình nuốt phải và làm ảnh hưởng đến sức khỏe.

Bát, ly, nồi bị vỡ

Nếu ở nhà có nồi, chảo, bát bị vỡ hoặc thiếu bộ phận thì nên vứt bỏ ngay. Bởi vì, việc sử dụng những món đồ có vết nứt và sứt mẻ có nguy cơ làm bạn bị thương.

Ngoài ra cổ nhân còn cho rằng những vật bị nứt vỡ chính là mang biểu tượng tàn khuyết. Điều này sẽ mang đến sự thất bại, và không may mắn cho gia đình.

Đồ gia dụng hư hỏng 

Đồ gia dụng hư hỏng phải được sửa chữa kịp thời, nếu để quá nhiều đồ hư hỏng lâu ngày sẽ tích tụ từ trường không ổn định. Từ đó gây ra sự suy giảm về của cải, vận may và sự giàu có.

Cây cối đã chết

Nếu trong nhà có cây chết thì nên nhổ bỏ, có người thậm chí còn sử dụng cây đã chết làm vật trang trí. Điều này là không nên vì nó sẽ sinh ra nấm mốc và vi khuẩn. Hơn nữa, khí chết sinh ra từ cây là dấu hiệu của sự mục nát suy bại, theo thời gian có thể khiến con người bị bệnh. Khi mắc bệnh thì phải điều trị liên tục không ngừng, như vậy cũng sẽ khiến nhà cửa và vận may có thể bị ảnh hưởng và suy giảm.

Thực phẩm hết hạn sử dụng

Thực phẩm hết hạn sử dụng có thể đã ôi thiu, dễ sinh ra nấm mốc, vi khuẩn, ăn vào thường gây hại cho cơ thể. Ngoài ra, mùi hôi thối còn có thể dẫn đến các vấn đề về sức khỏe và tài vận.

Gấu bông và búp bê cũ

Gấu bông và búp bê cũ luôn bám đầy bụi bẩn, không chỉ dễ sinh ra nấm mốc, vi khuẩn, mà thậm chí nó còn bám đầy năng lượng âm. Những năng lượng này sẽ gây ra bệnh tật cho con người.

Tạp chí và catalogue cũ

Nếu trong nhà có tạp chí và catalogue cũ không còn giá trị thì nên vứt đi, môi trường trong nhà ẩm thấp thì đồ đạc sẽ bị ẩm mốc, vi khuẩn và nấm mốc sinh sôi quá mức. Từ đó, sẽ gây ra các vấn đề về sức khỏe và vận mệnh. 

Quần áo hư hỏng, cũ kỹ

Quần áo hư hỏng cũ kỹ sẽ mang khí chất hư hỏng và mục nát. Điều này có thể dẫn đến sự hao hụt của tài lộc và đem lại sự xui xẻo.

Loại bỏ đồ vật bạn không thích

Những đồ vật khi nhìn vào khiến bạn cảm thấy khó chịu thì nên vứt đi, chúng đã mang rất nhiều năng lượng tiêu cực do sự khó chịu của bạn phát ra. Và có thể gây ra trầm cảm, sức khỏe suy giảm và vận thế xấu.

Bạn thường phải mất rất nhiều thời gian và công sức để xử lý những vết ố bẩn trong nhà, tuy nhiên những cách thông thường có thể không đem lại hiệu quả như mong đợi. Việc chuẩn bị đón tết rất bận rộn, để tối ưu hóa thời gian, hãy thử áp dụng những mẹo dưới đây nhé:

Làm trắng gạch men

Nếu gạch men đã bị ố vàng thì cần lau sạch một lần bằng xà phòng. Sau đó, rắc muối hột lên rồi dội nước nấu với giấm vào. Cách này sẽ không làm bỏng gạch men mà còn giúp chúng trở nên sáng bóng. 

Làm sạch rêu trên gạch lát sân

Hòa vôi với nước và khuấy đều sao cho hỗn hợp đạt được độ sánh như cháo lỏng, sau đó quét hỗn hợp lên chỗ có rêu. Để yên như vậy một đêm, ngày hôm sau hãy lau sạch lại bằng nước. Cách này khiến cho lớp rêu tróc ra và sân sẽ sạch như mới.

Làm bóng đồ gỗ

Để làm bóng đồ gỗ, hãy dùng một ít sữa tươi để lau chùi. Sữa không chỉ giúp làm bóng đồ dùng gỗ mà còn có tác dụng khử mùi và chống mối mọt.

Một lưu ý nhỏ là hãy lau thật khô sau khi chùi với sữa nhé.

Làm sạch cửa kính

Để mặt kính sạch bong kin kít, thì chỉ cần dùng một chút giấm xịt lên bề mặt kính cần làm sạch, sau đó dùng giấy báo lau lại là cửa kính và tủ kính sẽ loáng bóng như mới.

Còn nếu muốn tẩy vết giấy dán lên bề mặt kính thì hãy dùng dung dịch nước rửa móng tay để tẩy.

Làm sạch vết bẩn trên tường

Hãy dùng nước rửa chén, nước rửa tay hoặc baking soda để làm sạch các vết bẩn do đất hoặc bụi bám trên tường.

Còn vết bẩn là do bút chì hoặc bút sáp màu thì có thể dùng máy sấy thổi vào vết bẩn với nhiệt độ cao cho đến khi các sáp màu chảy ra thì lấy khăn sạch lau lại là xong.

Khử mùi tủ lạnh

Đặt vào tủ lạnh một ít nước trà hoặc vỏ quýt, mùi thơm của chúng sẽ loại bỏ đi mùi khó chịu của tủ lạnh. Đồng thời, các thực phẩm trước khi cho vào tủ lạnh cần bọc lại cẩn thận để hạn chế mùi nhé!

Mặc dù dọn dẹp nhà cửa khá mệt, nhưng sau khi hoàn thành bạn cũng đừng quên làm những việc dưới đây nhé. Hãy tranh thủ hoàn thành trước tết, để trong năm tới công việc sẽ thuận lợi và may mắn thịnh vượng.

Trả hết nợ

Cho dù bạn chỉ nợ một hóa đơn nhỏ với đồng nghiệp, phí đậu xe ở bãi của công ty hay các khoản nợ khác, thì cũng nên thanh toán hoàn tất trước khi đón năm mới.

Không muốn người khác thiếu nợ bạn, cũng không để phải thiếu nợ người khác. Bằng cách này, sẽ có rất nhiều tài lộc trong năm tới.

Trưng bày quả cam quýt trên bàn

Cam quýt là loại quả mang ý nghĩa may mắn. Khi công việc kết thúc trước Tết Nguyên đán, bạn có thể đặt hai quả quýt trên bàn, điều này có thể mang lại may mắn. Năm tới sẽ mưa thuận gió hòa, công việc suôn sẻ.

Ngoài ra, cũng có thể để một chiếc phong bì màu đỏ dưới quả quýt, nó có ý nghĩa của sự sung túc.

Đặt chậu cây cát tường trước bàn làm việc

Hãy cố gắng chuẩn bị một chậu cây và đặt trên bàn làm việc của bạn. Trong dân gian lưu truyền rằng cây cối tượng trưng cho sinh khí và sự nghiệp phát đạt.

Bỏ bao lì xì vào ngăn kéo

Trước khi đón năm mới, đừng quên đặt một phong bì màu đỏ trong ngăn kéo của bạn với số tiền tùy thích. Có thể chọn những con số may mắn của riêng mình hay những con số theo cung hoàng đạo,...Phong bao lì xì này cần giữ trong một năm, để mọi điều đều suôn sẻ và có thể trải qua một năm tốt lành. 

Cuối năm luôn là thời điểm bận rộn với nhiều công việc. Nhưng hãy khéo léo sắp xếp để cả gia đình có thể bắt đầu cùng nhau dọn dẹp nhà cửa đón năm mới nhé. Biết đâu, khi cùng bắt tay dọn nhà đón Tết, gia đình bạn sẽ lại thêm sự hàn gắn và lưu lại nhiều kỷ niệm đáng nhớ hơn.

Trúc Nhi, Tuệ Nhi t/h

Design: Sandy



Nghi thức tặng quà thể hiện nét đẹp trong văn hóa ứng xử cũng như các quan niệm trong phép đối nhân xử thế của người Việt. Dù tặng quà Tết cho bất kỳ ai thì tất cả đều cần dựa trên nền tảng văn hóa và đạo đức.

Mặc dù xã hội hiện đại đã làm mai một đi một số nét văn hóa truyền thống lâu đời nhưng vẫn có những tiêu chuẩn riêng mà chúng ta cần phải nắm rõ. 

Đối với các nước châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng, ý nghĩa của việc tặng quà Tết không chỉ đơn giản trong giao tiếp, ứng xử mà còn là hành động thể hiện tình yêu thương, sự gắn bó, biết ơn của người nhỏ tuổi dành cho người lớn tuổi, giữa đồng nghiệp hay giữa các đối tác kinh doanh…Dù là xưa hay nay, khi tặng quà Tết, người Việt luôn chú trọng ba yếu tố: “quà tặng, cách tặng và thông điệp”. Vì vậy, việc chọn quà tết để biếu tặng cần được chú trọng và cẩn thận.

Người lớn tuổi hiện nay thường hay mắc những căn bệnh như: Tăng huyết áp, đái tháo đường, mất ngủ và xương khớp v.v. Cho nên các thực phẩm dinh dưỡng và tốt cho sức khỏe sẽ là lựa chọn nên nghĩ đến đầu tiên.

Tuy nhiên, vì món quà hướng tới có liên quan đến sức khỏe nên trước khi chọn quà, bạn cần tìm hiểu và xác nhận tình trạng sức khỏe của người được tặng để tránh các tác dụng phụ hoặc ảnh hưởng đến hiệu quả của sản phẩm. Ngoài ra, cần chọn những loại thực phẩm có chất lượng tốt, có thương hiệu và có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng nhé.

Mua một bộ ấm trà gốm sứ làm quà biếu tặng cho người lớn tuổi là một ý tưởng tuyệt vời. Thú vui tao nhã khi về già là được nhâm nhi tách trà thơm. Một ấm trà tinh tế, sang trọng sẽ làm tăng thêm hương vị thơm ngon của trà.

Tặng quà Tết cho người lớn tuổi với bộ ấm trà còn thể hiện bạn là người tinh tế, nhã nhặn và chân thành. Một vài kinh nghiệm khi chọn bộ ấm trà gốm sứ là hãy chú ý đến kích thước, màu sắc, kiểu dáng, cấu tạo bên trong ấm và tách trà. Bộ ấm trà cũng có thể dùng để trang trí nên có hãy chọn những bộ mang vẻ đẹp sang trọng, thanh lịch.

Nếu người lớn tuổi thích uống trà thì việc tặng trà làm quà trong dịp Tết chắc chắn sẽ là lựa chọn an toàn nhất. Đặc biệt, khi đến nhà chúc Tết, các ông, các bác sẽ thường pha trà và bày hạt dưa để mời bạn cùng thưởng thức và trò chuyện. Lúc này, việc tặng hộp trà sẽ khiến người lớn tuổi cảm nhận được sự chu đáo và chân thành của bạn. Nên tự mình đến tiệm bán trà để chọn những loại trà có tác dụng bồi bổ sức khỏe.

Nếu là một người chu đáo và cẩn thận, thì có thể tìm hiểu về loại trà mà người bạn tặng yêu thích. Khi này chắc chắn món quà của bạn sẽ đạt điểm tuyệt đối đấy.

Đối với người có các vấn đề về huyết áp thì có thể chọn những sản phẩm như trà sen, trà hồng sâm, trà cam quế và trà gừng mật ong, v.v. Với người mất ngủ, thì có thể tặng trà tâm sen, trà thảo mộc, máy khuếch tán tinh dầu hoặc máy massage cổ, lưng, v.v.

Ngoài ra, những thực phẩm có công dụng tuyệt vời cho sức khỏe người cao tuổi, giúp tăng sức đề kháng, phục hồi sức khỏe như yến sào, nhân sâm, đông trùng hạ thảo,…cũng là những lựa chọn phù hợp để tặng ông bà.

Một số lưu ý nhỏ khi mua quà cho người lớn tuổi là hãy tránh tặng các sản phẩm như rượu bia, đồ uống chứa cồn, bánh, kẹo, các loại mứt, nước ngọt có ga và các loại thực phẩm có chứa hàm lượng đường cao cùng chất béo bão hòa. Bởi lượng đường cao và chất béo bão hòa có thể gây tắc nghẽn động mạch và gây ảnh hưởng cho bệnh tim mạch.

Chăn ga, gối đệm cũng là một ý tưởng tuyệt vời để làm quà Tết dành tặng cho người cao tuổi. Với những sản phẩm này, cần chú ý lựa chọn các sản phẩm chất lượng và mềm mại nhằm mang đến cảm giác thoải mái cho người dùng.

Bởi vì người cao tuổi hay gặp vấn đề về giấc ngủ, cho nên chọn một chiếc chăn trọng lực (weighted blanket) cũng sẽ rất phù hợp. Loại chăn này tạo cho người dùng cảm giác được ôm ấp, điều này giúp cơ thể giải phóng oxytocin, đây là loại hormone mang lại cảm xúc vui vẻ và dễ chịu.

Theo quan niệm của người Việt xưa, ngày đầu năm mới là lúc ai cũng phải thật cẩn trọng trong mọi việc để tránh xui xẻo cho cả năm mới. Vậy nên trong những ngày đầu năm, ông bà đã đúc kết ra những điều kiêng kỵ nhất định.

1. Quà có màu sắc kém may mắn

Tết đến, ai cũng mong muốn tất cả các thành viên của gia đình được quây quần bên nhau trong không khí vui vẻ và sum vầy. Vì vậy, khi chọn quà, tốt nhất nên chọn những màu sắc mang may mắn và yên bình, chẳng hạn như đỏ và vàng, v.v.. 

Đặc biệt cần tránh những vật có màu đen hoặc trắng. Mặc dù màu trắng có ý nghĩa của sự tinh khiết nhưng theo truyền thống, nó là màu của nỗi buồn và sự nghèo đói. Tương tự, màu đen cũng có thể mang ý nghĩa thảm họa trong một số trường hợp nhất định. Vì vậy, khi tặng quà trong dịp năm mới, tốt nhất nên chọn những màu sắc vui tươi.

2. Đồ sắc nhọn

Bạn có thể nghĩ đến một bộ dao kéo chất lượng để tặng cho những người nội trợ. Tuy nhiên, các loại đồ sắc nhọn này lại là một trong những vật được xếp vào loại quà kiêng kỵ tặng vào ngày Tết. Bởi vì người xưa quan niệm rằng các loại đồ vật sắc nhọn như: dao, nĩa, kéo. v.v…sẽ mang đến sự xung khắc và xui xẻo.

3. Tặng khăn tay

Hầu hết mọi người đều biết khăn tay dùng để lau mồ hôi, nước mắt, nó gợi cho người ta nghĩ về nỗi đau khổ của người sử dụng nó. Vì vậy không nên tặng khăn tay cho những ngày Tết.

4. Tặng giày

Nếu được tặng một đôi giày đẹp hay có thương hiệu thì sẽ rất tuyệt vời. Thế nhưng theo quan niệm của một số nền văn hóa thì giày là biểu tượng của sự chia ly, rời xa và không chung thủy trong chuyện tình cảm. Do vậy, nếu có ý định tặng giày cho người thân yêu thì nên cân nhắc lại nhé!

5. Quà tặng không quá đắt tiền

Tặng quà trong dịp Tết Nguyên Đán cần phải có sự chu đáo, tuy nhiên quà tặng không nên quá đắt tiền, những món quà quá đắt tiền lại dễ gây tâm lý căng thẳng cho người nhận. Ngoài ra, nó còn gây ra gánh nặng tài chính nhất định cho chính bạn. Cho nên mức giá vừa phải là tốt nhất. Tặng quà Tết, điều quan trọng nhất là phải bày tỏ được tình cảm và phải biết đong đếm giá trị, để đôi bên cùng được tận hưởng niềm vui chân thật nhất từ món quà.

6. Cẩn thận khi tặng quà đã hết hạn sử dụng

Để đáp ứng nhu cầu quà tặng trong dịp Tết, các nhà sản xuất thường tung ra thị trường các hộp quà mang nhãn khuyến mãi, giảm giá và xả hàng. Cho nên khi mua hàng cần chú ý đến hạn sử dụng để tránh tặng phải sản phẩm đã hết hạn sử dụng.

7. Không để lại giá trên món quà

Trước khi tặng quà, đừng quên kiểm tra xem nhãn giá đã được gỡ bỏ hay chưa. Cho dù đó là hộp quà đắt tiền hay có giá ưu đãi đặc biệt rẻ tiền thì cũng cần gỡ bỏ nhãn giá đi.

Với một số người nhạy cảm, việc để giá tiền công khai trên món quà còn có thể khiến họ bị căng thẳng, áp lực phải mua quà trả lại. 

Sau khi đã nắm được một số nguyên tắc tặng quà, bước tiếp là lưu ý đến thời điểm tặng quà. Thời điểm tặng quà ngày Tết cần ưu tiên vào những ngày trước Tết để tạo nên không khí ấm áp và phấn khích cho người được tặng. Tuy nhiên thời điểm thích hợp còn dựa vào phong tục, truyền thống của từng vùng miền, gia đình cũng như các mối quan hệ cá nhân. 

1. Trước Tết một vài ngày

Nhiều người thường chọn dịp cuối năm là thời điểm lý tưởng để tặng quà. Người nhận sẽ có thể sử dụng nó hoặc chuẩn bị trọn vẹn cho ngày Tết.

2. Ngày 30 âm lịch

Đây là ngày mà nhiều gia đình dành thời gian để tổ chức những buổi tất niên cuối năm. Sau khi được mời đến dự thì có thể tặng quà để cùng mọi người chia sẻ niềm vui trước thềm năm mới.

3. Khi thăm nhà trong dịp Tết

Nếu đang có kế hoạch thăm gia đình hay bạn bè vào những ngày đầu năm thì có thể mang theo một số món quà nhỏ để thể hiện lòng biết ơn và gửi lời chúc đến mọi người vào những ngày đầu năm mới.

Chỉ còn vài tuần nữa là bước sang năm mới. Trong năm vừa qua, chắc hẳn mọi người đã rất vất vả khi phải đối diện với dịch bệnh viêm phổi và cố gắng vượt qua trước nền kinh tế với tốc độ suy giảm chưa từng thấy. Thế nhưng năm cũ cũng gần qua rồi, hãy gác lại mọi thứ không vui, muộn phiền để cùng đón một năm mới với đầy những hy vọng và hứa hẹn nhé. Chúc bạn một năm mới bình an!

Trúc Nhi, Tuệ Nhi t/h

Sandy design



Cúng giao thừa

Cúng giao thừa là một nghi lễ quan trọng vào dịp Tết Nguyên đán trong mỗi gia đình Việt. Mọi gia đình đều tất bật chuẩn bị đồ cúng tươm tất cho đêm giao thừa. Mỗi vùng miền, địa phương, gia đình sẽ có cách bày trí, cúng lễ vật khác nhau.

Theo văn hóa truyền thống, vào đúng giờ Canh Tý (từ 23h đêm ngày cuối năm âm lịch đến 1h sáng ngày mùng Một), các gia đình sẽ cúng giao thừa tại hai nơi là: cúng Thần linh ngoài trời và cúng gia tiên ở trong nhà.

Đón mời Thần Tài vào lúc nửa đêm giao thừa

Thời xưa, “Tam Nguyên” là tên hiệu cho người đỗ đầu cả ba kỳ là thi hương, thi hội, thi đình trong hệ thống thi cử Nho học. Về sau này người hiện đại coi “Tam nguyên” mang nghĩa là những điều tốt đẹp nối tiếp nhau và may mắn sẽ đến.

"Nguyên" cũng tượng trưng cho một sự khởi đầu tốt đẹp. Vào lúc 0 giờ đêm giao thừa chính là thời khắc của “tam khởi” bao gồm: Đầu năm, đầu tháng giêng và ngày đầu tiên. Đồng thời, Tam nguyên còn có nghĩa là tam quang (nhật, nguyệt, tinh), tức là Mặt Trời, Mặt Trăng và các vì sao, đây cũng là thời điểm tốt lành để mang lại sự thịnh vượng. Vì vậy, trong lúc đón Thần tài, hãy dâng lên 3 đồng tiền, ngoài việc giúp cho gia đình hưng thịnh thì còn có thể tạo ra hình tượng cát tường nhân dịp đêm giao thừa.

Đây là hoạt động quan trọng nhất trong dịp năm mới, dù ở bất kỳ đâu, ở nhà hay ngoài đường, bạn cũng đừng quên nghi thức này. Vì nó có thể giúp đem lại những điều may mắn cho cả năm.

Ai không có nơi linh thiêng thì chỉ cần quay mặt về hướng Đông Bắc và thầm cầu nguyện. Lúc này, việc cúng Thần Tài trước miếu có thể mang lại tài lộc và sự nghiệp. Nếu trong nhà không có nơi thờ Thần, bạn có thể đến chùa hoặc chắp tay im lặng thờ cúng trước cửa hoặc trên ban công trước nhà và tốt nhất vẫn là quay mặt về hướng Đông Bắc, hãy chân thành cầu nguyện và chào đón Thần Tài vào nhà. Nếu có nhang thì hãy để vào nơi để tiền vàng trong nhà, hoặc lư hương trên bàn thờ Phật.

Làm ấm năm mới và nối tiếp thịnh vượng: Đèn nên được thắp sáng rực rỡ từ đêm giao thừa đến hết ngày mùng 5 âm lịch

Từ thời xa xưa, đèn luôn được thắp sáng rực rỡ để ngăn chuột ăn đồ ăn ngày Tết. Sau này người ta phát hiện ra rằng làm như vậy cũng có thể khiến cho gia đình gặp nhiều may mắn hơn. Từ đêm giao thừa đến hết mùng 5 Tết, đèn cần được thắp sáng khắp nhà cả ngày lẫn đêm, ngoài việc nhà sáng sủa sạch sẽ thì Thần Tài sẽ ghé thăm. Vậy nên nếu muốn mang lại sự thịnh vượng thì đừng tiết kiệm điện vào những ngày này. Còn sau mùng 5 Tết thì hãy thắp một bóng đèn với ý nghĩa “Ánh sáng thịnh vượng vĩnh cửu” ở lối ra vào và phòng khách.

Đặt chổi ra bên ngoài ngay khoảnh khắc giao thừa

Một trong những phong tục truyền thống vào đêm giao thừa mà đến nay vẫn được nhiều gia đình thực hiện là bỏ chổi quét nhà ra bên ngoài ngay thời khắc giao thừa. Điều này nhằm xua đuổi những thứ xui xẻo và năng lượng xấu ra khỏi nhà.

Mặc áo quần mới, màu tươi sáng, rực rỡ

Mặc quần áo sáng màu vào đêm giao thừa để đem lại may mắn, tốt lành và tài lộc. Màu sắc tươi sáng tượng trưng cho sức sống, sự may mắn và điềm lành lớn lao vào đầu năm mới.

Diện một bộ trang phục mới vào những ngày đầu năm cũng giúp bạn tự tin hơn. Đồng thời mang lại tinh thần phấn chấn, thể hiện sự nhiệt huyết và không ngừng tiến bộ trong năm mới.

Ngày mùng 4 âm lịch đón thần: Nhớ đốt “áo giáp và ngựa”

Ngày mùng 4 Tết là ngày chào đón các vị Thần trở lại trần gian để tiếp tục phán xét thiện ác tại trần gian. Tục ngữ có câu “Đưa Thần sớm, tiếp Thần muộn”. Vì vậy, thời gian rước thần phần lớn là vào buổi tối. Khi này nếu đốt giấy vàng thì cũng phải nhớ thêm "áo giáp và ngựa" để cho thần uy càng rõ ràng hơn.

Cần đổ rác vào ngày mùng 5 Tết

Ngày mùng 5 Tết thường được gọi là “Ngày tiễn bần”, cho nên hãy nhớ vứt rác tích lũy trong ngày Tết ra khỏi nhà. Theo truyền thống, mùng 5 Tết là ngày rước Thần Tài, vì vậy, mỗi gia đình đều bắt đầu rước Thần Tài từ rất sớm.

Những điều kiêng kỵ

không nên làm vào đêm giao thừa

Bởi vì đêm giao thừa là thời khắc thiêng liêng nên dân gian xưa cũng có những kiêng kỵ nhất định. Kiêng kỵ đập vỡ đồ vật, bởi vì điều này đại biểu cho việc phá vận, rủi ro. Tránh quét nhà đổ rác, bởi vì cho rằng sẽ đổ đi may mắn. Thời xưa, vào đêm giao thừa, người ta thường ngồi quanh bếp lửa ăn cá. Khi ăn cá, để lại phần đầu và đuôi với ngụ ý là năm mới có đầy đủ, dư thừa…

Mâm cúng đêm giao thừa

Mâm cúng giao thừa không cần quá lớn nhưng cũng đừng quá sơ sài. Tùy vào sản vật, phong tục của mỗi vùng miền; hay điều kiện kinh tế của gia đình mà gia chủ thành tâm làm mâm cúng giao thừa chu đáo. Mâm cúng giao thừa cần có những lễ vật cần thiết như: gà; bánh chưng; xôi; mâm ngũ quả; hương - nhang; đèn - nến; rượu; trà; muối; gạo…

Tránh làm rơi, vỡ đồ

Tránh gây ồn ào, làm vỡ các vật dụng vào đêm giao thừa. Bởi vì việc làm vỡ đồ đạc sẽ làm hỏng đi sự giàu có và may mắn của bạn. Tương truyền, nếu không may làm vỡ một vật gì, thì nên bọc nó vào giấy đỏ, rồi thầm niệm câu “Năm mới bình an”, để trên bàn thờ Thần, chờ năm ngày rồi mới vứt đi.

Tránh soi gương

Tránh soi gương vào đêm 30 Tết vì người xưa tin rằng làm như vậy sẽ dễ nhìn thấy ma quỷ, gây hoảng loạn và không đem lại may mắn cho năm mới.

Tránh phơi đồ, đổ rác vào đêm giao thừa

Theo truyền thống, nhà nào cũng có phước. Nếu vẩy nước, quét nhà, đổ rác vào ngày đầu tiên của năm mới sẽ xua đuổi Thần Tài, phú quý và may mắn cuốn đi. Vì vậy, bạn không nên vứt rác vào ngày này.

Phong tục ngày Tết đã được dân gian truyền từ xa xưa, thực hư không thể nào khảo cứu. Tuy nhiên, trong cuộc sống có rất nhiều điều “thà rằng tin là có, còn hơn không tin”. Vì vậy, bạn hãy thực hiện những điều cần làm và tránh những điều kiêng kỵ trên đây vào đêm giao thừa và những ngày đầu năm mới để đón chào một năm an lành, vui vẻ nhé!

Tuệ Nhi t/h

Sandy thiết kế

Lì xì đầu năm là một nét văn hóa truyền thống đã có từ lâu đời tại các nước Á Đông. Mọi người thường đặt tiền vào những bao lì xì đỏ để mừng tuổi cho ông bà, cha mẹ, con cháu...với mong muốn cầu chúc sức khỏe, bình an và may mắn. Tuy nhiên, trong xã hội ngày nay, phong tục lì xì mừng tuổi đã không còn giữ được nét truyền thống vốn có. Vì vậy mà thế hệ sau không còn hiểu được ý nghĩa nguyên gốc cũng như các chuẩn mực nhất định trong việc tặng bao lì xì.

Lì xì là phiên âm của từ “lợi thị” trong tiếng Trung, nghĩa là được lợi, được tiền tài và được may mắn. Vì vậy, nhận lì xì đồng nghĩa với việc nhận được may mắn, tốt lành trong ngày đầu năm.

Thời cổ đại, cứ sau bữa cơm chiều cuối năm, người lớn trong gia đình sẽ đem tiền mừng tuổi đựng trong bao màu đỏ đã chuẩn bị sẵn tặng cho con cháu. Dụng ý lúc ban đầu của mừng tuổi tiền là để trấn ác khu tà. Người xưa tin rằng những lúc giao thời, chuyển đổi trạng thái thì thường thường âm dương không ổn định, dễ xuất hiện ma quỷ hại người. Dịp giao thừa là một bước chuyển lớn từ năm cũ sang năm mới, vì vậy lại càng như thế. Do đó từ xưa đã có rất nhiều tục lệ dùng để đuổi tà, trấn áp những thứ xấu tệ, ví dụ như tục đốt pháo, cắm cây nêu, tặng lì xì, v.v.

Ngày nay người lớn không hiểu được ý nghĩa ban đầu của việc mừng tuổi. Trẻ con cũng mang tâm lý muốn được lì xì nhiều hơn, chưa có ý thức biết ơn, cũng không biết tiết kiệm.

Mừng tuổi, lì xì là tên gọi của phong tục trong dịp Tết Nguyên đán ở các nước Á Đông và Việt Nam. Phong tục này có từ xa xưa, bắt nguồn từ Trung Quốc.

Theo truyền thuyết, vào đêm giao thừa, quỷ đói thường sẽ xuống núi gây náo loạn, khiến trẻ em sợ hãi đến nỗi chúng không thể ngủ ngon vào ban đêm. Con quỷ này không sợ dao hay súng, mà sợ màu đỏ vui tươi và âm thanh leng keng của đồng xu, vì vậy người lớn bỏ đồng xu vào phong bì màu đỏ và đặt dưới gối của trẻ em, để ma quỷ không dám đến gần, trẻ sẽ có thể ngủ yên. Sau đó, dân làng mới vỡ lẽ ra rằng, theo lời thỉnh cầu Thần Phật giúp đỡ bảo hộ những đứa trẻ từ dân làng, các vị tiên đã âm thầm hoán đổi những đồng xu này. Con quỷ khi nhìn thấy ánh sáng chói lóa của bao lì xì đựng đồng tiền của các vị tiên thì liền bỏ chạy vì hoảng sợ.

Từ đó có phong tục phát lì xì vào đêm giao thừa. Tiền lì xì năm mới mang ý nghĩa tốt lành, người ta thường tin rằng có thể xua đuổi tà ma, đắc được bình an.

Ý nghĩa của việc trao và nhận lì xì không nằm ở số tiền mà cốt ở tình cảm tốt đẹp và những lời cầu chúc chân thành mà mọi người dành cho nhau. Việc đựng tiền trong phong bao vừa kín đáo vừa tế nhị, tránh những so bì không đáng có.

Lì xì cho trẻ nhỏ để chúc trẻ bình an, ngoan ngoãn, mạnh khỏe và vâng lời cha mẹ. Lì xì những người lớn tuổi như ông bà, cha mẹ là để thể hiện lòng kính trọng, lòng biết ơn, chúc sức khỏe và sống thọ cùng con cháu.

Ngày nay, lì xì không chỉ giới hạn trong gia đình, người thân mà ngay cả bạn bè, đồng nghiệp, cấp trên, nhân viên cũng thường lì xì cho nhau kèm theo những lời chúc sang năm mới mọi việc luôn diễn ra như ý, thành công và phát đạt.

Chính vì những ý nghĩa tốt đẹp đó, phong tục lì xì ngày Tết của người Việt trở nên ấm áp, chân thành và kéo dài hàng nhiều đời như vậy.

Cùng với nhịp sống hiện đại, phong tục lì xì chúc tết đầu năm mới không còn giữ được giá trị thuần túy vốn có. Những bao lì xì đang dần bị vật chất hoá do sự thực dụng của con người hiện đại. Mọi người ngày càng quan tâm đến giá trị của "lõi" lì xì thay vì những giá trị tinh thần.

Hơn nữa, trẻ em cũng vì ít được tiếp cận và biết đến những giá trị truyền thống, lại bị tiêm nhiễm bởi người lớn cho nên trẻ cũng hình thành lối suy nghĩ lệch lạc về văn hoá lì xì.

Có thể nói rằng, ngày nay lì xì không phải là “phong tục lì xì” nữa mà là “thủ tục lì xì”, bởi nó đã trở thành thứ dùng để trả nợ, ngoại giao và duy trì các mối quan hệ. Có người chỉ chờ đến dịp này để “đi tết” sếp với mong muốn được cân nhắc thăng chức...v.v. Trên thực tế nếu người lớn có các hành vi như vậy thì việc trẻ nhỏ có cái nhìn sai là điều đương nhiên.

Người xưa mừng tuổi năm mới không chỉ dừng lại ở việc bỏ tiền vào bao lì xì và nói lời cầu chúc mà còn có những quy tắc riêng với những hàm ý sâu xa.

Không niêm phong miệng bao lì xì đỏ vào năm mới

Đó là vì niêm phong có nghĩa như “chỉ có một lần”, nó được hiểu nôm na rằng người nhận không có thêm tuổi mới để được tiếp tục mở những bao lì xì vào năm sau nữa, điều này mang ý không lịch sự. Trong khi việc mở bao đỏ lại tượng trưng cho sự “trường thọ”, mỗi năm có thể khỏe mạnh để chào đón năm mới và được nhận bao lì xì. Đây chính là ý nghĩa sâu xa của việc này.

Số chẵn là số may mắn, nhưng không bao gồm số 4

Bởi vì mọi người thường nói “những điều tốt đẹp thường đến theo cặp” và “song hỷ lâm môn”, cho nên họ dùng những số tiền có mệnh giá liên quan đến các con số 2, 6 và 8 để lì xì với mong muốn cầu chúc mọi người may mắn và cát tường.

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng trong các số chẵn thì nên tránh số 4, vì số 4 đồng âm với âm “tử” trong hán tự, cho nên khi tặng bao lì xì thì cần tránh những con số có liên quan đến số này, đây đều là những con số không may mắn.

Người Việt khi lì xì đều bỏ những tờ tiền có mệnh giá từ 10.000 đến 500.000, đa phần đều chưa biết đến ý nghĩa của các con số may mắn. Trong khi các con số như 12.000, 16.000, 120.000, 160.000, 180.000, 200.000, 220.000, 260.000, 280.000, 600.000, 660.000, v.v. đều có ý nghĩa cho sự cát tường như ý. Vậy nên, Tết năm nay, bạn hãy dùng những con số may mắn này cho bao lì xì đỏ nhé. Ngoài ra, số 9 là số lẻ nhưng lại có cách phát âm giống như "cửu", nghĩa là vĩnh cửu lâu dài, vì vậy bạn cũng có thể chọn số tiền có liên quan đến số 9 cho bao lì xì đỏ để tặng những người lớn tuổi.

Chọn bao lì xì đỏ phù hợp

Ngày nay, trên bao lì xì có rất nhiều lời chúc tốt lành, cho nên việc lựa chọn bao lì xì có lời chúc phù hợp cũng là thể hiện sự chu đáo. Ngoài ra, không nên dùng phong bao đỏ có nội dung ngoài lề như “Thành tích học tập”, “gặp tình yêu mới”, “sớm có người yêu”, “sớm kết hôn” để tặng cho ông bà và bố mẹ.

Không sử dụng lại bao lì xì của năm cũ

Khi chuẩn bị bao lì xì đỏ cho Tết Nguyên Đán, nên chú ý xem hoa văn và chữ in trên phong bì đỏ có phù hợp với thời gian của năm mới không. Không nên sử dụng bao đỏ có in năm hoàng đạo cũ hoặc sử dụng lại bao đỏ đã qua sử dụng. Bao lì xì năm mới vẫn nên là mới toanh để mọi người nhận được bầu không khí tươi mới và vui vẻ.

Sử dụng tiền giấy mới

Ngoài việc sử dụng bao lì xì màu đỏ mới, người ta thường sử dụng tiền mới để mừng tuổi đầu năm. Mặc dù đó không phải là một điều bắt buộc, nhưng với những tờ tiền mới sẽ có một diện mạo và cảm giác hoàn toàn mới hơn.

Ngoài ra, bạn còn có thể đổi thêm những tờ mệnh giá 50.000 mới, tờ tiền này có màu sắc khá gần với màu đỏ, điều đó cũng sẽ làm tăng thêm niềm vui và sự may mắn.

Giữ bao lì xì đỏ cho ngày Tết Nguyên Tiêu

Đừng vội tiêu tiền lì xì sau khi nhận được và cũng đừng vứt phong bao đỏ ngay lập tức. Theo phong tục truyền thống, 15 ngày sau Tết nguyên đán là đến Tết nguyên tiêu, tức là ngày 15 tháng 1 âm lịch. Cho nên, hãy để bao lì xì đỏ mà bạn nhận được dưới gối. Từ đêm giao thừa kéo dài 15 ngày cho đến Tết Nguyên Tiêu, nó tượng trưng cho những phước lành và may mắn nhận được trong năm mới sẽ còn kéo dài tiếp tục trong suốt cả năm.

Số tiền mừng tuổi phải phù hợp

Số tiền mừng tuổi trong bao lì xì đỏ tặng cha mẹ và người lớn tuổi nên tăng lên hàng năm, với ý nghĩa là “dồi dào, thịnh vượng, và vĩnh cửu”. Ngoài ra khi tặng bao lì xì cho người lớn tuổi, hãy chúc họ sức khỏe và trường thọ.

Số tiền mừng tuổi dành cho các em nhỏ là như nhau, nên đồng đều và không phân biệt độ tuổi.

Số tiền mừng tuổi cho trẻ em không được nhiều hơn số tiền mừng cho người lớn tuổi. Đây là một một phương diện thể hiện sự tôn trọng và lịch sự đối với người lớn tuổi.

“Tái chế” bao lì xì đỏ Tết Nguyên đán

Ngoài việc vứt bỏ những chiếc bao lì xì đỏ đã qua sử dụng, nếu hình thức bên ngoài của chúng còn mới và không có hoa văn hay lời chúc Tết của năm cũ, bạn vẫn có thể tặng nó cho các cặp đôi mới cưới hoặc em bé một tháng tuổi để truyền lại lời chúc phúc.

Thời hiện đại, trong tư tưởng của nhiều trẻ con, việc đón chờ đến đầu xuân năm mới là cơ hội để được “thu hoạch”, và là dịp kiếm được nhiều tiền tiêu cho bản thân mà không cần xin cha mẹ. Khi gặp người lớn, điều trẻ mong chờ đầu tiên là người lớn sẽ tặng bao lì xì. Thậm chí có trẻ còn trực tiếp mở bao trước mặt người lớn để xem số tiền mình nhận được là bao nhiêu. Nhận được nhiều thì tỏ ra rất vui vẻ còn nếu số tiền ít quá thì tỏ vẻ không hài lòng.

Nhiều người còn nói vui với nhau rằng: Tiền lì xì của con là tiền nợ của cha mẹ. Bởi lẽ khi người khác lì xì cho con của họ bao nhiêu họ cũng phải lì xì lại số tiền tương ứng cho con của người kia như vậy hoặc thậm chí hơn vậy. Do đó việc đầu tiên cha mẹ cần làm là giải thích và giáo dục cho con hiểu rõ ý nghĩa của bao lì xì, để từ đó con không đặt nặng vào vấn đề giá trị của đồng tiền và hiểu sâu sắc hơn ý nghĩa của ngày Tết, chứ không phải xem Tết như một dịp “kiếm tiềm” cho bản thân.

Để tết năm nay cả gia đình và con trẻ đều có một cái tết đầy ý nghĩa nhân văn và vui vẻ, thì cha mẹ đừng quên dạy con một số phép tắc khi nhận bao lì xì từ người lớn tuổi dưới đây.

Kể về nguồn gốc lì xì

Trẻ em vô cùng trong sáng và ngây thơ, đặc biệt là rất yêu thích những câu chuyện “ngày xửa ngày xưa”. Vì vậy cha mẹ hãy kể cho trẻ nghe câu chuyện nguồn gốc của phong tục lì xì. Hãy cài đặt tiềm thức cho con về sự thuần chân tốt đẹp của phong tục này. Từ đó trẻ sẽ hiểu và có thể ước thúc bản thân hành xử đúng đắn hơn.

Nhận bao lì xì từ người lớn bằng 2 tay

Một số trẻ cho rằng việc được lì xì vào ngày đầu năm mới là điều hiển nhiên, vì thế, khi nhận lì xì thì chỉ biết lấy bằng một tay, đây là hành vi rất vô lễ. Thay vào đó, cha mẹ hãy dạy trẻ khi được lì xì cần nhận bằng hai tay và mỉm cười để bày tỏ lòng biết ơn với người lớn tuổi.

Không coi trọng mệnh giá

Cha mẹ hãy dạy con không nên quan trọng mệnh giá trong bao lì xì. Bởi đây là một món quà người lớn muốn dành tặng con với lời cầu chúc sức khỏe và bình an.

Thái độ biết ơn

Cha mẹ nên dạy con khi được nhận lì xì thì cần có thái độ trân trọng, vui mừng, niềm nở, biết nói lời cảm ơn và biết gửi lời chúc Tết đến người đã tặng lì xì cho mình.

Gửi lời chúc

Cha mẹ hãy dạy con một vài lời chúc tết ý nghĩa và đơn giản để trẻ chúc tết với ông bà và người lớn tuổi.

 Không so sánh tiền lì xì với người khác

Đôi khi con của bạn và nhiều trẻ khác cùng nhận được bao lì xì và nó sẽ mở ra để so sánh số tiền với bạn khác. Tuy nhiên điều này khiến người lì xì cảm thấy rất ngại ngùng. Vì vậy cha mẹ cần chú ý dạy con không nên cư xử như vậy.

Không đòi thêm tiền lì xì

Có những đứa trẻ thường hay đòi ông bà, cha mẹ thêm tiền lì xì, điều này là thiếu tôn trọng và còn làm mất đi ý nghĩa truyền thống của bao lì xì ngày đầu năm.

Không mở bao lì xì trước mặt người lớn tuổi

Việc mở bao ở trước mặt người lớn tuổi là rất vô lễ. Đôi lúc sẽ khiến người khác cảm thấy khó xử và xấu hổ. Vì vậy hãy nhớ dạy con tránh làm điều này. Sau khi nhận được phong bao lì xì từ người lớn tuổi, con nên chúc phúc lại, đừng vội mở phong bì màu đỏ, khi về đến nhà hãy mở ra.

 Dạy trẻ chi tiêu tiền lì xì hợp lý

Đây là cơ hội để cha mẹ hướng dẫn con cách chi tiêu hợp lý. Bên cạnh việc sử dụng tiền lì xì cho các nhu cầu bản thân, cha mẹ cũng có thể khuyên con dành một phần để làm từ thiện hoặc để giúp đỡ các bạn khó khăn.

Trải qua bao nhiêu năm, tục lì xì mừng tuổi trong ngày đầu năm mới vẫn không thay đổi. Những chiếc phong bao lì xì đã trở thành cầu nối gắn kết mọi người, thể hiện tình cảm, sự ấm áp, bình an và may mắn trong năm mới. Dù thời đại ngày nay có thay đổi thế nào thì những giá trị văn hóa truyền thống từ lâu đời này vẫn in sâu trong lòng người Việt và luôn gìn giữ để thế hệ tiếp theo không làm mai một đi những tinh hoa mà ông cha ta đã để lại.

Trúc Nhi, Tuệ Nhi t/h

Sandy thiết kế