Đạo trị quốc của cổ nhân: Nước chảy đủ ắt sẽ thành sông

Cổ ngữ giảng: “Thủy đáo cử thành”, nước chảy đến đủ thì tự nhiên sẽ tạo thành sông. Đối với bất kỳ ai cũng vậy, thành công sẽ tự nhiên đến khi đã có đầy đủ các điều kiện cần thiết mà không cần phải nhất mực truy cầu, hao tâm tổn sức theo đuổi.

Trong sách “Lã Thị Xuân Thu” viết rằng: Bậc quân chủ muốn đạt được mục đích đại trị, thiên hạ thái bình thì phải tuân theo quy luật của vạn vật vạn sự trong vũ trụ, thuận theo hình thế chung của thiên hạ, đặt ra những điều kiện khách quan để quy thuận lòng dân. Một khi các điều kiện cần thiết đã chín muồi thì lòng người tự nhiên sẽ quy thuận, thiên hạ tự nhiên sẽ thái bình an ổn. Đây chính là trí tuệ “Thủy đáo cử thành” (nước chảy ắt sẽ thành sông).

Xưa nay, người giỏi về thả câu có thể câu được cá ở chỗ nước sâu đến trăm thước, đó là nhờ vào mồi câu hấp dẫn. Người giỏi về săn bắn có thể bắn hạ chim ở tận trên trời cao đến trăm nhận, đó là dựa vào cung tên hoàn mỹ. Bậc quân chủ giỏi có thể khiến các tộc người có ngôn ngữ, tập tục khác nhau một lòng quy thuận. Đó là bởi vì họ có đức hạnh và có phương pháp cai trị phù hợp với lòng dân. Đối với muôn loài mà nói, nơi nào có nước thì cá sẽ tự tìm đến, nơi nào cây cối phồn thịnh thì chim liền bay tới, nơi nào cỏ cây rậm rạp thì cầm thú liền tự đến tìm chỗ ở. Đó là quy luật khách quan tự nhiên.

Bậc quân chủ tài đức sáng suốt thì các hào kiệt anh hùng cũng liền quy tụ lại dưới trướng của người ấy, phò tá người ấy mà không cần dẫn dụ. Cho nên, bậc quân chủ tài đức sáng suốt sẽ không cố gắng tìm các biện pháp để miễn cưỡng người khác quy phục mình mà là tận sức sáng tạo ra các điều kiện khiến người khác tự quy thuận mình.

Một người bắt buộc phải cười thì có cười cũng sẽ không vui vẻ. Một người bắt buộc phải khóc thì có khóc cũng sẽ không bi ai. Đó là bởi vì trong tâm người ấy không tồn tại điều kiện khoái hoạt và bi ai. Cho nên, loại phương pháp cưỡng chế, mệnh lệnh chỉ có thể tạo thành hiện tượng giả tạo bên ngoài chứ không thể thành tựu được cái gốc của đại nghiệp trị quốc. Bậc quân vương trị quốc không thể dựa vào độc tài, ngang ngược, cưỡng bức, mệnh lệnh mà là phải nên xem xét thời thế, tạo ra các điều kiện đại trị, dần dần tạo lập nên những điều kiện nền móng và quyết định.

Giấm trong bình một khi đã phát chua thì muỗi sẽ tụ tập lại, đó là bởi vì nó có vị chua lan tỏa. Nếu như nước giấm trong thì đương nhiên sẽ không thể chiêu mời được chúng đến. Lấy mèo mà dẫn dụ chuột, lấy đá băng mà dẫn dụ ruồi nhặng thì cho dù phương pháp có xảo diệu đến thế nào đi nữa cũng nhất định không đạt được mục đích. Ngược lại, dùng hoa có mùi hương thơm ngát để xua đuổi ong bướm thì không chỉ không xua đuổi được mà khiến chúng tụ hợp lại nhiều hơn. Đó là bởi vì sử dụng các phương pháp sai lầm mà khiến kết quả không được như mong muốn.

Xưa kia, vua Kiệt nhà Hạ và vua Trụ nhà Thương đã dùng phương pháp cai trị tàn bạo với mong muốn quy phục được lòng dân, cầu được cục diện thái bình mà khiến kết quả ngược lại. Các biện pháp trừng phạt mặc dù nặng, hình phạt mặc dù nghiêm nhưng không những không đem lại lợi ích gì mà còn khiến lòng dân oán thán, rất nhiều nước chư hầu cũng phản đối quyết liệt. Cuối cùng, những chính sách tàn bạo của vua Kiệt, vua Trụ đã khiến bề tôi bất mãn, thần dân oán hờn mà dẫn đến kết cục mất nước.

Khi mùa đông lạnh lẽo đến, con người sẽ tìm nơi ấm áp để ẩn náu. Khi mùa hè oi bức đến, người ta liền tìm nơi thanh mát để trú ẩn. Cho nên có thể thấy, người dân cũng sẽ không tụ tập một chỗ nhất định mà sẽ tìm nơi có được lợi ích cho mình để sinh tồn. Nơi nào không có lợi ích, họ sẽ dần dần rời xa. Vì vậy, bậc quân chủ giỏi phải biết cách săn sóc chu đáo cho những khó khăn và ấm lạnh của người dân.

Quân vương quan tâm đến sự ấm lạnh của người dân cũng chính là sáng tạo ra điều kiện thành tựu nghiệp đế vương cho mình. Nếu bậc quân vương có đức hạnh cao, lời nói và việc làm đều có xuất phát điểm từ quyền lợi của dân thì người dân sẽ tự cảm thấy bậc quân vương của mình là hơi ấm trong giá lạnh, là gió mát trong tiết trời nóng bức. Như thế, họ cũng tự nhiên quy thuận lòng mình, giống như trăm sông đổ về một biển. Những bậc quân vương như thế cũng không cần đi trinh chiến mà tự nhiên có được thiên hạ.

Con người sống nơi xã hội cũng vậy, muốn có được thành tựu trong cuộc đời thì cần trang bị cho mình đầy đủ đức hạnh và trí tuệ. “Nước chảy thành sông”, người có thể làm được như vậy thì tự nhiên sẽ có được thành tựu và được lâu dài.

Theo Vision Times tiếng Trung
An Hòa biên tập

Xem thêm:

• Đạo trị quốc của cổ nhân: Nền bạo chính rồi sẽ bị đào thải

Mời xem video: