Bệnh nhân nặng bị ảo giác dày vò: Di chứng đáng sợ nhất của COVID-19?

Chỉ trong hơn nửa năm nhưng dịch bệnh viêm phổi Vũ Hán do virus corona mới (COVID-19) đã lan rộng trên toàn thế giới, trong khi hiểu biết về viêm phổi Vũ Hán của giới y tế và chuyên gia khắp nơi vẫn còn hạn chế. Một thông tin gần đây đã chỉ ra rằng vấn đề đáng lo ngại của bệnh viêm phổi Vũ Hán không chỉ là phá hủy phổi mà còn để lại nhiều di chứng khó lường. Các triệu chứng như suy giảm khả năng khứu giác và thị giác không phải là phần đau khổ nhất, nhiều bệnh nhân đã gặp chứng rối loạn tâm thần ICU, đó là một trải nghiệm kinh dị.

Embed from Getty Images

Bác sĩ tại khu vực điều trị đặc biệt (ICU) đang tập vật lý trị liệu cho một bệnh nhân viêm phổi Vũ Hán. Hình chụp ngày 1/7/ 2020 (Nguồn: MIGUEL SCHINCARIOL/AFP/Getty Images).

Tờ Baojieuk đưa tin về bệnh nhân viêm phổi Vũ Hán nặng có tên Kim Victory kể lại những ảo giác mà cô gặp khi bị ICU: ngọn lửa lan khắp cơ thể khiến cô không thể thoát ra được, cuối cùng bị lửa bao vây, trong lúc đang nguy ngập thì cô biến thành một tác phẩm điêu khắc trên một con tàu du lịch sang trọng. Nhưng trong nháy mắt cô lại nằm trong phòng thí nghiệm ở Nhật Bản để tham gia vào một thí nghiệm cơ thể khủng khiếp…  Thông tin chỉ ra dạng trải nghiệm kinh dị này là triệu chứng mà nhiều bệnh nhân viêm phổi Vũ Hán gặp phải, được gọi là mê sảng ICU.

Viêm phổi Vũ Hán qua đi, cơn ác mộng lại đến

Thông tin cho biết trước đó vài tháng, Kim Victory mắc viêm phổi Vũ Hán và trở thành bệnh nhân nghiêm trọng bị đưa vào khu điều trị đặc biệt ICU. Trong thời gian điều trị cô đã dùng một lượng không nhỏ thuốc an thần, và sau đó gặp phải chứng mê sảng ICU. Triệu chứng này không khác gì cơn ác mộng, nhưng khi bị ảo giác bệnh nhân mê sảng ICU không phải đang ngủ. Tình trạng bị ảo giác thường khiến cô Victory khó kiểm soát cảm xúc:  có lần cô bất ngờ rút ống thở của máy thở, một lần khác cô ngã khỏi ghế và nằm xuống sàn phòng chăm sóc đặc biệt…

Mê sảng ICU là gì?

Theo định nghĩa của Hiệp hội Tâm thần Mỹ (APA), mê sảng ICU là rối loạn nhận thức và ý thức chức năng não cấp tính; cũng có những cách gọi như là rối loạn tâm thần ICU, hội chứng ICU, rối loạn tâm thần cấp tính, suy não cấp tính… Đối với bệnh nhân ICU nặng thì có đến 80% bệnh nhân bị các triệu chứng dạng như cô Kim Victory.

Nói đơn giản, trạng thái tinh thần của bệnh nhân mê sảng sẽ đột nhiên thay đổi, hoặc đột nhiên rơi vào tình trạng mất nhận thức rõ ràng kéo dài từ vài giờ đến vài ngày. Triệu chứng mê sảng ICU này hơi giống chứng mất trí nhớ, nhưng sự khác biệt lớn nhất là chứng mất trí nhớ là một trạng thái mãn tính phát triển theo thời gian; trong khi mê sảng ICU là chứng ngắn hạn, đột ngột và dữ dội.

• Di chứng đáng ngại của bệnh nhân COVID-19 đầu tiên xuất viện ở Hàng Châu

Viêm phổi Vũ Hán liên quan đến thần kinh

Thông tin cho biết, sở dĩ mê sảng ICU đặc biệt phổ biến ở những bệnh nhân bị viêm phổi Vũ Hán, chủ yếu là vì chúng có những vấn đề tồn tại chung: thiếu oxy trong não và sử dụng thuốc an thần.

Bệnh nhân bị viêm phổi Vũ Hán nặng có triệu chứng cơ thể thiếu oxy, vì vậy cần sử dụng máy thở trong một thời gian dài. Điều đó cũng có nghĩa là họ cần dùng thuốc an thần thời gian dài hơn và số lượng nhiều hơn, tạo điều kiện gây tình trạng mê sảng ICU. Bởi vì điều này mà một số người nói rằng đại dịch viêm phổi Vũ Hán chính là đại dịch gây mê sảng.

Andrew Josephson, giám đốc Khoa Thần kinh tại Đại học California (San Francisco, Mỹ) cho biết, mặc dù vẫn chưa thể kết luận được về quan hệ giữa virus viêm phổi Vũ Hán và mê sảng ICU, nhưng chắc chắn rằng các vấn đề tâm thần do viêm phổi Vũ Hán nghiêm trọng hơn các di chứng vật lý phổ biến khác.

Rơi vào không gian ác mộng khác

Có nghiên cứu chỉ ra rằng việc sử dụng thuốc an thần trong quá trình điều trị y tế sẽ gây ra ảo giác ở 80% bệnh nhân. Trong giai đoạn bị bệnh này người bệnh có thể gặp phải ảo giác đáng sợ. Bệnh nhân viêm phổi Vũ Hán bị mê sảng đều sống trong không gian mộng mị và cố gắng muốn trốn thoát.

Bệnh nhân Ron Temko (69 tuổi) là quản lý cấp cao của một công ty, ông đã sử dụng thuốc an thần liều cao và mắc chứng mê sảng độ nặng, thậm chí ông có thể kể rõ kinh nghiệm ảo giác về việc bị bắt cóc trong lúc mê sảng. Ông cũng thấy rằng đồng hồ của mình đã bị một người đàn ông đánh cắp, sau đó biến nó thành một ống thông cắm vào cơ thể ông (thực tế đồng hồ của ông không được mang vào bệnh viện). Người đàn ông kia đã phát bản ghi âm của cựu chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cho Temko nghe và nói với ông rằng bạn biết quá nhiều, vì vậy bạn không bao giờ muốn rời khỏi bệnh viện.

Kể từ đó, Temko thường thấy một cái đầu quay nhìn chằm chằm vào ông và mỗi khi cái đầu bắt đầu xoay thì một cái đinh sẽ đâm vào đầu ông. Temko kể về ảo giác của mình trong tuyệt vọng,  ông nói: Tôi không biết mình muốn sống tiếp hay là chết cho xong. Ba tuần sau khi đặt máy thở, Temko trong cảnh bị tra tấn bởi ảo giác kinh dị, đã cầu xin được chết. Do có ống thở nên không thể nói, Temko run rẩy viết trên giường bệnh viện: AK-47, và sau đó ông chỉ vào cổ hy vọng được chết.

Thông tin cho biết, lần đầu tiên khi Temko được cắm ống thở, để giữ cho ý thức của ông tỉnh táo bác sĩ đã sử dụng thuốc an thần dạng nhẹ là propofol. Nhưng không lâu sau đó tình trạng suy hô hấp của Temko trở nên tồi tệ hơn, huyết áp của ông giảm mạnh và tình trạng nghiêm trọng hơn, phải hoàn toàn dựa vào máy thở để duy trì sự sống. Bác sĩ cũng sử dụng thuốc an thần nặng hơn và gây mê toàn thân.

Cùng với việc chuyển sang dùng thuốc benzodiazepine midazolam và opioid fentanyl thì triệu chứng mê sảng của ông trầm trọng thêm. Đến nay ông đã hồi phục sau khi ở bệnh viện hơn 60 ngày, nhưng vẫn thường cảm thấy mất tập trung và lo lắng, phải thường xuyên đến bác sĩ tâm thần.

Ông Anatolio (57 tuổi) là người dẫn chương trình. Sau khi bị nhiễm bệnh ông được đưa đến Bệnh viện Đa khoa Massachusetts để phẫu thuật đặt nội khí quản chỉ trong 4 ngày ngắn ngủi, thời gian đó ông chưa dùng thuốc an thần mạnh dễ gây ảo giác. Nhưng sau khi thuốc an thần nhẹ có hiệu lực, ông bắt đầu nghe thấy âm thanh ầm ầm và nhìn thấy ánh sáng lấp lánh, có nhiều người vây quanh cầu nguyện cho ông. Ngay cả sau khi tình trạng được cải thiện và máy thở được rút ra, ông vẫn rơi vào một ảo ảnh đáng sợ: trong phòng có một người phụ nữ trông giống ma cà rồng…

Nếu một nhân viên bệnh viện đến gặp ông và mang theo một mảnh giấy, ông sẽ nghĩ rằng đó là dây thừng để treo cổ ông. Điều nghiêm trọng nhất là ông thường hỏi bác sĩ xem cánh cửa có thể chống đạn được không. Vì ông thấy những người bên ngoài hội trường cầm súng đe dọa.

Bác sĩ Peggy Lai của Anatolio biết bệnh nhân bị ảnh giác, mê sảng. Đặc biệt là sau khi bỏ kết nối máy thở, Anatolio đã nói mơ hồ với tư cách là người dẫn chương trình, và trong mỗi cuộc trò chuyện chỉ có thể trả lời một hoặc hai từ.

Một tình huống tương tự là người quản lý công nghệ thông tin 38 tuổi tên là Nic, anh này đã ở bệnh viện 18 ngày, trong đó chỉ có 7 ngày được hỗ trợ máy thở. “Ký ức của tôi về phòng bệnh ICU nhiều hơn những gì tôi muốn nhớ. Tôi đã có những giấc mơ khủng khiếp, đó là những đêm bị tra tấn. Tôi muốn họ tháo máy thở vì quá đau khổ”, Nic cho biết.

Ngay cả sau khi anh được xuất viện, các triệu chứng mê sảng vẫn ở bên anh: anh thường cảm thấy khó thở, anh đột nhiên bối rối; anh viết một cái gì đó, nhưng không phải những gì anh muốn truyền đạt…

Thời gian phục hồi lâu và chịu nhiều đau đớn

Dữ liệu nghiên cứu sơ bộ ban đầu từ các bệnh viện chỉ ra rằng 1/3 bệnh nhân nội trú viêm phổi Vũ Hán ở mọi lứa tuổi có dấu hiệu mê sảng. Trong đó, 2/3 số bệnh nhân dạng nặng chắc chắn bị mê sảng.

Vấn đề đáng ngại là có một tỷ lệ rất cao người bệnh từ mê sảng nhiều trở nên bất động hoặc sức khỏe suy yếu, cần phải nằm viện lâu hơn, dẫn đến nhiều biến chứng, cần được chăm sóc lâu dài..

Bác sĩ lây nhiễm viêm phổi Vũ Hán bị di chứng da đen sạm

Tài liệu hướng dẫn nhận biết chứng mê sảng

Nhưng tin tốt duy nhất là khả năng phòng ngừa được mê sảng là 30 – 40%.  

Sharon Inouye, giáo sư y khoa tại Đại học Y Harvard, đã xây dựng bản hướng dẫn và kế hoạch xác định mê sảng, giúp hàng trăm bệnh viện giảm được khoảng 40% số người mắc chứng mê sảng. Tài liệu của ông sử dụng rộng rãi.

Do người bệnh đột ngột bị rối loạn tư duy và nói chuyện khó khăn nên rất khó giải thích; hoặc các triệu chứng như nhầm lẫn về các sự kiện hàng ngày, công việc và những người quen thuộc, khiến gần một nửa số bệnh nhân viêm phổi Vũ Hán được điều trị khỏi nhưng không thể trở lại làm việc.

Giới thần kinh học Canada có chỉ ra: những người may mắn sống được sau khi trở thành bệnh nhân dạng ICU nhiều khả năng sẽ bị suy giảm nhận thức; dù ngày càng nhiều bệnh nhân viêm phổi Vũ Hán đã được chữa khỏi, nhưng phải nói rằng đối với họ, thoát khỏi ICU không phải là kết thúc mà chỉ là bước đầu tiên trong quá trình phục hồi của họ.

Hải Nhi

Xem thêm: