Hôm thứ Năm (14/11), ông John Moolenaar, Chủ tịch Ủy ban Đặc biệt về Cạnh tranh Chiến lược Mỹ – Trung Quốc, đã đề xuất Dự luật Khôi phục Công bằng Thương mại (Restoring Trade Fairness Act), nhằm mục đích xóa bỏ quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn với Trung Quốc (PNTR).

John Moolenaar
Dân biểu Đảng Cộng hòa John Moolenaar (Ảnh: Chụp màn hình video kênh John Moolenaar)

Một bản tin trên trang web chính thức của Ủy ban cho biết: “Năm 2000, khi Trung Quốc chuẩn bị gia nhập WTO, Quốc hội Mỹ đã bỏ phiếu gia hạn quy chế quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn cho Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa với hy vọng rằng Trung Quốc (Đảng Cộng sản Trung Quốc, ĐCSTQ) sẽ thực hiện tự do hóa và áp dụng các biện pháp thương mại công bằng. Đạt được tình trạng quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn có nghĩa là nền kinh tế quốc doanh của Trung Quốc được hưởng ưu đãi thuế quan theo luật pháp Mỹ, mở ra cơ hội cho dòng sản phẩm được sản xuất tại quốc gia cộng sản này. Canh bạc của Mỹ đã thất bại thảm hại. Trong hai thập kỷ sau đó, ngành sản xuất của Hoa Kỳ kiệt quệ, quyền sở hữu trí tuệ của các công ty Mỹ bị ĐCSTQ đe dọa và cướp bóc, ĐCSTQ trưởng thành và trở thành đối thủ số một của Mỹ.” 

Đầu năm nay, các Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa Tom Cotton, Marco Rubio và Josh Hawley đều đã đề xuất lập pháp tương ứng tại Thượng viện.

Sau khi giới thiệu dự luật, Chủ tịch John Moolenaar cho biết: “Hôm nay, tôi đã giới thiệu ‘Dự luật Khôi phục Thương mại Công bằng’ để ngăn chặn Trung Quốc lợi dụng Mỹ, đồng thời tạo sân chơi bình đẳng cho người lao động Mỹ và các đồng minh của chúng tôi. Việc duy trì mối quan hệ thương mại bình thường lâu dài với Trung Quốc đã khiến đất nước chúng ta thất vọng, làm xói mòn cơ sở sản xuất của chúng ta và tạo công ăn việc làm cho đối thủ hàng đầu của chúng ta. Đồng thời, bằng cách khai thác thị trường của chúng ta, ĐCSTQ đã phản bội lời hứa về cạnh tranh tự do và công bằng đã được mong đợi, khi chế độ độc tài của họ đạt được quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn hơn hai thập kỷ trước.”

“Năm ngoái, Ủy ban Đặc biệt về Cạnh tranh Chiến lược Mỹ – Trung Quốc của chúng tôi đã đồng ý áp đảo rằng Mỹ phải thiết lập lại mối quan hệ kinh tế với Trung Quốc. Ngày nay, dựa trên nền tảng thuế quan của chính quyền Trump và Biden, ‘Dự luật Khôi phục Thương mại Công bằng’ sẽ tước bỏ mối quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn giữa Trung Quốc và Mỹ, bảo vệ an ninh quốc gia của chúng ta, hỗ trợ khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng và trả lại công việc sản xuất cho Mỹ và các đồng minh của chúng ta. Chính sách này tạo ra một sân chơi bình đẳng và giúp người dân Mỹ giành chiến thắng trong cuộc cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc.”

Về vấn đề này, Thượng nghị sĩ Cotton cho biết: “Tình trạng quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn với Trung Quốc đã làm giàu cho ĐCSTQ và khiến Mỹ mất hàng triệu việc làm. Xóa bỏ toàn diện tình trạng quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn với Trung Quốc và cải cách quan hệ thương mại Mỹ – Trung, sẽ bảo vệ người lao động Mỹ, tăng cường an ninh quốc gia và chấm dứt việc ĐCSTQ ảnh hưởng đến nền kinh tế của chúng ta.”

Dự luật này sẽ hoạt động như thế nào?

Nếu dự luật chấm dứt quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn với Trung Quốc được ký thành luật, Quốc hội sẽ không còn bỏ phiếu về việc tái chứng nhận hàng năm nữa. Dự luật sẽ hệ thống hóa thuế quan thành các quy định, và tạo ra một cột thuế quan mới cho Trung Quốc.

Cột mới sẽ áp dụng mức thuế theo giá trị tối thiểu là 35% đối với hàng hóa phi chiến lược (tương ứng với giá trị ước tính của hàng hóa hoặc giao dịch) và mức thuế theo giá trị tối thiểu 100% đối với tất cả hàng hóa chiến lược.

Thuế suất mới sẽ được thực hiện dần dần trong 5 năm, với mức tăng thuế 10% trong năm đầu tiên, tăng 25% trong năm thứ hai, tăng 50% trong năm thứ tư và tăng 100% trong năm thứ năm. 

Các mặt hàng chiến lược được liệt kê trong hóa đơn theo mã HS. Hàng hóa này dựa trên Danh sách Sản phẩm Công nghệ Tiên tiến của chính quyền Biden và kế hoạch “Made in China 2025” của Trung Quốc.

Dự luật sẽ chấm dứt “đãi ngộ thấp nhất” đối với các quốc gia được điều chỉnh, bao gồm cả Trung Quốc, và yêu cầu hải quan xử lý các lô hàng “đãi ngộ thấp nhất”.

Dự luật sẽ cung cấp thu nhập thuế quan cho nông dân và nhà sản xuất Mỹ bị tổn thương trước sự trả đũa có thể xảy ra của Trung Quốc. Doanh thu bổ sung sẽ được sử dụng để mua các loại vũ khí quan trọng nhằm ngăn chặn sự xâm lược của Trung Quốc ở Thái Bình Dương.

Chiến tranh thương mại Mỹ – Trung

Để chống bán phá giá hàng Trung Quốc, ông Trump đã áp dụng hàng loạt mức thuế đối với hàng trăm tỷ USD hàng hóa Trung Quốc trong năm 2018. Tổng thống Biden đã mở rộng các mức thuế này, và thậm chí mở rộng chúng sang cả xe điện của Trung Quốc. Sự đồng thuận liên chính phủ, lưỡng đảng này đã hủy bỏ một cách hiệu quả tình trạng quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn của Trung Quốc. Vì vậy, vào năm 2023, Ủy ban đặc biệt đã gần như thông qua với tỷ lệ tuyệt đối việc hủy bỏ vị trí quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn của Trung Quốc trong các quy định pháp lý. ‘Dự luật Khôi phục Công bằng Thương mại’ đã thực hiện mục tiêu này của cả hai đảng, và đã đưa một loạt các mức thuế vào luật để đáp trả hành động xâm lược kinh tế của nền kinh tế quốc doanh Trung Quốc.

Dự luật cung cấp cho các doanh nghiệp Mỹ một cơ cấu và chiến lược rõ ràng để đối đầu với các công ty liên minh với Trung Quốc và đưa ra những đảm bảo trong trường hợp Trung Quốc trả đũa, sửa chữa sai lầm khiến Trung Quốc có đặc quyền tiếp cận thị trường Mỹ.

Một báo cáo gần đây của Ủy ban Thương mại Quốc tế Mỹ (ITC) xác nhận rằng thuế quan áp lên các sản phẩm của Trung Quốc theo Mục 301 của Luật Thương mại Mỹ không có tác động đáng kể đến lạm phát. Thay vào đó, thuế quan đã khuyến khích sự thay đổi chuỗi cung ứng, giảm sự phụ thuộc của Mỹ vào hàng nhập khẩu của Trung Quốc trong các lĩnh vực quan trọng như điện tử, phụ tùng ô tô và may mặc.

Cứ tăng thuế 1%, hàng nhập khẩu của Trung Quốc sẽ giảm khoảng 2% do các nhà nhập khẩu Mỹ đa dạng hóa sang sản xuất. Báo cáo nhấn mạnh rằng thuế quan làm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc, nhưng sẽ không dẫn đến sự gia tăng đáng kể về giá sản phẩm tiêu dùng của Mỹ.

Ông Oren Cass, người sáng lập và nhà kinh tế trưởng của American Compass, lưu ý: “Mối quan hệ thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc không hề ‘bình thường’. Trong suốt 25 năm qua, Chính phủ Mỹ đã cố gắng tiếp cận Trung Quốc nhiều hơn, với lý tưởng giả tạo về một Trung Quốc cởi mở và dân chủ. Ngược lại, ĐCSTQ duy trì nền kinh tế trọng thương do nhà nước đóng vai trò chủ đạo, trong khi Mỹ đã mất đi hàng ngàn nhà máy, hàng triệu cơ hội việc làm, hàng ngàn tỷ tài sản và ngày càng mất đi khả năng đổi mới sáng tạo.”

“Dự luật của Chủ tịch Mueller đề xuất cũng chấm dứt quan hệ thương mại ‘bình thường’ với Trung Quốc, ý thức được mức độ nghiêm trọng và cấp bách của tình hình này, đồng thời sẽ đưa Mỹ đi đúng hướng để khôi phục lại sự cân bằng, chấm dứt sự phụ thuộc vào Trung Quốc và xây dựng lại một nền kinh tế bền bỉ hơn.”

Ông Michael Stumo, Giám đốc điều hành của Liên minh vì một nước Mỹ thịnh vượng (Coalition for a Prosperous America), cho biết: “Việc trao cho Trung Quốc quy chế tối huệ quốc (MFN) là một sai lầm nghiêm trọng, tạo ra những hậu quả lâu dài đối với người lao động Mỹ, ngành công nghiệp và an ninh kinh tế. Trung Quốc (ĐCSTQ) lợi dụng tình trạng này để tăng cường xây dựng quân đội, làm xói mòn năng lực công nghiệp của nước Mỹ và tài trợ cho các đối thủ khác, bao gồm cả Nga và Triều Tiên.”

“Tăng cường năng lực công nghiệp nội địa của Mỹ là rất quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm được trả lương cao và đảm bảo tương lai của quốc gia. Mọi lĩnh vực sản xuất trong nước, dù là sản xuất, nông nghiệp hay năng lượng, đều đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường khả năng phục hồi kinh tế và an ninh quốc gia của Mỹ. Tất cả đều đóng một vai trò quan trọng. Việc Quốc hội nhấn mạnh vào việc loại bỏ quy chế tối huệ quốc đối với Trung Quốc là một bước cần thiết để đảm bảo sự thịnh vượng và độc lập của nước Mỹ.”