Ấn Độ: Chiến thắng pháp lý nhân đạo bảo vệ ngôi nhà New Delhi của chó hoang
- Thiên Vân
- •
Ngày 22/8, một hội đồng ba thẩm phán ra lệnh chó hoang trên toàn cõi Ấn Độ phải được triệt sản, chích ngừa và thả về chỗ cũ; chỉ giữ lại chó mắc dại hoặc hung hãn. Quyết định này sửa đổi phán quyết trước đó của Tối cao Pháp viện buộc phải bắt và nhốt vĩnh viễn toàn bộ chó hoang tại New Delhi, khiến giới bảo vệ động vật phản đối mạnh. Tranh cãi xuất phát từ lo ngại chó quần công cắn chết trẻ em, lan truyền bệnh dại, đồng thời phản ánh mâu thuẫn giữa an toàn cộng đồng và quyền lợi động vật trong một quốc gia vốn coi trọng truyền thống bảo vệ loài vật.
Từng chú chó một, chúng tỉnh dậy sau giấc ngủ: Dholu, một chú chó đực trẻ khoẻ đầy sinh lực nhưng có cặp chân tập tễnh; Oldie, một chú chó già lông bạc phơ mê được xoa bụng; và Snoopy, một chú chó nhỏ với cặp mắt vàng kiên nhẫn chờ tới lượt.
Chúng không được gọi dậy bằng tiếng còi, mà bởi mùi hương quen thuộc của món khichdi – món ăn truyền thống của Ấn Độ được nấu từ gạo và đậu lăng. Cô Himanshi Varma xách hai bao lớn đi qua khu phố, giữa cảnh hỗn loạn của thủ đô New Delhi, nơi hoạt động tình nguyện buổi chiều của cô bắt đầu.
Trong bảy năm qua, cô Varma đã nuôi dưỡng bầy chó hoang này – một giao ước thầm lặng mà cô dành cho chúng sau khi nhận nuôi một chú chó con sinh ra dưới gầm cầu thang nhà mình. Bằng tiền tiết kiệm của mình, cô đã trả chi phí triệt sản cho hơn 500 chú chó và tìm mái ấm cho hàng trăm con khác. “Không thể đếm xuể và cũng chẳng bao giờ có hồi kết,” cô Varma nói khi bầy “Indies” – cách gọi trìu mến dành cho chó hoang Ấn Độ – đang nô đùa trên bãi cỏ gần đó.
Trong một khoảng thời gian, nỗi tuyệt vọng đã âm thầm phủ bóng lên hành động nhân ái thường nhật của cô Varma. Một phán quyết của Tối cao Pháp viện Ấn Độ ngày 12 tháng 8 tuyên bố rằng ngôi nhà của chúng – đường phố New Delhi – không còn là nơi chúng có thể lang thang nữa. Tòa, tự quyết định vụ việc sau nhiều báo cáo gây chấn động về các vụ chó tấn công người, trong đó có cả trường hợp trẻ em bị cắn chết, đã ra lệnh phải bắt và nhốt vĩnh viễn toàn bộ chó hoang trong thủ đô vào các trại tạm trú trong vòng tám tuần.
Tin tức ấy gây hoảng loạn trong giới yêu động vật và các tổ chức phúc lợi, bởi thành phố hoàn toàn không có đủ cơ sở hạ tầng nào gần đó để chứa hết số lượng lớn chó hoang ước chừng một triệu con.
Thế nhưng, hôm thứ Sáu (22/8) vừa qua, sau khi một hội đồng gồm ba thẩm phán đặc biệt xem xét lại, đã yêu cầu đình chỉ và sửa đổi phán quyết trước đó. Trong quyết định mới, tòa nêu rõ: chó hoang bị chính quyền bắt sẽ được triệt sản và chích ngừa, rồi thả về khu vực cũ. Chỉ những con bị phát hiện mắc bệnh dại hoặc quá hung hãn mới bị giữ lại.
Phán quyết này áp dụng trên toàn cõi Ấn Độ, đồng thời tòa cũng cấm công chúng phân phát thức ăn cho chó nơi công cộng, yêu cầu thiết lập khu vực chuyên biệt để cho ăn.
“Tôi cho rằng đây là một phán quyết đầy sự chú đáo,” bác sĩ thú y Sarungbam Yaiphabi Devi nhận định.
“Có vẻ như tòa đã lưu tâm đến lòng dân, bởi vô số người dân trên khắp Ấn Độ đã đổ xô đến đây đứng ra bảo vệ những chú chó hàng xóm mình,” bà Devi phát biểu.
Một quyết định gây tranh cãi
Động thái can thiệp ban đầu từ Tối cao Pháp viện Ấn Độ vừa nhanh chóng lại vừa dứt khoát – đồng thời cũng gây tranh cãi trong một quốc gia vốn có truyền thống tôn trọng động vật.
Tại Ấn Độ, hành động sát hại chó hoang khỏe mạnh là bất hợp pháp, và đạo luật năm 2001 quy định chó hoang phải bị bắt, triệt sản, chích ngừa dại rồi mới được thả về chỗ cũ. Về nguyên tắc, đây là một cách tiếp cận nhân đạo, nhưng giải pháp này vẫn đối mặt với nhiều thách thức để có thể thi hành hiệu quả trên phạm vi toàn quốc. Số lượng chó hoang quá lớn vượt xa nguồn kinh phí tài trợ và cơ sở hạ tầng thú y hạn chế tại quốc gia đông dân nhất thế giới, khiến tỉ lệ triệt sản không thể bắt kịp tốc độ sinh sản nhanh chóng.
Kết quả, theo Thông tấn xã Ấn Độ, ước tính có khoảng 62 triệu chó hoang đang rong ruổi trên khắp đường phố, khu dân cư, xóm nghèo cùng làng mạc.
Nhiều con sống hòa thuận với con người. Song những vụ chó hoang cắn người và các cuộc tấn công chí mạng khiến dân chúng lo sợ – kèm nguy cơ lây bệnh.
Bệnh dại – một căn bệnh truyền nhiễm có thể phòng ngừa bằng vắc-xin – gần như luôn gây tử vong nếu nạn nhân bị cắn hay cào mà không được chích ngừa ngay. Chó là nguồn lây chính, chiếm tới 99% tổng số các ca lây truyền bệnh dại sang người, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Ấn Độ là quốc gia đặc hữu bệnh dại, chiếm 36% số ca tử vong vì bệnh dại trên toàn cầu.
“Khi đi bộ về nhà vào đêm khuya, tôi luôn phải đi ngang qua một bầy chó. Nếu tôi còn thức ăn thừa trong hộp cơm trưa (tiffin), chúng đánh hơi rồi nhảy vào người, rất đáng sợ,” cô Shriya Ramani, một sinh viên y khoa, ở Delhi cho biết.
Cô Ramani cho rằng phải kiểm soát số lượng chó, nhưng “cần phải thực hiện theo cách nhân đạo.”
Ngược lại, ông Arjun Sen, cha của một bé trai 12 tuổi bị chó cắn, khẳng định chó hoang cần bị dẹp khỏi đường phố “càng sớm càng tốt.”
“Lần này con tôi bị cắn. Ngày mai có thể là con của một người khác. Đây là một vấn nạn lớn,” ông Sen nói
Nỗi sợ về các vụ chó tấn công đã leo thang sau khi một bé trai bốn tuổi ở Hyderabad bị đàn chó cắn chết năm 2023, cảnh tượng được camera an ninh ghi lại, gây kinh hoàng toàn quốc, khiến dư luận và chính giới náo loạn.
Một số người đã cố gắng thách thức các đạo luật hiện hành để quản lý số lượng chó hoang tốt hơn.
Năm 2016, một chiến dịch triệt tiêu chó hoang ở bang Kerala phía nam Ấn Độ từng gây chú ý sau hàng loạt vụ cắn người, nhưng bị các nhà hoạt động vì quyền động vật phản đối dữ dội, nên rốt cuộc kế hoạch này đã không thực hiện được. Diễn biến này phản ánh thế bế tắc giữa những lo ngại về bảo đảm an toàn công cộng và nhân đạo đối với động vật.
Các trung tâm cứu hộ chó hoang quá tải
Bà Devi, vị bác sĩ săn sóc những chú chó hoang trong thành phố, cho biết bà không hình dung nổi phán quyết ban đầu có thể được thi hành ra sao. “Mệnh lệnh ấy quá bất ngờ, cũng không hợp lý và thiếu thực tiễn,” bà Devi nhận định.
Bà Devi điều hành một cơ sở nhỏ chuyên triệt sản tại Delhi, chỉ có thể tạm thời chứa được 100 chú chó hoang. Vốn đã thiếu kinh phí, nơi này lại quá tải và hiện xuống cấp cần được sửa chữa. Bà e rằng những cơ sở khác cũng chẳng thể kham nổi hàng trăm ngàn chú chó theo lệnh tòa.
Ngay cả những trại lớn hơn cũng đã đầy.
Ngay bên ngoài Delhi, tại thành phố Gurugram, trung tâm cứu hộ động vật của Quỹ Janm là một minh chứng thể hiện cuộc khủng hoảng ở tuyến đầu. Bà Meenakshi Bareja hiện đang chăm sóc 78 co tại đây, song trung tâm thiếu nhân lực và kinh phí, luôn trong tình trạng khủng hoảng do áp lực tài chính.
“Chúng tôi cần 500.000 rupee (5.700 USD-khoảng 149.454.000 VND) mỗi tháng, và lúc nào cũng thiếu hụt,” bà Bareja cho biết.
Nỗi lo hiện rõ trong mỗi chuồng chó: tất cả chó đều được cứu từ đường phố, nhưng nhiều con không thể đơn thuần chỉ triệt sản rồi thả ra. Chúng cần được trị liệu lâu dài vì u ác ở chân sau, liệt bán thân sau tai nạn xe, hay vết thương sâu đau đớn nơi bàn chân.
Ban đầu vốn sợ chó từ nhỏ, bà Bareja chẳng ngờ mình lại làm việc ở đây, nhưng đại dịch khiến bà phải lựa chọn. Khởi đầu chỉ với một khoản lương miễn cưỡng, dần dần hóa thành một mục đích sống sâu sắc hơn. Nhiệt huyết ấy cũng lan toả sang cả người chồng, ông Naresh, nay cũng phụ giúp cùng bà. Chỉ cần ông huýt sáo, bầy chó mà họ chăm sóc sẽ ùa ra, vẫy đuôi mừng rỡ.
“[Thành phố] Gurugram đã phát triển rất nhiều. Nhưng lũ chó thì không thể rời bỏ nơi ở cũ của chúng,” ông Naresh nói về thành phố với hơn 800.000 dân.
Tuần rồi, hơn 100 người đã bất chấp mưa lớn xuống đường tại Mumbai để phản đối sắc lệnh ban đầu của Tối cao Pháp viện.
Hôm thứ Sáu (22/8), sau nhiều tuần căng thẳng, Varma – tình nguyện viên thường hay phân phát thức ăn cho bầy chó – nói cô cảm thấy “vui mừng khôn xiết.”
Dù vẫn còn băn khoăn về phán quyết mới, chẳng hạn như thế nào thì được xem là một con chó hung hãn, nhưng quyết định vừa qua vẫn là một niềm an ủi lớn cho những chú chó hoang mà cô trìu mến gọi là “những đứa con” của cô.
“Điều quan trọng nhất là chúng được no bụng. Chúng phải được chữa trị, chích ngừa và triệt sản,” cô Varma phát biểu.
Thiên Vân chuyển ngữ, theo CNN
Xem thêm
