Bệnh giun rồng hiếm gặp, không có thuốc điều trị: Việt Nam ghi nhận 24 ca

Việt Nam là quốc gia được chứng nhận không còn bệnh nhiễm giun rồng vào năm 1998. Thế nhưng, từ năm 2020 đến cuối 2024, Việt Nam đã ghi nhận 24 ca. Giun rồng là một loại ký sinh trùng cực kỳ hiếm gặp; hiện không có thuốc điều trị, không có vắc-xin phòng ngừa.

• Đi khám, người phụ nữ thích ăn gỏi cá phát hiện ký sinh trùng trong ruột
• Thường xuyên ăn tiết canh, sán làm tổ trong não

PGS.TS Đỗ Trung Dũng, Trưởng khoa Ký sinh trùng, Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng Trung ương cho biết giun rồng (Dracunculus medinensis) là một loại ký sinh trùng cực kỳ hiếm gặp. WHO từng chứng nhận Việt Nam là quốc gia không còn bệnh này vào năm 1998.

Tuy nhiên, từ năm 2020, các ca bệnh lẻ tẻ bắt đầu xuất hiện trở lại, đặt ra lo ngại về sự tái lưu hành của ký sinh trùng nguy hiểm này trong cộng đồng.

Thống kê, từ năm 2020 đến cuối 2024, Việt Nam đã ghi nhận 24 ca nhiễm giun rồng tại 5 tỉnh thành Yên Bái (11 ca), Phú Thọ (8 ca), Lào Cai (2 ca), Hòa Bình (1 ca) và Thanh Hóa (2 ca).

Trong khi đó, trên toàn cầu, trung bình mỗi năm chỉ có khoảng 14 ca, chủ yếu xuất hiện ở một số quốc gia tại châu Phi.

Bệnh nhân phần lớn là nam giới, có điểm chung là sinh sống ở vùng núi, thường xuyên đi rừng và có thói quen ăn sống như: gỏi cá, tiết canh, thịt tái hoặc uống nước suối chưa qua đun sôi.

Điển hình như trường hợp bệnh nhân nam 48 tuổi tại TP. Hòa Bình, không đi nước ngoài hay làm việc xa, có thói quen ăn gỏi cá, rau sống và gia đình nuôi chó nhiều năm. 20 năm trước, bệnh nhân từng uống nước lã ở suối khi đi rừng. Hơn một năm trước, bệnh nhân có triệu chứng ngứa ở các vùng như đầu gối trái, đùi phải và lưng, được chẩn đoán viêm da dị ứng và điều trị bằng thuốc bôi.

Sau đó, bệnh nhân phát hiện dây trắng dưới da khi cạy vảy ở đầu gối trái, kéo ra được 10-15 cm và cắt bỏ. Sau khi khám tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hòa Bình và xét nghiệm, bệnh nhân được chẩn đoán nhiễm sán chó mèo. Tuy nhiên, sau khi khám tại Bệnh viện Đặng Văn Ngữ, bệnh nhân được xác định nhiễm giun rồng.

Bệnh nhân T.Đ.T, 21 tuổi ở Yên Bái, đến Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương với triệu chứng ngứa khắp người, sốt, chóng mặt, mẩn đỏ và phát ban. Dưới da anh có giun sán ký sinh di chuyển. Anh cho biết trước đó đã ăn gỏi cá và có triệu chứng ngứa, đặc biệt ở vùng mông, gây trầy xước da và áp xe mủ.

Bệnh nhân T. được chẩn đoán nghi nhiễm giun rồng và xác định nhiễm Dracunculus sp. Các tổn thương bao gồm ban đỏ, viêm mủ và giun di chuyển dưới da, đặc biệt ở vùng đùi, cẳng tay, và lưng. Sau khi hội chẩn, bệnh nhân được xử lý, lấy mẫu giun dài khoảng 30 cm.

Theo PGS Dũng, giun rồng xâm nhập qua đường tiêu hóa từ thực phẩm sống hoặc nước uống nhiễm ấu trùng, thường là cá, ếch, nhái, hoặc tôm trong môi trường nước bẩn.

Đáng chú ý, thời gian từ khi nhiễm giun đến khi xuất hiện triệu chứng là khoảng 12 tháng, trong suốt thời gian này bệnh nhân không có biểu hiện rõ rệt. Bệnh nhân thường xuất hiện sốt nhẹ, ngứa, buồn nôn, tiêu chảy. Khi giun cái trưởng thành, chúng di chuyển dưới da, gây sưng đỏ, đau nhức và nổi sẩn ngoằn ngoèo.

Nhiều trường hợp, giun cái tự tìm đường chui ra ngoài qua da, để lộ đầu giun trắng và tiết dịch màu vàng – đây là lúc bệnh nhân đau đớn và dễ bị nhiễm trùng nhất.

Không có vắc-xin ngừa giun rồng

PGS-TS Đỗ Trung Dũng cho biết hiện không có phương pháp xét nghiệm để phát hiện sớm nhiễm giun rồng; cũng không có thuốc điều trị giun rồng, không có vắc-xin ngừa loại giun này.

Theo ông Dũng, phương pháp điều trị duy nhất với giun rồng là khi chúng xuất hiện, chui ra khỏi da của người, thì sẽ lấy nó ra khỏi và đừng làm đứt nó. Như với giun rồng ghi nhận tại châu Phi, có thể phải mất 2 – 3 tuần mới lấy hết được con giun rồng ra, vì nó có chiều dài đến 70 cm, thậm chí lên đến 1,2 m.

Chuyên gia về ký sinh trùng cho hay cần từ từ cuộn giun rồng quanh cây que nhỏ để lấy ra, tuyệt đối không được rạch chọc da để lấy chúng ra, không thể lấy chúng ra bằng cách phẫu thuật. Vì trong mỗi con giun rồng có khoảng 3 – 4 triệu ấu trùng giun rồng bên trong. Nếu giun bị đứt sẽ giải phóng các ấu trùng này, gây các phản ứng cho người bệnh.

Cũng theo ông Dũng, nếu để giun rồng tự chui ra thì không nguy hiểm. Nếu giun không ra ngoài, mà tự thoái hóa ở tổ chức dưới da cũng không gây nguy hiểm. Nhưng nếu chúng chui vào các khớp, chui vào cột sống và chết, thoái hóa tại đó thì rất nguy hiểm vì để lại di chứng rất nặng nề, khiến bệnh nhân không thể cử động được vì giun rồng dài, kẹt trong các khớp.

Cần thay đổi thói quen ăn uống để phòng bệnh

Trước tình trạng giun rồng tái xuất ở Việt Nam sau hơn 20 năm, các chuyên gia y tế cảnh báo người dân cần nâng cao ý thức phòng bệnh, đặc biệt là tại các khu vực có nguy cơ cao như vùng núi, nơi người dân vẫn có thói quen ăn sống.

Ông Dũng nhấn mạnh để phòng ngừa không chỉ giun rồng mà còn nhiều bệnh ký sinh trùng khác, điều quan trọng nhất là phải thay đổi thói quen ăn uống.

Lê Hoa

Xem thêm

Nhiễm ký sinh trùng: Bệnh dễ chữa nhưng thường được phát hiện muộn

Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương cho biết số ca nhiễm ký sinh trùng nhập viện đang gia tăng gần đây.