Ông Trump dọa mở “vòng hai”, nếu phán quyết thuế quan không thỏa đáng
- Lý Ngọc
- •
Ngày 6/11, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump cho biết ông sẽ xem xét các lựa chọn thay thế nếu Tòa án Tối cao ra phán quyết chống lại chính phủ trong vụ kiện liên quan đến tính hợp pháp của việc ông áp đặt thuế quan rộng rãi theo Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) năm 1977.
Phát biểu tại Phòng Bầu dục, ông Trump nói rằng chính quyền đã làm tốt trong phiên điều trần trước đó và hy vọng Tòa án sẽ đưa ra phán quyết có lợi. Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng “nếu phán quyết bất lợi xảy ra, đất nước sẽ đối mặt hậu quả tàn khốc”, đồng thời khẳng định: “Chúng ta cần có kế hoạch vòng hai — hãy chờ xem điều gì sẽ đến”.
Ông cho biết có thể sử dụng các biện pháp khác thay thế thuế quan, dù hiệu quả của chúng có thể đến chậm hơn.
Vụ kiện và bối cảnh
Hôm 5/11, Tòa án Tối cao bắt đầu tranh luận về vụ kiện liên quan đến việc ông Trump sử dụng quyền hạn khẩn cấp theo IEEPA để áp thuế. Vấn đề trọng tâm là liệu tổng thống có quyền đơn phương áp đặt thuế quan mà không cần sự phê chuẩn của Quốc hội hay không.
Ông Trump cho rằng thuế quan là công cụ mặc cả quan trọng trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ. Ông lấy ví dụ về Trung Quốc hạn chế xuất khẩu đất hiếm và nam châm, khẳng định nếu không có quyền hành động nhanh chóng như vậy, “chúng ta đã mất đi năng lực phòng thủ.”
Phó Tổng Chưởng lý D. John Sauer, đại diện cho chính phủ, lập luận rằng các biện pháp thuế quan của ông Trump là hợp pháp và cần thiết để bảo vệ an ninh quốc gia. Ông cho rằng thâm hụt thương mại và khủng hoảng fentanyl đang đẩy Mỹ tới nguy cơ sụp đổ kinh tế — và thuế quan là biện pháp giúp Mỹ giành lại lợi thế trong các cuộc thương lượng thương mại. Ông Sauer cảnh báo rằng nếu các thỏa thuận thuế quan bị hủy, Mỹ sẽ đối mặt với “làn sóng trả đũa không ngừng từ các quốc gia hung hăng”.
Tuy nhiên, cả các thẩm phán bảo thủ lẫn tự do của Tòa án Tối cao đều đặt câu hỏi về tính hợp hiến của hành động này, nghi ngờ việc Tổng thống Trump có vượt quá giới hạn quyền lực mà Quốc hội quy định hay không.
Vai trò của thuế quan trong chính sách kinh tế
Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, người dự phiên điều trần, cho biết thuế quan là công cụ chiến lược trong chính sách đối ngoại của Nhà Trắng. Ông nói rằng vào thời điểm đầu tháng 4, thâm hụt thương mại của Mỹ ở mức nghiêm trọng, và “đôi khi mức thuế tốt nhất là mức thuế không bao giờ được áp dụng” — ám chỉ rằng việc ông Trump đe dọa áp thuế 100% với hàng Trung Quốc đã đủ để Bắc Kinh rút lui khỏi các biện pháp trả đũa.
Theo Bessent, nhờ quyền cảnh báo và phản ứng nhanh của tổng thống, Mỹ đã tránh được khủng hoảng về nguồn cung đất hiếm và duy trì sức mạnh công nghiệp quốc phòng.
Những lựa chọn khác nếu Tổng thống thua kiện
Dù Tòa án Tối cao có ra phán quyết chống lại, Trump vẫn có nhiều công cụ pháp lý khác để duy trì hoặc khôi phục chính sách thuế quan cứng rắn.
Điều 301 của Đạo luật Thương mại 1974
Đây là công cụ pháp lý mạnh cho phép Mỹ trừng phạt các quốc gia có hành vi thương mại “không công bằng” hoặc “phân biệt đối xử”. Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump đã viện dẫn Điều 301 để áp thuế quy mô lớn lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc nhằm phản ứng với các hành vi công nghệ và trợ cấp bất hợp pháp của Bắc Kinh.
Không có giới hạn trần về mức thuế theo Điều 301; chúng có hiệu lực 4 năm và có thể gia hạn. Tuy nhiên, việc sử dụng điều khoản này đòi hỏi phải điều tra và tổ chức phiên điều trần công khai, điều này khiến quá trình trở nên chậm và phức tạp.
Ông John Veroneau, cố vấn thương mại dưới thời Tổng thống Bush, cho rằng Điều 301 hiệu quả khi đối phó Trung Quốc, nhưng khó áp dụng với các quốc gia nhỏ hơn vì phải tiến hành nhiều cuộc điều tra song song.
Điều 122 của Đạo luật Thương mại 1974
Điều khoản này cho phép tổng thống áp thuế tối đa 15% trong 150 ngày nếu tồn tại tình trạng mất cân bằng thương mại nghiêm trọng. Chính phủ không cần điều tra trước khi hành động. Tuy nhiên, quyền này chưa từng được sử dụng và còn nhiều tranh cãi về tính hợp hiến và phạm vi áp dụng.
Tòa án Thương mại Quốc tế từng bác bỏ việc Trump dùng quyền khẩn cấp để giải quyết thâm hụt thương mại, cho rằng Quốc hội đã quy định rõ giới hạn trong Điều 122.
Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại 1962
Mục này cho phép tổng thống áp thuế nếu hàng nhập khẩu bị coi là đe dọa an ninh quốc gia. Trump từng viện dẫn điều khoản này năm 2018 để đánh thuế thép và nhôm, và sau khi trở lại Nhà Trắng, ông tiếp tục mở rộng sang ô tô, đồng, gỗ và đồ nội thất.
Do yếu tố “an ninh quốc gia” mang tính chủ quan, tòa án khó có thể bác bỏ quyết định của tổng thống. Tuy nhiên, các biện pháp theo Mục 232 vẫn cần Bộ Thương mại điều tra trước, và quá trình này nằm trong tầm kiểm soát của chính phủ.
Điều 338 của Đạo luật Thuế quan 1930 (Smoot-Hawley)
Được thông qua trong thời kỳ Đại Suy thoái, điều khoản này cho phép tổng thống áp thuế đến 50% đối với hàng nhập từ các nước có hành vi phân biệt đối xử với doanh nghiệp Mỹ, mà không cần điều tra hay giới hạn thời gian.
Dù chưa từng được sử dụng trong thời hiện đại, Mục 338 từng là công cụ đàm phán mạnh mẽ của Mỹ trong những năm 1930. Gần đây, Bộ trưởng Bessant tiết lộ chính phủ đang cân nhắc tái kích hoạt điều khoản này nếu Tòa án Tối cao tuyên Trump không có quyền áp thuế theo IEEPA.
Tác động và triển vọng
Các chuyên gia thương mại nhận định nếu Trump bị Tòa án Tối cao hạn chế quyền áp thuế theo tình huống khẩn cấp, ông vẫn có thể xoay sở nhờ hệ thống luật thương mại phức tạp mà Quốc hội Mỹ đã xây dựng suốt gần một thế kỷ. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuế quan có thể khiến chuỗi cung ứng toàn cầu rối loạn và làm gia tăng nguy cơ trả đũa thương mại từ các đối tác.
Ông Trump, ngược lại, coi thuế quan là “đòn bẩy quyền lực” giúp Mỹ củng cố vị thế kinh tế và bảo vệ an ninh quốc gia. Phát biểu của ông hôm 6/11 cho thấy chính quyền đang chuẩn bị sẵn “kế hoạch vòng hai” — một chiến lược thay thế có thể tái khẳng định chính sách “nước Mỹ trên hết” trong thương mại quốc tế, dù kết quả pháp lý có ra sao.
Ông Trump đang đối mặt với thách thức pháp lý lớn về tính hợp pháp của việc ông sử dụng quyền khẩn cấp để áp thuế. Tuy nhiên, hệ thống luật thương mại Mỹ cung cấp nhiều công cụ khác như Điều 301, 122, 232 và 338, giúp ông có thể tiếp tục chính sách thuế quan cứng rắn. Dù kết quả vụ kiện ra sao, phát biểu của ông Trump cho thấy ông sẵn sàng leo thang nếu cần thiết — mở ra khả năng về “vòng hai” trong cuộc chiến thuế quan có thể tác động sâu rộng đến kinh tế và chính trị toàn cầu.
Xem thêm
Từ khóa Hoa Kỳ radar TRML-4D Thuế quan Mỹ
