Đường sắt 6 tỷ đô và nguy cơ Lào sập bẫy nợ với Trung Quốc

Hiện Lào chủ yếu phụ thuộc vào vốn của Trung Quốc cho dự án đường sắt trị giá khoảng 6 tỷ đôla, làm dấy lên mối lo ngại bị sập bẫy nợ. Số tiền chi ra cho dự án đường sắt tương đương đến một nửa GDP của Lào.

Mới đây, ông Samsana Ratsaphong, lãnh đạo ngành đường sắt của Lào cho biết tuyến đường sắt dài 414km nối Vân Nam (thủ phủ của tỉnh Côn Minh, Trung Quốc) với thủ đô Viên Chăn của Lào đã hoàn thành một nửa và sẽ vận hành đúng tiến độ vào tháng 12 năm 2021.

Đây là một phần của sáng kiến “Vành đai và Con đường” của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhằm xây dựng hạ tầng dọc theo con đường tơ lụa cổ từ Trung Quốc tới Châu Phi và Châu Âu, ước tính trị giá đầu tư khoảng 460 tỷ đô la.

Tuyến đường sắt Vân Nam – Viên Chăn được bắt đầu xây dựng từ đầu năm 2015. Sau khi đến Viên Chăn, nó sẽ kết nối với đường sắt chạy tới Bangkok, Thái Lan, rồi xuôi về phía Nam dọc theo bán đảo Malaysia cho tới tận Singapore.

Khi xây dựng xong, dự kiến tàu có thể chạy với vận tốc tối đa 160km/h, làm giảm thời gian di chuyển giữa hai thành phố chỉ còn khoảng ba giờ. Chi phí đầu tư cho tuyến đường ước tính hết 6,8 tỷ đô, sau giảm xuống còn 6,04 tỷ đô.

Chính phủ Trung Quốc, nơi khởi xướng chính sáng kiến Vành đai và Con đường, sẽ cấp khoảng 70% vốn cho tuyến đường sắt, trong khi Lào – nơi có nền nông nghiệp tự cấp chiếm tới một nửa doanh thu cho nền kinh tế – chỉ trả 30% còn lại với vốn vay từ các thể chế tài chính Trung Quốc. Tính tới năm 2016, Trung Quốc là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất ở Lào, đã đầu tư 5,4 tỷ đôla kể từ năm 1989.

“Đối với một nền kinh tế như của chúng ta, với dân số chỉ 6,8 triệu người, việc sử dụng nhân lực và tài chính từ Trung Quốc là điều rất thuận lợi,” ông Ratsaphong nói tại Hội nghị đường sắt châu Á- Thái Bình Dương ở Hong Kong.

Tuy nhiên, 30% còn lại cũng là mức quá lớn đối với Lào. Chính phủ Lào đã phải vay 480 triệu đô la từ Trung Quốc ở mức lãi 2,3% với thời hạn 30 năm. Các khoản vay được thế chấp bằng một mỏ bauxite và ba mỏ kali ở Lào.

Tuy nhiên, chính phủ Lào lạc quan ước tính họ có thể trả Trung Quốc khoản này chỉ trong vòng 5 năm từ lợi nhuận thu về từ dự án đường sắt cao tốc này.

Nguy cơ rơi vào bẫy nợ

Tháng 3/2019, Trung tâm phát triển toàn cầu có trụ sở tại Mỹ đã cảnh báo về sự phụ thuộc của Lào vào Trung Quốc. Trung tâm nhấn mạnh rằng Lào nằm trong nhóm 8 nước có tỷ lệ nợ với Trung Quốc cao nhất trong nhóm 68 nước có tham gia vào dự án “Vành đai & Con đường.” Cơ quan này chỉ ra rằng số tiền chi ra cho dự án đường sắt tương đương đến một nửa GDP của Lào. Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) trong khi đó cảnh báo rằng dự án có thể đe dọa đến khả năng trả nợ của Lào.

Dự án xây dựng này cũng không mang đến nhiều việc làm cho người địa phương như kỳ vọng trước đó bởi Trung Quốc tự cử kỹ sư và người lao động sang Lào làm việc.

Trước đó theo tờ Nikkei, hàng ngàn gia đình người Lào phản ánh họ đáng ra sẽ nhận được bồi thường từ việc nộp đất để làm dự án cao tốc khởi công từ năm 2016 nhưng cho tới nay, số tiền bao nhiêu và thời gian nhận là bao giờ thì chưa được nhận câu trả lời rõ ràng.

Theo ước tính chính thức, gần 4.000 ha rừng, đất nông nghiệp và hơn 3.300 tòa nhà đã được trưng dụng cho dự án.

Hàng ngàn hộ gia đình đã mất đất canh tác, nhưng chưa có tiền đền bù, rơi vào hoàn cảnh túng quẫn.

Tại Châu Á, Sri Lanka đã phải trao quyền điều hành cảng Hambatonta cho Trung Quốc trong thời hạn 99 năm, sau khi không trả nổi khoản vay trị giá 1,5 tỷ đô la.

Bảo Minh (t/h)

Xem thêm: