Chính quyền Trump quyết định cắt giảm 4,9 tỷ USD tiền viện trợ nước ngoài

Cao Vân
•
Thứ Bảy, 30/08/2025

Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng vào thứ Sáu (ngày 29/8) xác nhận trên nền tảng X rằng Tổng thống Mỹ Donald Trump đã sử dụng một biện pháp hiếm gặp gọi là “pocket rescission” (tạm dịch “rút lại bỏ túi”), nhằm hủy bỏ gần 5 tỷ USD viện trợ nước ngoài và kinh phí gìn giữ hòa bình đã được Quốc hội thông qua.

r shutterstock 2285250093 — Washington, DC – Ngày 3 tháng 4 năm 2023: Biển hiệu lối vào văn phòng Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID). (Ảnh: Shutterstock)

Tờ New York Post đưa tin, cách làm này gây tranh cãi về mặt pháp lý và chưa từng được sử dụng kể từ năm 1977. Tối thứ Năm, ông Trump đã chính thức thông báo với Quốc hội về đề xuất hủy bỏ các khoản ngân sách này. Trước đó, số tiền này bị đóng băng do vụ kiện từ tổ chức Hội đồng Y tế Toàn cầu (Global Health Council), cho đến khi Tòa Phúc thẩm khu vực thủ đô Washington D.C. dỡ bỏ lệnh cấm vào đầu ngày hôm đó, mở đường cho hành động “pocket rescission” lần đầu tiên kể từ thập niên 1970.

“Pocket rescission” là hình thức đệ trình yêu cầu hủy bỏ ngân sách vào thời điểm cuối năm tài khóa (kết thúc ngày 30/9), và dù Quốc hội không phê duyệt, các khoản tiền này sẽ tự động hết hiệu lực khi năm tài khóa kết thúc.

Các khoản tiền và dự án bị hủy bỏ

Tổng số tiền bị hủy bỏ gần 5 tỷ USD, bao gồm:

3,2 tỷ USD viện trợ phát triển của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID);
322 triệu USD Quỹ Dân chủ USAID – Bộ Ngoại giao;
521 triệu USD đóng góp của Bộ Ngoại giao cho các tổ chức quốc tế;
393 triệu USD chi tiêu cho hoạt động gìn giữ hòa bình của Bộ Ngoại giao;
445 triệu USD viện trợ gìn giữ hòa bình từ các ngân sách riêng biệt.

Các khoản tiền này vốn được lên kế hoạch hỗ trợ cho nhiều tổ chức phi lợi nhuận và chính phủ nước ngoài, trong đó một số khoản chi bị chính quyền Trump gọi là “lãng phí”. Ví dụ:

24,6 triệu USD viện trợ cho dự án “khả năng chống chịu với khí hậu” tại Honduras;
2,7 triệu USD cho Quỹ Công tác Dân chủ Nam Phi (từng đăng bài gây tranh cãi “Vấn đề người da trắng”);
3,9 triệu USD nhằm thúc đẩy dân chủ cho cộng đồng LGBT tại khu vực Tây Balkan;
1,5 triệu USD để quảng bá các tác phẩm hội họa của phụ nữ Ukraine.

Trong khoảng 838 triệu USD kinh phí gìn giữ hòa bình bị hủy bỏ, có khoản hỗ trợ cho lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc tại Cộng hòa Dân chủ Congo. Đáng chú ý, chính quyền Trump gần đây vừa làm trung gian cho một thỏa thuận hòa bình giữa quốc gia này và nước láng giềng Rwanda.

Các dự án bị hủy bỏ khác còn bao gồm:

Nhiệm vụ gìn giữ hòa bình tại Cộng hòa Trung Phi (bị chỉ trích do liên quan đến lợi ích thương mại của Nga);
11 triệu USD cung cấp xe thiết giáp cho quân đội Uruguay;
triệu USD xây dựng trung tâm huấn luyện tại Zambia;
3 triệu USD xây dựng doanh trại cho lực lượng gìn giữ hòa bình Kazakhstan.

Tuy nhiên, hỗ trợ của Mỹ cho lực lượng gìn giữ hòa bình đa quốc gia tại biên giới Ai Cập – Israel sẽ không bị ảnh hưởng.

Tranh cãi pháp lý và tiền lệ lịch sử

Tính hợp pháp của “pocket rescission” từ lâu đã gây tranh cãi trong chính giới Mỹ. Văn phòng Kiểm toán Chính phủ trực thuộc Quốc hội (GAO) cho rằng hành động này là bất hợp pháp, trong khi Văn phòng Quản lý và Ngân sách (OMB) dưới chính quyền Trump lại khẳng định đây là hành động hợp pháp.

Đạo luật Kiểm soát Thu hồi Ngân sách năm 1974 (ICA) hạn chế quyền của Tổng thống trong việc từ chối sử dụng các khoản tiền đã được phân bổ và thiết lập quy trình hủy bỏ bằng lập pháp. Theo luật này, Quốc hội phải xem xét đề xuất rút lại trong vòng 45 ngày.

Ví dụ, tháng trước ông Trump đã ký một đạo luật rút lại ngân sách quy mô lớn, cắt giảm 1 tỷ USD vốn được cấp cho Đài Phát thanh Công cộng Quốc gia (NPR) và Hãng Truyền hình Công cộng (PBS), cùng với việc cắt giảm 8 tỷ USD từ USAID.

Lịch sử cho thấy, Tổng thống Gerald Ford và Jimmy Carter đều từng sử dụng “pocket rescission” trong thập niên 1970. Năm 2018, cố vấn pháp lý Nhà Trắng khi đó là Mark Paoletta đã viết thư gửi GAO, trong đó đề cập rằng trong đề xuất rút lại ngân sách năm 1977 của Tổng thống Carter, có hai khoản tiền đã tự động hết hiệu lực ngay khi hoặc ngay sau khi thời gian đóng băng kết thúc — mà khi đó GAO không phản đối gì.

Paoletta nhiều lần trích dẫn một văn bản ý kiến của GAO năm 1975, cho rằng cơ quan này đã từng chấp thuận tính hợp pháp của “pocket rescission”. Ông thậm chí còn lên tiếng chỉ trích GAO trên nền tảng X, cho rằng lý do GAO bác bỏ hành động này dưới thời Trump là vì mắc “hội chứng hoang tưởng Trump”.

Hiện tại, GAO là cơ quan duy nhất có quyền khởi kiện về vụ “pocket rescission” lần này của ông Trump. Tuy nhiên, một số chuyên gia pháp lý cho rằng chức vụ hiện tại của Tổng Kiểm toán Eugene Louis Dodaro có thể bị tuyên bố là vi hiến, điều này khiến việc GAO có thực sự đệ đơn kiện hay không vẫn còn chưa chắc chắn.