Tại sao ông Trump không đòi xây tường từ 2 năm trước?

Tại sao Tổng thống Mỹ không yêu cầu xây bức tường biên giới với Mexico từ 2 năm trước, khi Đảng Cộng hòa của ông còn nắm cả Thượng viện và Hạ viện mà đợi đến bây giờ mới đóng cửa chính phủ để gây sức ép khi Hạ viện đã vào tay Đảng Dân chủ?

Đây là câu hỏi mà nhiều người đặt ra để ủng hộ cho lập luận bức tường biên giới là “vô đạo đức” và ông Trump đơn giản chỉ đang “ăn vạ” nhằm xây được bức tường mà ông đã hứa từ lâu để có cớ kể lể thành tích cầm quyền trước cử tri. Tuy nhiên việc xây được bức tường đúng theo cam kết của ông Trump không đơn giản như vậy.

Thứ nhất, sau khi ông Trump đắc cử Tổng thống, Đảng Cộng Hòa nắm được đa số ở Hạ viện, tuy nhiên chỉ có một đa số mong manh (51-49) tại Thượng viện. Rất nhiều nghị sĩ Cộng hòa lúc đó còn “ghét” Trump sau một cuộc bầu cử đầy sát thương trong chính nội bộ Đảng Cộng hòa. Rất nhiều người từ chính đảng này đã cười vào ý tưởng xây bức tường rồi bắt Mexico trả tiền của ông Trump. Để vận động được cả Đảng Cộng hòa quy về một mối tốn rất nhiều thời gian và công sức. Thêm nữa, một dự luật ngân sách yêu cầu 60 phiếu của Thượng viện để thông qua. Ông Trump khó có thể trông chờ vào 9 phiếu của Đảng Dân chủ. Chính vì vậy trong những ngày làm việc cuối cùng của Quốc hội 2018, Hạ viện do Đảng Cộng hòa nắm đã thông qua dự luật ngân sách cấp 5,7 tỷ USD để xây một phần bức tường tuy nhiên lại bị chặn ở Thượng viện do toàn bộ Đảng Dân chủ phản đối.

Thứ hai, ông Trump đã tuyên bố một bức tường có chi phí khoảng 22 tỷ USD sẽ do Mexico chi trả. Đây là cam kết rất chắc chắn của ông, không phải là lời nói đãi bôi mà các đối thủ chính trị của ông hay chế nhạo. Như ông Trump giải thích gần đây trong chuyến thăm biên giới tại Texas, khi ông nói Mexico sẽ trả tiền, ông không có ý rằng chính quyền Mexico sẽ viết một tờ séc hàng tỷ đô rồi gửi cho ông. Kỳ thực không một người có lý trí nào lại diễn giải cam kết của ông như vậy cả. Tổng thống Mỹ nói bức tường đang được Mexico chỉ trả thông qua thỏa thuận thương mại mới giữa ba nước Bắc Mỹ (USMCA).

“Tôi thường tuyên bố, ‘bằng cách này hay cách khác, Mexico sẽ trả tiền cho Bức tường.’ Điều này chưa bao giờ thay đổi. Thỏa thuận mới của chúng ta với Mexico (và Canada), thỏa thuận USMCA là tốt hơn nhiều so với thỏa thuận NAFTA cũ – một thỏa thuận rất tốn kém và chống Mỹ, chỉ với khoản tiền mà chúng ta tiết kiệm được [nhờ thỏa thuận mới], [thì coi như] Mexico đang trả tiền cho Bức tường!” ông Trump viết trên Twitter hôm 13/12.

Vậy để khiến Mexico trả tiền cho bức tường, Mỹ phải có được thỏa thuận thương mại mới với Mexico. Chính vì thế từ ngay sau khi lên cầm quyền, ông Trump đã nỗ lực gây sức ép để xóa bỏ NAFTA, vốn chỉ có lợi cho Mexico mà bất lợi cho Mỹ, thay vào đó bằng một thỏa thuận công bằng hơn. Sau một thời gian dài gây sức ép, đe dọa và đàm phán, USMCA mới được ký kết vào cuối tháng 12/2018 tại hội nghị thượng đỉnh G20 Argentina. Thỏa thuận này xóa bỏ một số lợi thế thương mại mà Mexico có được trong NAFTA, như yêu cầu các nhà sản xuất ôtô tại Bắc Mỹ phải sử dụng linh kiện sản xuất ở Mỹ nhiều hơn. Một sự điều chỉnh như vậy có thể được kỳ vọng sẽ tăng thêm thu nhập về thuế cho Mỹ và giảm trừ khoản thu thuế của Mexico, điều này tạo cơ sở cho ông Trump nói rằng Mexico đang trả tiền cho bức tường.

Chính vì thế, sau khi có “danh chính” là “Mexico trả tiền cho bức tường”, Hạ viện Mỹ với sự đoàn kết của Đảng Cộng hòa đối với Tổng thống của họ mới “ngôn thuận” thông qua dự luật chi tiền cho bức tường biên giới. Ông Trump cũng chỉ yêu cầu 5,7 tỷ để xây những đoạn trọng yếu nhất của bức tường. Khoản tiền này là phù hợp với lợi ích điều chỉnh mà Mỹ được hưởng từ Mexico sau khi áp dụng thỏa thuận thương mại mới. Tuy nhiên, bất chấp cách lý giải này, Đảng Dân chủ vẫn không chịu thông qua dự luật ngân sách, khiến chính phủ rơi vào hoàn cảnh phải đóng cửa. RFI ghi nhận, theo bà  Bett Ann Bovino, kinh tế gia trưởng của S&P Global Ratings, thiệt hại của việc chính phủ Mỹ đóng cửa đã lên đến 1,2 tỷ USD một tuần. Tức là nếu kéo dài thêm một tuần nữa, chi phí đóng cửa đã bằng với yêu cầu 5,7 tỷ xây tường của ông Trump. 

Có thể thấy, ông Trump đang thực hiện từng bước đúng cam kết tranh cử của mình. Lập luận rằng bức tường vật lý của ông Trump là đắt đỏ, không có hiệu quả và phi đạo đức đã bị chính những nhân viên liên bang tại biên giới bác bỏ. Cựu Chỉ huy tuần tra biên giới Mark Morgan dưới thời Tổng thống Barack Obama trong một chương trình của Fox News đã khẳng định rằng bức tường biên giới là hết sức cần thiết để ngăn chặn những người từ nước khác xâm nhập biên giới bất hợp pháp. Mặc dù không ưa Tổng thống Trump bởi chính ông đã bị ông Trump sa thải, Morgan nói bức tường này không ‘’vô đạo đức’’, ‘’phân biệt chủng tộc’’, ‘’sai trái’’.

“Tôi không thể nghĩ ra một lý lẽ hợp pháp, tại sao mọi người không ủng hộ bức tường như một phần của vấn đề an ninh biên giới,” Morgan nói.

Việc ông Trump đóng cửa chính phủ chẳng qua là “cực chẳng đã”, sau khi ông không còn hy vọng Đảng Cộng hòa duy trì được quyền kiểm soát Hạ viện và nới rộng quyền kiểm soát Thượng viện sau cuộc bầu cử tháng 11/2018. Ông cũng từng yêu cầu lãnh đạo Đảng Cộng hòa bỏ quy định 60 phiếu tại Thượng viện để thông qua ngân sách nhưng thất bại. Với việc Đảng Dân chủ kiên quyết “chơi trò chính trị”, ông Trump đã lựa chọn tiếp tục duy trì áp lực bằng việc đóng cửa chính phủ, thậm chí nếu tình hình cực đoan hơn ông có thể tuyên bố tình trạng khẩn cấp tại biên giới phía Nam để yêu cầu quân đội xây dựng bức tường mà không cần thông qua Quốc hội. Tuy nhiên, đây là một lựa chọn phức tạp, đầy rủi ro và gây tranh cãi hơn nhiều.

Trọng Đức

Xem thêm: