VOA: Việt Nam và các nước ASEAN nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược giúp kiềm chế “mối thách thức Trung Quốc”

Thứ Hai, 19/05/2025

Việt Nam gần đây có động thái ngoại giao thường xuyên, liên tiếp nâng cấp quan hệ ngoại giao với nhiều quốc gia, đặc biệt là ASEAN. Giới quan sát phân tích, chiến lược “ngoại giao cây tre” của Hà Nội đang giúp Việt Nam tự chủ hơn trong cuộc cạnh tranh giữa Hoa Kỳ, Trung Quốc; giảm được mối đe dọa về an ninh hàng hải cũng như giảm bớt sự phụ thuộc về kinh tế với Trung Quốc.

Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Singapore Lawrence Wong phát biểu trước báo chí, tuyên bố nâng cấp quan hệ Việt Nam-Singapore lên Đối tác chiến lược toàn diện (12/3/2025). Ảnh TTXVN

Việt Nam gần đây có động thái ngoại giao thường xuyên, liên tiếp nâng cấp quan hệ ngoại giao với Singapore và Indonesia lên mức đối tác chiến lược toàn diện cao nhất. Giới quan sát phân tích, điều này không chỉ thể hiện sự linh hoạt trong chiến lược “ngoại giao cây tre” của Hà Nội mà còn giúp Việt Nam tự chủ hơn trong cuộc cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Các nhà phân tích cũng tin rằng sự hợp tác ngày càng sâu rộng của ASEAN về an ninh hàng hải, thương mại và kinh tế có thể tăng cường phản ứng của khu vực trước các mối quan đe dọa từ Trung Quốc và giảm sự phụ thuộc kinh tế vào nước này.

Việt Nam tăng cường quan hệ ngoại giao với Singapore và Indonesia

Tổng bí thư Tô Lam đã có chuyến thăm chính thức Singapore từ ngày 11 đến ngày 13/3. Hai bên đã nâng cấp quan hệ song phương lên đối tác chiến lược.

Theo Thông tấn xã Việt Nam, trong cuộc hội đàm 13/3, Bộ trưởng Công An Việt Nam Lương Tam Quang và Bộ trưởng Bộ Nội vụ Singapore K.Shanmugam đã nhất trí nâng tầm hợp tác giữa các cơ quan hai nước lên tầm quan trọng ngang bằng với quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện mà hai nước vừa thiết lập.

Shanmugam gọi chuyến thăm là một cột mốc quan trọng trong quan hệ song phương và nhấn mạnh rằng hai bên có lợi ích chiến lược chung về các vấn đề khu vực và quốc tế. Ông Lương Tam Quang cho biết, quan hệ giữa Việt Nam và Singapore hiện đang ở giai đoạn tốt đẹp nhất, lòng tin chính trị giữa hai nước không ngừng tăng lên.

Trước chuyến thăm Singapre, ông Tô Lâm đã có chuyến thăm cấp nhà nước tới Indonesia từ ngày 9 đến 11/3, trong đó ông đã đạt được sự đồng thuận với Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto. Hai bên tuyên bố quan hệ song phương đã được nâng cấp lên quan hệ đối tác chiến lược toàn diện.

Các phương tiện truyền thông nhà nước Việt Nam đưa tin, Tô Lâm và Prabowo đã nhất trí tăng cường nhiều hoạt động trao đổi và tiếp xúc cấp cao thông qua quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, thực hiện các cơ chế hợp tác song phương, nâng cao mức độ hợp tác trong nhiều lĩnh vực và bày tỏ sự đánh giá cao về tình hữu nghị bền chặt giữa hai nước.

Tránh đứng về phe nào giữa Mỹ và Trung Quốc, tăng cường phát triển đa dạng. Liệu ngoại giao Việt Nam có đang trải qua giai đoạn chuyển đổi quan trọng?

Nguyễn Khắc Giang, học giả thỉnh giảng tại Chương trình Nghiên cứu Việt Nam thuộc Viện ISEAS-Yusof Ishak tại Singapore cho rằng hàng loạt sáng kiến ngoại giao của Việt Nam không chỉ đưa nước này trở thành đối tác chiến lược đầu tiên của Indonesia và Singapore tại ASEAN, mà còn cho thấy chính sách “ngoại giao cây tre” của Hà Nội, một hình thức hợp tác đa dạng và tích cực với nhiều quốc gia, đã có hiệu quả và ý nghĩa to lớn.

“Trước đây, Việt Nam chỉ có quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Hàn Quốc, nhưng từ năm 2022, số lượng đối tác chiến lược đã tăng gấp đôi, thậm chí gấp ba“, Nguyễn Khắc Giang nói. “Tôi nghĩ đây là sự thay đổi quan trọng trong chính sách ngoại giao của Việt Nam, không còn chủ yếu tập trung vào quan hệ truyền thống với những đối tác truyền thống như Nga, Ấn Độ, mà đồng thời cân bằng quan hệ giữa các cường quốc Trung Quốc và Hoa Kỳ, Việt Nam hiện đang nỗ lực xây dựng mạng lưới quan hệ đối tác chiến lược vững mạnh với các nước Đông Nam Á.”

Hiện ngay số lượng đối tác chiến lược của Việt nam đã tăng lên 12 nước. Ở Đông Nam Á, ngoài Indonesia và Singapore, còn có Malaysia, quốc gia đã cùng nâng cấp quan hệ ngoại giao song phương với Hà Nội vào tháng 11 năm ngoái.

Nguyễn Khắc Giang nhấn mạnh, Malaysia hiện là Chủ tịch luân phiên ASEAN năm nay, Indonesia là nước lãnh đạo truyền thống của ASEAN, còn Singapore được nhìn nhận như một quốc gia trung lập. Việt Nam đã tăng cường quan hệ chiến lược với cả ba nước này, điều này giúp họ tránh khỏi tình trạng phải chọn phe giữa hai siêu cường là Hoa Kỳ và Trung Quốc.

“Việc thiết lập quan hẹ đối tác chiến lược toàn diện với tất cả các nước trong khu vực sẽ cho phép Việt Nam củng cố quyền tự chủ chiến lược và xây dựng mối quan hệ chặt chẽ với các đối tác có cùng chí hướng, cho phép họ vượt qua những biến động trong tương lai mà không phải phụ thuộc và Trung Quốc và Hoa Kỳ. Sau cùng, chúng ta đã chứng kiến sự cạnh tranh ngày càng tăng giữa các cường quốc và sự bất ổn xảy ra từ nhiệm kỳ hai của Tổng thống Trump“, Giang nói.

Huỳnh Tâm Sáng, một nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu thế hệ Đài Loan và là người quan sát lâu năm chính sách đối ngoại của Việt Nam cũng bày tỏ quan điểm tương tự như nhà phân tích Nguyễn Khắc Giang.

“Ngoại giao của Việt Nam là một nỗ lực nhằm giành được không gian hoạt động giữa các cường quốc, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc”, Sang nói. “Ngoài ra chúng ta cũng chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế Việt Nam, Việt Nam và Indonesia đã thúc đẩy hợp tác kinh tế và tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác kinh doanh song phương. Việt Nam đã ký quan hệ hợp chiến lược toàn diện với nhiều nước, các đối tác của Việt Nam đã trở nên khá đa dạng, bao gồm các cường quốc, các cường quốc trung bình và các nước mới nổi.”

Việt Nam và Indonesia có thể ngăn Bắc Kinh chia rẽ lập trường của ASEAN về Biển Đông

Trong khi tuyên bố hai nước trở thành đối tác chiến lược toàn diện, Tô Lâm và Prabowo cũng bày tỏ lập trường chung về bảo vệ chủ quyền hàng hải. Các nhà lãnh Việt Nam và Indonesia nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông, tái khẳng định sự ủng hộ đối với việc giải quyết hòa bình các tranh chấp, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, tuân thủ luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 đã được mở để ký kết.

110 20 11 19 — Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto phát biểu trước báo chí, tuyên bố nâng cấp quan hệ Việt Nam – Indonesia lên Đối tác Chiến lược Toàn diện (10/3/2025). Ảnh: TTXVN

Tổng thống Prabowo cũng cho biết Indonesia dự kiến sẽ phê chuẩn một thỏa thuận với Việt Nam vào tháng tới về việc phân định vùng đặc quyền kinh tế của hai nước để giải quyết tranh chấp kéo dài hàng thập kỷ về vùng biển chồng lấn.

Nhà phân tích Huỳnh Tâm Sáng cho biết, mặc dù thỏa thuận này chủ yếu là thỏa thuận giữa Indonesia và Việt Nam, nhưng đạt được sự đồng thuận cũng có nghĩa là hai bên có thể phối hợp chính sách hàng hải hiệu quả hơn, giảm thiểu rủi ro phán đoán sai lầm không đáng có, đồng thời tránh việc Bắc Kinh lợi dụng điều này để chia rẽ lập trường của các nước ASEAN về vấn đề Biển Đông, làm suy yếu thêm năng lực ứng phó tập thể của khu vực.

“Chúng tôi biết rằng Việt Nam thực sự quan ngại về các hoạt động và hành vi hung hăng của Trung Quốc ở Biển Đông và rằng họ đang cố gắng xây dựng mối quan hệ tắt với nhiều quốc gia khác thay vì xây dựng liên minh chính thức hoặc nhắm mục tiêu vào bất kỳ quốc gia nào”, ông Huỳnh nói. “Cách tiếp cận này giữa Việt Nam và Indonesia hoàn toàn trái ngược với các yêu sách đơn phương của Trung Quốc ở Biển Đông, và cũng cho thấy quyết tâm của Việt Nam trong việc giải quyết tranh chấp. Tôi nghĩ Việt Nam và Indonesia có thể sử dụng thỏa thuận này như một con bài mặc cả ngoại giao để chứng minh rằng hai nước có thể củng cố thành công mối quan hệ của mình thông qua đàm phán và tránh leo thang căng thẳng với Trung Quốc.”

Việt Nam và Indonesia có thể tiến hành tuần tra chung trên biển để ứng phó với các mối đe dọa từ Trung Quốc

Gần đây, xung đột trên biển giữa Trung Quốc và Philippines, một quốc gia ASEAN, đã gia tăng. Trung Quốc đã sáp nhập gần như toàn bộ Biển Đông vào lãnh thổ của mình bằng “Đường Mười Đoạn”, gây bất bình cho các nước ASEAN như Philippines, Malaysia và Việt Nam, những nước tuyên bố chủ quyền đối với một phần Biển Đông. Mặc dù Indonesia không phải là quốc gia có tuyên bố chủ quyền đối với Biển Đông, nhưng một phần vùng đặc quyền kinh tế của nước này ở Bắc Natuna lại chồng lấn với khu vực Biển Đông mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền.

Teuku Rezasyah, Phó giáo sư Khoa Quan hệ quốc tế, Đại học Padjadjaran, Indonesia, nhấn mạnh rằng mặc dù Indonesia và Việt Nam vẫn cần tăng cường hơn nữa quan hệ bằng cách trở thành đối tác chiến lược toàn diện, nhưng hai nước luôn có lập trường chung về vấn đề hòa bình và an ninh ở Biển Đông. Có lẽ thông qua quan hệ ngoại giao mới, họ có thể đoàn kết chặt chẽ hơn để đối phó với Trung Quốc, quốc gia đang đe dọa nghiêm trọng đến chủ quyền hàng hải của cả hai nước.

“Có một bộ quy tắc ứng xử tốt giữa Indonesia và Việt Nam ở cấp độ song phương. Ví dụ, Việt Nam sẽ thông báo cho Indonesia rất nhanh chóng bất kể điều gì xảy ra ở Biển Đông“, Rezaia nói. “Vì vậy, bây giờ chúng ta cần tăng cường lực lượng bảo vệ bờ biển vì Trung Quốc luôn ở trên biển và thường xuyên quấy rối ngư dân của chúng ta, và khi lực lượng bảo vệ bờ biển (Trung Quốc và Indonesia) đối đầu với nhau ở Biển Đông, luôn có một lực lượng hải quân Trung Quốc đằng sau lực lượng bảo vệ bờ biển Trung Quốc, và hải quân Indonesia ở rất xa. Trong trường hợp này, tôi nghĩ có thể có cơ hội cho hải quân Indonesia và Việt Nam tiến hành tuần tra chung ở Biển Đông.“

Trung Quốc luôn tuyên bố rằng nước này có đủ cơ sở lịch sử và pháp lý cho chủ quyền lãnh thổ cũng như các quyền và lợi ích hàng hải ở Biển Đông. Ngày 27 tháng 7 năm 2024, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã tham dự Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao hợp tác Đông Á tại Viêng Chăn và thảo luận về vấn đề Biển Đông . Ông Nghị cho biết, “Dựa trên tình hình chung duy trì tình hữu nghị láng giềng và hợp tác khu vực, Trung Quốc đã ký Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông với các nước ASEAN và đã thực hiện Tuyên bố này một cách nhất quán và toàn diện. Đồng thời, kiên trì quản lý đúng đắn các bất đồng thông qua đối thoại và tham vấn với các nước có liên quan trực tiếp”.

Việt Nam, Indonesia và Singapore tăng cường hợp tác kinh tế để tránh phụ thuộc quá mức vào Trung Quốc

Ngoài hợp tác về hàng hải, Indonesia và Việt Nam cũng đã xác nhận trong các cuộc đàm phán trước đó rằng họ sẽ tăng cường quan hệ kinh tế. Hai bên nhất trí xóa bỏ rào cản thương mại, thúc đẩy hoạt động kinh doanh và hy vọng sớm đạt được mục tiêu kim ngạch thương mại song phương 18 tỷ USD.

Về hợp tác kinh tế, thương mại giữa Việt Nam và Singapore, hai nước đã ký kết các văn kiện hợp tác về kinh tế số, kinh tế xanh và sẽ mở rộng hợp tác tại các khu công nghiệp Việt Nam – Singapore.

Về vấn đề này, Huỳnh Tâm Sáng, một nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu thế hệ của Đài Loan, nhấn mạnh rằng mặc dù động thái này không thể thay đổi tình hình Indonesia, Singapore và Việt Nam vẫn duy trì quan hệ kinh tế chặt chẽ với Trung Quốc, nhưng sự hợp tác trong tương lai giữa các nước ASEAN sẽ giúp họ có nhiều lợi thế hơn trong các cuộc đàm phán kinh tế với Trung Quốc.

Ông Sáng cho biết: “Indonesia và Việt Nam, hai cường quốc trung bình trong ASEAN, đang nỗ lực để chuỗi cung ứng của họ trở nên kiên cường hơn và việc đạt được quan hệ đối tác chiến lược toàn diện có tiềm năng tạo ra nhiều chuỗi cung ứng khu vực có khả năng bổ sung cho nhau hơn là tái tạo một mạng lưới tập trung vào Trung Quốc. Họ đang cố gắng duy trì mối quan hệ tốt đẹp và bền chặt với Trung Quốc trong khi nỗ lực thiết lập các quan hệ đối tác kinh tế thay thế để tạo ra sự bảo hiểm chống lại sự phụ thuộc quá mức vào Trung Quốc“.

Ông Nguyễn Khắc Giang, Viện Nghiên cứu Đông Nam Á Yusof Ishak cũng cho rằng, mặc dù Trung Quốc có ảnh hưởng kinh tế rất lớn đến ASEAN, nhưng việc ASEAN tăng cường quan hệ kinh tế, thương mại cho thấy các nước này đã nhận ra rằng sự phụ thuộc quá lớn vào thị trường chung của Trung Quốc có thể mang lại rủi ro, đồng thời hy vọng giảm tác động của những thay đổi địa chính trị đối với quốc gia mình và tăng cường tính tự chủ trong phát triển lâu dài thông qua việc làm sâu sắc hơn quan hệ thương mại trong nội bộ các nước Đông Nam Á.

“Điều này cho thấy các nước ASEAN như Việt Nam và Indonesia muốn thiết lập quyền tự chủ chiến lược trong lĩnh vực kinh tế và bảo vệ nền kinh tế của họ khỏi sự hỗn loạn bên ngoài, vì điều này không chỉ liên quan đến việc phụ thuộc quá mức vào nền kinh tế Trung Quốc mà còn mang lại rủi ro. Bởi vì khi nền kinh tế ASEAN phụ thuộc quá mức vào Trung Quốc, nó sẽ dễ bị tổn thương hơn trước cuộc chiến thương mại toàn cầu và các biện pháp trừng phạt của chính quyền Trump”, ông Giang nói.