Chu Tử gia huấn: Ba yếu tố chính để gia đình hưng vượng

“Chu Tử trị gia cách ngôn” (Chu Tử gia huấn) do Chu Bách Lư, một nhà giáo dục và lý học thời cuối triều Minh đầu triều Thanh sáng tác. Toàn bộ “Chu Tử gia huấn” có 506 từ, là một tuyển tập chứa đựng phương cách làm người sâu sắc. Đọc “Chu Tử gia huấn”, chúng ta sẽ phát hiện ra một gia đình có hưng vượng hay không được quyết định bởi ba yếu tố chính.

“Tài bất tiến tạng môn”

Tài vật sẽ không đến với những gia đình bừa bộn, dơ bẩn. Một gia đình sống bẩn thỉu lôi thôi thì sẽ không thu hút được những vị khách quý. Sống không ngăn nắp cũng sẽ không có sức khỏe tốt. Nếu cửa vào luôn bày biện nhếch nhác thì sẽ phá hủy hình tượng. Nếu ăn mặc lôi thôi, luộm thuộm khi ra ngoài thì cũng sẽ không tạo được các mối quan hệ xã giao tốt đẹp, không có được thiện cảm. 

“Gia đình dơ bẩn” ở đây không chỉ nói đến nhà cửa nơi ở mà còn là các mối quan hệ xã hội. Chu Bách Lư cả đời đều chú trọng lựa chọn người thiện lương và người có tài để kết giao. Ông viết: “Gần người hung ác, chơi lâu với họ thì ắt có ngày mang họa vào thân”. Cho nên, trong kết giao thì phải trong sạch ngay thẳng, như thế sẽ tránh được họa mà cơ hội cũng rộng mở. Chu gia đã kết giao thân thiết với người con hiếu thảo nổi tiếng thiên hạ thời nhà Minh là Đào Diễm.

Một phương diện nữa của vấn đề này là nội tâm trong sạch, nhất là ước chế sắc tâm, dục vọng. Tổ tiên của Chu Bách Lư là Chu Hi Chu làm quan đến chức Lễ bộ thị lang nhưng ông một mực cự tuyệt nạp thiếp, hơn nữa ông còn quản giáo các thành viên trong gia đình vô cùng nghiêm khắc. Lòng người trong sạch, làm người phải có ranh giới. Háo sắc sẽ mang đến tai họa, khiến cho vợ chồng chia lìa và con cái ly tán. Chỉ có khắc chế bản thân, giữ gìn tâm tính tốt đẹp thì gia đình mới có hòa khí.

“Phúc bất tiến thiên môn”

Phúc sẽ không đến với những gia đình thiên lệch, bất chính. Làm người làm việc không nên đi theo con đường không chính đáng, không dùng đường ngang ngõ tắt. Một gia đình lệch phương hướng, lấy những món tiền không nên lấy, tranh những phước lành không nên nhận, nhất thời có vẻ như thực sự hạnh phúc nhưng kết quả sẽ phải hoàn trả gấp bội.

Tổ tiên của Chu gia có một người tên là Chu Thọ, sinh vào năm Vĩnh Lạc. Cuộc sống của ông có một khoảng thời gian rất khốn khó nhưng ông vẫn cố gắng học y mà nuôi sống cả nhà. Có một lần Chu Thọ ở trong một nhà nghỉ, ông chủ nhà trọ đã trả lại nhầm cho Chu Thọ hơn mười lạng bạc. Lúc Chu Thọ phát hiện ra thì đã đi được vài dặm đường rồi nhưng vẫn không ngần ngại quay lại trả lại tiền cho chủ quán trọ.

“Chu Tử gia huấn” viết: “Làm ăn cùng với người thì chớ chiếm phần lợi, thấy người quen biết nghèo khó thì phải nên trợ giúp”. “Coi trọng tiền bạc, ăn ở bạc bẽo với cha mẹ thì không thành người con”. “Thấy người giàu sang mà tỏ ra siểm nịnh thì rất đáng sỉ nhục. Gặp người cùng khổ mà làm bộ kiêu căng ngạo mạn thì rất đáng khinh bỉ”.

Những câu này đều là để khuyên răn người đời sau rằng phải dùng phương pháp đúng đắn để kiếm tiền, đừng ham tài vật, cũng đừng ở vào lúc có tiền có quyền rồi liền dương dương tự đắc quên mất bản tâm. Dù là ở thời điểm nào cũng không được chiếm lợi, lợi dụng người khác, đồng thời cũng phải có trí tuệ để không bị người khác lợi dụng mà làm việc xấu. Người trong gia đình đều phải giữ thiện lương, làm việc thiện giúp đỡ người khác, bởi vì thiện lương của người đời trước đều mang lại phúc lành cho con cháu đời sau.

“Chí bất tiến cùng môn”