Nguồn gốc câu thành ngữ “Vẽ rồng điểm mắt”

Sơn Thuỷ
•
Thứ Sáu, 09/12/2022

Thành ngữ “Vẽ rồng điểm mắt” bắt nguồn từ cuốn “Lịch đại danh họa ký” (Ghi chép về những danh họa nổi tiếng trong các triều đại) do Trương Ngạn Viễn thời Đường soạn, trong đó viết:

Vũ đế coi trọng việc sửa sang chùa chiền, thường lệnh cho Tăng Dao vẽ trang trí. Trương Tăng Dao vẽ bốn con rồng trên bức tường của Kim Lăng An Lạc Tự, ông không vẽ mắt. Ông thường nói: “Vẽ mắt rồng sẽ bay mất.” Mọi người cho rằng lời nói của ông là hoang đường, vô căn cứ, nên kiên quyết thỉnh mời ông vẽ thêm mắt cho rồng. Một lúc sau khi vẽ xong, sét đánh đổ tường, hai con rồng cưỡi mây bay lên trời. Chỉ còn lại hai con rồng không vẽ mắt vẫn ở trên tường.

Trương Tăng Dao là họa sĩ triều đại nhà Lương, Nam Triều, thuộc thời kỳ Nam Bắc triều của Trung Quốc. Ông từng được bổ nhiệm các chức vị như tướng quân, thái thú Ngô Hưng. Ông rất giỏi vẽ tượng Phật, Thần tiên, rồng. Những bức họa ông vẽ gồm: “Hành đạo Thiên vương đồ”, “Ma nạp tiên nhân đồ”, “Tượng Như Lai”, “Bồ tát”, “Hán đại xạ giao đồ” (Bức họa bắn giao long thời Hán), “Côn Minh Nhị Long Đồ” (Bức họa hai con rồng ở Côn Minh), “Duy Ma Cật Tượng” (Tượng Vimaiakirti), “Hoành Tuyền Văn Long đồ”…

Trương Tăng Dao tín ngưỡng Thần nên đặt tên các con trai là Thiện Quả, Nho Đồng, các con trai ông đều rất giỏi vẽ Thần Phật.

Kỹ năng sở trường của Trương Tăng Dao là vẽ “Hoa văn chìm nổi”. Sách ghi rằng:

[Năm thứ ba Đại Đồng] Có trang trí chùa Nhất Thừa, cách huyện Nam Kinh sáu dặm về hướng Tây Bắc… toàn bộ cửa ngôi chùa được vẽ hoa văn chìm nổi, còn gọi là bút tích của Trương Tăng Dao, hoa văn đó chính là được tạo bởi phương pháp vẽ còn sót lại của người Ấn Độ, do màu son và màu xanh lục tạo thành, nhìn xa giống như hình khối chìm nổi, nhìn gần lại rất phẳng, chính vì vậy nên đặt tên chùa là chùa “chìm nổi”.

Trong cuốn “Triều Dã Thiêm Tải”, Trương Tinh Trạc thời Đường viết về chuyện Trương Tăng Dao vẽ chim ưng như sau:

Chùa Nhuận Châu Hưng Quốc khổ vì chim bồ câu đậu trên xà nhà, phân chim làm ô uế tượng Phật, Trương Tăng Dao bèn vẽ một con chim ưng lên bức tường phía Đông, vẽ một con diều hâu lên bức tường phía Tây, chúng đều nghiêng đầu nhìn ra ngoài mái hiên, từ đó về sau, chim bồ câu không dám bay tới nữa.

Trong cuốn “Lịch đại danh họa ký” kể về một câu chuyện thần kỳ khác của Trương Tăng Dao:

Trước kia, khu Ngô Tào thỉnh thoảng lại rộ lên [phong trào] vẽ “Thanh Khê Long” (Rồng suối xanh). Trương Tăng Dao cho là họ vô tri bèn vẽ rất nhiều hình rồng tại đình Long Tuyền của Lương Vũ Đế. Bản vẽ phác thảo lưu tại mật phòng, người thời đó còn chưa coi trọng nó. Tới những năm Thái Thanh, sấm sét làm rung động đình Long Tuyền, rồng trên vách tường đột nhiên biến mất, mọi người mới biết rằng rồng mà Trương Tăng Dao vẽ nhân lúc mưa gió sấm sét đã bay đi mất, mới biết nó thần kỳ huyền diệu thế nào.

Cuốn “Lịch đại danh họa ký” còn kể một câu chuyện thần kỳ khác nữa về Trương Tăng Dao:

Trương Tăng Dao vẽ hai vị hoà thượng ngoại quốc nước Thiên Trúc, do xảy ra phản loạn của Hầu Cảnh nên bức họa hai vị hoà thượng bị chia cắt làm hai và bị thất lạc. Sau này, bức hình của một trong hai vị hoà thượng được viên quan Lục Kiên lấy được. Khi Lục Kiên lâm trọng bệnh, mơ thấy một vị hoà thượng ngoại quốc bảo với ông rằng: “Ta có một người bạn li biệt đã lâu, hiện ở nhà họ Lý tại Lạc Dương, nếu ông tìm được bạn của ta, giúp chúng ta tái hợp, ta sẽ dùng pháp lực giúp ông.” Lục Kiên quả nhiên mua được bức tranh vẽ vị hoà thượng kia tại đó, bệnh của ông liền khỏi.

“Lịch đại danh họa ký” còn nói những bức tranh mà Trương Tăng Dao vẽ ra đa phần đều mang thông linh cảm ứng, không thể ghi chép hết toàn bộ.

Những họa gia lớn thời cổ đại bất kể Đông Tây phương đều để lại rất nhiều Thần tích, đa phần họ đều vẽ Thần Phật. Bởi vì tín ngưỡng Thần Phật nên Thần Phật sẽ triển hiện Thần tích và ban cho họ khả năng hạ bút như Thần. Khi xã hội vô Thần, con người không tin vào sự tồn tại của Thần nên Thần tích cũng sẽ không được triển hiện.

Theo “Nguồn gốc câu thành ngữ ‘Vẽ rồng điểm mắt’”
Đăng trên Minghui.org
Tác giả: Sơn Thuỷ

Xem thêm: