Nhận thức tình huống: Một kỹ năng sống quan trọng mà bạn không biết là mình cần

Nhận thức tình huống là kỹ năng thiết yếu có thể giúp bạn tránh những tình huống nguy hiểm cũng như sống một cuộc sống có chủ đích hơn.

Một cuộc gọi báo động về tình trạng bất ổn gia đình, một chiếc xe cảnh sát đến và hai cảnh sát bước ra. Cảnh tượng hỗn loạn. Có thể nghe thấy tiếng la hét từ bên trong ngôi nhà. Trẻ mới biết đi đang khóc ở sân trước và trời đã tối.

Các cảnh sát được đào tạo để phân tích tình hình nhanh chóng, phát hiện các mối đe dọa tiềm ẩn và đảm bảo an toàn cho mọi người liên quan, bao gồm cả chính họ.

Khóa đào tạo dạy về cách nhận thức tình huống, khái niệm nhận thức đầy đủ về những gì đang xảy ra xung quanh. Điều này rất quan trọng đối với những người trong quân đội, lực lượng thực thi pháp luật và các nghề nghiệp ứng cứu đầu tiên khác để giúp họ đối phó với các tình huống căng thẳng, có khả năng đe dọa đến tính mạng.

Đây cũng là một kỹ năng có giá trị đối với những người bình thường sống cuộc sống hàng ngày.

Giải thích về nhận thức tình huống

Nhận thức tình huống là một thuật ngữ kỹ thuật dùng để chỉ việc nhận thức một cách có ý thức về môi trường xung quanh. Trong thời đại hiện đại, hầu hết chúng ta đã mất kết nối với các hành vi bản năng – chẳng hạn như cảm nhận được một con vật đang định ăn thịt bản thân – và chúng ta dành thời gian ở ngoài thế giới này để dán mắt vào điện thoại di động – lơ là và không nhận thức được tình huống hiện thực.

Mike Glover, người đã dành gần 2 thập kỷ trong Quân đội Hoa Kỳ và là chuyên gia về các hoạt động chống khủng bố, an ninh và quản lý khủng hoảng. Ông là người sáng lập Fieldcraft Survival, một tổ chức cung cấp giáo dục và đào tạo về các kỹ năng sinh tồn – bao gồm cả nhận thức tình huống.

“Chúng ta hiện đang mất tập trung hơn bao giờ hết trong lịch sử loài người”, ông nói với The Epoch Times.

Ông Glover cho biết, khi công nghệ ngày càng trở nên tích hợp sâu hơn vào cuộc sống của chúng ta thì mọi người trở nên ít nhận thức về tình huống hơn. Sự mất kết nối này với môi trường xung quanh khiến mọi người quan tâm đến các yếu tố bên ngoài nhiều hơn là những gì đang xảy ra ngay trước mắt họ.

Mất tập trung có nghĩa là không nghe thấy kẻ xấu đang đi đến phía sau bạn, chiếc xe mất kiểm soát đang lao về phía bạn hoặc đứa trẻ phía trước đang đi vào làn đường ngược chiều. Nhận thức có thể cứu mạng bạn và những người xung quanh. Trong những tình huống này, nhận thức tình huống có nghĩa là sử dụng tất cả các giác quan của bạn và duy trì một mức độ cảnh giác nhất định – cho phép bạn nhận thức được những tình huống nguy hiểm để có thời gian phản ứng.

Tuy nhiên, nhận thức tình huống không chỉ liên quan đến sự an toàn cá nhân – mà còn là một công cụ mạnh mẽ có thể cải thiện nhiều khía cạnh trong cuộc sống của bạn. Sau đây là một số ví dụ về cách nhận thức tình huống hàng ngày có thể tạo ra sự khác biệt có ý nghĩa:

• Biết rõ khu vực bạn sống để có thể tìm thấy nước sạch trong một thảm họa thiên nhiên.
• Cảm nhận khi có điều gì đó có vẻ không ổn trong thỏa thuận kinh doanh để có thể tránh được thảm họa tài chính.
• Quan sát hành vi cho thấy một ngôi nhà trong khu phố đang bán ma túy để có thể tránh được.
• Nhận ra những manh mối thầm lặng cho thấy đồng nghiệp đang bị trầm cảm hoặc lo lắng để có thể hỗ trợ.
• Cảm nhận được môi trường xã hội thay đổi để có sự chuẩn bị phù hợp.
• Phát hiện sớm những dấu hiệu xuống cấp của ngôi nhà để sửa chữa sớm.
• Nhận ra những dấu hiệu tinh tế cho thấy đối tác đang căng thẳng hoặc khó chịu, ngay cả khi anh ấy hoặc cô ấy không nói gì, để có phương án xử lý kịp thời.
• Nhận thấy một người bạn trông mệt mỏi và sụt cân nên bạn đề nghị đi khám bác sĩ để đảm bảo rằng anh ấy hoặc cô ấy ổn.
• Quan sát thấy có vấn đề với chuỗi cung ứng tại cửa hàng tạp hóa và quyết định tích trữ trước khi mọi thứ trở nên tồi tệ hơn.

Mã màu nhận thức

Nhiều chuyên gia về nhận thức tình huống đã tham khảo 4 mã màu của Trung tá Jeff Cooper, trải dài từ trắng đến đỏ (và đôi khi là đen, được thêm vào sau này).

Trung tá Cooper, một lính thủy đánh bộ thời Thế chiến thứ II, đã có những đóng góp to lớn cho kỹ năng bắn súng (bắn tỉa) và tự vệ. Mã màu nhận thức của ông đề cập đến các trạng thái cảnh giác hoặc trạng thái tinh thần khác nhau:

• Trắng: Thư giãn và hoàn toàn không biết gì. Các chuyên gia cho biết, bạn chỉ nên mặc đồ trắng khi đang sống trong tình trạng an toàn trong ngôi nhà mình.
• Vàng: Thư giãn nhưng tỉnh táo. Giữ trạng thái nhận thức tình huống tốt.
• Cam: Cảm giác cảnh giác cao hơn. Được cảnh báo về mối đe dọa tiềm ẩn và sẵn sàng hành động.
• Đỏ: Mối đe dọa đã được xác minh và đã đến lúc hành động.
• Đen: Hoảng loạn. Suy giảm hiệu suất thể chất và tinh thần. Bạn không bao giờ muốn mặc đồ đen.

Duy trì sự tỉnh táo cao độ khi đi ra ngoài, đặc biệt là ở các khu vực thành thị hoặc không gian đông đúc, là điều rất quan trọng. Các chuyên gia khuyên bạn nên ở trạng thái nhận thức “màu vàng” như mặc định khi xa nhà.

Chris Heaven là CEO của Survival Dispatch, một hệ thống bao gồm các chuyên gia chuyên cung cấp thông tin trong mọi lĩnh vực thông qua các bài viết và video. Ông đã nói chuyện với The Epoch Times về nhận thức tình huống, lấy ví dụ về việc đang ở trong một nhà hàng.

“Gác điện thoại xuống, ngước mắt lên là điều dễ nhớ nhất – cất vũ khí gây mất tập trung hàng loạt đó đi và ngồi quay lưng lại sao cho bạn có thể quan sát được toàn bộ nơi này. Điều đó không có nghĩa là bạn đang bị hoang tưởng và lo âu mà là bạn đang chỉ tập trung chú ý mà thôi”, ông nói.

Nhận thức tình huống không có nghĩa là mong đợi nguy hiểm ở mọi ngã rẽ mà là nhận thức rõ hơn về môi trường xung quanh để nhận ra các mối đe dọa tiềm ẩn và có thời gian để phản ứng. Chúng ta có thể làm nhiều điều đơn giản để tăng cường nhận thức tình huống và cải thiện khả năng phục hồi của mình. Với thực tế của thế giới mà chúng ta đang sống, cách tiếp cận này vừa hợp lý vừa khôn ngoan.

Nhận thức tình huống cũng không có nghĩa là luôn ở trong trạng thái cảnh giác cao độ. Luôn trong tình trạng cảnh giác cao độ là điều không thể (hoặc không nên) và tất cả chúng ta đều cần thời gian nghỉ ngơi để thư giãn – nhưng chúng ta nên có một số mức độ nhận thức về tình huống bất cứ khi nào chúng ta ra khỏi nhà.

Trợ giúp trong các tình huống hàng ngày

Việc nhận thức tình huống mang lại nhiều lợi ích ngoài việc cảnh giác với những kẻ xấu và tránh bạo lực tiềm ẩn. Ông Glover nhấn mạnh rằng, nhận thức tình huống không chỉ là phản ứng với các mối đe dọa trước mắt mà còn là nhận ra và phản ứng với các tín hiệu tinh tế trong cuộc sống hàng ngày.

Dưới đây là một số ví dụ hàng ngày:

• Tại trung tâm thương mại: Đây là một ngày cuối tuần bận rộn ngay trước Giáng sinh, với rất nhiều người đi mua sắm. Nên luôn luôn cảnh giác, cất ví và các đồ vật có giá trị khác để tránh bị đánh cắp.
• Trong nhà hàng: Đang vào giờ cao điểm ăn tối và bạn thấy nhân viên phục vụ đang quá tải. Bạn biết điều này có thể gây ra sự chậm trễ, vì vậy nên nhanh chóng gọi món và không yêu cầu các món cần đến sự chế biến phức tạp để giảm thời gian chờ đợi.
• Lái xe qua khu dân cư: Trẻ em đang chơi bóng gần con đường phía trước. Bạn giảm tốc độ đề phòng trường hợp có đứa trẻ nào đó chạy ra đường mà không nhìn.
• Trong gia đình: Trẻ mới biết đi đang chơi trên sàn trong khi bạn gấp quần áo trên ghế dài. Bạn thấy cô bé đang bò về phía ổ cắm điện và với tay ra. Bạn đứng dậy và kéo đứa trẻ ra trước khi bé tiếp xúc với ổ điện, tránh được tình huống nguy hiểm.
• Trong tàu điện ngầm: Bạn đang ở trên sân ga tàu điện ngầm chờ tàu và thấy một người đàn ông đang lắc lư, sắp mất thăng bằng. Bạn chạy đến, túm lấy anh ta trước khi anh ta ngã xuống đường ray tàu.
• Trong buổi tụ họp: Bạn thấy có người đứng một mình và trông có vẻ lo âu tại bữa tiệc văn phòng. Bạn  nên giới thiệu bản thân và bắt đầu trò chuyện.

Trôi dạt trên biển

Ông Glover cho biết, nhận thức tình huống giống như nghệ thuật tinh tế của việc chú ý. Cuộc sống cho chúng ta những gợi ý mà chúng ta thường bỏ lỡ, và thường có những dấu hiệu cảnh báo rằng các vấn đề đang nhen nhóm.

“Đó có thể là một mối quan hệ, có thể là nghề nghiệp của bạn, có thể là cuộc sống hàng ngày của bạn trong một cửa hàng tạp hóa hoặc trong một chiếc xe, nơi có tất cả những thứ mà chúng ta không chú ý đến – những thứ mà chúng ta quên mất, lướt qua chúng ta – và trước khi bạn biết điều đó, chúng ta đang trải qua một cuộc ly hôn và tự hỏi, làm thế nào mà chúng ta lại ở đây? Chúng ta nhìn xuống bụng mình, tự hỏi, làm thế nào điều này xảy ra?” ông nói.

Ông cho biết, ông tin rằng, nhiều người trong chúng ta không tập trung đủ vào thời điểm hiện tại. Nhưng nếu chúng ta thực sự nỗ lực để làm như vậy thì chúng ta sẽ bắt đầu đưa ra quyết định chủ động mỗi ngày thay vì thụ động.

“Điều quan trọng nhất là việc thiếu chú ý khiến chúng ta sống một cuộc sống không hạnh phúc và tôi nghĩ có rất nhiều bằng chứng về điều đó. Nhiều người bị cuốn vào thực tế ảo – sống gián tiếp thông qua người khác trên mạng xã hội – hơn là cuộc sống thực tế của họ trước mặt con cái, gia đình và bạn bè”, ông nói.

Sự xao nhãng của điện thoại di động ám chỉ việc ngăn cản chúng ta tập trung hoàn toàn vào môi trường xung quanh.

Các hoạt động trên điện thoại di động như gọi điện, gửi email, nhắn tin, chơi trò chơi, duyệt web và sử dụng mạng xã hội thu hút sự chú ý của người dùng hoặc làm họ mất tập trung khỏi các nhiệm vụ khác, khiến họ khó tập trung vào trách nhiệm công việc. Do đó, điện thoại di động hạn chế sự chú ý của người dùng, làm suy yếu khả năng đưa ra quyết định nhanh chóng và hiệu quả và cuối cùng ảnh hưởng đến sức khỏe tâm lý của họ.

Một nghiên cứu gần đây về những người trẻ tuổi từ 20 đến 34 tuổi cho thấy rằng, sự hiện diện của điện thoại thông minh – ngay cả khi không có tương tác – cũng ảnh hưởng tiêu cực đến sự chú ý. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng, việc có điện thoại thông minh ở gần sẽ gây cản trở hiệu suất nhận thức, đặc biệt là tốc độ hoàn thành nhiệm vụ. Kết quả cho thấy sự hiện diện của điện thoại thông minh làm tiêu tốn các nguồn lực nhận thức và làm giảm khả năng tập trung của não vào các nhiệm vụ khác.

Nghiên cứu cho thấy rằng, việc tắt điện thoại thông minh hoặc che màn hình là chưa đủ để ngăn chặn tác động tiêu cực của nó đối với sự chú ý. Tuy nhiên, chỉ cần đặt điện thoại thông minh ở một căn phòng khác là đủ để loại bỏ những tác động này.

Ông Glover cho biết, nhận thức tình huống là yêu cầu chính để bạn chủ động trong cuộc sống. Nếu bạn cho phép cuộc sống diễn ra theo cách của bạn, thay vì tích cực tham gia, có nghĩa là bạn đã từ bỏ quyền kiểm soát các lựa chọn và hướng đi của cuộc sống đồng thời tước đi niềm vui trải nghiệm khoảnh khắc hiện tại. Giống như con tàu không có thuyền trưởng, bạn sẽ trôi dạt, để biển cả đưa bạn đi theo dòng nước thay vì cầm lái và lái con tàu đến nơi bạn muốn đến.

Sống có chủ đích

Nhận thức tình huống tương tự như chánh niệm. Chánh niệm là nhận thức được những gì đang diễn ra bên ngoài và bên trong – suy nghĩ, cảm giác vật lý và cảm xúc của bạn – mà không phán xét. Nhận thức tình huống là điều bạn muốn đạt được và chánh niệm là cách bạn thực hiện – hai điều này bổ sung cho nhau và song hành cùng nhau.

Phát triển nhận thức tình huống có những lợi ích vượt xa sự an toàn về mặt thể chất. Việc chuẩn bị cho những sự kiện bất ngờ có thể giúp bạn tự tin hơn, giảm lo lắng và giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn trong những tình huống trước đây có thể khiến bạn cảm thấy khó chịu – chẳng hạn như đi bộ về xe ô tô vào đêm muộn hoặc ở trên phố đông đúc trong thành phố.

Khi thư giãn và tự tin, chúng ta có xu hướng suy nghĩ rõ ràng hơn, đưa ra quyết định tốt hơn và chúng ta ít có khả năng trở thành mục tiêu của những kẻ có ý định làm hại mình.

Ông Glover cho biết, sống có chủ đích bao gồm việc chú ý đến mọi khía cạnh của cuộc sống, bao gồm sức khỏe, thể chất và tinh thần, vốn là một phần không thể thiếu của nhận thức tình huống.

Ông nói: “Tôi nghĩ rằng, sống có chủ đích là một phần của nhận thức tình huống. Và khi bạn sống có chủ đích, bạn sẽ sống có mục đích”.

Ông Glover cho biết, sống có chủ đích với mục tiêu được hạnh phúc có nghĩa là bạn bắt đầu tìm kiếm những điều tích cực trong cuộc sống của mình – điều này giúp cải thiện sức khỏe tinh thần của bạn. Sự tập trung này giúp bạn nhận ra những gì có lợi cho mình. Mặt khác, nếu bạn thức dậy mà không có chủ đích và sống cuộc sống vô định thì mọi thứ đến với bạn – tốt hay xấu – cũng đều sẽ ảnh hưởng đến bạn.

Đối với hầu hết mọi người, nhận thức tình huống không phải là tìm kiếm hoặc mong đợi nguy hiểm ở mọi ngã rẽ; nó chỉ đơn giản là tham gia vào môi trường xung quanh mà không thụ động và không nhận thức – đặc biệt là ở những nơi công cộng. Những thời điểm duy nhất bạn nên cảnh giác cao độ là khi gặp phải mối đe dọa nghiêm trọng đến sự an toàn của bạn.

Nếu chúng ta liên tục cảnh giác cao độ, chúng ta sẽ chuyển sang trạng thái mà các nhà tâm lý học gọi là tình trạng cảnh giác quá mức, đó là trạng thái cảnh giác cao độ bất thường – đặc biệt là đối với các kích thích đe dọa hoặc có khả năng gây nguy hiểm. Trạng thái này có thể phổ biến đối với những người mắc chứng lo âu, rối loạn ám ảnh cưỡng chế và chấn thương –  đặc biệt là PTSD (Hội chứng Rối loạn căng thẳng sau sang chấn).

Các nghiên cứu cho thấy rằng, việc ở trong trạng thái cảnh giác quá mức sẽ làm suy yếu khả năng ra quyết định, sự chú ý và cảm xúc của chúng ta. Vì vậy, mặc dù việc rèn luyện nhận thức tình huống là có lợi, nhưng việc quá cảnh giác có thể gây ra những tác động tiêu cực và gây ra sự lo lắng không cần thiết.

Nhận thức tình huống dạy chúng ta phải hiện diện và sống trong khoảnh khắc hiện tại – điều mà nhiều truyền thống tâm linh đã dạy trong nhiều thế kỷ. Sống cuộc sống có nhận thức cho phép bạn không chỉ cảm nhận được sự nguy hiểm mà còn nhận ra những điều trong cuộc sống giúp nâng cao tinh thần và mang lại cho bạn niềm vui như: cặp vợ chồng già nắm tay nhau ở công viên, ai đó giữ cửa mở cho người lạ hoặc người nào đó dừng lại để giúp một con vật trên đường. Ngoài việc giữ cho chúng ta an toàn, nhận thức tình huống còn làm cho cuộc sống của chúng ta phong phú và thú vị hơn.

Quan sát mọi người

Có nhiều cách để cải thiện nhận thức tình huống và trở nên tỉnh táo hơn. Một trong những cách tốt nhất là trở thành người quan sát mọi người. Khi bạn ra ngoài nơi công cộng, nên bắt đầu quan sát mọi người một cách kín đáo. Quan sát ngôn ngữ cơ thể, thái độ và hành vi của họ. Những tín hiệu tinh tế này có thể tiết lộ nhiều điều về một người và giúp bạn nhận ra khi có điều gì đó không ổn.

Tự hình dung ra những câu chuyện về những người khác nhau dựa trên những gì bạn thấy. Họ có bao nhiêu tiền? Họ làm nghề gì? Họ có mang theo vũ khí không? Quan sát mọi người giúp bạn rèn luyện kỹ năng quan sát và trở nên nhạy bén hơn với hành vi nào là bình thường và khi nào bạn nên cảnh giác. Càng luyện tập nhiều, bạn sẽ càng giỏi hơn và nhận thức tình huống tốt hơn.

Loại phân tích này là cách mà những kẻ săn mồi sử dụng để tìm mục tiêu của chúng. Chúng tìm kiếm những người trông yếu đuối, sợ hãi và thiếu tự tin – bất kỳ ai mà chúng nghĩ sẽ là mục tiêu dễ dàng hoặc dễ dụ dỗ.

Ngắt kết nối công nghệ

Để cải thiện nhận thức tình huống của bạn, hãy học cách ngắt kết nối khi ra khỏi nhà. Nhận ra rằng: tai nghe sẽ cắt đứt một trong những giác quan quan trọng nhất của bạn. Nếu bạn đeo tai nghe và nhìn xuống điện thoại, bạn gần như tách biệt hoàn toàn khỏi môi trường xung quanh.

Bạn sẽ an toàn hơn và có khả năng ứng phó tốt hơn với các mối đe dọa nếu bạn luôn nhận thức được những gì đang diễn ra xung quanh mình. Đi thẳng, ngẩng cao đầu, mắt nhìn thẳng, di chuyển tự tin để tránh nguy hiểm. Việc tập trung vào môi trường xung quanh giúp bạn tránh được những kẻ săn mồi và nghe thấy tiếng xe cộ đang tới, nhận thấy có xô xát gần đó hoặc nhìn thấy người khuyết tật cần giúp đỡ khi băng qua đường.

Nếu bạn muốn giảm thiểu các mối đe dọa, các chuyên gia khuyên rằng, khi ở nơi công cộng, bạn nên hòa nhập và tránh nổi bật với trang phục lòe loẹt, đồ trang sức hoặc bất cứ thứ gì có thể thu hút sự chú ý, đặc biệt là khi đi du lịch nước ngoài – nơi mà bạn không biết về phong tục và tín ngưỡng của địa phương. Nhiều người vô tình chia sẻ quá nhiều thông tin về bản thân, như tín ngưỡng hoặc mối quan hệ của họ, thông qua ngoại hình của họ.

Ngoài ra, ô tô cũng có thể tiết lộ thông tin cá nhân. Các nhãn dán thường thể hiện niềm tin chính trị hoặc tôn giáo, thông tin gia đình như nhãn dán học sinh giỏi hoặc thành viên gia đình và các manh mối khác về cuộc sống của bạn, điều này có thể vô tình chia sẻ quá nhiều với người lạ.

Nên cảnh giác với không gian chuyển tiếp

Theo ông Heaven, nhận thức tình huống đặc biệt quan trọng trong không gian chuyển tiếp, nơi mọi người thường di chuyển từ nơi này sang nơi khác – như bãi đậu xe, trạm xăng, phương tiện giao thông công cộng hoặc đi bộ trên phố trong thành phố. Ông cho biết, trạm xăng là 1 trong 5 địa điểm thường bị mọi người tấn công và thông qua trang web của mình, ông hướng dẫn về cách “sẵn sàng đến trạm xăng”.

Ông Heaven cho biết, hầu hết mọi người đều dán mắt vào điện thoại di động tại trạm xăng, điều mà bạn không bao giờ nên làm khi đang bơm xăng. Một sai lầm khác là đứng giữa xe và máy bơm, khiến bạn bị kẹt trong một không gian nhỏ.

“Đó là một vị trí thực sự tệ. Bạn không có tầm nhìn tốt, vì vậy bạn bật máy bơm xăng trong khi nhìn xung quanh và bạn đi ra  khỏi xe của mình – 3, 15, 20 feet (1m, 4,5 m, 6m) để quan sát mọi thứ trước mặt. Những kẻ xấu luôn muốn có yếu tố bất ngờ – bạn không nên tạo cơ hội cho chúng”, ông cho biết.

Tin tưởng vào trực giác của bản thân

Trực giác của chúng ta rất quan trọng, đặc biệt là trong những tình huống mà các dấu hiệu nguy hiểm ẩn núp bên dưới nhận thức có ý thức của chúng ta. Theo hướng này, ông Heaven đã chia sẻ một số liệu thống kê đáng suy ngẫm.

“Mỗi cá nhân từng là nạn nhân của bạo lực bất ngờ, cho dù đó là hành hung, hiếp dâm, cố ý giết người – bất cứ điều gì – tất cả mọi người trong số họ đều bắt đầu hồi tưởng bằng cách nói rằng có điều gì đó không ổn. Nhưng chúng ta là những sinh vật duy nhất trên hành tinh này phớt lờ giác quan thứ sáu của mình”, ông nói.

Tony Blauer là chuyên gia về tự vệ và quản lý nỗi sợ hãi nổi tiếng thế giới. Trong cuốn sách “Nhận thức tình huống, quản lý nỗi sợ hãi và chuyển đổi sự rụt rè”, ông viết rằng, một khía cạnh thường bị bỏ qua của nhận thức tình huống là vun đắp mối quan hệ của chúng ta với bản năng – và trực giác.

“Trực giác là một chỉ báo mạnh mẽ trước khi tiếp xúc cho thấy có điều gì đó không ổn hoặc bất thường, ngay cả khi bạn không thể giải thích một cách hợp lý tại sao lại có cảm giác như vậy – và chúng ta thường bỏ qua nó”, ông nói với The Epoch Times.

“Bởi vì bản ngã lãng mạn, tốt bụng của chúng ta không muốn điều đó là sự thật – chúng ta thường nói rằng, hẳn là tôi đang tưởng tượng ra điều đó”.

Ông Blauer tư vấn cho quân đội và lực lượng thực thi pháp luật, nói thêm rằng, trong các cuộc thảo luận về nhận thức tình huống, mọi người thường bỏ qua những điều cơ bản – vốn vô cùng đơn giản.

“Tôi nói với mọi người: thực sự rất đơn giản – không có nhận thức, không có cơ hội.”

Một trong những điều đầu tiên cần chú ý – và bị bỏ qua nhiều nhất – là cảm giác của chính bạn, ông Blauer nói.

“Hãy tin vào trực giác, ‘Tôi có linh cảm không lành. Hãy rời khỏi đây thôi.’ Thật đơn giản để lắng nghe trực giác. Hãy nói về công nghệ thấp … Và điều này tốn kém bao nhiêu? Không. Trực giác của bạn là miễn phí. Và nó được lập trình sẵn trong cơ thể các bạn”.

Trực giác đôi khi được mô tả là kết quả của những quan sát và kinh nghiệm trong quá khứ của bản thân, được lưu trữ trong tiềm thức. Nó có thể xuất hiện như một cảm giác mạnh mẽ hoặc sự hiểu biết dường như siêu nhiên. Tuy nhiên, nó cũng có thể chỉ đơn giản là bộ não của chúng ta tiếp cận, xử lý kiến ​​thức và kinh nghiệm tích lũy vượt ra ngoài nhận thức có ý thức của chúng ta.

Tiến sĩ Jenn Stankus là bác sĩ cấp cứu được cấp phép, một luật sư, cựu chiến binh, cựu cảnh sát và đang viết một cuốn sách về nhận thức tình huống có tên là “Mục tiêu khó khăn”. Bà ám chỉ đến hậu quả của việc không lắng nghe giác quan thứ sáu của chúng ta.

“Điều đó thực sự khiến bạn tin vào bản năng của mình và rằng món quà của nỗi sợ là có thật. Nếu bạn cảm thấy kỳ lạ về điều gì đó, bạn có thể không thể xác định được, nhưng chúng ta đã thích nghi rất tốt – chúng ta có hàng nghìn năm thích nghi để sinh tồn. Không tin vào điều đó thực sự là một lời khuyên không hay – ít nhất là như vậy”, bà nói với tờ The Epoch Times.

Gerd Gigerenzer là nhà tâm lý học và là nhà nghiên cứu nổi tiếng được biết đến với công trình nghiên cứu về việc sử dụng trực giác trong việc ra quyết định. Ông cũng là Giám đốc danh dự của Trung tâm Hành vi và Nhận thức Thích ứng tại Viện Phát triển Con người Max Planck. Ồng Gigerenzer tin rằng, trực giác là một loại trí thông minh tiềm thức và việc sử dụng trực giác để đưa ra quyết định thường dẫn đến kết quả tốt hơn, đặc biệt là trong những tình huống phức tạp hoặc không chắc chắn.

Các nghiên cứu cũng cho thấy rằng, trực giác là một công cụ mạnh mẽ giúp chúng ta theo nhiều cách nếu chúng ta khai thác nó. Một nghiên cứu phát hiện ra rằng, trực giác giúp mọi người đưa ra quyết định tốt hơn – những quyết định có thể được đưa ra nhanh hơn và chính xác hơn – và trực giác thậm chí còn được cải thiện theo thời gian, có thể được nâng cao thông qua thực hành.

Đừng lịch sự trong một số tình huống cụ thể

Một trong những yếu tố chính khiến mọi người, đặc biệt là phụ nữ, rơi vào tình huống nguy hiểm là mong muốn lịch sự và tránh làm mất lòng người khác. Những kẻ săn mồi hoàn toàn nhận thức được xu hướng này và lợi dụng nó khi tìm kiếm nạn nhân.

Tiến sĩ Stankus cho biết, mặc dù chúng ta đã được rèn luyện để không thô lỗ hoặc đưa ra những giả định tiêu cực về mọi người, chúng ta vẫn có thể lịch sự trong khi vẫn có những ranh giới rõ ràng, đồng thời nói thêm rằng, sẽ không cần lịch sự khi một người lạ xâm phạm vào không gian cá nhân của bạn.

“Sẽ không sao cả nếu không đón người đi nhờ xe. Sẽ không sao nếu không tham gia vào cuộc trò chuyện. Không sao nếu hét vào mặt ai đó và nói rằng – ‘này, tránh xa tôi ra – bạn làm tôi lo lắng. Tôi không cảm thấy an toàn. Tránh xa xe tôi ra’… Không sao nếu quay lại nơi bạn đã từng ở và nhờ giúp đỡ. Không sao nếu là một phụ nữ mạnh mẽ và nói rằng, ‘Ồ, tôi có cảm giác kỳ lạ về điều này. Tôi muốn ai đó giúp hộ tống tôi ra khỏi bãi đậu xe.’ Tất cả những điều đó đều là điều bình thường cần phải làm”, bà nói.

“Bạn chỉ là đang phản ứng với điều gì đó không nên xảy ra với bạn và đặt ra ranh giới cho việc đó. Và với tôi, đó là một người mạnh mẽ, đó là một người đang làm điều đúng đắn”, bà nói thêm.

Chịu trách nhiệm

Có lẽ điều quan trọng nhất đối với cuộc thảo luận về nhận thức tình huống là vai trò của trách nhiệm cá nhân. Trong cuốn sách được đề cập ở trên, ông Blauer đã viết rằng, hầu hết chúng ta đều thờ ơ trước sự an toàn của mình trong nhiều thập niên.

Stankus, một cựu cảnh sát, cho biết: “Sau khi có chuyện gì đó xảy ra là lúc cảnh sát được gọi đến hoặc khi mọi thứ đang leo thang – và thực sự bạn phải tự lo liệu. Bạn phải tự bảo vệ bản thân. Bạn cần phải chịu trách nhiệm cho sự an toàn của chính mình. Không ai khác có thể chịu trách nhiệm cho điều đó. Mọi người đã dựa vào cảnh sát hoặc người khác để bảo vệ họ, nhưng đó là một niềm tin sai lầm và đó là lý do tại sao chúng ta trở nên quá tự mãn và tin rằng điều đó sẽ không xảy ra với chúng ta”.

Bà nói thêm rằng, việc chịu trách nhiệm gắn liền với sức khỏe tâm thần của chúng ta và rằng sự lo lắng và trầm cảm thường bắt nguồn từ cảm giác rằng chúng ta không kiểm soát được cuộc sống của mình. Khi chúng ta chịu trách nhiệm và kiểm soát lại cuộc sống của mình, thì nỗi sợ hãi và lo lắng của chúng ta sẽ lắng xuống.

Ông Glover nói thêm rằng, điều này liên quan đến việc chú ý đến những tín hiệu tinh tế trong cuộc sống và “cái tôi” là điều có thể cản trở rất lớn.

“Rất nhiều trong số những gợi ý đó, rất nhiều trong số những điều dẫn đến những tình huống xấu nhất là tất cả những điều mà chúng ta bỏ lỡ dẫn đến một điểm bùng phát – và sau đó – khi chúng ta nhận ra điều đó thì đã quá muộn”, ông nói.

Ông Glover nói rằng, “cái tôi” và sự kiêu ngạo khiến hầu hết mọi người cho rằng tình huống xấu nhất sẽ không bao giờ xảy ra với họ. Tuy nhiên, ông hiểu lý do tại sao và ông nói rằng: thật bất tiện khi nhận ra điểm yếu đó trong chính chúng ta.

Quản lý nỗi sợ hãi

Mặc dù tốt nhất là luôn tránh xung đột bằng cách sử dụng nhận thức tình huống của bạn – đôi khi bạn không thể.

Khi đối mặt với một tình huống nguy hiểm, hầu hết mọi người đều cứng đờ và hoảng loạn, đó là tình trạng đen trong Bảng mã màu. Vì hầu hết chúng ta không quen với những tình huống này, khi chúng xảy ra, chúng ta có thể bị choáng ngợp bởi phản ứng sợ hãi – hoặc sợ hãi đột ngột – và không thể hành động.

Ông Blauer đã nghiên cứu về bạo lực, sự sợ hãi, tính hung hăng trong 4 thập niên và dạy về an toàn cá nhân cho những người chuyên làm công việc nguy hiểm – như thực thi pháp luật và những người trong quân đội. Ông dạy về sự khác biệt giữa tâm lý và sinh học của nỗi sợ hãi và cách sử dụng nó để giúp đỡ chứ không phải là cản trở bạn trong một cuộc chạm trán bạo lực.

Ông Blauer cho biết, tâm lý sợ hãi là cách tâm trí bạn xử lý và phản ứng với nỗi sợ hãi, có thể bao gồm việc thảm họa hóa, tạo ra những bộ phim tinh thần tiêu cực và bị mắc kẹt trong vòng lặp của nỗi sợ hãi – điều này đã ngăn cản hành động quyết định. Sinh học của nỗi sợ hãi là cách cơ thể bạn phản ứng, giống như nhịp tim tăng nhanh. Ông nói thêm rằng, điều quan trọng là phải hiểu cả hai để quản lý nỗi sợ hãi một cách hiệu quả.

Ông Blauer cũng nhấn mạnh đến việc kiểm soát nỗi sợ hãi, sử dụng nó để thúc đẩy lòng dũng cảm và hành động thay vì để nó làm chúng ta tê liệt.

Ông đưa ra các phương pháp tự vệ khác nhau trên trang web của mình, Blauer Training Systems, mà những người bình thường có thể sử dụng để nâng cao nhận thức về tình huống, kiểm soát nỗi sợ hãi và học cách ứng phó trong xung đột – điều này luôn phải là phương sách cuối cùng. Trong một bài viết sắp tới về an toàn cá nhân, chúng ta sẽ khám phá những phương pháp này chi tiết hơn.

Về bản chất, nên tham gia một số khóa đào tạo nếu bạn muốn mở rộng sự chuẩn bị của mình vượt ra ngoài nhận thức tình huống và học cách tự vệ khi bị tấn công.

Ông Heaven nói, “Có một câu nói của Tôn Tử, về cơ bản nói rằng, con người không bao giờ vươn lên đến đỉnh cao – họ tụt hậu so với trình độ đào tạo của mình”. Tôn Tử là một vị tướng Trung Hoa, nhà chiến lược quân sự và là tác giả của cuốn sách “Binh pháp Tôn Tử”.

Tóm lại

Ông Glover nói rằng, nhận thức tình huống không chỉ dành riêng cho các hoạt động đặc biệt hoặc quân nhân tinh nhuệ mà là một kỹ năng cơ bản mà bất kỳ ai cũng có thể phát triển bằng chủ đích và thực hành.

Nhận thức tình huống không chỉ dừng lại ở việc nhận ra mối nguy hiểm – mà còn là việc duy trì sự tập trung vào mọi thứ ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn – từ thời tiết, tình trạng đường sá đến sức khỏe, tài chính và thậm chí là các sự kiện toàn cầu. Trau dồi kỹ năng quan trọng này có thể biến nỗi sợ hãi thành sức mạnh và tăng cường sự tự tin cũng như khả năng phục hồi.

Nhận thức tình huống là một cách sống có chủ đích và có mục đích. Bằng cách chủ động tham gia vào thời điểm hiện tại, chúng ta sẽ nâng cao được sự an toàn cá nhân, nuôi dưỡng một tư duy giúp chúng ta đưa ra quyết định tốt hơn, kết nối sâu sắc hơn với người khác và cải thiện chất lượng cuộc sống nói chung.

Tác giả: Emma Suttie, theo The Epoch Times

Khánh Ngọc biên dịch

Xem thêm:

Xem thêm

Trí tuệ cổ nhân: Gốc rễ của trị quốc là tu thân dưỡng tính

Tu đức bắt đầu từ bản thân thì đức sẽ chân thật, tu đức ở thiên hạ thì đức sẽ uyên thâm rộng rãi.