Các tài liệu phơi bày sự thật về chương trình kiểm soát tâm trí tai tiếng của CIA đã được một tổ chức minh bạch công bố, làm sáng tỏ một góc tối trong lịch sử tình báo Hoa Kỳ.

shutterstock 1051373186 e1726112964442
Biểu tưởng của CIA trên nền cờ Mỹ. (Ảnh: Chrisdorney/ShutterStock)

Tổ chức Lưu trữ An ninh Quốc gia (National Security Archive), một tổ chức phi chính phủ chuyên khai thác Đạo luật Tự do Thông tin để phơi bày những bí mật của chính phủ, đã công bố một số hồ sơ trực tuyến vào thứ Hai (23/12). Sự kiện này đánh dấu 50 năm kể từ khi tờ New York Times vạch trần các hoạt động bí mật của Cục Tình báo Trung ương (CIA). Toàn bộ bộ sưu tập hơn 1.200 tài liệu sẽ được lưu trữ bởi ProQuest, một công ty hỗ trợ nghiên cứu học thuật.

Bắt đầu từ đầu thập niên 1950, CIA đã bí mật tìm kiếm cách kiểm soát hành vi của con người thông qua thuốc, bao gồm chất gây ảo giác LSD — một hợp chất mới mẻ lúc bấy giờ, thuật thôi miên, và các hình thức ngược đãi cực đoan như gây mất cảm giác.

Những thí nghiệm đầy tai tiếng này, một số được thực hiện trên các đối tượng mà họ không hề hay biết, được thúc đẩy bởi sự tò mò trước tâm lý phản chiến của các binh sĩ Hoa Kỳ từng tham chiến tại Chiến Tranh Triều Tiên và chịu cảnh bị giam cầm. Báo giới thời đó đã đặt ra thuật ngữ “tẩy não” để lý giải vì sao những binh sĩ này có thể cảm thông với kẻ thù Cộng sản. CIA, với tham vọng sao chép hiện tượng này, đã tiến hành nghiên cứu dưới các mật danh BLUEBIRD, ARTICHOKE và MKULTRA.

Vào năm 1973, Giám đốc CIA Richard Helms và ông Sidney Gottlieb, người phụ trách chương trình MKULTRA, đã tiêu hủy phần lớn các hồ sơ gốc vào năm 1973, một hành động bị tổ chức Lưu trữ An ninh Quốc gia nhận định “có lẽ là vụ che giấu tai tiếng nhất trong lịch sử của CIA”. Những tài liệu còn sót lại được tác giả John Marks nỗ lực sưu tập. Ông Marks đã viết một cuốn sách về chương trình gây tranh cãi này vào năm 1979. 

Một bản ghi nhớ được tổ chức Lưu trữ An ninh Quốc gia, một tổ chức phi chính phủ đặc biệt gây chú ý tuyên bố rằng CIA đã thành công trong việc gây mất trí nhớ cho “các điệp viên Nga bị nghi là [điệp viên] hai mang”. Một tài liệu khác cho thấy ông Sidney Gottlieb đã ký lệnh cho phép sử dụng liều LSD cao hơn cho các tù nhân liên bang ở Atlanta như một phần của thí nghiệm. Thậm chí, tập đoàn dược phẩm Eli Lilly & Company cũng bị cáo buộc đã cung cấp “số lượng lớn” LSD cho CIA.

Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh rằng đây là “một chương lịch sử được đánh dấu bằng sự miễn trừ [trách nhiệm] gần như tuyệt đối ở cả cấp độ tổ chức lẫn cá nhân, đối với vô vàn hành vi lạm dụng đã được thực hiện qua nhiều thế kỷ”. Một số nghiên cứu được cho là tương tự như những gì mà “các bác sĩ Đức Quốc xã [đã thực hiện] và phải chịu xét xử tại Nuremberg”.

Những bí mật của chương trình MKULTRA lần đầu tiên được đưa ra ánh sáng vào tháng 12 năm 1974 qua bài viết của nhà báo điều tra Seymour Hersh trên tờ New York Times. Nhà báo kỳ cựu này, với hàng loạt bài viết chấn động trong sự nghiệp báo trí kéo dài hàng thập kỷ, chính là nhân vật gần đây đã cáo buộc chính phủ Hoa Kỳ đứng sau vụ phá hoại đường ống Nord Stream nối liền Nga và Đức vào năm 2022.

Thiên Vân