Nguyên do người xưa thường đặt lu nước ở sân nhà

Trong những ngôi nhà cổ của các gia đình thời xưa, ở trong sân thường sẽ có một lu nước lớn. Đặc biệt là những gia đình giàu có, sân rộng với nhiều gian nhà thì càng có nhiều lu nước hơn. Những lu chứa nước này không chỉ có ý nghĩa về mặt phong thủy mà còn có những công dụng rất thiết thực đối với đời sống.

Sách “Tống sử” có ghi chép lại câu chuyện về Thừa tướng nổi tiếng thời nhà Tống, Tư Mã Quan, kể rằng một hôm có nhóm trẻ đang chơi đùa trong sân, một đứa trẻ trèo lên một cái chum rồi bị rơi vào trong chum. Những đứa trẻ khác đều bỏ đi, chỉ có Tư Mã Quang cầm đá đập vỡ chum khiến nước chảy ra và cứu sống đứa trẻ. Câu chuyện này chứng tỏ việc đặt lu nước, chum nước trong sân của các gia đình đã có từ rất xa xưa.

Ngày nay, trong Kiều Gia Đại Viện, một quần thể kiến trúc nhà ở truyền thống tiêu biểu được xây dựng vào năm 1755, đồng thời là tư dinh của gia tộc Kiều Trí Dung – thương nhân giàu có bậc nhất thời nhà Thanh, người ta vẫn có thể thấy đặt những lu nước lớn ở khắp nơi trong sân. Trong Mã Thị Trang Viên, nơi được mệnh danh là “Trung Nguyên đệ nhất trạch”, cũng đặt nhiều lu nước lớn. Vậy việc đặt những lu nước lớn trong sân vườn có ý nghĩa gì?

Về mặt phong thủy, người xưa có câu: “Tàng phong tụ khí, đắc thủy vi thượng”, nơi có dòng khí lưu chuyển và có nước chảy là có phong thủy tốt. Vì vậy trong nhiều ngôi nhà xưa, khi điều kiện tự nhiên không thỏa mãn được yêu cầu, người ta sẽ đặt một số lu nước, bể cá… để bù đắp cho sự khuyết thiếu này. Phong thủy còn cho rằng lu nước đầy mang ý nghĩa tụ tài và an khang.

Ngoài ý nghĩa về phong thủy, việc đặt lu nước trong sân còn có thể dập tắt được hỏa hoạn, bảo vệ tính mạng con người và tài sản cho gia đình. Các tòa nhà thời xưa phần lớn được xây dựng bằng gỗ, dễ có khả năng xảy ra hỏa hoạn. Việc đặt những lu nước lớn trong sân nhà có thể giúp dập tắt hỏa hoạn kịp thời. Những gia đình giàu có thường có sân rộng hơn và nhiều ngôi nhà nhỏ hơn, nghĩa là có nhiều điểm cháy tiềm ẩn hơn, vì vậy người xưa cũng đặt nhiều lu chứa nước hơn.

Trong Tử Cấm Thành đặt khoảng 308 lu nước lớn và nơi đây cũng từng bị đe dọa bởi nhiều vụ hỏa hoạn. Theo ghi chép, vào thời nhà Minh, Tử Cấm Thành đã xảy ra bốn vụ cháy tự nhiên và một vụ cháy do con người gây ra. Vào thời nhà Thanh, Tử Cấm Thành cũng đã trải qua nhiều vụ hỏa hoạn, nhưng không bị thiệt hại nghiêm trọng. Vì trải qua nhiều lần hỏa hoạn nên Tử Cấm Thành không chỉ có nhiều lu nước lớn được đặt trong sân mà vị trí đặt các lu nước này cũng được suy tính kỹ càng.

Trong Tử Cấm Thành luôn có một số chiếc lu vàng thu hút sự chú ý. Xét về cấp bậc cổ vật thời xưa, lu là vật dụng thô tục. So với lư hương trên đài đá cẩm thạch trắng, những chiếc lu này thực sự có địa vị rất mờ nhạt. Nhưng lu vàng lại được Hoàng đế đặt ở nơi trang trọng, lại còn được dát vàng. Những chiếc lu đó được gọi là “lu cát tường” hoặc “lu thái bình”. Theo chất liệu, lu ở đây có thể được chia thành lu sắt, lu đồng cổ và lu mạ vàng, có tên gọi chung là “Môn hải”. Từ “hải” không chỉ dùng để chỉ biển rộng mà còn được dùng để chỉ những vật chứa có thể tích lớn. Người xưa hy vọng rằng sau khi đặt “biển rộng” ở cửa thì trong nhà sẽ không xảy ra hỏa hoạn.

Phủ nội vụ triều nhà Thanh quy định rằng mỗi khi có tuyết, các thái giám phải đạy nắp cho lu đồng và lu sắt, đồng thời còn phải nhóm lửa nhỏ ở đáy lu, đốt liên tục cả ngày và đêm để nước trong lu không bị đóng băng. Nguyên nhân của việc này cũng là để có nước ngăn ngừa hỏa hoạn.

Còn một nguyên nhân nữa khiến người xưa đặt lu nước ở sân nhà, đó là để tiện có nước dùng trong sinh hoạt hàng ngày, không phải đi lấy xa mỗi khi cần. Đây cũng là nét văn hóa dân gian của người xưa. Khi trữ nước lâu ngày trong lu sẽ có những thứ không sạch như ký sinh trùng hay tảo… Để giải quyết vấn đề này, người xưa thường thả một vài con cá nhỏ để chúng ăn những thứ đó. Nếu như nước bị nhiễm độc thì cái chết của cá trong lu sẽ tự nhiên nhắc nhở mọi người tránh sử dụng.

Thuận theo thời gian, lu đựng nước có thêm nhiều công dụng mới. Một số người bắt đầu thích sưu tập lu. Lu trở thành vật trang trí trong sân vườn.

Theo Sound Of Hope
Tác giả: Lý Tuyết Liên
An Hòa biên tập

Xem thêm:

• Lư hương trong đời sống tinh thần của người xưa

Mời xem video: