Mụn cóc gan chân: Triệu chứng, nguyên nhân, điều trị và liệu pháp tự nhiên

Ths.BS Đỗ Trường Giang
•
Thứ Sáu, 16/05/2025

Mụn cóc gan chân là tổn thương da lành tính do vi-rút HPV (Human Papilloma Virus) gây ra. Tổn thương này thường xuất hiện dưới dạng các nốt sần nhỏ, gây đau khi đi lại và có khả năng lây truyền qua tiếp xúc với bề mặt nhiễm vi-rút. Ước tính có khoảng 40% dân số từng mắc phải tình trạng này.

r shutterstock 2626504055 — (Ảnh: Shutterstock)

Nguyên nhân gây ra mụn cóc gan chân

Nguyên nhân gây mụn cóc là do nhiễm vi-rút ở lớp trên cùng của da, gọi là biểu bì.

Mụn cóc gan chân thường lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với da hoặc các bề mặt nhiễm vi-rút ở những nơi công cộng như phòng thay đồ, buồng tắm hoặc quanh hồ bơi. Mụn cóc cũng có thể tự lây lan qua việc cào hoặc chà xát. Vi-rút HPV không lây qua dịch cơ thể, trừ từ chính mụn cóc.

Sau khi nhiễm, có ba khả năng xảy ra: hệ miễn dịch loại bỏ được vi-rút; vi-rút tồn tại tiềm ẩn nhưng không gây mụn; hoặc phát triển thành mụn cóc rõ rệt.

Ngoài việc tiếp xúc với HPV, các yếu tố nguy cơ khác gây mụn cóc gan chân gồm:

Triệu chứng và dấu hiệu

Mụn cóc là những khối tổ chức da khu trú và lành tính, khi mọc ở gan bàn chân hoặc ngón chân thì gọi là mụn cóc gan chân. Chúng thường xuất hiện ở những điểm chịu áp lực như gót chân hoặc đầu ngón chân, kích thước từ vài milimet đến hơn 1cm.

Trong nhiều trường hợp, mụn cóc không gây triệu chứng. Một số dấu hiệu gồm:

Da dày lên: Mụn cóc thường giống vết chai vì có mô dày, cứng. Mụn cóc dạng Myrmecial (mụn cóc sâu) thường phát triển chậm, lồi lên và ăn sâu vào da.
Đau: Do gan chân chịu trọng lượng và cọ xát với giày dép, mụn cóc có thể gây đau khi đi lại, đứng hoặc bóp vào. Mụn cóc đơn độc thường sâu và đau, trong khi mụn cóc dạng khảm thường không đau.
Chấm đen nhỏ: Những chấm này thực chất là máu đông trong các mao mạch bị vỡ.
Mất đường vân da: Không giống vết chai vẫn giữ được đường vân trên da, mụn cóc làm mất hoặc gián đoạn các đường vân này.

Các loại mụn cóc gan chân

Mụn cóc gan chân được chia thành hai loại:

Mụn cóc đơn độc (Myrmecial): Là mụn riêng lẻ, đau, mọc sâu vào trong và có thể xuất hiện các “mụn vệ tinh” xung quanh. Màu sắc từ màu da đến vàng hoặc nâu xám.
Mụn cóc dạng khảm (Mosaic): Là nhóm nhiều mụn nhỏ mọc sát nhau. Loại này thường khó điều trị hơn mụn đơn lẻ.

Biến chứng có thể gặp

Dù thường lành tính, mụn cóc đôi khi dẫn đến:

Ung thư: Hiếm gặp, nhất là ở người suy giảm miễn dịch. Mụn cóc lâu năm có thể tiến triển thành ung thư biểu mô tế bào vảy hoặc ung thư verrucous ở gan chân.
Đau khớp gối hoặc hông: Đau do mụn cóc có thể gây ảnh hưởng đến hoạt động đi lại hoặc chơi thể thao, dẫn đến đau khớp.
Nhiễm trùng thứ phát: Mụn cóc bị trầy xước có thể bị nhiễm khuẩn.

Điều trị

Mụn cóc có thể khó điều trị và dễ tái phát, nhưng thường tự khỏi, đặc biệt ở trẻ dưới 12 tuổi. Quá trình này có thể mất nhiều tháng hoặc vài năm vì HPV tồn tại lâu trên bề mặt.

Phần lớn người mắc có thể điều trị qua tư vấn từ dược sĩ và thuốc không kê đơn.

Người bệnh nên gặp bác sĩ nếu mụn cóc gây đau, chảy máu, thay đổi, ảnh hưởng sinh hoạt, lan rộng, hoặc nếu bạn bị tiểu đường, giảm cảm giác bàn chân, hoặc suy giảm miễn dịch.

Lựa chọn đầu tay:

Theo dõi và chờ đợi: Khoảng 58% mụn cóc đơn lẻ tự khỏi. Phương pháp này không hiệu quả với mụn dạng khảm (mosaic) và không khuyến khích ở người suy giảm miễn dịch.
Kem và thuốc bôi: Dùng axit salicylic hoặc bạc nitrat mỗi ngày cho đến khi mụn biến mất. Salicylic acid giúp loại bỏ da chết và kích thích miễn dịch. Bạc nitrat phá hủy mô mụn nhanh hơn nhưng cần cẩn trọng để tránh tổn thương da.
Băng keo: Dán băng keo sáu ngày, sau đó ngâm, giũa, và để hở ban đêm trong vòng hai tháng. Phương pháp này có thể không phải hiệu quả đối với tất cả mọi người.
Giảm đau bằng các loại thuốc như paracetamol hoặc ibuprofen.

Điều trị hàng thứ hai:

Liệu pháp lạnh (Cryotherapy): Dùng nitơ lỏng làm đông mụn cóc, lặp lại mỗi 2–3 tuần trong ba tháng. Liệu pháp này có thể gây đau, phồng rộp, bỏng, hiệu quả thấp do lớp biểu bì dày ở gan chân. Không khuyến nghị cho trẻ em do có tác dụng phụ.
Liệu pháp nhiệt (Hyperthermia): Dùng nhiệt để giết tế bào vi-rút và kích thích miễn dịch bằng cách dụng cụ chuyên biệt như miếng dán nhiệt, sóng vô tuyến, hoặc laser hồng ngoại. Có nguy cơ bỏng nên ít dùng.
Laser: Sử dụng tia laser làm nóng, phá huỷ mô và mạch máu nuôi mụn.
Liệu pháp miễn dịch: Kích thích hệ miễn dịch bằng chất gây dị ứng nhẹ (ví dụ diphencyprone). Dành cho người có nhiều mụn hoặc kháng trị.
Sóng vi sóng (Microwave): Dùng năng lượng tần số 8 GHz truyền vào mô nhiễm. Cần 2–3 lần điều trị.
Phẫu thuật: Là phương án cuối cùng nếu không đáp ứng các cách khác, bao gồm đốt điện, nạo hoặc cắt bỏ toàn bộ. Nguy cơ gồm đau, nhiễm trùng, sẹo và tái phát.
Tự chăm sóc: Giúp ngăn mụn cóc lan rộng hoặc trầm trọng hơn. Cần tránh tự điều trị, đi giày vừa vặn, giữ vệ sinh chân, bảo vệ chân ở nơi công cộng. Tránh dùng chung giày dép, gãi mụn, hoặc bỏ qua các mụn không đáp ứng điều trị vì có thể cần đánh giá thêm để loại trừ các nguyên nhân khác

Tâm lý ảnh hưởng đến mụn cóc như thế nào?

Stress và miễn dịch: Căng thẳng kéo dài làm suy yếu miễn dịch, khiến cơ thể khó loại bỏ HPV. Tâm lý tích cực có thể giảm stress, hỗ trợ miễn dịch, và giảm nguy cơ tái phát.
Ảnh hưởng đến hồi phục: Thái độ tích cực giúp người bệnh tuân thủ điều trị tốt hơn, nhất là các phương pháp gây đau. Tâm lý tiêu cực khiến dễ bỏ dở, hồi phục chậm.
Nhận thức về đau: Lo âu và sợ hãi có thể làm tăng cảm giác đau. Người kiên cường hơn sẽ chịu đựng tốt hơn, do đó hồi phục nhanh và ít đau hơn.

Liệu pháp tự nhiên

Nhiều phương pháp chưa có thử nghiệm đối chứng do thiếu tài trợ. Bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng.

Tử Kim Đĩnh bôi ngoài: Nghiên cứu 2019 cho thấy ba bệnh nhân khỏi hoàn toàn sau 1–5 tháng, không tái phát sau ít nhất 10 tháng. Có thể nhờ tác dụng kháng vi-rút và tăng cường miễn dịch.
Ngâm chân thảo dược: Nghiên cứu 2024 cho thấy kết hợp liệu pháp lạnh và ngâm thảo dược (đương quy, tử tô, v.v.) hiệu quả hơn chỉ dùng liệu pháp lạnh.
Cứu ngải (Moxibustion): Nghiên cứu 2016 ghi nhận ba bệnh nhân khỏi sau 5–19 lần cứu ngải.
Khói từ lá cây hồ dương (populus euphratica): Nghiên cứu 2008 cho thấy 100% bệnh nhân hết mụn cóc khi hơ khói lá cây này trong 10 phút qua nhiều lần. Phương pháp này hiệu quả cao hơn liệu pháp lạnh (83%), dù cỡ mẫu nhỏ.
Keo ong: Keo ong có đặc tính kháng khuẩn, kháng vi-rút, kháng nấm và kháng viêm, hỗ trợ lành da. Nghiên cứu 2009 cho thấy keo ong là phương pháp điều trị thay thế hiệu quả.