Hôm 20/11, một thẩm phán liên bang đã ra lệnh cho chính quyền Trump chấm dứt triển khai lực lượng Vệ binh Quốc gia tại thủ đô Washington DC.

Người vô gia cư tại Washington DC. (Ảnh: Shutterstock)

Trước đó, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump lập luận rằng việc triển khai lực lượng Vệ binh Quốc gia tại thủ đô là cần thiết nhằm giải quyết tình trạng tội phạm và bạo lực tràn lan tại Đặc khu Columbia, đồng thời hỗ trợ các nỗ lực thực thi luật nhập cư liên bang tại đó.

Hôm 11/8, Tổng thống Trump đã ký một thông báo tổng thống, trong đó ông cáo buộc chính quyền địa phương Washington DC “đã mất quyền kiểm soát trật tự và an toàn công cộng trong thành phố này”.

Thông báo Tổng thống chỉ trích: “Đây là sự ô nhục quốc gia khi [thủ đô] Washington DC có tỷ lệ tội phạm bạo lực cao hơn một số nơi nguy hiểm nhất trên thế giới”.

Mặc dù Đạo luật Posse Comitatus của liên bang hạn chế khả năng của chính quyền liên bang trong việc sử dụng các nguồn lực quân sự để thực thi pháp luật trong nước, nhưng tổng thống có thể tiếp quản hoặc liên bang hóa lực lượng Vệ binh Quốc gia của tiểu bang trong một số trường hợp khẩn cấp nhất định.

Đáng chú ý, lực lượng Vệ binh Quốc gia của Washington DC có một vị thế riêng khác biệt bởi vì Đặc khu Columbia là một vùng lãnh thổ liên bang, chứ không phải một tiểu bang. Tổng thống Hoa Kỳ là tổng tư lệnh của Vệ binh Quốc gia DC.

Phát biểu trong phiên điều trần hôm 24/10, luật sư chính quyền Washington DC, ông Mitchell Reich, lập luận rằng việc triển khai Vệ binh Quốc gia của chính quyền Trump là bất hợp pháp bởi vì không có luật nào cho phép chính quyền liên bang thực hiện các hoạt động thực thi pháp luật tại Đặc khu Columbia.

Luật sư Reich nhấn mạnh rằng Quốc hội Mỹ mới có thẩm quyền hoặc quyền hạn độc quyền đối với Đặc khu Columbia và đã ban hành bộ luật dân quân rất chi tiết, trong đó quy định rõ khi nào tổng thống Hoa Kỳ có thể triển khai Vệ binh Quốc gia DC. Luật sư Reich lưu ý, bộ luật này quy định rằng tổng thống có thể sử dụng Vệ binh Quốc gia DC để giải quyết tình trạng bạo loạn và các vụ gây rối loạn tương tự, nhưng bộ luật yêu cầu trước khi tổng thống thực hiện điều này, chính quyền dân sự địa phương phải có yêu cầu hỗ trợ, nhưng chính quyền địa phương đã không có yêu cầu như vậy.

Vị luật sư của chính quyền thủ đô cáo buộc rằng quan điểm của chính quyền liên bang là tổng thống “về cơ bản có thẩm quyền vô hạn để triển khai [Vệ binh Quốc gia DC] như một lực lượng cảnh sát song song tại Đặc khu Columbia”.

Tuy nhiên, phát biểu tại cùng phiên điều trần, đại diện cho chính quyền Trump, Phó Trợ lý Tổng chưởng lý Hoa Kỳ Eric Hamilton phản bác rằng các thành viên Vệ binh Quốc gia “không thực hiện nhiệm vụ thực thi pháp luật”. Ông Hamilton lưu ý, Vệ binh Quốc gia chỉ thực hiện chức năng bảo vệ, chứ không tham gia vào “các hoạt động thực thi pháp luật cốt lõi”.

Ông giải thích, khi một vệ binh tạm thời bắt giữ ai đó, “họ làm điều đó vì mục đích bảo vệ … họ không làm vậy để thực thi pháp luật”.

Ông Hamilton cảnh báo, một thành viên Vệ binh sẽ bắt giữ ai đó “để vô hiệu hóa mối đe dọa và điều này phù hợp với năng lực bảo vệ của họ”.

Phán quyết mới của Thẩm phán Liên bang Hoa Kỳ Jia Cobb được đưa ra sau khi bà nghe các lập luận của các bên trong phiên điều trần hôm 24/10 về vụ kiện liên bang của chính quyền Đặc khu Columbia được đệ trình lên tòa án vào ngày 4/9.

Thẩm phán Cobb cho rằng việc Tổng thống Trump tiếp quản lực lượng Vệ binh Quốc gia DC là vi phạm Hiến pháp Hoa Kỳ và can thiệp trái phép vào quyền hạn của các quan chức địa phương trong việc kiểm soát lực lượng thực thi pháp luật tại Đặc khu Columbia.

Vị thẩm phán này lưu ý rằng tổng thống chỉ có thẩm quyền triệu tập Vệ binh Quốc gia “thông qua việc thực hiện quyền hạn cụ thể được nêu trong luật liên bang”, chứ không phải vì “bất kỳ lý do nào” mà tổng thống thấy phù hợp.

Thẩm phán Cobb cho biết, tòa án bác bỏ “lời khẳng định vội vàng về quyền lực hiến pháp của chính quyền liên bang, [tòa án] nhận thấy rằng việc hiểu rộng như vậy về thẩm quyền của Tổng thống theo Điều II sẽ xóa bỏ vai trò của Quốc hội trong việc quản lý Đặc khu [Columbia] và Vệ binh Quốc gia của đặc khu này”.

Điều II của Hiến pháp Hoa Kỳ quy định chi tiết về thẩm quyền của tổng thống.

Vị thẩm phán liên bang nhấn mạnh, tổng thống “không có quyền hạn vô hạn theo Điều II để triển khai [Vệ binh Quốc gia DC] nhằm ngăn chặn tội phạm”.

Thẩm phán Cobb chỉ ra: “Thực tiễn lịch sử đã khẳng định nhận thức này về quyền hạn của Tổng thống”.

Tuy nhiên, Thẩm phán Cobb đã tạm dừng việc thực thi phán quyết mới của mình để cho phép chính quyền liên bang kháng cáo.

Tổng chưởng lý Brian Schwalb của Đặc khu Columbia đã hoan nghênh phán quyết mới này.

Ông Schwalb chỉ trích tổng thống: “Việc bình thường hóa việc sử dụng quân đội để thực thi pháp luật trong nước sẽ tạo ra tiền lệ nguy hiểm, khi tổng thống có thể bỏ qua quyền độc lập của các tiểu bang và có thể triển khai quân đội bất cứ nơi nào và bất cứ khi nào mà ông ấy muốn”.

Phát ngôn viên Nhà Trắng Abigail Jackson đã bày tỏ sự không đồng tình với phán quyết mới này.

Cô Jackson nhấn mạnh: “Tổng thống Trump hoàn toàn có thẩm quyền hợp pháp để triển khai Vệ binh Quốc gia tại Washington DC, nhằm bảo vệ các tài sản liên bang và hỗ trợ lực lượng thực thi pháp luật thực hiện các nhiệm vụ cụ thể”.

Nữ phát ngôn viên chỉ trích vụ kiện: “Vụ kiện này chẳng qua chỉ là một nỗ lực khác – gây bất lợi cho người dân DC – nhằm phá hoại các hoạt động vô cùng thành công của Tổng thống trong việc ngăn chặn tội phạm bạo lực ở DC”.