Trí tuệ cổ nhân: Vui với việc học

Kiên trì một lúc thì dễ, kiên trì cả đời mới khó. Muốn nỗ lực học tập, áp dụng vào thực tiễn cả một đời, tinh tấn không ngừng thì sẽ phải đối diện với rất nhiều khảo nghiệm. Vậy nên làm việc “quý ở sự kiên trì thường hằng”, bậc trí giả vui với việc học.

Khổng Tử nói: “Nếu có thể thường xuyên ôn tập những học vấn mà mình mong cầu thì chẳng phải rất cao hứng sao? Nếu có người bạn cùng chí hướng từ phương xa đến chơi, chẳng phải sẽ khiến người ta cảm thấy hân hoan sao? Cho dù người ta không hiểu được mình thì cũng không vì thế mà cảm thấy oán hận, giận dữ, đó chẳng phải bậc quân tử có đức sao?”

Niềm vui thích lớn nhất trong cuộc đời của Khổng Tử là học tập và dạy học, trong cuốn Luận ngữ, ngay từ thiên đầu tiên “Học nhi”, ông đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nỗ lực học tập. Trong toàn bộ cuốn Luận ngữ có thể nói là chỗ nào cũng thấy Khổng Tử đàm luận về các kinh nghiệm học tập. Ví dụ trong thiên “Vi chính”, Khổng Tử đã nói “Ta lúc 15 tuổi đã lập chí học tập”. Trong thiên “Thuật nhi” ông còn đề cập rằng bản thân “Nỗ lực quên ăn, vui quên cả âu lo, không biết rằng tuổi già đã cận kề”.

Khổng Tử học mà chẳng biết chán, dạy người mà không thấy mệt mỏi, chú trọng tu dưỡng, nghiêm khắc yêu cầu bản thân. Dù ông được coi là người thầy của muôn đời, nhưng cả đời ông chưa bao giờ ngừng học tập.

Thời Bắc Tống, Âu Dương Tu là đệ nhất thiên hạ về tài văn chương. Trong 8 đại văn hào thời Đường Tống thì đời Tống có 5 người bao gồm Tăng Củng, Vương An Thạch, Tô Tuân, Tô Đông Pha và Tô Triệt, tất cả đều là môn hạ của Âu Dương Tu. Nhưng suốt cuộc đời, Âu Dương Tu vẫn nỗ lực không ngừng nghỉ.

Khi nói về những tâm đắc đối với tác phẩm của mình, ông đã kết luận rằng: “Làm văn có ba việc nhiều: đọc nhiều, làm nhiều, thương lượng nhiều”. Trong suốt cuộc đời của mình, Âu Dương Tu đã đọc rất nhiều tác phẩm của các bậc thánh hiền xưa, trong đó ông đặc biệt thích những bài viết của nhà văn lớn triều Đường là Hàn Dũ. Người ta nói rằng khi ông chưa thành danh, có một lần, ông đã bị hấp dẫn bởi di cảo của Hàn Dũ trong một hòm sách cũ. Từ đó Âu Dương Tu quên ăn quên ngủ, cần mẫn khắc khổ và phát thệ muốn đuổi kịp Hàn Dũ.

Trải qua sự nỗ lực không ngừng nghỉ, Âu Dương Tu không chỉ học được những ưu điểm của Hàn Dũ, hơn nữa ông đã khiến văn xuôi cổ từ thời Đường được khai hoa kết trái vào thời Tống, tạo ra phong cách văn chương giản dị lưu loát, thiết thực và đi vào trọng tâm.

Sau khi làm quan, Âu Dương Tu mặc dù bận rộn với việc công nhưng vẫn viết ra rất nhiều tác phẩm thơ và tản văn. Thái độ sáng tác của ông vô cùng nghiêm túc và cẩn thận, mỗi lần viết xong một tác phẩm ông liền dán ở trên tường để thuận tiện chỉnh sửa, cho đến khi cảm thấy hoàn thiện rồi mới đưa ra. Âu Dương Tu từng nói đùa rằng: “Tôi viết văn đa phần ở ba nơi, đó chính là tận dụng thời gian ở trên lưng ngựa, nằm trên giường và khi vệ sinh cá nhân”.

Mặc dù là danh nhân văn học một thời nhưng khi làm văn, Âu Dương Tu vẫn rất khiêm tốn xin lời khuyên từ người khác, chưa từng tỏ ra kiêu ngạo. Có một lần, Âu Dương Tu, Tạ Hy Thâm và Doãn Sư Lỗ cùng viết bài về một chủ đề tương tự nhau. Kết quả, bài của Tạ Hy Thâm có khoảng 700 chữ, bài của Âu Dương Tu có 500 chữ, còn bài của Doãn Sư Lỗ chỉ có hơn 380 chữ, nhưng kết cấu chặt chẽ, lập luận hoàn chỉnh, ngôn từ tinh tế. Âu Dương Tu đọc xong vô cùng bái phục. Sau bữa tối, ông đích thân mang rượu đến nhà họ Doãn hỏi thăm và thỉnh giáo, hai người đã đàm đạo đến tận khi trời sáng. Sau khi về nhà, Âu Dương Tu không cần nghỉ ngơi chút nào mà ngay lập tức vực dậy tinh thần viết lại một lần nữa. Kết quả, ông không chỉ viết ít hơn Doãn Sư Lỗ 20 chữ, mà bài văn của ông còn thêm phần hoàn chỉnh và lắng đọng. Doãn Sư Lỗ đọc xong đã phải giơ ngón tay cái lên khen ngợi Âu Dương Tu rằng: “Quả là một ngày đi ngàn dặm!”

Vào những năm cuối đời, Âu Dương Tu danh tiếng hiển hách nhưng ông vẫn vì việc lựa chọn câu chữ mà trầm ngâm suy tư. Vợ ông đã khuyên rằng: “Văn chương của ông đã vang danh thiên hạ rồi, lẽ nào vẫn sợ các vị tiên sinh mắng sao?” Âu Dương Tu cười nói rằng: “Không phải, tôi sợ các vị tiên sinh mắng mỏ, mà sợ bị hậu thế cười chê!”

Theo “Tinh giải Luận Ngữ: Học mà thường xuyên ôn tập thực hành chẳng phải vui lắm sao“
Đăng trên ChanhKien.org

Xem thêm:

• Trí tuệ cổ nhân: Lập chí cao xa

Mời xem video: