Vì sao chúng ta luôn cảm thấy buồn ngủ sau khi ăn?

Sau khi ăn bữa trưa hoặc bữa tối no nê, bạn thường cảm thấy mắt díp lại, cơ thể trở nên chậm chạp và chỉ muốn được chợp mắt một lát. Cảm giác buồn ngủ sau khi ăn là một hiện tượng rất phổ biến và có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ lý do đằng sau hiện tượng tưởng chừng rất bình thường này. Trên thực tế, có nhiều yếu tố sinh lý, hóa học và thậm chí là thói quen sống tác động đến việc chúng ta cảm thấy buồn ngủ sau bữa ăn.

1. Quá trình tiêu hóa “ngốn” nhiều năng lượng

Sau khi thức ăn đi vào dạ dày, cơ thể bắt đầu huy động một lượng lớn máu và năng lượng để phục vụ cho quá trình tiêu hóa. Máu được dồn về hệ tiêu hóa nhằm hấp thụ chất dinh dưỡng và hỗ trợ hoạt động co bóp của dạ dày, ruột non. Điều này đồng nghĩa với việc lượng máu cung cấp cho não và các cơ quan khác tạm thời giảm đi, dẫn đến việc não nhận được ít oxy hơn. Sự giảm oxy và lưu lượng máu đến não có thể khiến bạn cảm thấy mệt mỏi và buồn ngủ.

2. Tác động của các hormone và chất dẫn truyền thần kinh

Một số loại thực phẩm có thể kích thích sản sinh các chất dẫn truyền thần kinh gây buồn ngủ, chẳng hạn như serotonin và melatonin. Serotonin là một chất điều chỉnh tâm trạng, giấc ngủ và sự thèm ăn. Khi bạn ăn những thực phẩm giàu carbohydrate như cơm, mì, bánh mì, hoặc những món chứa tryptophan (một loại axit amin có nhiều trong gà tây, sữa, phô mai…), não sẽ sản sinh nhiều serotonin hơn. Tryptophan chính là tiền chất để tổng hợp serotonin, và serotonin lại có thể tiếp tục chuyển hóa thành melatonin – hormone chịu trách nhiệm điều chỉnh chu kỳ giấc ngủ.

Vì vậy, sau một bữa ăn chứa nhiều tinh bột và protein, cơ thể có xu hướng sản sinh các chất khiến bạn cảm thấy thư giãn và buồn ngủ hơn.

3. Tăng đường huyết đột ngột và phản ứng insulin

Khi bạn ăn một bữa giàu carbohydrate, lượng đường trong máu tăng cao trong thời gian ngắn. Để cân bằng lại, tuyến tụy tiết ra insulin – hormone giúp tế bào hấp thụ đường và giảm đường huyết. Tuy nhiên, sự gia tăng insulin cũng gián tiếp thúc đẩy sự hấp thu tryptophan vào não, làm tăng serotonin và melatonin như đã nói ở trên. Điều này khiến bạn cảm thấy lờ đờ, chậm chạp và dễ buồn ngủ sau khi ăn.

Ngoài ra, nếu bạn ăn quá nhiều cùng lúc, đường huyết có thể giảm đột ngột sau thời gian tăng vọt – đây gọi là “hạ đường huyết phản ứng.” Tình trạng này cũng có thể khiến bạn chóng mặt, mệt mỏi và buồn ngủ.

4. Đồng hồ sinh học tự nhiên

Cơ thể con người được điều khiển bởi nhịp sinh học (circadian rhythm) – một “đồng hồ sinh học” kiểm soát giấc ngủ, sự tỉnh táo, thân nhiệt và hormone trong suốt 24 giờ. Theo nhịp sinh học tự nhiên, con người thường cảm thấy buồn ngủ vào khoảng 1 giờ đến 3 giờ chiều – đúng thời điểm sau bữa trưa. Đây là lý do tại sao nhiều người cảm thấy cần một giấc ngủ ngắn vào buổi trưa bất kể họ ăn nhiều hay ít.

Ở nhiều nền văn hóa, giấc ngủ trưa sau bữa ăn còn được xem là một phần của lối sống lành mạnh, giúp cải thiện hiệu suất làm việc và tinh thần trong buổi chiều.

5. Loại thực phẩm bạn ăn có ảnh hưởng đáng kể

Không phải bữa ăn nào cũng gây buồn ngủ giống nhau. Các loại thức ăn nhiều dầu mỡ, chất béo bão hòa và đường tinh luyện thường khiến bạn cảm thấy nặng bụng, chậm tiêu và buồn ngủ hơn so với những bữa ăn nhẹ, cân bằng dinh dưỡng. Các món chiên rán, thức ăn nhanh hoặc đồ ngọt có thể gây quá tải cho hệ tiêu hóa, khiến cơ thể cần nhiều thời gian hơn để xử lý, từ đó gây mệt mỏi.

Ngược lại, nếu bạn ăn những bữa cân bằng – gồm rau xanh, chất xơ, protein nạc và lượng carbohydrate vừa phải – bạn sẽ ít có cảm giác uể oải sau khi ăn.

6. Thói quen ăn uống và lối sống

Ăn quá nhanh, ăn quá no hoặc ăn ngay trước giờ ngủ cũng là những yếu tố khiến bạn dễ buồn ngủ sau khi ăn. Khi ăn quá no, dạ dày bị giãn nở khiến hệ thần kinh phó giao cảm được kích hoạt – đây là hệ thần kinh “nghỉ ngơi và tiêu hóa” (rest and digest), đối lập với hệ thần kinh giao cảm (chiến đấu hoặc chạy trốn). Điều này tạo ra cảm giác thư giãn dẫn đến buồn ngủ.

Ngoài ra, nếu bạn không ngủ đủ vào ban đêm hoặc làm việc căng thẳng kéo dài, cơ thể sẽ dễ rơi vào trạng thái mệt mỏi và buồn ngủ ngay sau khi ăn do không có đủ năng lượng dự trữ để duy trì tỉnh táo.

7. Tình trạng sức khỏe tiềm ẩn

Nếu bạn thường xuyên cảm thấy rất buồn ngủ sau khi ăn, thậm chí đến mức ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, có thể bạn đang gặp một số vấn đề sức khỏe như:

Tiểu đường: Những người có lượng đường huyết không ổn định dễ bị mệt mỏi sau khi ăn.

Hội chứng ruột kích thích (IBS) hoặc các rối loạn tiêu hóa khác: Gây khó chịu, đầy hơi và mệt mỏi sau bữa ăn.

Ngưng thở khi ngủ: Làm giảm chất lượng giấc ngủ ban đêm, dẫn đến mệt mỏi và buồn ngủ suốt cả ngày.

Suy giáp: Làm chậm quá trình trao đổi chất, khiến bạn dễ mệt hơn sau khi ăn.

Nếu bạn nghi ngờ có các triệu chứng bất thường, nên đi khám để được tư vấn cụ thể.

Cách giảm cảm giác buồn ngủ sau khi ăn

Cảm giác buồn ngủ sau khi ăn là một phản ứng sinh lý bình thường của cơ thể, do sự kết hợp của quá trình tiêu hóa, thay đổi hormone, nhịp sinh học và thói quen sống. Tuy nhiên, nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên với mức độ nghiêm trọng, bạn nên xem lại chế độ ăn, lối sống và cân nhắc khám sức khỏe tổng quát.

Để giảm cảm giác buồn ngủ sau bữa ăn, bạn có thể:

– Ăn vừa đủ, không ăn quá no

– Ăn chậm, nhai kỹ

– Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu và cân bằng dinh dưỡng

– Tránh các món quá ngọt, nhiều dầu mỡ

– Đi bộ nhẹ nhàng sau ăn thay vì ngồi yên hoặc nằm

– Ngủ đủ giấc vào ban đêm

Việc hiểu rõ cơ thể mình hoạt động ra sao sẽ giúp bạn điều chỉnh lối sống để luôn tỉnh táo, khỏe mạnh và làm việc hiệu quả hơn.

Xem thêm

3 biểu hiện bất thường này xảy ra khi ngủ, có thể do tắc nghẽn mạch máu

Tắc nghẽn mạch máu khiến sức khỏe bị đe dọa thường sẽ xuất hiện một số biểu hiện đặc biệt, nếu để ý có thể phát hiện sớm, điều trị kịp thời.