Bộ trưởng Tài chính Mỹ: ĐCSTQ kiểm soát đất hiếm sẽ dẫn đến phản ứng tập thể toàn cầu

Bình Minh
•
Thứ Năm, 16/10/2025

Hôm thứ Tư (15/10), Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết, việc Đảng cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) mở rộng kiểm soát xuất khẩu đất hiếm sẽ dẫn đến phản ứng tập thể trên toàn cầu, khi đó sẽ hình thành cục diện đối đầu giữa ĐCSTQ và thế giới.

Ông cũng cảnh báo rằng nếu ĐCSTQ tiếp tục thúc đẩy việc kiểm soát đất hiếm, Mỹ có thể thực hiện thêm nhiều biện pháp phản công, bao gồm cả kiểm soát xuất khẩu.

Ngày 9/10, ĐCSTQ tuyên bố mở rộng phạm vi kiểm soát xuất khẩu các sản phẩm liên quan đến đất hiếm. Ngay cả các công ty nước ngoài, trước khi xuất khẩu sản phẩm có chứa một lượng nhỏ nguyên tố đất hiếm có nguồn gốc từ Trung Quốc, cũng phải được chính quyền ĐCSTQ phê chuẩn.

Động thái này gây ra mối đe dọa đối với chuỗi cung ứng toàn cầu, khiến Tổng thống Trump phản ứng mạnh mẽ. Đồng thời, Liên minh châu Âu (EU) cũng tuyên bố đang tìm cách phối hợp hành động cùng Mỹ và các đối tác khác trong Nhóm G7 để đối phó.

Cuộc đối đầu giữa ĐCSTQ và toàn cầu

Bộ trưởng Tài chính Đức Lars Klingbeil cho biết, Hội nghị Thượng đỉnh G7 được tổ chức vào tối thứ Tư sẽ thảo luận cách thực hiện các biện pháp tập thể để đối phó với hành động của ĐCSTQ.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Bessent phát biểu tại “Diễn đàn Đầu tư vào nước Mỹ” do CNBC tổ chức hôm thứ Tư (15/10), cho biết Mỹ sẽ tìm kiếm sự ủng hộ rộng rãi hơn ngoài G7. Ông chỉ ra rằng trong tuần này, các bộ trưởng tài chính trên khắp thế giới sẽ đến Washington tham dự cuộc họp thường niên của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB).

Ông nói, việc ĐCSTQ mở rộng kiểm soát đất hiếm rõ ràng là một kế hoạch được Bắc Kinh chuẩn bị từ lâu. Mỹ sẽ phối hợp với các đồng minh và đối tác để đưa ra phản ứng thống nhất.

Ông nói Mỹ sẽ thảo luận với các đồng minh châu Âu, Úc, Canada, Ấn Độ và các quốc gia dân chủ châu Á, và sẽ đưa ra một phản ứng tập thể toàn diện. Vì không thể để các quan chức ĐCSTQ kiểm soát chuỗi cung ứng toàn cầu hoặc quy trình sản xuất.

Ông cho rằng nếu một số người trong chính quyền Trung Quốc (ĐCSTQ) muốn làm chậm tăng trưởng kinh tế toàn cầu thông qua các hành động đáng thất vọng và cưỡng ép kinh tế, thì nền kinh tế Trung Quốc sẽ là bên chịu tổn thất nặng nề nhất: Đó sẽ là “Trung Quốc (ĐCSTQ) đối đầu với thế giới”.

Tại cuộc họp báo hôm thứ Tư (15/10), đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer phát biểu rằng việc ĐCSTQ áp đặt các hạn chế xuất khẩu mới đối với đất hiếm là “một âm mưu chiếm đoạt quyền lực trong chuỗi cung ứng toàn cầu”. Mỹ cùng các đồng minh sẽ không chấp nhận các giới hạn này.

Ông cho rằng hành động của ĐCSTQ có thể làm đảo lộn chuỗi cung ứng toàn cầu và là “sự phủ nhận rõ ràng” đối với các thỏa thuận Mỹ – Trung trước đó.

Ông Greer nói, điều này rõ ràng phủ nhận mọi nỗ lực mà Mỹ đã cố gắng thúc đẩy trong 6 tháng qua. Mỹ sẽ không dung thứ cho hành vi như vậy.

Ông Bessent: Nếu ĐCSTQ không phải là đối tác đáng tin cậy, thế giới phải tách rời khỏi họ

Tại cuộc họp báo, ông Bessent cho biết mặc dù Mỹ không có ý định tách rời kinh tế với Trung Quốc, nhưng nếu thực tế chứng minh Bắc Kinh là nhà cung cấp không đáng tin cậy, Mỹ sẽ phải hành động.

Ông nói thêm rằng ĐCSTQ không chỉ giúp Nga trong cuộc chiến ở Ukraine, mà hành động của họ một lần nữa cho thấy rủi ro của việc phụ thuộc vào Trung Quốc trong các sản phẩm như đất hiếm. Nếu ĐCSTQ muốn trở thành một đối tác không đáng tin cậy của thế giới, thì “thế giới phải tách rời khỏi họ”.

Bộ trưởng cũng cảnh báo rằng nếu Bắc Kinh tiếp tục thúc đẩy các biện pháp kiểm soát đất hiếm, Mỹ có thể thực hiện thêm các biện pháp phản công, bao gồm kiểm soát xuất khẩu. Ngoài ra, chỉ cần các đối tác châu Âu cùng tham gia, Mỹ cũng sẵn sàng áp thêm thuế đối với Trung Quốc vì việc ĐCSTQ mua dầu từ Nga. Mỹ đã áp thuế bổ sung đối với Ấn Độ vì lý do tương tự.

Hôm thứ Ba (14/10), Ủy viên Thương mại EU Maros Sefcovic nói rằng việc ĐCSTQ “mở rộng đáng kể” hạn chế xuất khẩu đất hiếm khiến tình hình vốn đã nghiêm trọng càng thêm trầm trọng. Ông nói các Bộ trưởng Tài chính G7 có thể thảo luận những phương án khác nhau vào thứ Tư.

Ngoại trưởng Đan Mạch Lars Rasmussen cho biết, EU cần đưa ra một phản ứng đoàn kết và mạnh mẽ, thể hiện sức mạnh của mình với tư cách là khối thương mại lớn nhất thế giới.

Ông nói “nhưng EU cũng cần thực tế hơn”. Đây thực chất là lĩnh vực mà EU cùng chia sẻ mối quan tâm với Mỹ. Nếu EU đoàn kết, tổ chức này có thể gây áp lực tốt hơn lên ĐCSTQ để họ hành động công bằng hơn.

Ngày 9/10, Trung Quốc thông báo siết chặt xuất khẩu đất hiếm lần thứ 2 trong năm nay. Động thái này khiến một ngày sau đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố áp thêm thuế nhập khẩu 100% với hàng hóa Trung Quốc, và ám chỉ sẽ hủy cuộc gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến vào cuối tháng này.

Trên thực tế, việc Trung Quốc siết chặt xuất khẩu không phải là điều mới. Nước này đã dần hạn chế bán đất hiếm ra quốc tế trong 2 năm qua. Thông qua hàng loạt chính sách công nghiệp, quốc gia này đã xây dựng vị thế gần như độc quyền với nguồn cung đất hiếm trên toàn cầu.

Đất hiếm gồm 17 nguyên tố, là vật liệu thiết yếu trong các sản phẩm như xe điện, động cơ máy bay, máy chụp cộng hưởng từ (MRI) và thiết bị điều trị ung thư. Vật liệu này cũng rất quan trọng với radar quân đội, khi chúng được dùng trong tiêm kích F-35, tàu ngầm, laser, vệ tinh, tên lửa Tomahawk và nhiều loại vũ khí khác, theo báo cáo năm 2025 của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS).

Tuy nhiên, loại khoáng sản này không thực sự hiếm trong tự nhiên, vì các nguyên tố có mặt khắp nơi trong lớp vỏ Trái Đất. Trong báo cáo năm 2024, Cục Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS) ước tính có 110 triệu tấn đất hiếm trên thế giới. Trữ lượng lớn nhất ở Trung Quốc, với 44 triệu tấn.

Đất hiếm thậm chí dồi dào hơn vàng, nhưng việc khai thác, tinh chế rất khó, đòi hỏi các quốc gia cần có năng lực khai mỏ, công nghệ tách chiết và xử lý nguyên liệu thô. Việc này khá tốn kém và gây hại cho môi trường. Trung Quốc hiện sản xuất khoảng 90% lượng đất hiếm tinh chế và nam châm đất hiếm trên thế giới.

Chính sách của Trung Quốc có thể gây ra tác động lớn, do Mỹ phụ thuộc nhiều vào họ trong lĩnh vực này. Báo cáo của Cục Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS) cho thấy giai đoạn 2020-2023, 70% nhập khẩu đất hiếm và hợp chất từ vật liệu này của Mỹ đến từ Trung Quốc.

Từ khóa đất hiếm chiến tranh thương mại Mỹ Trung Scott Bessent