Bệnh chàm không chỉ là “da khô”: 5 mẹo giúp cải thiện hiệu quả

Khánh Nam
•
Thứ Bảy, 29/11/2025

Bệnh chàm là một trong những bệnh mạn tính phổ biến nhất ở trẻ em ngày nay. Dưới đây những phân tích của chuyên gia nhi khoa về nguyên nhân gây bệnh và những góc nhìn mới trong phòng ngừa và cải thiện vấn đề này dựa trên trường hợp thực tế.

Bố mẹ của Ava đã kiệt sức khi cô con gái 4 tuổi của họ phải chật vật nhiều tháng liền vì ngứa ngáy với các mảng da nứt nẻ tại khủy tay đến khám. Họ đã dùng đi dùng lại các loại kem steroid. Nhưng mỗi lần bôi, tổn thương da chỉ dịu đi một chút rồi nhanh chóng bùng phát trở lại.

Thay vì vội vàng kê thêm một đơn thuốc mới, chúng tôi cùng nhau đi từng bước trong một kế hoạch điều trị toàn diện.

Thứ nhất, chúng tôi duy trì các nguyên lý nền tảng: Sản phẩm dịu nhẹ, không hương liệu, dưỡng ẩm đều đặn và dùng kem bôi theo đợt ngắn trong giai đoạn bùng phát.
Thứ hai, chúng tôi đã xem xét kỹ hơn, xác định những yếu tố khởi phát tiềm ẩn trong gia đình từ chất tẩy rửa, nước hoa, cho đến thú nhồi bông để xây dựng một quy trình tắm rửa và dưỡng ẩm hàng ngày nhằm củng cố hàng rào bảo vệ da.
Thứ ba, chúng tôi đã thử một điều chỉnh nhỏ, thận trọng trong chế độ ăn uống của bé, dựa trên bệnh sử và kết quả đánh giá dị ứng của bé.

Chỉ sau vài tuần, Ava giảm đáng kể nhu cầu dùng steroid, ngủ ngon cả đêm và số lần bùng phát cũng ít hơn nhiều. Bố mẹ bé cuối cùng cũng cảm thấy họ đã có một kế hoạch rõ ràng và khả thi.

Phương pháp kết hợp giữa các nguyên lý nền tảng đã được chứng minh và những chiến lược cá nhân hóa, thận trọng chính là điều mà ngày càng nhiều gia đình tìm kiếm.

Vì sao bệnh chàm không chỉ là ‘da khô’

Bệnh chàm – còn được gọi là viêm da cơ địa – là một tình trạng bệnh lý phức tạp hơn nhiều so với các vấn đề về da thuần túy. Hàng rào bảo vệ da vốn rất mỏng manh, hệ miễn dịch dễ bị kích hoạt quá mức và hệ vi sinh vật trên da có thể mất cân bằng gây ra phản ứng viêm.

Một số trẻ còn gặp tình trạng mất cân bằng đường ruột hoặc nhạy cảm với thực phẩm khiến bệnh trầm trọng hơn. Dù điều này không có nghĩa là đường ruột gây ra bệnh chàm. Thay vào đó, ở một số trẻ, trục “ruột – da” hoạt động như một nút điều chỉnh, tăng hoặc giảm mức độ viêm da tùy vào các yếu tố gây bệnh.

Đối với bệnh chàm, việc chăm sóc da liễu tiêu chuẩn vẫn rất cần thiết, bao gồm:

Kem dưỡng ẩm hàng ngày: Càng đặc càng tốt
Tránh tác nhân gây kích ứng: Dùng sản phẩm không mùi, sữa tắm dịu nhẹ, tránh các chất tẩy rửa mạnh
Thuốc điều trị: Steroid hoặc kem không chứa steroid trong thời gian bùng phát
Liệu pháp Băng ẩm: Dùng cho các vùng da bị tổn thương nặng

Những Hướng dẫn này đều dựa trên bằng chứng và thường được xem là nền tảng của điều trị.

Tuy nhiên, nhiều gia đình cảm thấy mắc kẹt trong vòng luẩn quẩn: bùng phát – bôi thuốc – bùng phát.

Những gì xảy ra giữa các đợt bùng phát – môi trường sống hàng ngày, thói quen sinh hoạt và thậm chí cả dinh dưỡng – mới là nơi cách tiếp cận tích hợp có thể giúp các gia đình thoát khỏi vòng luẩn quẩn này.

Cái bẫy “ưu tiên steroid” – và một cách tiếp cận hiệu quả hơn

Thuốc bôi Steroid và các thuốc chống viêm không chứa steroid là những công cụ phù hợp để kiểm soát các đợt bùng phát. Vấn đề nảy sinh khi đó lại là tất cả những gì một trẻ thường được điều trị. Nếu không ai hỏi về xà phòng, chất tẩy rửa, thói quen tắm rửa, độ ẩm môi trường, giấc ngủ, căng thẳng hoặc khả năng dị ứng thực phẩm trong bối cảnh lâm sàng thích hợp, trẻ sẽ liên tục bị tái phát từ đợt bùng phát này sang đợt bùng phát khác.

Việc kết hợp chăm sóc da theo hướng dẫn cùng với giảm thiểu yếu tố kích phát và điều chỉnh chế độ ăn uống có mục tiêu có thể giúp giảm dần sự phụ thuộc vào thuốc mà không loại bỏ việc dùng thuốc khi thật sự cần thiết.

Các bước thiết thực để điều trị bệnh chàm da

1. Tăng cường hàng rào bảo vệ da

Việc chăm sóc hàng ngày rất quan trọng. Tắm nước ấm trong thời gian ngắn, thấm khô da bằng cách vỗ nhẹ thay vì chà xát rồi bôi một lớp kem dưỡng ẩm dày trong vài phút để “giữ ẩm và khóa ẩm”, có thể giúp giảm đáng kể các đợt bùng phát. Bôi lại kem dưỡng ẩm ít nhất một lần nữa trong ngày.

2. Thanh lọc môi trường sống trong nhà

Hương liệu mạnh, nước xả vải và các sản phẩm tẩy rửa mạnh thường khiến bệnh chàm nặng hơn. Ngay cả các loại tinh dầu “tự nhiên” cũng có thể gây kích ứng. Việc chuyển sang dùng chất tẩy rửa và sản phẩm chăm sóc da không mùi giúp giảm đáng kể các yếu tố gây bệnh.

3. Kiểm soát các đợt bùng phát bằng một phác đồ rõ ràng

Hãy lập một kế hoạch đơn giản: Khi đợt bùng phát bắt đầu, sử dụng thuốc bôi được kê đơn sớm và đều đặn. Băng ẩm bằng cách phủ vùng da đã được bôi thuốc bằng một lớp vải ẩm rồi đến lớp vải khô có thể giúp cải thiện những vùng tổn thương dai dẳng. Cha mẹ nên trao đổi với bác sĩ để được hướng dẫn cụ thể.

4. Cẩn trọng với thực phẩm

Không phải trường hợp chàm nào cũng liên quan đến thực phẩm. Việc kiêng khem quá mức có thể phản tác dụng, ảnh hưởng dinh dưỡng và thậm chí làm tăng nguy cơ dị ứng thực sự. Tuy nhiên, ở trẻ dưới 5 tuổi bị chàm dai dẳng hoặc nặng, việc đánh giá dị ứng là hợp lý. Nếu nghi ngờ một loại thực phẩm nào đó, bác sĩ có thể đề nghị loại bỏ nó trong một thời gian ngắn dưới sự giám sát và sau đó cho trẻ thử ăn lại để xác nhận.

5. Xét nghiệm và bổ sung dinh dưỡng một cách chọn lọc

Vitamin D: Trẻ thiếu vitamin D có thể hưởng lợi từ việc bổ sung loại vitamin này – một số nghiên cứu cho thấy vitamin D giúp cải thiện bệnh chàm.
Men vi sinh: Bằng chứng về việc sử dụng men vi sinh như một liệu pháp điều trị còn yếu, nhưng một số dữ liệu ủng hộ việc dùng men vi sinh để phòng ngừa trong giai đoạn sơ sinh.
Omega-3: Dữ liệu còn chưa thống nhất, nhưng omega 3 có thể giúp ích cho một số trẻ.

Các chất bổ sung nên mang tính mục tiêu, không được sử dụng như “một giải pháp phù hợp cho tất cả”.

Bức tranh tổng thể: Điều trị da và toàn bộ bối cảnh

Chăm sóc bệnh chàm không chỉ xoay quanh kem bôi. Đó là cả hệ sinh thái mà một đứa trẻ đang sống, bao gồm hàng rào bảo vệ da, môi trường xung quanh và chế độ ăn uống. Khi kết hợp những nguyên tắc đã được chứng minh với các thay đổi thông minh, thân thiện với gia đình trong sinh hoạt hàng ngày, những đứa trẻ như Ava sẽ có nhiều thời gian để ngủ nghỉ, vui chơi hơn và ít thời gian gãi ngứa hơn.

Khánh Nam biên dịch